Robin Ince: Science versus wonder?

Tłumaczenie: Monika Sulima Korekta: Jakub Luberda

I'd like to apologize, first of all, to all of you

Na początku chcę was przeprosić,

because I have no form

ponieważ nie mam prezentacji w PowerPoincie.

of PowerPoint presentation.

ponieważ nie mam prezentacji w PowerPoincie.

So what I'm going to do

Więc zamiast tego wykonam od czasu do czasu

is, every now and again, I will make this gesture,

taki gest, a wówczas będziecie mogli

and in a moment of PowerPoint democracy,

wyobrazić sobie, co tylko chcecie.

you can imagine what you'd like to see.

wyobrazić sobie, co tylko chcecie.

I do a radio show.

Prowadzę program radiowy.

The radio show is called "The Infinite Monkey Cage."

Nazywa się "Nieskończona małpia klatka"

It's about science, it's about rationalism.

i jest o nauce i racjonalizmie.

So therefore, we get a lot of complaints

Każdego tygodnia dostajemy z tego powodu

every single week --

wiele skarg -

complaints including one we get very often,

często dotyczą one tego,

which is to say the very title, "Infinite Monkey Cage,"

że sama nazwa programu

celebrates the idea of vivisection.

propaguje wiwisekcję.

We have made it quite clear to these people

Wyjaśniamy ludziom, że nieskończona małpia klatka

that an infinite monkey cage is roomy.

to nazwa, która zostawia dużo miejsca na interpretację.

(Laughter)

(Śmiech)

We also had someone else who said,

Ktoś inny twierdził:

"'The Infinite Monkey Cage' idea is ridiculous.

"Pomysł nieskończonej małpiej klatki jest absurdalny.

An infinite number of monkeys

Nieskończona liczba małp

could never write the works of Shakespeare.

nigdy nie mogłaby napisać dzieł Szekspira.

We know this because they did an experiment."

Wiemy to, ponieważ przetestowano ten pomysł".

Yes, they gave 12 monkeys a typewriter for a week,

Dano 12 małpom maszynę do pisania na tydzień,

and after a week, they only used it as a bathroom.

a po tym czasie używały jej już tylko jako ubikacji.

(Laughter)

(Śmiech)

So the main element though, the main complaint we get --

Najczęstsza skarga - i ta mnie najbardziej niepokoi -

and one that I find most worrying --

Najczęstsza skarga - i ta mnie najbardziej niepokoi -

is that people say, "Oh, why do you insist

brzmi następująco: "Dlaczego tak wam zależy

on ruining the magic?

na niszczeniu magii?

You bring in science, and it ruins the magic."

Mieszacie w to naukę, a ona niszczy magię".

Now I'm an arts graduate;

Ukończyłem uczelnię artystyczną,

I love myth and magic

kocham mity i magię,

and existentialism and self-loathing.

egzystencjalizm i nienawiść do samego siebie.

That's what I do.

To właśnie robię.

But I also don't understand

Nie rozumiem jednak,

how it does ruin the magic.

w jaki sposób niszczy to magię.

All of the magic, I think,

Magia, która może być wytłumaczona poprzez naukę,

that may well be taken away by science

Magia, która może być wytłumaczona poprzez naukę,

is then replaced by something as wonderful.

jest zastępowana czymś równie wspaniałym.

Astrology, for instance:

Weźmy na przykład astrologię -

like many rationalists, I'm a Pisces.

jak wielu racjonalistów jestem spod znaku Ryb.

(Laughter)

(Śmiech)

Now astrology --

Pozbywamy się banalnego twierdzenia,

we remove the banal idea

Pozbywamy się banalnego twierdzenia,

that your life could be predicted;

że można przewidzieć życie,

that you'll, perhaps today, meet a lucky man

że spotkasz dziś szczęśliwego faceta z kapeluszem.

who's wearing a hat.

że spotkasz dziś szczęśliwego faceta z kapeluszem.

That is gone.

Wyrzucamy to.

But if we want to look at the sky and see predictions, we still can.

Możemy jednak nadal patrzeć w niebo i przewidywać.

We can see predictions of galaxies forming,

Możemy przewidywać formowanie się galaktyk,

of galaxies colliding into each other, of new solar systems.

ich zderzanie się lub powstawanie nowych systemów słonecznych.

This is a wonderful thing.

To coś wspaniałego.

If the Sun could one day -- and indeed the Earth, in fact --

Jeśli Ziemia byłaby w stanie wyczytać swoją przyszłość

if the Earth could read its own astrological, astronomical chart,

ze swojego kosmogramu, powiedziałby jej pewnego dnia:

one day it would say,

"To nie jest dobry dzień na planowanie przyszłości,

"Not a good day for making plans.

zostaniesz pochłonięta przez czerwonego olbrzyma".

You'll been engulfed by a red giant."

zostaniesz pochłonięta przez czerwonego olbrzyma".

And that to me as well,

Jeśli sądzicie, że martwię się utratą światów,

that if you think I'm worried about losing worlds,

Jeśli sądzicie, że martwię się utratą światów,

well Many Worlds theory --

a raczej teorii wielu światów,

one of the most beautiful, fascinating,

jednych z najpiękniejszych, najbardziej fascynujących,

sometimes terrifying ideas

a czasami przerażających teorii,

from the quantum interpretation --

z zakresu interpretacji mechaniki kwantowej...

is a wonderful thing.

powiem wam tak...

That every person here, every decision that you've made today,

Każdy z was, każda podjęta dzisiaj decyzja,

every decision you've made in your life,

każda decyzja w waszym życiu

you've not really made that decision,

nie została przez was podjęta -

but in fact, every single permutation of those decisions

podjęliście każdy możliwy wariant tych decyzji, a każda z nich daje początek

is made, each one going off into a new universe.

alternatywnemu scenariuszowi wydarzeń - innemu dla każdego wszechświata.

That is a wonderful idea.

To fascynująca myśl.

If you ever think that your life is rubbish,

Jeśli sądzisz, że masz kiepskie życie,

always remember

pamiętaj, że w innym podejmujesz znacznie gorsze decyzje.

there's another you that's made much worse decisions than that.

pamiętaj, że w innym podejmujesz znacznie gorsze decyzje.

(Laughter)

(Śmiech)

If you ever think, "Ah, I want to end it all,"

Jeśli myślisz: "Chcę z tym wszystkim skończyć",

don't end it all.

nie rób tego.

Remember that in the majority of universes,

Pamiętaj, że w większości wszechświatów

you don't even exist in the first place.

nawet nie istniejesz.

This to me, in its own strange way,

To, na swój dziwny sposób, podnosi mnie na duchu.

is very, very comforting.

To, na swój dziwny sposób, podnosi mnie na duchu.

Now reincarnation, that's another thing gone -- the afterlife.

Reinkarnacja i życie po śmierci to już inny temat.

But it's not gone.

Ono istnieje.

Science actually says

Nauka mówi, że będziemy żyć wiecznie.

we will live forever.

Nauka mówi, że będziemy żyć wiecznie.

Well, there is one proviso.

Jest jedno zastrzeżenie -

We won't actually live forever. You won't live forever.

tym, co będzie żyć wiecznie nie będziesz ani ty, ani żadne z nas.

Your consciousness, the you-ness of you, the me-ness of me --

Nasza tożsamość, nasze jestestwo, to co nas tworzy -

that gets this one go.

to zniknie, ale każdy atom,

But every single thing that makes us,

który nas tworzy, zdążył już

every atom in us,

stworzyć niezliczoną ilość nowych rzeczy

has already created a myriad of different things

i ten proces nie ustanie.

and will go on to create a myriad of new things.

i ten proces nie ustanie.

We have been mountains

Byliśmy górami, jabłkami, gwiazdami

and apples and pulsars

Byliśmy górami, jabłkami, gwiazdami,

and other people's knees.

a nawet kolanami innych ludzi.

Who knows, maybe one of your atoms was once Napoleon's knee.

Kto wie, może twój atom był kiedyś w kolanie Napoleona.

That is a good thing.

Dobre w tym jest to,

Unlike the occupants of the universe,

że w przeciwieństwie do mieszkańców wszechświata,

the universe itself is not wasteful.

kosmos nie jest rozrzutny.

We are all totally recyclable.

Pochodzimy z odzysku i zostaniemy przetworzeni.

And when we die,

Kiedy umieramy, nie musimy być nawet

we don't even have to be placed in different refuse sacs.

umieszczani w koszach na odpady.

This is a wonderful thing.

To coś wspaniałego.

Understanding, to me,

Poznawanie wcale nie

does not remove the wonder and the joy.

umniejsza zachwytu i radości.

For instance, my wife could turn to me and she may say,

Na przykład, kiedy moja żona pyta się mnie,

"Why do you love me?"

dlaczego ją kocham,

And I can with all honesty

mogę szczerze spojrzeć jej w oczy i powiedzieć:

look her in the eye and say,

mogę szczerze spojrzeć jej w oczy i powiedzieć:

"Because our pheromones

"Ponieważ nasze feromony

matched our olfactory receptors."

odpowiadają naszym receptorom węchowym".

(Laughter)

(Śmiech)

Though I'll probably also say something

Chociaż pewnie powiedziałbym również

about her hair and personality as well.

coś o jej włosach i osobowości.

And that is a wonderful thing there.

To coś wspaniałego.

Love does not die because of that thing.

Miłość przez to nie obumiera.

Pain doesn't go away either.

Ból też nie przemija.

This is a terrible thing, even though I understand pain.

To coś strasznego, mimo iż rozumiem ból.

If someone punches me --

Jeśli ktoś mnie uderzy -

and because of my personality,

co przez moją osobowość

this is recently a regular occurrence --

zdarza się dosyć często -

I understand where the pain comes from.

rozumiem skąd bierze się ból.

It is basically momentum to energy

Jest to stosunek pędu do energii,

where the four-vector is constant -- that's what it is.

gdzie czterowektor jest stałą - ot wszystko.

But at no point can I react and go,

Jednak nie mogę zareagować mówiąc:

"Ha! Is that the best momentum-to-energy fourth vector constant you've got?"

"Czy to najlepszy stosunek pędu do energii i czterowektora na jaki cię stać?"

No, I just spit out a tooth.

Po prostu wypluwam zęba.

(Laughter)

(Śmiech)

And that is all of these different things -- the love for my child.

Mam syna - ma na imię Archie.

I have a son. His name is Archie.

Mam syna - ma na imię Archie.

I'm very lucky,

Mam szczęście, bo jest lepszy od innych dzieci.

because he's better than all the other children.

Mam szczęście, bo jest lepszy od innych dzieci.

Now I know you don't think that.

Wiem, że wy tak nie sądzicie.

You may well have your own children

Może sami macie dzieci

and think, "Oh no, my child's best."

i sądzicie, że wasze są najlepsze.

That's the wonderful thing about evolution --

To wspaniały aspekt ewolucji -

the predilection to believe

skłonność do sądzenia,

that our child is best.

że nasze dziecko jest najlepsze.

Now in many ways, that's just a survival thing.

Pod wieloma aspektami chodzi tu tylko o przetrwanie.

The fact we see here is the vehicle for our genes,

To, co widzimy to przedłużenie naszych genów

and therefore we love it.

i dlatego je kochamy.

But we don't notice that bit; we just unconditionally love.

Jednak nie zauważamy tego, kochamy bezwarunkowo.

That is a wonderful thing.

To coś wspaniałego.

Though I should say that my son is best

Chociaż powienieniem powiedzieć, że mój syn jest najlepszy

and is better than your children.

i lepszy niż wasze dzieci.

I've done some tests.

Przeprowadziłem kilka testów.

And all of these things to me

Wszystko to daje mi wiele radości,

give such joy and excitement and wonder.

budzi zachwyt i podekscytowanie.

Even quantum mechanics can give you an excuse

Nawet mechanika kwantowa może być wymówką

for bad housework, for instance.

dla brudnego domu.

Perhaps you've been at home for a week on your own.

Być może spędziłeś tydzień w domu całkiem sam.

You house is in a terrible state.

Twój dom jest w strasznym stanie.

Your partner is about to return.

Twój partner ma zaraz wrócić,

You think, what should I do?

a ty się zastanawiasz - co powinienem zrobić?

Do nothing.

Nic.

All you have to do

Wszystko co musisz zrobić,

is, when she walks in, using a quantum interpretation,

to użyć interpretacji kwantowej kiedy ona wejdzie do domu

say, "I'm so sorry.

i powiedzieć: "Przepraszam, przez chwilę

I stopped observing the house for a moment,

przestałem obserwować dom, a kiedy powróciłem

and when I started observing again,

do obserwowania go, wszystko się wydarzyło".

everything had happened."

do obserwowania go, wszystko się wydarzyło".

(Laughter)

(Śmiech)

That's the strong anthropic principle of vacuuming.

Jest to przykład zasady antropicznej odkurzania.

For me, it's a very, very important thing.

Jest to dla mnie niewzykle ważna rzecz.

Even on my journey up here --

Nawet podróż tutaj - radość z podróży

the joy that I have on my journey up here every single time.

towarzyszy mi za każdym razem.

If you actually think, you remove the myth and there is still something wonderful.

Jeśli zastanowisz się przez chwilę, odłożysz na bok mit,

I'm sitting on a train.

nadal będzie tam coś wspaniałego.

Every time I breathe in,

Siedzę w pociągu, za każdym razem, kiedy oddycham,

I'm breathing in a million-billion-billion

wdycham miliony milardów miliardów

atoms of oxygen.

atomów tlenu.

I'm sitting on a chair.

Siedzę na krześle.

Even though I know the chair is made of atoms

Mimo iż wiem, że krzesło jest zbudowane z atomów,

and therefore actually in many ways empty space,

a więc w pewnym sensie jest to pusta przestrzeń,

I find it comfortable.

uznaję krzesło za wygodne.

I look out the window, and I realize

Spoglądam przez okno i zdaję sobie sprawę,

that every single time we stop and I look out that window,

że za każdym razem, gdy to robię,

framed in that window,

przyklejony do szyby, gdziekolwiek bym był,

wherever we are,

przyklejony do szyby, gdziekolwiek bym był,

I am observing more life

widzę więcej życia,

than there is in the rest of the known universe

niż jest w pozostałej części znanego nam wszechświata,

beyond the planet Earth.

poza planetą Ziemią.

If you go to the safari parks

Jeśli udacie się do parków safari

on Saturn or Jupiter,

na Saturnie lub Jowiszu,

you will be disappointed.

to się rozczarujecie.

And I realize I'm observing this

Zdaję sobie sprawę, że obserwuję to

with the brain, the human brain,

za pomocą mózgu, ludzkiego mózgu -

the most complex thing in the known universe.

najbardziej złożoną rzecz we wszechświecie.

That, to me, is an incredible thing.

Jest to dla mnie coś niesamowitego.

And do you know what, that might be enough.

I może to wystarczy.

Steven Weinberg, the Nobel laureate, once said,

Steven Weinberg, laureat nagrody Nobla, powiedział kiedyś,

"The more the universe seems comprehensible,

że "Im bardziej poznajemy wszechświat,

the more it seems pointless."

tym bardziej wydaje się on być bez sensu".

Now for some people,

Niektórych ludzi

that seems to lead to an idea of nihilism.

prowadzi to do nihilizmu.

But for me, it doesn't. That is a wonderful thing.

Ale nie mnie. To wspaniała rzecz.

I'm glad the universe is pointless.

Jestem wdzięczny, że wszechświat jest bez sensu.

It means if I get to the end of my life,

Oznacza to, że gdy moje życie dobiegnie końca,

the universe can't turn to me and go, "What have you been doing, you idiot?

wszechświat nie może się mnie spytać: "Co porabiałeś, idioto?

That's not the point."

To nie o to chodziło".

I can make my own purpose.

Mogę stworzyć moje własne cele, wy również.

You can make your own purpose.

Mogę stworzyć moje własne cele, wy również.

We have the individual power

Mamy indywidualną moc,

to go, "This is what I want to do."

aby powiedzieć: "Tym chcę się zajmować".

And in a pointless universe, that, to me, is a wonderful thing.

W bezsensownym wszechświecie jest to dla mnie coś wspaniałego.

I have chosen to make silly jokes

Postanowiłem opowiedzieć kilka głupich żartów

about quantum mechanics and the Copenhagen interpretation.

o mechanice kwantowej i interpretacji kopenhaskiej.

You, I imagine, can do much better things with your time.

Wy jak sądzę, znacznie lepiej rozporządzacie własnym czasem.

Thank you very much. Goodbye.

Dziękuję bardzo. Do widzenia.

(Applause)

(Brawa)