How stress affects your body - Sharon Horesh Bergquist

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Cramming for a test?

စာတွေ တွန်းကျက်နေတာလား။

Trying to get more done than you have time to do?

ကိုယ့်မှာရှိတဲ့ အချိန်ထက် ပိုပြီးဖို့ ကြိုးစားလုပ်နေတာလား။

Stress is a feeling we all experience when we are challenged or overwhelmed.

စိတ်ဖိစီးမှုက စိန်ခေါ်ခံရတာ (သို့) ဖိစီးခံ ရတဲ့အခါ အားလုံး ကြုံရတဲ့ ခံစားချက်တစ်ခုပါ။

But more than just an emotion,

ဒါပေမဲ့ စိတ်ခံစားမှုတစ်ခုထက် ပိုတယ်။

stress is a hardwired physical response that travels throughout your entire body.

စိတ်ဖိစီးမှုဟာ ခန္ဓာတစ်ခုလုံး လှည့်ပတ်တဲ့ ဗီဇအရလှုံ့ဆော်တဲ့ ရုပ်ပိုင်းတုံ့ပြန်မှုပါ။

In the short term, stress can be advantageous,

ရေတိုမှာ စိတ်ဖိစီးမှုဟာ အကျိုးပြုနိုင်ပေမဲ့

but when activated too often or too long,

သိပ်ကြာပြီး မကြာခဏဖြစ်လွန်းရင်

your primitive fight or flight stress response

သင့်ရဲ အရိုးခံ တိုက်၊ မတိုက်ရင် ပြေး စိတ်ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုက

not only changes your brain

သင့်ဦးနှောက်ကို ပြောင်းလဲရုံမက

but also damages many of the other organs and cells throughout your body.

သင့်ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့က များစွာသော အခြား အင်္ဂါတွေ၊ဆဲလ်တွေကိုပါ ပျက်စီးစေနိုင်တယ်။

Your adrenal gland releases the stress hormones

အဒရီနယ် ဂလင်းက adrenaline နဲ့ norepinephrine လို့ပါ သိကြတဲ့

cortisol, epinephrine, also known as adrenaline,

cortisol epinephrine တွေဖြစ်တဲ့ စိတ်ဖိစီးမှု ဟိုမုန်းတွေကိုပါ

and norepinephrine.

ထုတ်ပေးတယ်။

As these hormones travel through your blood stream,

ဒီဟိုမုန်းတွေက သွေးစီးကြောင်း တစ်လျှောက် လည်ပတ်စဉ်

they easily reach your blood vessels and heart.

သွေးကြောတွေနဲ့ နှလုံးဆီကို အလွယ်တကူ ရောက်သွားတယ်။

Adrenaline causes your heart to beat faster

အဒရီနယ်လင်က သင့်နှလုံး ခုန်တာကို ပိုမြန်စေပြီး

and raises your blood pressure, over time causing hypertension.

သွေးဖိအားကို မြင့်စေကာ ကြာတော့ သွေးတိုးရောဂါဖြစ်စေတယ်။

Cortisol can also cause the endothelium, or inner lining of blood vessels,

ကော်တီဇောက endothelium (သို့) သွေးကြောတွေရဲ့ အတွင်းမျက်နှာပြင်ကို

to not function normally.

ပုံမှန် လုပ်ဆောင်မှု ပျက်ယွင်းစေတယ်။

Scientists now know that this is an early step

ဒါဟာ ဦးနှောက် သွေးလွတ် ကြောတွေမှာ စုပြုံလာတဲ့

in triggering the process of atherosclerosis

atherosclerosis (သို့) cholesterol plaque ဖြစ်စဉ်ရဲ့

or cholesterol plaque build up in your arteries.

ပဏမအဆင့်တစ်ဆင့် ဆိုတာကို သိပ္ပံပညာရှင်တွေ အခု သိကြတယ်။

Together, these changes increase your chances of a heart attack or stroke.

အတူတကွ ဒီပြောင်းလဲမှုတွေဟာ နှလုံးဖောက်ပြန် မှု (သို့) လေဖြတ်ဖို့ အခွင့်တွေ တိုးစေတယ်။

When your brain senses stress,

ဦးနှောက်က စိတ်ဖိစီးမှုကို သတိပြုမိတဲ့အခါ

it activates your autonomic nervous system.

ဒါက သင့်ရဲ့ အလိုအလျောက် အာရုံကြောစနစ်ကို နှိုးဆွပေးတယ်။

Through this network of nerve connections,

အာရုံကြောစနစ်ရဲ့ ဒီကွန်ရက်ကနေ

your big brain communicates stress to your enteric,

သင့်ဦးနှောက်ကြီးဟာ စိတ်ဖိစီးမှုကို သင့်ရဲ့အူတွင်း အာရုံကြောစနစ်ဆီ

or intestinal nervous system.

ဆက်သွယ်ပေးတယ်။

Besides causing butterflies in your stomach,

စိတ်ဂနာမငြိမ်ဖြစ်စဗတာတွေအပြင်

this brain-gut connection can disturb the natural rhythmic contractions

ဒီဦးနှောက်-အူ ဆက်သွယ်မှုက အူတစ်လျှောက် အစာကို ရွေ့စေတဲ့ သဘာဝ စည်းချက်ကျတဲ့

that move food through your gut,

ကျုံ့ခြင်းတွေကို နှောင့်ယှက်နိုင်တယ်၊

leading to irritable bowel syndrome,

ကသိကအောက်ဖြစ်စေတဲ့ အူရောဂါလက္ခဏာစု ဖြစ်စေခြင်းပါ။

and can increase your gut sensitivity to acid,

သင့်အူက အက်ဆစ်ကို တုံ့ပြန်နိုင်မှုကို တိုးပွားစေနိုင်တယ်။

making you more likely to feel heartburn.

ရင်ပူရင်ဆာဖြစ်ဖို့ အလားအလာ ပိုဖြစ်စေတာပါ။

Via the gut's nervous system,

အူရဲ့ အာရုံကြောစနစ်မှတစ်ဆင့်

stress can also change the composition and function of your gut bacteria,

စိတ်ဖိစီးမှုဟာ သင့်ရဲ့အစာခြေတာနဲ့ ယေဘုယျ ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်နိုင်တဲ့

which may affect your digestive and overall health.

အူ ဘက်တီးရီယားရဲ့ဖွဲ့စည်းမှုနဲ့ လုပ်ဆောင်မှုကို ပြောင်းလဲနိုင်သေးတယ်။

Speaking of digestion, does chronic stress affect your waistline?

အစာချေခြင်းဆိုလို့ တာရှည် စိတ်ဖိစီးမှုဟာ သင့်ရဲ့ခါးတိုင်းကို ထိခိုက်စေလား။

Well, yes.

ထိခိုက်ပါတယ်။

Cortisol can increase your appetite.

ကော်တီဇောက စားချင်စိတ်ကို တိုးစေတယ်။

It tells your body to replenish your energy stores

ဒါက စွမ်းအင် သိုလှောင်မှုတွေကို စွမ်းအင် သိပ်သည်းတဲ့ အစာတွေ၊

with energy dense foods and carbs, causing you to crave comfort foods.

ကာဗိုဟိုက်ဒြိတ်နဲ့ဖြည့်ဖို့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ပြောတယ်။ ဇိမ်ခံအစာတွေကို တောင့်တစေတာပါ။

High levels of cortisol can also cause you to put on those extra calories

မြင့်မားတဲ့ ကိုတီဇော အဆင့်တွေဟာ ကလီစာ(သို့) အတွင်းကျတဲ့ ဗိုက်အဆီလို

as visceral or deep belly fat.

အပိုကယ်လိုရီတွေ တက်စေနိုင်တယ်။

This type of fat doesn't just make it harder to button your pants.

ဒီအဆီအမျိုးအစားဟာ ဘောင်းဘီမှာ ကြယ်သီးတပ်ဖို့ ပိုခက်ခဲစေရုံမက

It is an organ that actively releases hormones

ဒါက ဟိုမုန်းတွေနဲ့ နှလုံးရောဂါနဲ့ အင်ဆူလင် ခုခံမှုလို

and immune system chemicals called cytokines

နာတာရှည် ရောဂါတွေဖြစ်ပေါ်စေတဲ့ အန္တရာယ် တိုးစေနိုင်တဲ့

that can increase your risk of developing chronic diseases,

cytokines လို့ခေါ်တဲ့ ခုခံအားစနစ်ဓာတုပစ္စည်းတွေ

such as heart disease and insulin resistance.

တက်ကြွစွာ ထုတ်ပေးတဲ့ အင်္ဂါတစ်ခုပါ။

Meanwhile, stress hormones affect immune cells in a variety of ways.

တစ်ချိန်တည်းမှာ စိတ်ဖိစီးမှု ဟိုမုန်းတွေက ခုခံအားဆဲလ်တွေကို နည်းအစုံနဲ့ ထိခိုက်တယ်။

Initially, they help prepare to fight invaders and heal after injury,

အစမှာ ကျူးကျော်သူတွေကို တိုက်ခိုက်ရန်နှင့် ဒဏ်ရာရပြီးနောက် ကုသဖို့ ပြင်ဆင်ကူညီပေမဲ့

but chronic stress can dampen function of some immune cells,

တာရှည် စိတ်ဖိစီးမှု ခုခံအား ဆဲလ်တချို့ရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုကို လျော့ကျစေတယ်၊

make you more susceptible to infections, and slow the rate you heal.

ကူးစက်ရောဂါဖြစ်ဖို့ လွယ်ပြီး ပျောက်ကင်းမှုနှုန်းကို နှေးစေတယ်။

Want to live a long life?

အသက်ရှည်ရှည် နေချင်လား။

You may have to curb your chronic stress.

တာရှည် စိတ်ဖိစီးမှုကို ထိန်းချုပ်ဖို့လိုနိုင်တယ်။

That's because it has even been associated with shortened telomeres,

အကြောင်းက ဒါဟာ တိုသွားတဲ့ telomeres တွေနဲ့ ဆက်တောင် ဆက်စပ်တာကြောင့်ပါ။

the shoelace tip ends of chromosomes that measure a cell's age.

ဆဲလ်တစ်ခုရဲ့ အသက်ကို တိုင်းတာတဲ့ ခရိုမိုဇုန်းတွေရဲ့ ဖိနပ်ကြိုး အဖျားတွေလေ။

Telomeres cap chromosomes

Telomeres ဟာ ဆဲလ်ရဲ့ ဗီဇ ကုဒ်ကို

to allow DNA to get copied every time a cell divides

မပျက်စီးစေပဲ ဆဲလ်ရဲ့ပိုင်းခြားမှုတိုင်းကို DNA က ကူးယူခွင့်ပေးတဲ့

without damaging the cell's genetic code,

ခရိုမိုဇုန်းတွေကို ဖုံးထားပြီး

and they shorten with each cell division.

ဆဲလ်ပိုင်းခြားမှုတိုင်းကို တိုသွားစေတယ်။

When telomeres become too short, a cell can no longer divide and it dies.

telomeres တွေ တိုလွန်းလာတဲ့အခါ ဆဲလ်တစ်ခုဟာ မပိုင်းခြားတော့ဘဲ သေသွားတယ်။

As if all that weren't enough,

ဒါအားလုံးဟာ မလုံလောက်သည့်အလား

chronic stress has even more ways it can sabotage your health,

တာရှည် စိတ်ဖိစီးမှုမှာ ကျန်းမာရေးကို ပိုဖျက်ဆီးနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေတောင်ရှိတယ်။

including acne,

ဝက်ခြံပေါက်တာ၊

hair loss,

ဆံပင်ကျွတ်တာ၊

sexual dysfunction,

လိင်ကိစ္စ ချွတ်ယွင်းတာ

headaches,

ခေါင်းကိုက်တာတွေ၊

muscle tension,

ကြွက်သား တင်းတာ၊

difficulty concentrating,

အာရုံစိုက်ဖို့ ခက်ခဲ့တာ၊

fatigue,

ပင်ပန်းတာနဲ့

and irritability.

ကသိကအောက်ဖြစ်တာ အပါအဝင်ပါ။

So, what does all this mean for you?

ဒီတော့ ဒါအားလုံးက သင့်အတွက် ဘာကို ဆိုလိုတာလဲ။

Your life will always be filled with stressful situations.

သင့်ဘဝဟာ စိတ်ဖိစီးတဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ အမြဲ ပြည့်နေပါလိမ့်မယ်။

But what matters to your brain and entire body

ဒါပေမဲ့ သင့်ဦးနှောက်နဲ့ ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးအတွက် အရေးကြီးတာက

is how you respond to that stress.

ဒီစိတ်ဖိစီးမှုကို သင် တုံ့ပြန်ပုံပါ။

If you can view those situations as challenges you can control and master,

ဒီအခြေအနေတွေကို မကျော်လွှားနိုင်တဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုတွေဆိုတာထက်

rather than as threats that are insurmountable,

သင်ထိန်းချုပ်၊ ပိုင်နိုင်တဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေအဖြစ် မြင်နိုင်ရင်

you will perform better in the short run and stay healthy in the long run.

ရေတိုမှာ ပိုကောင်းကောင်း လုပ်ဆောင်ပြီး ရေရှည်မှာ ကျန်းမာစွာ ဆက်ရှိနေမှာပါ။