How does caffeine keep us awake? - Hanan Qasim

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Over 100,000 metric tons of caffeine are consumed

တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ကက်ဖိန်း မက်ထရစ်တန်ပေါင်း ၁၀၀၀၀၀ ကျော်ကို

around the world every year.

နှစ်စဉ် သုံးစွဲနေကြပါတယ်။

That's equivalent to the weight of 14 Eiffel Towers.

ဒါဟာ အီဖယ် မျှော်စင် ၁၄ ခုရဲ့ အလေးချိန်နဲ့ ညီမျှပါတယ်။

Most of this caffeine is consumed in coffee and tea,

ကက်ဖိန်းအများစုကို လက်ဖက်ရည်နဲ့ ကောင်ဖီထဲမှာ စားသုံးကြပေမဲ့

but it's also ingested in some sodas,

ဆိုဒါတချို့၊ ချောကလက်နဲ့ ကက်ဖိန်း

chocolate,

ဆေးလုံးတွေမှာပါ

caffeine pills,

ထည့်မျိုကြပြီး

and even beverages labeled decaf.

ကက်ဖိန်း နည်းတယ်လို့ တံဆိပ်ကပ် ထားတဲ့ အဖျော်ယမကာတွေမှာတောင်ပါ။

Caffeine helps us feel alert, focused, happy, and energetic,

ကက်ဖိန်းက နိုးကြားစေဖို့၊ အာရုံစိုက် စေဖို့နဲ့ တက်ကြွစေဖို့ ကူညီတယ်။

even if we haven't had enough sleep.

အိပ်ရေးမဝဘူးဆိုတာတောင်ပါ။

But it can also raise our blood pressure, and make us feel anxious.

ဒါပေမဲ့ ၎င်းဟာ သွေးပေါင်ကို မြှင့်ပေးပြီး ပူပန်မှုကိုလည်း ဖြစ်စေပါတယ်။

It's the world most widely used drug.

ကမ္ဘာမှာ အကျယ်ပြန့်ဆုံး သုံးစွဲနေတဲ့ ဆေးဝါးပါ။

So how does it keep us awake?

ဒီတော့ ဒါက ကျွန်ုပ်တို့ကို ဘယ်လို ဆက်လက် နိုးကြားစေတာလဲ။

Caffeine evolved in plants where it serves a few purposes.

ကက်ဖိန်းဟာ အပင်တွေထဲ ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်လာပြီး ရည်ရွယ်ချက် အနည်းငယ်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးတယ်။

In high doses, as it's found in the leaves and seeds of certain species,

မြင့်မားတဲ့ ပမာဏတွေမှာ မျိုးစိတ်တချို့ရဲ့ အရွက်တွေနဲ့ အစေ့တွေမှာတွေ့ရှိရတာကြောင့်

it's toxic to insects.

အင်းဆက်တွေအတွက် အဆိပ်ဖြစ်စေတယ်။

But when they consume it in lower doses, as it's found in nectar,

ဒါပေမဲ့ ပိုနိမ့်တဲ့ ပမာဏတွေမှာ ဒါကို စားသုံးတဲ့အခါ ဝတ်ရည်မှာ တွေ့ရှိတာကြောင့်

it can actually help them remember and revisit flowers.

ပန်းပွင့်တွေကို မှတ်မိပြီး ပြန်လည်ပတ်စေ ဖို့ ၎င်းတို့ကို ကူညီပေးတယ်။

In the human body, caffeine acts as a stimulant for the central nervous system.

လူ့ခန္ဓာထဲမှာ ကက်ဖိန်းဟာ ဗဟို အာရုံကြော စနစ်အတွက် တက်ကြွစေတာအဖြစ်လုပ်ဆောင်တယ်။

It keeps us awake by blocking one of the body's key sleep-inducing molecules,

adenosine လို့ခေါ်တဲ့ အရာ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အဓိက အိပ်ပျော်စေတဲ့ မော်လီကျူးကို

a substance called adenosine.

ပိတ်ဆို့ရင်းနဲ့ ကျွန်ုပ်တို့ကို ဆက်နိုးကြားစေတယ်။

Your body needs a constant supply of energy,

ခန္ဓာကိုယ်ဟာ အဆက်မပြတ် စွမ်းအင် ပံ့ပိုးမှု လိုအပ်တယ်။

which it gets by breaking down a high-energy molecule called ATP.

ဒါကို ATP လို့ခေါ်တဲ့ စွမ်းအင်မြင့် မော်လီကျူးကို ချေဖျက်ရင်းက ရရှိတယ်။

In the process,

ဒီဖြစ်စဉ်မှာ

it liberates adenosine, ATP's chemical backbone.

၎င်းက ATP ရဲ့ ဓာတုဗေဒ မဏ္ဍိုင် adenosine ကို ထုတ်လွှတ်တယ်။

Neurons in your brain have receptors perfectly tailored to this molecule.

ဦးနှောက်ထဲက နျူရွန်းတွေမှာ ဒီမော်လီကျုး အတွက် အံကိုက်ဖြစ်နေတဲ့အာရုံခံတွေရှိတယ်။

When adenosine docks to these receptors,

adenosine က ဒီအာရုံခံတွေကို ချိတ်ဆက်တဲ့အခါ

it activates a cascade of biochemical reactions

ဇီဝဓာတု တုံ့ပြန်မှုတွေရဲ့ ဖြာဆင်းမှုတစ်ခုကို နှိုးဆွေပေးတယ်။

that cause neurons to fire more sluggishly

ဒါက နျူရွန်းတွေကို ပိုလေးကန်စွာ တက်ကြွစေကာ

and slow the release of important brain-signaling molecules.

အရေးပါတဲ့ ဦးနှောက် အချက်ပြမှု မော်လီကျူး ထုတ်လွှင်မှုကို နှေးစေတယ်။

In other words, you get sleepy.

တစ်နည်းဆိုရရင် သင့် အိပ်ငိုက်လာတာပါ။

Caffeine is what's called an adenosine receptor antagonist.

ကက်ဖိန်းဟာ adenosine receptor antagonist.လို့ခေါ်တာပါ။

That means it derails this process of slowing your neurons down

ဆိုလိုတာက ၎င်းဟာ သင့်နျူရွန်းတွေကို နှေးအောင်လုပ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကို

by blocking adenosine receptors.

adenosine အာရုံခံ ကို ပိတ်ဆို့ရင်း လမ်းချော်စေတာပါ။

Caffeine and adenosine have a similar molecular structure,

ကဟက်ဖိန်းနဲ့ adenosine မှာ တူညီတဲ့ မော်လီကျူး ဖွဲ့စည်းပုံရှိတယ်။

close enough that caffeine can wedge into the adenosine receptors,

ကက်ဖိန်းက adenosine receptors တွေထဲကို လျှိုဝင်လို့ရနိုင်လောက်အောင် နီးစပ်ပေမဲ့

but not close enough to activate them.

ဒါတွေကို နှိုးဆဖို့လောက်တော့ မနီးစပ်ဘူး။

To summarize, adenosine inhibits your neurons.

အကျဉ်းချုပ်ရမယ်ဆိုရင် adenosine ဟာ နျူရွန်းတွေကို ဟန့်တားတာပါ။

Caffeine inhibits the inhibitor, so it stimulates you.

ကက်ဖိန်းက ဟန့်တားတာကို ဟန့်တားတာကြောင့် သင့်ကို နှိုးဆွပေးတယ်။

Caffeine can also boost positive feelings.

ကက်ဖိန်းဟာ အပြုသဘော ခံစားချက်တွေကို ပါ တိုးမြှင့်တယ်။

In some neurons, the adenosine receptors

နျူရွန်းတချို့မှာ adenosine အာရုံခံတွေဟာ

are linked to receptors for another molecule called dopamine.

ဒိုပါမင်လို့ခေါ်တဲ့ အခြား မော်လီကျူးအတွက် အာရုံခံတွေနဲ့ ဆက်နွယ်နေတယ်။

One of dopamine's roles in the brain is to promote feelings of pleasure.

ဦးနှောက်ထဲက ဒိုပါမင်ရဲ့ ကဏ္ဍတစ်ခုက ဝမ်းမြောက်စိတ်တွေကို တိုးမြှင့်ပေးဖို့ပါ။

When adenosine docks in one of these paired receptors,

adenosine က ဒီတွဲနေတဲ့ အာရုံခံတွေကို ချိတ်မိတဲ့အခါ

that can make it harder for dopamine to fit in its own spot,

၎င်းက ဒိုပါမင်ကို ၎င်းရဲ့ကိုယ်ပိုင်နေရာမှာ အံကျစေဖို့ ခက်ခဲစေတယ်။

interrupting its mood-lifting work.

၎င်းရဲ့ စိတ်မြှင့်တင်ပေးတဲ့ အလုပ်ကို အလျဉ်ပြတ်စေတာပါ။

But when caffeine takes adenosine's place, it doesn't have the same effect,

ဒါပေမဲ့ ကက်ဖိန်းက adenosine ရဲ့နေရာကို ယူတဲ့အခါမှာတော့ အလားတူ သက်ရောက်မှု မရှိဘဲ

and dopamine can slide in.

ဒိုပါမင်က လျှောဝင်နိင်တယ်။

There's evidence that caffeine's effects on adenosine and dopamine receptors

adenosine နံ ဒိုပါမင် အာရုံခံတွေအပေါ် ကက်ဖိန်းရဲ့ သက်ရောက်မှုတွေဟာ

can have long-term benefits, too, reducing the risk of diseases

ရေရှည် အကျိုးကျေးဇူးတွေ ရှိနိုင်သေးတယ် ဆိုတဲ့ အထောက်အထားရှိတယ်။ Parkinson's

like Parkinson's, Alzheimer's, and some types of cancer.

Alzheimer's နဲ့ ကင်ဆာအမျိုးအစားတချို့လို ရောဂါတွေရဲ့ဘေးကိုလျော့စေတာပါ။

Caffeine can also ramp up the body's ability to burn fat.

ကက်ဖိန်းဟာ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အဆီ လောင်ကျွမ်း နိုင်စွမ်းကိုပါ တိုးစေနိုင်တယ်။

In fact, some sports organizations think

တကယ်တော့ တချို့အားကစား အဖွဲ့အစည်းတွေက

that caffeine gives athletes an unfair advantage

ကက်ဖိန်းဟာ အားကစားသမားတွေကို မမျှတတဲ့ အသာရမှုပေးတော့

and have placed limits on its consumption.

သုံးစွဲမှုကို ကန့်သတ်ထားတယ်လို့ ထင်ကြတယ်။

From 1972 until 2004,

၁၉၇၂ ကနေ ၂၀၀၄ အထိ

Olympic athletes had to stay below a certain blood-caffeine concentration

အိုလံပစ် အားကစားသမားတွေဟာ ပြိုင်ဖို့ သွေးထဲကက်ဖိန်း ပါဝင်မှုအချိုး

to compete.

တစ်ခုကို မကျော်လွန်ဖို့ လိုခဲ့တယ်။

Of course, not all of caffeine's effects are so helpful.

တကယ်တမ်းက ကက်ဖိန်း သက်ရောက်မှု အားလုံးဟာ ဒီလောက် အထောက်အကူမဖြစ်ဘူး။

It might make you feel better and more alert,

သင့်ကို ပိုနေလို့ကောင်းပြီး တက်ကြွစေလောက်ပေမဲ့

but it can also raise your heart rate and blood pressure,

နှလုံးခုန်နှုန်းနဲ့ သွေးပေါင်ကိုလည်း တိုးစေပြီး

cause increased urination or diarrhea,

ဆီးများများသွားခြင်းနဲ့ ဝမ်းလျှောခြင်းကို ဖြစ်စေကာ

and contribute to insomnia and anxiety.

အိပ်မပျော်တာနဲ​့ ပူပန်မှုကို ဖြစ်စေတယ်။

Plus, the foods and beverages caffeine is found in

ဒါ့အပြင် အစားအစာနဲ့ ယမကာတွေမှာ တွေ့ရတဲ့ ကက်ဖိန်းက

have their own impacts on your body that have to be taken into account.

ခန္ဓာကိုယ်အပေါ် သက်ရောက်တွေရှိတာက ထည့်သွင်းစဉ်းစားစရာပါ။

Your brain can adapt to regular consumption of caffeine.

သင့်ဦးနှောက်ဟာ ကက်ဖိန်း ပုံမှန် သုံးစွဲမှုကို ပြင်ဆင်နိုင်တယ်။

If your adenosine receptors are perpetually clogged,

သင့်ရဲ့ adenosine အာရုံခံတွေဟာ အမြဲတစေ ပိတ်နေရင်

your body will manufacture extra ones.

သင့်ခန္ဓာကိုယ်ဟာ အပိုတွေကို ထုတ်လုပ်ပေးလိမ့်မယ်။

That way, even with caffeine around,

ဒီနည်းနဲ့ ကက်ဖိန်း အနားမှာ ရှိနေတာတောင်

adenosine can still do its job of signaling the brain to power down.

adenosine ဟာ ဦးနှောက်ကို စွမ်းအားကျဖို့ အချက်ပေးတဲ့ သူ့အလုပ်ကို ဆက်လုပ်နိုင်တာပါ။

That's why you may find you need to consume more and more caffeine

ဒါကြောင့် နိုးကြွစေဖို့ ပိုပိုများတဲ့ ကက်ဖိန်းကို စားသုံးဖို့လိုတယ်လို့

to feel as alert.

သင် ထင်လောက်တာပါ။

There are more and more adenosine receptors to block.

ပိတ်ဆို့ဖို့ ပိုပိုများတဲ့ adenosine အာရုံခံတွေရှိပါတယ်။

It's also why if you suddenly quit caffeine,

သင် ရုတ်တရက် ကက်ဖိန်း ဖြတ်လိုက်ရင်

you may experience an unpleasant withdrawal.

ဆိုးဝါးတဲ့ ဆေးဖြတ်ခြင်းတစ်ခုကို ခံစားရနိုင်တာကြောင့်ရောပါ။

With plenty of receptors and no competition,

အာရုံခံများစွာနဲ့ ပြိုင်ဘက်တွေ မပါဘဲ

adenosine can work overtime,

adenosine ဟာ အချိန်ပို လုပ်နိုင်တယ်။

causing symptoms like headaches,

ခေါင်းကိုက်တာတွေ၊ ပင်ပန်းမှုနဲ့

tiredness,

အားငယ်စိတ်တွေလို

and depressed moods.

လက္ခဏာတွေ ဖြစ်ပေါ်စေရင်းပါ။

But in a few days, the extra adenosine receptors will disappear,

ဒါပေမဲ့ ရက်အနည်းငယ်အတွင်း အပို adenosine အာရုံခံတွေ ပျောက်ကွယ်ပြီး

your body will readjust,

သင့်ခန္ဓာကိုယ်ဟာ ပြန်လည်ထိန်းညှိသွားကာ

and you'll feel just as alert as ever,

သင်ဟာ ခါတိုင်း နိုးကြားသလို ခံစားရမယ်။

even without an infusion of the world's most popular stimulant.

ကမ္ဘာ့ လူကြိုက်အများဆုံး လှုံ့ဆော်ချက်ရဲ့ ဖြည့်သွင်းမှု မပါရင်တောင်ပါ။