How does caffeine keep us awake? - Hanan Qasim

Reviewer: Daban Q. Jaff

Over 100,000 metric tons of caffeine are consumed

زیاتر له‌ 100000 ته‌نی مه‌تری له‌ كافایین

around the world every year.

ساڵانه‌ له‌ سه‌رانسه‌ری جیهان به‌كارده‌هێنرێت.

That's equivalent to the weight of 14 Eiffel Towers.

كه‌ یه‌كسانه‌ به‌ كێشی 14 بورجی ئایفڵ.

Most of this caffeine is consumed in coffee and tea,

زۆربه‌ی ئه‌و كافایینه‌ له‌ قاوه‌ و چا به‌كارده‌برێت،

but it's also ingested in some sodas,

هه‌روه‌ها له‌ هه‌ندێك جۆری سۆده‌،

chocolate,

چوكڵێت،

caffeine pills,

حه‌بی كافایین،

and even beverages labeled decaf.

ته‌نانه‌ت خواردنه‌وه‌ بێ كافایینه‌كانیش.

Caffeine helps us feel alert, focused, happy, and energetic,

كافایین یارمه‌تیمان ده‌دات هه‌ست به‌ ئاگایی، جه‌ختكردوویی، دڵخۆشیی، وبه‌توانایی

even if we haven't had enough sleep.

بكه‌ین ته‌نانه‌ت گه‌ر به‌پێی پێویست نه‌خه‌وتبووین.

But it can also raise our blood pressure, and make us feel anxious.

ده‌شكرێت په‌ستانی خوێنمان به‌رزبكاته‌وه‌ و هه‌ستی نیگه‌رانییمان لا دروست بكات.

It's the world most widely used drug.

زۆرترین ده‌رمانی به‌كارهێنراوه‌ له‌ سه‌رانسه‌ری جیهان.

So how does it keep us awake?

كه‌وایه‌ چۆن به‌ ئاگایی ده‌مانهێڵێته‌وه‌؟

Caffeine evolved in plants where it serves a few purposes.

كافایین له‌ ڕووه‌ك گه‌شه‌ده‌كات كه‌ بۆ چه‌ند مه‌به‌ستێك به‌كاردێت.

In high doses, as it's found in the leaves and seeds of certain species,

به‌ ژه‌می زۆر، له‌ گه‌ڵا و تۆی چه‌ند چه‌شنێكی دیاریكراو دۆزاروه‌ته‌وه‌،

it's toxic to insects.

بۆ مێرووه‌كان ژه‌هراوییه‌.

But when they consume it in lower doses, as it's found in nectar,

به‌ڵام كه‌ بڕێكی كه‌می لێ به‌كارده‌به‌ن، وه‌كو له‌ شیله‌ی گوڵ،

it can actually help them remember and revisit flowers.

یارمه‌تییان ده‌دات له‌ وه‌بیرهاتنه‌وه‌ و سه‌ردانیكردنه‌وه‌ی گوڵه‌كان.

In the human body, caffeine acts as a stimulant for the central nervous system.

له‌ لاشه‌ی مرۆڤ، كافایین وه‌كو وریاكه‌ره‌وه‌ی سیستمی ده‌ماری ناوه‌ندی ڕه‌فتارده‌كات

It keeps us awake by blocking one of the body's key sleep-inducing molecules,

به‌ئاگایی ده‌مانهێڵێته‌وه‌ له‌ڕێی گرتنی یه‌ك له‌ گه‌رده‌ بنچینه‌ییانه‌ی خه‌و دێنێت

a substance called adenosine.

ماده‌یه‌كه‌ پێی ده‌گوترێت ئه‌دێنۆسین.

Your body needs a constant supply of energy,

جه‌سته‌ت پێویستی به‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی به‌رده‌وامی وزه‌ هه‌یه‌،

which it gets by breaking down a high-energy molecule called ATP.

كه‌ له‌ڕێی پارچه‌بوونی گه‌ردێكی وزه‌ به‌رز به‌ده‌ستی ده‌هێنێت پێی ده‌ڵێن ATP.

In the process,

له‌م پڕۆسه‌یه‌،

it liberates adenosine, ATP's chemical backbone.

ئه‌دێنۆسین ڕزگارده‌كات، بڕبڕه‌ی پشته‌ كیمیاییه‌كه‌ی ATP.

Neurons in your brain have receptors perfectly tailored to this molecule.

ده‌ماره‌خانه‌كانی مێشكت وه‌رگریان هه‌یه‌ به‌شێوه‌یه‌كی نمونه‌یی بۆ ئه‌م گه‌ررده‌

When adenosine docks to these receptors,

دیزاینكراوه‌. كاتێك ئه‌دێنۆسین به‌و وه‌رگرانه‌وه‌ ده‌نووسێت،

it activates a cascade of biochemical reactions

زنجیره‌یه‌ك له‌ كاردانه‌وه‌ی بیۆكیمیایی چالاك ده‌كات

that cause neurons to fire more sluggishly

كه‌ ده‌بێته‌ هۆی گڕگرتنی ده‌ماره‌ خانه‌ به‌ خاوییه‌كی زیاتر

and slow the release of important brain-signaling molecules.

و دواخستنی به‌ره‌ڵاكردنی گه‌رده‌كانی ئاماژه‌ مێشكییه‌ گرنگه‌كان.

In other words, you get sleepy.

به‌مانایه‌كی تر، خه‌وت دێت.

Caffeine is what's called an adenosine receptor antagonist.

كافایین بریتییه‌ له‌ دوژمنی ئه‌وه‌ی پێی ده‌ڵێن وه‌رگری ئه‌دێنۆسین.

That means it derails this process of slowing your neurons down

به‌مانای پرۆسه‌ی خاوكردنه‌وه‌ی ده‌ماره‌ خانه‌كان له‌كارده‌خات

by blocking adenosine receptors.

به‌ ڕێگرتنی وه‌رگری ئه‌دێنۆسین.

Caffeine and adenosine have a similar molecular structure,

كافایین و ئه‌دێنۆسین پێكهاته‌ی گه‌ردیی هاوشێوه‌یان هه‌یه‌،

close enough that caffeine can wedge into the adenosine receptors,

ئه‌ونده‌ نزیكن كه‌ كافایین ده‌توانێت خۆی بپه‌ستێته‌ ناو وه‌رگری ئه‌دێنۆسینه‌كان،

but not close enough to activate them.

به‌ڵام ئه‌وه‌نده‌ نزیكیش نا كه‌ بتوانن چالاكیان بكه‌ن.

To summarize, adenosine inhibits your neurons.

به‌ پوختی، ئه‌دێنۆسینه‌كان ڕێ له‌ ده‌ماره‌ خانه‌كان ده‌گرن.

Caffeine inhibits the inhibitor, so it stimulates you.

كافایین ڕێ له‌ ڕێگره‌كان ده‌گرێت، بۆیه‌ هانت ده‌دات.

Caffeine can also boost positive feelings.

كافایین ده‌شتوانێت هه‌سته‌ ئه‌رێنییه‌كان بره‌وپێبدات.

In some neurons, the adenosine receptors

له‌ هه‌ندێك ده‌ماره‌ خانه‌، وه‌رگری ئه‌دێنۆسینه‌كان

are linked to receptors for another molecule called dopamine.

به‌ وه‌رگری تره‌وه‌ به‌ستراون بۆ گه‌ردی تر پێیان ده‌ڵێن دۆپامین.

One of dopamine's roles in the brain is to promote feelings of pleasure.

یه‌ك له‌ ڕۆڵه‌كانی دۆپامین له‌ مێشكدا زیادكردنی هه‌ستی خۆشییه‌.

When adenosine docks in one of these paired receptors,

كاتێك ئه‌دێنۆسین به‌ یه‌كێك له‌و جووته‌ وه‌رگرانه‌ ده‌نووسێت،

that can make it harder for dopamine to fit in its own spot,

كه‌ وا ده‌كات زه‌حمه‌تتر بێت بۆ دۆپامین بۆ جێگیركردنی شوێنه‌كه‌ی،

interrupting its mood-lifting work.

كاری به‌رزكردنه‌وه‌ی هه‌وه‌س ناهێڵێت.

But when caffeine takes adenosine's place, it doesn't have the same effect,

به‌ڵام كه‌ كافایین شوێنی ئه‌دێنۆسین ده‌گرێته‌وه‌، هه‌مان كاریگه‌ری نابێت،

and dopamine can slide in.

و ئه‌دێنۆسین ده‌توانێت بخزێته‌ ناوی.

There's evidence that caffeine's effects on adenosine and dopamine receptors

به‌ڵگه‌ هه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كاریگه‌ری كافایین له‌سه‌ر وه‌رگری ئه‌دێنۆسین و

can have long-term benefits, too, reducing the risk of diseases

دۆپامین ده‌كرێت سوودی درێژخایه‌نیشی هه‌بێت به‌ كه‌مكردنه‌وی مه‌ترسی نه‌خۆشییه‌كانی

like Parkinson's, Alzheimer's, and some types of cancer.

وه‌كو له‌رزه‌ شه‌پڵه‌، ئه‌لزه‌هایمه‌ر، هه‌نێك جۆری شێرپه‌نجه‌.

Caffeine can also ramp up the body's ability to burn fat.

كافایین ده‌شتوانێت توانای جه‌سته‌ بۆ سووتاندنی چه‌وری زیادبكات.

In fact, some sports organizations think

له‌ڕاستیدا، هه‌ندێك ڕێكخراوی وه‌رزشی پێیان وایه‌ كه‌

that caffeine gives athletes an unfair advantage

كافایین سوودێكی نادادپه‌روه‌رانه‌ ده‌به‌خشێته‌ وه‌رزشوانه‌كان

and have placed limits on its consumption.

و چه‌ند مه‌رجێكی داناوه‌ بۆ به‌كاربردنی.

From 1972 until 2004,

له‌ 1972 تا 2004،

Olympic athletes had to stay below a certain blood-caffeine concentration

وه‌رزشكاره‌ ئۆڵه‌مپییه‌كان ده‌بوایه‌ له‌ ژێر جه‌ختكردن له‌ كافایینی دیاریكراو

to compete.

له‌ خوێن بمێننه‌وه‌ بۆ پێشبڕكێ.

Of course, not all of caffeine's effects are so helpful.

بێگومان، هه‌موو كاریگه‌رییه‌كانی كافایین زۆر هیوابه‌خش نین.

It might make you feel better and more alert,

له‌وانه‌یه‌ وات لێبكات هه‌ست به‌ باشتر بوون و ئاگایی زیاتر بكه‌یت،

but it can also raise your heart rate and blood pressure,

به‌ڵام ده‌شتوانێت لێدانی دڵت و په‌ستانی خوێنت به‌رزبكاته‌وه‌،

cause increased urination or diarrhea,

ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌ هۆی زیادبوونی میزكردن یاخود سكچوون،

and contribute to insomnia and anxiety.

ئه‌مه‌ش ڕێگه‌خۆشكه‌ره‌ بۆ ئاره‌ق كردنه‌وه‌ و نیگه‌رانیی.

Plus, the foods and beverages caffeine is found in

وزیاتریش، ئه‌و خواردن و خواردنه‌وانه‌ی كه‌ كافایینیان تێدایه‌

have their own impacts on your body that have to be taken into account.

كاریگه‌ریی تایبه‌تی خۆیان هه‌یه‌ له‌سه‌ر جه‌سته‌ت كه‌ پێویسته‌ به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت.

Your brain can adapt to regular consumption of caffeine.

مێشكت ده‌توانێت خۆی له‌گه‌ڵ به‌كاربردنی ڕێك و پێكی كافایین بگونجێنێت.

If your adenosine receptors are perpetually clogged,

گه‌ر وه‌رگری ئه‌دێنۆسینه‌كانت بۆ هه‌میشه‌یی دابخرێن،

your body will manufacture extra ones.

جه‌سته‌ت كافایینی زیاده‌ به‌رهەمدێنێت.

That way, even with caffeine around,

به‌و جۆره‌، ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ هه‌بوونی كافایین،

adenosine can still do its job of signaling the brain to power down.

هێشتا ئه‌دێنۆسین ده‌توانێت كاری خۆی له‌ ئاماژه‌دانی مێشك بۆ ده‌سه‌ڵات بكات.

That's why you may find you need to consume more and more caffeine

له‌به‌ر ئه‌مه‌یه‌ ڕه‌نگه‌ وا ده‌بینی پێویستیت به‌ خواردنی زیاتری كافایین هه‌یه‌

to feel as alert.

بۆ هه‌ستكردنی به‌ ئاگایی.

There are more and more adenosine receptors to block.

وه‌رگری ئه‌دێنۆسینی زیاتر و زیاتر هه‌ن بۆ داخستن.

It's also why if you suddenly quit caffeine,

له‌به‌ر ئه‌مه‌شه‌ گه‌ر له‌ناكاو واز له‌ كافایین بێنیت،

you may experience an unpleasant withdrawal.

ڕه‌نگه‌ ڕووبه‌ڕووی پاشه‌كشه‌یه‌كی ناخۆش ببیته‌وه‌.

With plenty of receptors and no competition,

له‌گه‌ڵ چه‌ندین وه‌رگر و به‌ بێ پێشبڕكێكردن،

adenosine can work overtime,

ئه‌دێنۆسین ده‌توانێت زیاد له‌ پێویست كاربكات،

causing symptoms like headaches,

كه‌ ده‌بێته‌ هۆی نیشانه‌كانی وه‌كو سه‌رئێشه‌،

tiredness,

ماندوێتی،

and depressed moods.

و هه‌وه‌سی په‌شێویی.

But in a few days, the extra adenosine receptors will disappear,

به‌ڵام له‌ چه‌ند ڕۆژێكی كه‌مدا، وه‌رگری ئه‌دێنۆسینه‌ زیاده‌كان نامێنن،

your body will readjust,

جه‌سته‌ت دووباره‌ خۆی چالاك ده‌كاته‌وه‌،

and you'll feel just as alert as ever,

وه‌كو جاران هه‌ست به‌ ئاگایی ده‌كه‌یت،

even without an infusion of the world's most popular stimulant.

ته‌نانه‌ت بێ زیادكردنی باوترین وریاكه‌ره‌وه‌ی جیهان.