Robin Ince: Science versus wonder?

Robin Ince:Bilime karşı merak?

Çeviri: erkin ergüney Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I'd like to apologize, first of all, to all of you

Öncelikle, hepinizden özür dilemek istiyorum.

because I have no form

Çünkü,

of PowerPoint presentation.

bir Powerpoint sunumum yok.

So what I'm going to do

Bu yüzden de,

is, every now and again, I will make this gesture,

şimdiden itibaren bu hareketi,

and in a moment of PowerPoint democracy,

bir Powerpoint demokrasisine çeviriyorum.

you can imagine what you'd like to see.

Ne görmek isterseniz onu hayal edebilirsiniz.

I do a radio show.

Bir radyo programım var,

The radio show is called "The Infinite Monkey Cage."

adı "Sonsuz Maymun Kafesi".

It's about science, it's about rationalism.

Program bilim ve rasyonalizm üzerine.

So therefore, we get a lot of complaints

Bu nedenle her hafta,

every single week --

bir sürü şikayet alıyoruz,

complaints including one we get very often,

çok sık karşılaştığımız şikayetlerden biri de,

which is to say the very title, "Infinite Monkey Cage,"

başlığımız olan "Sonsuz Maymun Kafesi'nin"

celebrates the idea of vivisection.

canlı hayvanlar üzerinde yapılan deneyleri desteklediğinin öne sürülmesi.

We have made it quite clear to these people

Bu insanlara şunu gayet açık belirttik ki,

that an infinite monkey cage is roomy.

sonsuz maymun kafesimiz gayet ferah.

(Laughter)

(Kahkaha)

We also had someone else who said,

Aynı zamanda şunu söyleyen birisi de vardı:

"'The Infinite Monkey Cage' idea is ridiculous.

"Sonsuz Maymun Kafesi" fikri saçmadır.

An infinite number of monkeys

Sonsuz sayıda maymun

could never write the works of Shakespeare.

asla Shakespeare'in yapıtlarını yazamaz.

We know this because they did an experiment."

Bunu yaptıkları deney sayesinde biliyoruz.

Yes, they gave 12 monkeys a typewriter for a week,

Evet,12 maymuna bir haftalığına daktilo verdiler,

and after a week, they only used it as a bathroom.

ve bu bir hafta sonunda, daktiloyu sadece tuvalet olarak kullanmışlardı.

(Laughter)

(Kahkaha)

So the main element though, the main complaint we get --

Ama en çok aldığımız sitem-

and one that I find most worrying --

ve benim en endişe verici bulduğum,

is that people say, "Oh, why do you insist

insanların ,

on ruining the magic?

"Neden sihiri bozmak için ısrar ediyorsunuz?" diye sorması.

You bring in science, and it ruins the magic."

Bilim getiriyorsunuz ve bu sihiri bozuyor.

Now I'm an arts graduate;

Ben bir sanat okulu mezunuyum;

I love myth and magic

Mitleri ve sihiri severim,

and existentialism and self-loathing.

ayrıca varoluşçuluk ve öznefreti de.

That's what I do.

Bunları seviyorum.

But I also don't understand

Ama anlamadığım,

how it does ruin the magic.

sihiri nasıl bozduğu.

All of the magic, I think,

Bence bütün sihir,

that may well be taken away by science

bilim tarafından yerinden alınabilir

is then replaced by something as wonderful.

ve başka harika bir şey ile değiştirelebilir.

Astrology, for instance:

Mesela astroloji:

like many rationalists, I'm a Pisces.

bir çok rasyonalist gibi, ben de balık burcuyum.

(Laughter)

(Kahkaha)

Now astrology --

Astroloji-

we remove the banal idea

Hayatınızın tahmin edilebileceğini savunan,

that your life could be predicted;

banal düşünceyi kaldırıyoruz;

that you'll, perhaps today, meet a lucky man

Belki siz, bugün, şanslı bir adamla tanışırsınız,

who's wearing a hat.

şapkası olan bir adamla.

That is gone.

Bunu kaldırıyoruz.

But if we want to look at the sky and see predictions, we still can.

Ama hala gökyüzüne bakıp tahmin yürütebiliriz.

We can see predictions of galaxies forming,

Galaksilerin şekillenmelerini tahmin edebilir,

of galaxies colliding into each other, of new solar systems.

ya da galaksilerin birbiriyle çakışmasını, yeni solar sistemleri tahmin edebiliriz.

This is a wonderful thing.

Bu harika bir şey.

If the Sun could one day -- and indeed the Earth, in fact --

Eğer Güneş bir gün -

if the Earth could read its own astrological, astronomical chart,

eğer Dünya kendi astrolojik,astronomik tablosunu okuyabilirse,

one day it would say,

bir gün diyecektir ki,

"Not a good day for making plans.

"Plan yapmak için iyi bir gün değil."

You'll been engulfed by a red giant."

Bir kızıl dev tarafından yutuldunuz.

And that to me as well,

Ve bu bence,

that if you think I'm worried about losing worlds,

eğer dünyaları kaybetmekten endişelendiğimi düşünüyorsanız,

well Many Worlds theory --

kuantum yorumundaki

one of the most beautiful, fascinating,

en büyüleyici ve en güzel

sometimes terrifying ideas

-bazen korkutucu-

from the quantum interpretation --

fikirlerden biri olan çoklu dünyalar teorisi

is a wonderful thing.

harika bir şey.

That every person here, every decision that you've made today,

Buradaki her insan, bugün yaptığınız her seçim,

every decision you've made in your life,

hayatınızda verdiğiniz tüm kararları,

you've not really made that decision,

siz yapmadınız.

but in fact, every single permutation of those decisions

Ama aslında tüm kararlarınızın teker teker bütün permütasyonları

is made, each one going off into a new universe.

verildi ve her biri yeni bir evrende geçerli.

That is a wonderful idea.

Bu muhteşem bir fikir.

If you ever think that your life is rubbish,

Eğer gün gelir de hayatınızda başarılı olamadığınızı düşünürseniz,

always remember

her zaman hatırlayın ki,

there's another you that's made much worse decisions than that.

sizden çok daha kötü seçimler yapmış başka bir siz var.

(Laughter)

(Kahkaha)

If you ever think, "Ah, I want to end it all,"

Eğer bir gün "Artık bitsin istiyorum" derseniz,

don't end it all.

bitirmeyin.

Remember that in the majority of universes,

Sizi içinde barındırmayan evrenlerin

you don't even exist in the first place.

çoğunluğunu düşünün.

This to me, in its own strange way,

Bu bana göre, kendi gizemli yanıyla,

is very, very comforting.

çok çok rahatlatıcı bir düşünce.

Now reincarnation, that's another thing gone -- the afterlife.

Ve reenkarnasyon, bu da bozulan sihirlerden biri

But it's not gone.

Ama aslında bozulmadı.

Science actually says

Bilim aslında bize,

we will live forever.

sonsuza dek yaşayacağımızı söylüyor.

Well, there is one proviso.

Ancak bir şartımız var.

We won't actually live forever. You won't live forever.

Sonsuza dek yaşamayacağız.Sonsuza dek yaşamayacaksınız.

Your consciousness, the you-ness of you, the me-ness of me --

Farkındalığınız, sizin "sizliği"niz, benim benliğim

that gets this one go.

öbürünü götürüyor.

But every single thing that makes us,

Ama bizi biz yapan her şey,

every atom in us,

bizdeki her atom,

has already created a myriad of different things

halihazırda sayısız sayıda farklı şeyler oluşturdu

and will go on to create a myriad of new things.

ve oluşturmaya devam edecek.

We have been mountains

Biz dağ olduk,

and apples and pulsars

elmalar, yıldızlar

and other people's knees.

ve diğer insanları dizi olduk.

Who knows, maybe one of your atoms was once Napoleon's knee.

Kim bilir, belki de sizin atomlarınız önceden Napoleon'un diziydi.

That is a good thing.

Bu iyi bir şey.

Unlike the occupants of the universe,

Evrenin kullanıcılarının aksine,

the universe itself is not wasteful.

evren ziyankar değildir.

We are all totally recyclable.

Hepimiz tamamiyle geri dönüşümlüyüz.

And when we die,

Ve öldüğümüzde,

we don't even have to be placed in different refuse sacs.

farklı çöp torbalarına bile konmamız gerekmiyor.

This is a wonderful thing.

Bu muhteşem bir şey.

Understanding, to me,

Bir şeyi anlamak, bana göre

does not remove the wonder and the joy.

merakı ve keyfi yok etmiyor.

For instance, my wife could turn to me and she may say,

Mesela, eşim bana dönüp sorabilir ki,

"Why do you love me?"

"Beni neden seviyorsun?"

And I can with all honesty

Ve bütün dürüstlüğümle,

look her in the eye and say,

gözlerinin içine bakıp söyleyebilirim ki,

"Because our pheromones

"Çünkü feromonlarımız

matched our olfactory receptors."

koklama reseptörlerimizde eşleşti."

(Laughter)

(Kahkaha)

Though I'll probably also say something

Ama yine de onun saçı ve kişiliği

about her hair and personality as well.

hakkında da bir şeyler söyleyebilirim.

And that is a wonderful thing there.

Ve bence bu harika bir şey.

Love does not die because of that thing.

Aşk bu yüzden ölmez.

Pain doesn't go away either.

Acı da bu yüzden yok olmaz.

This is a terrible thing, even though I understand pain.

Bu korkunç bir şey, acıyı anlamama rağmen.

If someone punches me --

Eğer birisi beni yumruklarsa-

and because of my personality,

ve benim kişiliğim yüzünden,

this is recently a regular occurrence --

bu düzenli bir olay haline gelirse,

I understand where the pain comes from.

acının nereden geldiğini anlarım.

It is basically momentum to energy

4-vektörün sabit olduğu mekanlarda,

where the four-vector is constant -- that's what it is.

momentum enerji oranıdır.-Sadece bu kadardır.

But at no point can I react and go,

Ama asla,

"Ha! Is that the best momentum-to-energy fourth vector constant you've got?"

"Ha!4-vektör sabit koşullarda sahip olduğun en büyük momentum-enerji bu mu?" diye tepki veremem.

No, I just spit out a tooth.

Hayır, sadece bir diş tükürürüm.

(Laughter)

(Kahkaha)

And that is all of these different things -- the love for my child.

Ve bunların hepsi farklı şeylerden meydana gelmiş.--çocuğuma olan sevgim,

I have a son. His name is Archie.

Bir oğlum var.Adı Archie.

I'm very lucky,

Çok şanslıyım,

because he's better than all the other children.

çünkü diğer bütün çocuklardan daha iyi.

Now I know you don't think that.

Sizin öyle düşünmediğinizi biliyorum.

You may well have your own children

Kendi çocuklarınız olabilir,

and think, "Oh no, my child's best."

ve onların en iyi olduğunu düşünebilirsiniz.

That's the wonderful thing about evolution --

Evrim üzerine olan muhteşem bir şey bu.

the predilection to believe

Çocuğumuzun,

that our child is best.

en iyi olma durumunu tercih etme.

Now in many ways, that's just a survival thing.

Bir çok açıdan, bu sadece bir hayatta kalma olayı.

The fact we see here is the vehicle for our genes,

Genlerimizin aracı olarak gördüğümüz bir şey bu.

and therefore we love it.

Ve bunu seviyoruz.

But we don't notice that bit; we just unconditionally love.

Ama şunu farketmiyoruz, istemsiz olarak seviyoruz.

That is a wonderful thing.

Bu harika bir şey.

Though I should say that my son is best

Ama yine de oğlumun en iyisi olduğunu söylemem gerekir.

and is better than your children.

Sizin çocuklarından daha iyi.

I've done some tests.

Bir kaç test yaptım.

And all of these things to me

Ve bütün bu şeyler bana,

give such joy and excitement and wonder.

heyecan, keyif ve merak veriyor.

Even quantum mechanics can give you an excuse

Kuantum mekaniği bile,

for bad housework, for instance.

size kötü ev işleri için bir bahane olabilir.

Perhaps you've been at home for a week on your own.

Bir hafta kendi başınıza kaldığınızı düşünün.

You house is in a terrible state.

Ev berbat bir halde.

Your partner is about to return.

Eşiniz ise dönmek üzere.

You think, what should I do?

Düşünüyorsunuz, ne yapmalıyım?

Do nothing.

Hiç bir şey yapmayın.

All you have to do

Bütün yapmanız gereken,

is, when she walks in, using a quantum interpretation,

içeri girdiğinde bir kuantum yorumu kullanarak,

say, "I'm so sorry.

"Çok üzgünüm" demek.

I stopped observing the house for a moment,

Evi bir anlığına gözetlemeyi bıraktım,

and when I started observing again,

ve tekrar gözetlemeye başladığımda,

everything had happened."

her şey çoktan olmuştu.

(Laughter)

(Kahkaha)

That's the strong anthropic principle of vacuuming.

Bu vakumlama yasasının güçlü antropik ilkesidir.

For me, it's a very, very important thing.

Bence bu çok çok önemli bir şey.

Even on my journey up here --

Buradaki maceram bile--

the joy that I have on my journey up here every single time.

Buradaki her maceramda yaşadığım o keyif.

If you actually think, you remove the myth and there is still something wonderful.

Gerçekten düşünürseniz, efsaneyi ortadan kaldırır ve hala orada olan muhteşem şeyi görürsünüz.

I'm sitting on a train.

Bir trendeyim.

Every time I breathe in,

Her nefes alışımda,

I'm breathing in a million-billion-billion

Milyon-milyar-milyarlarca,

atoms of oxygen.

oksijen atomu soluyorum.

I'm sitting on a chair.

Bir sandalyede oturuyorum.

Even though I know the chair is made of atoms

Sandalyenin atomlardan oluştuğunu bilmeme rağmen

and therefore actually in many ways empty space,

ve boşluklar olduğunu da bilmeme rağmen,

I find it comfortable.

Onu rahat buluyorum.

I look out the window, and I realize

Pencereden dışarı bakıp farkediyorum ki,

that every single time we stop and I look out that window,

durup o penceren baktığımız her anda,

framed in that window,

o pencereden görünen,

wherever we are,

nerede olursak olalım,

I am observing more life

bilinen evrenin kalanından,

than there is in the rest of the known universe

Dünyada

beyond the planet Earth.

daha fazla hayat görüyorum.

If you go to the safari parks

Eğer Satürnde veya Jüpiterde

on Saturn or Jupiter,

safari parklarına giderseniz,

you will be disappointed.

hayal kırıklığına uğrayacaksınız.

And I realize I'm observing this

Ve bunu beyinle, insan beyniyle

with the brain, the human brain,

izlediğimi farkederim.

the most complex thing in the known universe.

-bilinen evrendeki en kompleks yapıyla-

That, to me, is an incredible thing.

Bu bence harika bir şey.

And do you know what, that might be enough.

Ve biliyor musunuz, bu yeterli olabilir.

Steven Weinberg, the Nobel laureate, once said,

Nobel sahibi Steven Weinberg bir keresinde,

"The more the universe seems comprehensible,

"Evren saçma göründükçe,

the more it seems pointless."

bir o kadar anlaşılabilir görünüyor."

Now for some people,

Bazı insanlara göre,

that seems to lead to an idea of nihilism.

bu görüş nihilizme gider.

But for me, it doesn't. That is a wonderful thing.

Ama bence değil.Harika bir şey.

I'm glad the universe is pointless.

Evrenin anlamsız olmasından memnunum.

It means if I get to the end of my life,

Hayatımın sonuna geldiğimde,

the universe can't turn to me and go, "What have you been doing, you idiot?

evren beni durdurup "Sen ne yaptığını sanıyorsun salak?" diye soramaz.

That's not the point."

Onun olayı bu değil.

I can make my own purpose.

Kendi amacımı yaratabilirim.

You can make your own purpose.

Kendi amacınızı yaratabilirsiniz.

We have the individual power

"Bu benim yapmak istediğim şey" demek için..

to go, "This is what I want to do."

gücümüz var.

And in a pointless universe, that, to me, is a wonderful thing.

Ve anlamsız bir evrende bence bu harika bir şey.

I have chosen to make silly jokes

Ben kuantum mekaniği ve Kopenhag yorumu hakkında,

about quantum mechanics and the Copenhagen interpretation.

saçma şakalar yapmayı seçtim.

You, I imagine, can do much better things with your time.

Siz, zamanınızla çok daha iyi şeyler yapabilirsiniz.

Thank you very much. Goodbye.

Hepinize çok teşekkür ederim.Görüşmek üzere.

(Applause)

(Alkış)