How does caffeine keep us awake? - Hanan Qasim

Kafein bizi nasıl uyanık tutar? - Hanan Qasim

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Eren Gokce

Over 100,000 metric tons of caffeine are consumed

Dünyada her yıl 100.000 tonu aşkın

around the world every year.

kafein tüketiliyor.

That's equivalent to the weight of 14 Eiffel Towers.

Bu 14 Eyfel Kulesi'nin ağırlığı demek.

Bu kafeinin çoğu çay ve kahve ile tüketilse de,

Most of this caffeine is consumed in coffee and tea,

but it's also ingested in some sodas,

bazı gazlı içeceklerde,

chocolate,

çikolatada,

caffeine pills,

kafein haplarında

and even beverages labeled decaf.

ve hatta kafeinsiz içeceklerde bile var.

Caffeine helps us feel alert, focused, happy, and energetic,

Kafein canlı, odaklanmış, mutlu ve enerjik hissetmemize yardım ediyor,

even if we haven't had enough sleep.

yeterince uyuyamamış olsak bile.

But it can also raise our blood pressure, and make us feel anxious.

Tansiyonumuzu yükseltip gergin de hissettirebilir.

It's the world most widely used drug.

Dünyanın en çok kullanılan ilacı kafein.

So how does it keep us awake?

Peki bizi nasıl uyanık tutuyor?

Caffeine evolved in plants where it serves a few purposes.

Kafein bir takım sebeplerle bazı bitkilerde evrimleşmiştir.

In high doses, as it's found in the leaves and seeds of certain species,

Bazı türlerin yaprak ve çekirdeklerinde yüksek dozda bulunur,

it's toxic to insects.

böcekler için zehirlidir.

But when they consume it in lower doses, as it's found in nectar,

Nektarda olduğu gibi düşük dozda tüketilirse,

it can actually help them remember and revisit flowers.

hatırlamalarını ve çiçekleri tekrar ziyaret etmelerini sağlar.

In the human body, caffeine acts as a stimulant for the central nervous system.

İnsan bedeninde kafein merkezi sinir sistemi için uyarıcı görevindedir.

It keeps us awake by blocking one of the body's key sleep-inducing molecules,

Adenosin adında uyku sağlayıcı önemli moleküllerden birini engelleyerek

a substance called adenosine.

uyanık kalmamızı sağlar.

Your body needs a constant supply of energy,

Vücudunuz sürekli enerji tedariğine ihtiyaç duyar,

which it gets by breaking down a high-energy molecule called ATP.

bunu da ATP adındaki yüksek enerji molekülünü parçalayarak edinir.

In the process,

Bu esnada,

it liberates adenosine, ATP's chemical backbone.

adenosin salınır, bu da ATP'nin kimyasal bel kemiğidir.

Neurons in your brain have receptors perfectly tailored to this molecule.

Beyninizdeki nöronların bu moleküle kusursuz şekilde bağlı alıcıları vardır.

When adenosine docks to these receptors,

Adenosin bu alıcılarla birleştiğinde,

it activates a cascade of biochemical reactions

biyokimyasal reaksiyon seli gerçekleşir,

that cause neurons to fire more sluggishly

bu da nöronların daha yavaş hareket etmesi

and slow the release of important brain-signaling molecules.

ve önemli beyin sinyali moleküllerinin salınımını yavaşlatması demektir.

In other words, you get sleepy.

Başka bir deyişle, uykunuz gelir.

Caffeine is what's called an adenosine receptor antagonist.

Kafein adenosin alıcı bir muhaliftir.

That means it derails this process of slowing your neurons down

Yani adenosin alıcılarını engelleyerek nöronlarınızı yavaşlatır

by blocking adenosine receptors.

ve bu süreci saptırır.

Caffeine and adenosine have a similar molecular structure,

Kafein ve adenosin benzer moleküler yapıya sahiptir,

close enough that caffeine can wedge into the adenosine receptors,

öyle ki kafein adenosin alıcılarının içine yerleşebilir

but not close enough to activate them.

fakat onları aktive edemez.

To summarize, adenosine inhibits your neurons.

Özetlemek gerekirse, adenosin nöronlarınızı durdurur.

Caffeine inhibits the inhibitor, so it stimulates you.

Kafein inhibitörü durdurur, böylece sizi uyarır.

Caffeine can also boost positive feelings.

Kafein ayrıca olumlu hislerinizi de güçlendirebilir.

In some neurons, the adenosine receptors

Bazı nöronlarda adenosin alıcıları

are linked to receptors for another molecule called dopamine.

dopamin adındaki diğer bir moleküle bağlı.

One of dopamine's roles in the brain is to promote feelings of pleasure.

Dopaminin beyindeki görevlerinden biri zevk hissini teşvik etmek.

When adenosine docks in one of these paired receptors,

Adenosin bu ikili alıcılardan biriyle eşleştiğinde,

that can make it harder for dopamine to fit in its own spot,

dopaminin kendi yerine yerleşmesini zorlaştırabilir,

interrupting its mood-lifting work.

ruh hâlini değiştirme sürecini böler.

But when caffeine takes adenosine's place, it doesn't have the same effect,

Ancak kafein adenosinin yerini aldığında aynı etkiyi yapmaz

and dopamine can slide in.

ve dopamin yerleşebilir.

There's evidence that caffeine's effects on adenosine and dopamine receptors

Kafeinin adenosin ve dopamin alıcıları üzerindeki etkilerinin

can have long-term benefits, too, reducing the risk of diseases

uzun vadeli faydaları olduğu kanıtlanmıştır;

Parkinson, Alzheimer ve bazı kanser türlerinin riskini azaltmak gibi.

like Parkinson's, Alzheimer's, and some types of cancer.

Caffeine can also ramp up the body's ability to burn fat.

Kafein vücudun yağ yakma yetisine de hız kazandırabilir.

In fact, some sports organizations think

Aslında bazı spor kuruluşları

that caffeine gives athletes an unfair advantage

kafeinin sporculara adil olmayan bir avantaj sağladığını düşünür

and have placed limits on its consumption.

ve bu yüzden tüketimine sınır koymuştur.

From 1972 until 2004,

1972'den 2004 yılına kadar,

Olympic athletes had to stay below a certain blood-caffeine concentration

Olimpik sporcular yarışabilmek için belli bir kafein yüzdesinin

to compete.

altında kalmak zorundaydılar.

Of course, not all of caffeine's effects are so helpful.

Tabii kafeinin tüm etkileri böyle faydalı değildir.

It might make you feel better and more alert,

Daha iyi ve canlı hissetmenizi sağlayabilir

but it can also raise your heart rate and blood pressure,

ama kalp atışınızı ve tansiyonunuzu yükseltebilir,

cause increased urination or diarrhea,

fazla idrara çıkma veya ishal,

and contribute to insomnia and anxiety.

uykusuzluk ve gerginlik etkileri olabilir.

Plus, the foods and beverages caffeine is found in

Ayrıca içinde kafein olan yiyecek ve içeceklerin

have their own impacts on your body that have to be taken into account.

hesaba katılması gereken kendine özgü etkileri vardır.

Your brain can adapt to regular consumption of caffeine.

Beyniniz düzenli kafein tüketimine alışabilir.

If your adenosine receptors are perpetually clogged,

Adenosin alıcılarınız sürekli tıkalı olursa,

your body will manufacture extra ones.

vücudunuz ekstra üretecektir.

That way, even with caffeine around,

Bu şekilde, kafein varken bile

adenosine can still do its job of signaling the brain to power down.

adenosin beyninizin yavaşlaması için sinyal gönderme işini yapacaktır.

That's why you may find you need to consume more and more caffeine

Bu yüzden zinde hissetmek için sürekli daha fazla kafeine

to feel as alert.

ihtiyaç duyabilirsiniz.

There are more and more adenosine receptors to block.

Engelleyecek adenosin alıcıları sürekli var olacaktır.

It's also why if you suddenly quit caffeine,

Bu yüzden eğer birden kafeini bırakırsanız,

you may experience an unpleasant withdrawal.

hoş olmayan bir bırakma süreci geçirebilirsiniz.

With plenty of receptors and no competition,

Çok sayıda ve durdurulmayan alıcılar ile

adenosine can work overtime,

adenosin fazla çalışabilir,

causing symptoms like headaches,

baş ağrısı,

tiredness,

yorgunluk

and depressed moods.

ve depresyon hâli gibi semptomlar ortaya çıkarabilir.

But in a few days, the extra adenosine receptors will disappear,

Birkaç gün içinde fazla adenosin alıcıları ortadan kaybolacak,

your body will readjust,

vücudunuz uyum sağlayacak

and you'll feel just as alert as ever,

ve yine kendinizi zinde hissedeceksiniz,

even without an infusion of the world's most popular stimulant.

dünyanın en popüler uyarıcısı vücudunuza girmese bile.