How does caffeine keep us awake? - Hanan Qasim

Translator: Kakhaber Gordadze Reviewer: Beka Dadiani

Over 100,000 metric tons of caffeine are consumed

100,000 ტონაზე მეტი კოფეინი მოიხმარება

around the world every year.

ყოველ წელს მსოფლიოს მასშტაბით.

That's equivalent to the weight of 14 Eiffel Towers.

ეს 14 ეიფელის კოშკის მასის ტოლია.

Most of this caffeine is consumed in coffee and tea,

კოფეინის უმეტესობა ყავის ან ჩაის სახით მიიღება,

but it's also ingested in some sodas,

კოფეინი აგრეთვე ზოგიერთ გაზიან სასმელშიცაა დამატებული,

chocolate,

შოკოლადში,

caffeine pills,

კოფეინის აბებში,

and even beverages labeled decaf.

და უკოფეონო სასმელებშიც კი.

Caffeine helps us feel alert, focused, happy, and energetic,

კოფეინი გვეხმარება გამოფხიზლებაში, ბედნიერების და ენერგიულობის შეგრძნებაში.

even if we haven't had enough sleep.

მაშინაც კი, თუ საკმარისად არ გვიძინია.

But it can also raise our blood pressure, and make us feel anxious.

მაგრამ კოფეინი ასევე არტერიულ წნევას ზრდის და გვძაბავს.

It's the world most widely used drug.

ის მსოფლიოში ყველაზე ფართოდ მოხმარებადი ნარკოტიკული საშუალებაა.

So how does it keep us awake?

მაშ, როგორ გვაფხიზლებს კოფეინი?

Caffeine evolved in plants where it serves a few purposes.

კოფეინი მცენარეებში გამოიყოფა, სადაც ის რამდენიმე ფუნქციას ასრულებს.

In high doses, as it's found in the leaves and seeds of certain species,

კოფეინი დიდი რაოდენობითაა ზოგიერთი მცენარის ფოთლებსა და ნაყოფში

it's toxic to insects.

და ის მწერებისთვის მომწამლავია.

But when they consume it in lower doses, as it's found in nectar,

მაგრამ, როცა მწერები მცირე რაოდენობით იღებენ, როგორც ეს ნექტარშია,

it can actually help them remember and revisit flowers.

ის მწერებს ეხმარება დაიმახსოვრონ და კიდევ დაუბრუნდნენ ყვავილებს.

In the human body, caffeine acts as a stimulant for the central nervous system.

ადამიანის ორგანიზმში კოფეინი მოქმედებს,

როგორც ცენტრალური ნერვული სისტემის სტიმულატორი.

It keeps us awake by blocking one of the body's key sleep-inducing molecules,

ის სიფხიზლეს გვინარჩუნებს ძილის გამომწვევი მოლეკულების დაბლოკვით,

a substance called adenosine.

ნივთიერების სახელად ადენოზინი.

Your body needs a constant supply of energy,

ჩვენს ორგანიზმს ენერგიის მუდმივი მიწოდება სჭირდება,

which it gets by breaking down a high-energy molecule called ATP.

რომელსაც მაღალი ენერგიის მქონე მოლეკულის ატფ-ს დაშლით ახერხებს.

In the process,

ამ პროცესში,

it liberates adenosine, ATP's chemical backbone.

ადენოზინი თავისუფლდება - რომელიც ატფ-ს კომპონენტია.

Neurons in your brain have receptors perfectly tailored to this molecule.

ტვინის ნეირონებს რეცეპტორები აქვთ, რომლებიც ამ მოლეკულას უკავშირდებიან.

When adenosine docks to these receptors,

როცა ადენოზინი ამ რეცეპტორებში ჩაჯდება,

it activates a cascade of biochemical reactions

ბიოქიმიური რეაქციების მთელ ჯაჭვს ააქტიურებს,

that cause neurons to fire more sluggishly

რაც ნეირონების აქტიურობის შენელებას იწვევს

and slow the release of important brain-signaling molecules.

და ტვინის მასტიმულირებელი მოლეკულების გამოყოფას ანელებს.

In other words, you get sleepy.

უფრო მარტივად რომ ვთქვათ - თქვენ გეძინებათ.

Caffeine is what's called an adenosine receptor antagonist.

კოფეინი ადენოზინის რეცეპტორების ანტაგონისტია,

That means it derails this process of slowing your neurons down

შესაბამისად, ის იმ პროცესს აფერხებს, რაც ნეირონების შენელებას იწვევს,

by blocking adenosine receptors.

ადენოზინის რეცეპტორების ბლოკირებით.

Caffeine and adenosine have a similar molecular structure,

კოფეინს და ადენოზინს მსგავსი მოლეკულური სტრუქტურა აქვთ,

close enough that caffeine can wedge into the adenosine receptors,

იმდენად მსგავსი, რომ კოფეინს შეუძლია ადენოზინის რეცეპტორებში ჩაჯდომა,

but not close enough to activate them.

მაგრამ არც ისეთი მსაგვსია, რომ რეცეპტორების გააქტიურება შეძლოს.

To summarize, adenosine inhibits your neurons.

რომ შევაჯამოთ, ადენოზინი თქვენს ნეირონებს ანელებს.

Caffeine inhibits the inhibitor, so it stimulates you.

კოფეინი კი ინჰიბიტორ ადენოზინს ანელებს, რაც თქვენ სტიმულირებას იწვევს.

Caffeine can also boost positive feelings.

ასევე, კოფეინს შეუძლია დადებითი გრძნობების ამაღლება.

In some neurons, the adenosine receptors

ზოგიერთ ნეირონში ადენოზინის რეცეპტორები

are linked to receptors for another molecule called dopamine.

დოპამინის მოლეკულის რეცეპტორებთან არიან დაკავშირებულები.

One of dopamine's roles in the brain is to promote feelings of pleasure.

ტვინში, დოპამინის ერთ-ერთი ფუნქცია სიამოვნების გრძნობის ამაღლებაა.

When adenosine docks in one of these paired receptors,

როდესაც ადენოზინი წყვილ რეცეპტორში თავსდება

that can make it harder for dopamine to fit in its own spot,

ის დოპამინის საკუთარ ადგილას ჩაჯდომას ურთულებს,

interrupting its mood-lifting work.

რაც განწობის ასამაღლებელ პროცესს უშლის ხელს.

But when caffeine takes adenosine's place, it doesn't have the same effect,

მაგრამ, როდესაც კოფეინი ადენოზინის ადგილს იკავებს,

მას მსგავსი ეფექტი აღარ აქვს,

and dopamine can slide in.

და დოპამინს თავისუფლად შეუძლია საკუთარ ადგილას განთავსება.

There's evidence that caffeine's effects on adenosine and dopamine receptors

არსებობს მტიკიცებულება, რომ კოფეინის გავლენას ადენოზინზე და დოპამინზე

can have long-term benefits, too, reducing the risk of diseases

გრძელვადიანი სარგებელიც აქვს, დაავადებების წარმოქმნის რისკის შემცირებით,

like Parkinson's, Alzheimer's, and some types of cancer.

ისეთების როგორებიცაა, პარკინსონი, ალცჰაიმერი და ზოგიერთი სახის სიმსივნე.

Caffeine can also ramp up the body's ability to burn fat.

კოფეინს ასევე შეუძლია ორგანიზმის მიერ ცხიმის დაწვის უნარის გაზრდა.

In fact, some sports organizations think

აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთ სპორტულ ორგანიზაციას მიაჩნია,

that caffeine gives athletes an unfair advantage

რომ კოფეინი ათლეტებს არათანაბარ უპირატესობას ანიჭებს,

and have placed limits on its consumption.

და კოფეინის მიღებაზე შეზღუდვები დააწესეს.

From 1972 until 2004,

1972 წლიდან 2004 წლამდე,

Olympic athletes had to stay below a certain blood-caffeine concentration

ოლიმპიური თამაშების ათლეტები სისხლში კოფეინის ზღვარს არ უნდა ასცილებოდნენ,

to compete.

რათა შეჯიბრებაში მონაწილების მიღება შეძლებოდათ.

Of course, not all of caffeine's effects are so helpful.

რა თქმა უნდა, კოფეინი ყოველთვის სასარგებლო არ არის.

It might make you feel better and more alert,

შესაძლოა ფიქრობდეთ, რომ თავს უკეთ და უფრო ფხიზლად გრძნობთ,

but it can also raise your heart rate and blood pressure,

მაგრამ კოფეინს თქვენი პულსის და არტერიული წნევის გაზრდა შეუძლია.

cause increased urination or diarrhea,

ასევე, იწვევს შარდდენას და დიარეას,

and contribute to insomnia and anxiety.

უძილობას და დაძაბულობას.

Plus, the foods and beverages caffeine is found in

აგრეთვე, საკვები და სასმელები, სადაც კოფეინია

have their own impacts on your body that have to be taken into account.

ორგანიზმზე ზემოქმედებენ, რაც ასევე გასათვალისწინებელია.

Your brain can adapt to regular consumption of caffeine.

ტვინს შეუძლია რეგულარულად კოფეინის მიღებას მიეჩვიოს.

If your adenosine receptors are perpetually clogged,

თუ ადენოზინის რეცეპტორები მუდმივად დაკავებულები არიან,

your body will manufacture extra ones.

ორგანიზმი დამატებით რეცეპტორებს გამოიმუშავებს.

That way, even with caffeine around,

ეს კოფეინის მიღების შემთხვევაშიც კი,

adenosine can still do its job of signaling the brain to power down.

ადენოზინს საშუალებას მისცემს გააქტიურდეს და ტვინის აქტიურობა შეანელოს.

That's why you may find you need to consume more and more caffeine

სწორედ ესაა მიზეზი, რატომაც უფრო მეტი კოფეინის მიღება გვჭირდება,

to feel as alert.

რომ გამოვფხიზლდეთ.

There are more and more adenosine receptors to block.

კოფეინს უწევს უფრო მეტი ადენოზინის რეცეპტორების დაბლოკვა.

It's also why if you suddenly quit caffeine,

როდესაც უცებ წყვეტთ კოფეინის მიღებას,

you may experience an unpleasant withdrawal.

შეიძლება ენერგიის არასასიამოვნო დაცემა განიცადოთ.

With plenty of receptors and no competition,

ბევრი რეცეპტორებით და კოფეინის არ არსებობით,

adenosine can work overtime,

ადენოზინს თავისი მოქმედების განმავლობაში შეუძლია,

causing symptoms like headaches,

ისეთი სიმპტომები გამოიწვიოს, როგორიც თავის ტკივილია,

tiredness,

დაღლილობა

and depressed moods.

და დეპრესიულობა.

But in a few days, the extra adenosine receptors will disappear,

მაგრამ რამდენიმე დღეში, დამატებითი ადენოზინის რეცეპტორები გაქრება,

your body will readjust,

და ორგანიზმი თავის ჩვეულ მდგომარეობას დაუბრუნდება

and you'll feel just as alert as ever,

და თავს ისევ ფხიზლად იგრძნობთ,

even without an infusion of the world's most popular stimulant.

მსოფლიოში ყველაზე პოპულარული სტიმულანტის მიღების გარეშეც.