Robin Ince: Science versus wonder?

Robin Ince: Khoa học và huyền bí?

Translator: Tuan Pham Reviewer: Phy Tran

I'd like to apologize, first of all, to all of you

Trước hết, tôi muốn xin lỗi các bạn

because I have no form

bởi vì tôi không có một dạng

of PowerPoint presentation.

thuyết trình bằng PowerPoint.

So what I'm going to do

Vì vậy, chúng ta sẽ làm thế này

is, every now and again, I will make this gesture,

thỉnh thoảng, tôi sẽ làm cử chỉ này,

and in a moment of PowerPoint democracy,

và trong tinh thần của dân chủ PowerPoint,

you can imagine what you'd like to see.

các bạn có thể tưởng tượng những gì các bạn muốn thấy.

I do a radio show.

Tôi dẫn một chương trình phát thanh.

The radio show is called "The Infinite Monkey Cage."

Chương trình phát thanh đó gọi là "Lồng khỉ vô hạn."

It's about science, it's about rationalism.

Nó nói về khoa học, nó nói về lý luận học.

So therefore, we get a lot of complaints

Vì vậy, chúng tôi nhận rất nhiều than phiền

every single week --

hàng tuần --

complaints including one we get very often,

những than phiền chúng tôi hay nhận nhất,

which is to say the very title, "Infinite Monkey Cage,"

nói là cái tên của chương trình, "Lồng khỉ vô hạn,"

celebrates the idea of vivisection.

tán dương ý tưởng của một dạng tra tấn.

We have made it quite clear to these people

Chúng tôi đã cố gắng làm cho họ thấy rõ ràng

that an infinite monkey cage is roomy.

rằng một lồng khỉ vô hạn rất là rộng.

(Laughter)

(Cười)

We also had someone else who said,

Chúng còn có những người khác nói rằng,

"'The Infinite Monkey Cage' idea is ridiculous.

"'Lồng khỉ vô hạn' là một ý tưởng nực cười.

An infinite number of monkeys

Một số lượng vô hạn các con khỉ

could never write the works of Shakespeare.

cũng không bao giờ viết được những tác phẩm của Shakespeare.

We know this because they did an experiment."

Chúng tôi biết điều đó vì chúng tôi đã thí nghiệm thử."

Yes, they gave 12 monkeys a typewriter for a week,

Vâng, chúng tôi đưa cho 12 con khỉ một máy đánh chữ trong một tuần,

and after a week, they only used it as a bathroom.

và sau một tuần, chúng chỉ dùng nó làm toilet.

(Laughter)

(Cười)

So the main element though, the main complaint we get --

Nhưng cái thành phần chính, cái than phiền chính mà chúng tôi nhận được --

and one that I find most worrying --

và cái làm tôi lo ngại nhất --

is that people say, "Oh, why do you insist

là nhiều người nói, "Ô, tại sao anh cứ cố gắng

on ruining the magic?

làm mất đi sự huyền bí?

You bring in science, and it ruins the magic."

Anh đem khoa học vào, và nó làm mất đi sự huyền diệu."

Now I'm an arts graduate;

Tôi là một sinh viên cao học về nghệ thuật;

I love myth and magic

Tôi yêu huyền thoại và sự huyền bí

and existentialism and self-loathing.

và chủ nghĩa hiện sinh và tự chế diễu.

That's what I do.

Đó là công việc của tôi.

But I also don't understand

Nhưng tôi không hiểu

how it does ruin the magic.

là làm sao nó làm mất đi sự huyền bí.

All of the magic, I think,

Tất cả những huyền bí, tôi nghĩ,

that may well be taken away by science

có lẽ bị lấy đi bởi khoa học

is then replaced by something as wonderful.

lại được thay thế bằng những thứ khác cũng tuyệt vời như vậy.

Astrology, for instance:

Ví dụ như chiêm tinh học:

like many rationalists, I'm a Pisces.

cũng như những người duy lý khác, tôi thuộc chòm sao song ngư.

(Laughter)

(Cười)

Now astrology --

Nói về chiêm tinh học --

we remove the banal idea

chúng ta bỏ đi cái ý tưởng tầm thường

that your life could be predicted;

là cuộc đời của của chúng ta có thể được phỏng đoán;

that you'll, perhaps today, meet a lucky man

là có lẻ một ngày nào đó, bạn sẽ gặp một người đàn ông may mắn

who's wearing a hat.

người mà đang đội một cái nón.

That is gone.

Điều đó không còn nữa.

But if we want to look at the sky and see predictions, we still can.

Nhưng nếu chúng ta muốn nhìn lên trời và nhìn thấy những dự đoán, chúng ta vẫn có thể.

We can see predictions of galaxies forming,

Chúng ta có thể thấy dự đoán của sự hình thành của các dãi thiên hà,

of galaxies colliding into each other, of new solar systems.

của những thiên hà va vào nhau, và của những thái dương hệ khác.

This is a wonderful thing.

Đó là một điều tuyệt diệu.

If the Sun could one day -- and indeed the Earth, in fact --

Nếu mặt trời một ngày nào đó có thể -- và ngay cả Trái Đất --

if the Earth could read its own astrological, astronomical chart,

nếu Trái Đất có thể đọc bản chiêm tinh và thiên văn học của chính mình,

one day it would say,

một ngày nào đó nó sẽ nói,

"Not a good day for making plans.

"Không phải là một ngày tốt để lên kế hoạch.

You'll been engulfed by a red giant."

Bạn sẽ bị nuốt chửng bởi một người khổng lồ màu đỏ."

And that to me as well,

Và điều đó đối với tôi,

that if you think I'm worried about losing worlds,

nếu như bạn nghĩ là tôi lo lắng về việc mất đi các thế giới,

well Many Worlds theory --

thật ra, lý thuyết đa thế giới --

one of the most beautiful, fascinating,

một trong những ý tưởng đẹp, hấp dẫn,

sometimes terrifying ideas

và đôi khi đáng sợ nhất

from the quantum interpretation --

xuất phát từ sự giải thích của thuyết lượng tử --

is a wonderful thing.

là một điều rất tuyệt vời.

That every person here, every decision that you've made today,

Điều mà mỗi người ở đây, mỗi quyết định mà các bạn có ngày hôm nay,

every decision you've made in your life,

và một quyết định mà các bạn có trong cuộc đời của bạn,

you've not really made that decision,

bạn thật ra không đặt ra quyết định đó,

but in fact, every single permutation of those decisions

mà thật ra, mỗi hoán vị của tất cả các quyết định đó

is made, each one going off into a new universe.

được tạo ra, và mỗi quyết đinh đi vào một thế giới mới.

That is a wonderful idea.

Đó là một ý tưởng tuyệt vời.

If you ever think that your life is rubbish,

Nếu có lúc nào bạn nghĩ cuộc đời của bạn đáng bỏ đi,

always remember

hãy luôn nhớ rằng

there's another you that's made much worse decisions than that.

ở một thế giới nào đó khác bạn còn có những quyết định tồi tệ hơn thế nữa.

(Laughter)

(Cười)

If you ever think, "Ah, I want to end it all,"

Nếu như có lúc nào đó bạn nghĩ, "A, tôi muốn mọi thứ chấm dứt,"

don't end it all.

đừng chấm dứt mọi thứ.

Remember that in the majority of universes,

Hãy nhớ rằng trong phần lớn các thế giới,

you don't even exist in the first place.

bạn không hề tồn tại.

This to me, in its own strange way,

Điều này đối với tôi, ở một góc độ kỳ lạ nào đó,

is very, very comforting.

rất rất là an ủi.

Now reincarnation, that's another thing gone -- the afterlife.

Thuyết tái sinh, đó một thứ nữa bị mất đi -- thế giới bên kia.

But it's not gone.

Nhưng nó thật ra không mất đi.

Science actually says

Khoa học thật ra nói rằng

we will live forever.

chúng ta sẽ sống mãi mãi.

Well, there is one proviso.

Thật ra là có một điều kiện.

We won't actually live forever. You won't live forever.

Chúng ta thật ra sẽ không sống mãi mãi. Các bạn sẽ không sống mãi mãi.

Your consciousness, the you-ness of you, the me-ness of me --

Ý thức của các bạn, cái tôi của các bạn, cái tôi của tôi --

that gets this one go.

những cái đó chỉ có một cơ hội này thôi.

But every single thing that makes us,

Nhưng tất cả các thứ tạo ra chúng ta,

every atom in us,

mỗi nguyên tử trong chúng ta,

has already created a myriad of different things

đã tạo ra vô số những thứ khác

and will go on to create a myriad of new things.

và sẽ tiếp tục tạo ra vô số những thứ khác mới.

We have been mountains

Chúng ta đã từng là những ngọn núi

and apples and pulsars

những trái táo, những chòm sao xung,

and other people's knees.

và đầu gối của người khác.

Who knows, maybe one of your atoms was once Napoleon's knee.

Ai mà biết được, có thể là một trong những nguyên tử của bạn đã từng là đầu gối của Napoleon.

That is a good thing.

Đó là một điều tốt.

Unlike the occupants of the universe,

Không giống như thứ cư ngụ trong vũ trụ,

the universe itself is not wasteful.

chính bản thân vũ trụ không hề hoan phí.

We are all totally recyclable.

Chúng ta hoàn toàn tái chế được.

And when we die,

Và khi chúng ta chết đi,

we don't even have to be placed in different refuse sacs.

chúng ta không cần được đặt vào những túi tái chế.

This is a wonderful thing.

Đó là một điều tuyệt vời.

Understanding, to me,

Sự hiểu biết, đối với tôi,

does not remove the wonder and the joy.

không hề lấy đi sự huyền diệu và niềm vui.

For instance, my wife could turn to me and she may say,

Ví dụ như, vợ tôi có thể quay sang tôi và cô ta có thể nói,

"Why do you love me?"

"Tại sao anh yêu em?"

And I can with all honesty

Và tôi có thể hoàn toàn thành thật

look her in the eye and say,

nhìn vào mắt cô ấy và nói,

"Because our pheromones

"Bởi vì pheromone của anh và em

matched our olfactory receptors."

hợp với khứu giác của nhau."

(Laughter)

(Cười)

Though I'll probably also say something

Mặc dù có lẽ tôi sẽ nói một vài điều

about her hair and personality as well.

về tóc và tính cách của cô ấy nữa.

And that is a wonderful thing there.

Và đó là một điều tuyệt vời ở đây.

Love does not die because of that thing.

Tình yêu không mất đi vì điều đó.

Pain doesn't go away either.

Cơn đau cũng không mất đi.

This is a terrible thing, even though I understand pain.

Đó là một điều khủng khiếp, mà dù tôi hiểu về cơn đau.

If someone punches me --

Nếu ai đó đấm tôi --

and because of my personality,

và bởi vì tính cách của tôi,

this is recently a regular occurrence --

đó là một điều hay xảy ra gần đây --

I understand where the pain comes from.

Tôi hiểu là cơn đau đến từ đâu.

It is basically momentum to energy

Trên cơ bản nó là động lượng biến thành năng lượng

where the four-vector is constant -- that's what it is.

khi mà vector bốn là hằng số -- cơ bản nó là thế.

But at no point can I react and go,

Nhưng tôi không thể phản ứng và nói,

"Ha! Is that the best momentum-to-energy fourth vector constant you've got?"

"Ha! Có phải đó là động lượng sang năng lượng vector bốn hằng số tốt nhất mà mày có?"

No, I just spit out a tooth.

Không, tôi chỉ phun ra một cái răng.

(Laughter)

(Cười)

And that is all of these different things -- the love for my child.

Và đó cũng giống như những thứ khác -- tình yêu dành cho con cái của tôi.

I have a son. His name is Archie.

Tôi có một đứa con trai. Tên cháu là Archie.

I'm very lucky,

Tôi rất là may mắn,

because he's better than all the other children.

bởi vì nó tốt hơn tất cả những đứa trẻ khác.

Now I know you don't think that.

Bây giờ tôi biết là các bạn không nghĩ vậy.

You may well have your own children

Các bạn có thể cũng có con cái

and think, "Oh no, my child's best."

và nghĩ rằng, "Ồ không, con tôi là tốt nhất."

That's the wonderful thing about evolution --

Đó là một điều tuyệt vời về tiến hóa --

the predilection to believe

sự thiên vị để nghĩ rằng

that our child is best.

con của chúng ta là tốt nhất.

Now in many ways, that's just a survival thing.

Thật ra trong nhiều khía cạnh, đó là tính sinh tồn.

The fact we see here is the vehicle for our genes,

Cái sự thật mà chúng ta thấy là một phương tiện duy trì gene của chúng ta,

and therefore we love it.

và vì vậy chúng ta yêu nó.

But we don't notice that bit; we just unconditionally love.

Nhưng chúng ta không ý thức điều đó; chúng ta chỉ yêu một cách không điều kiện.

That is a wonderful thing.

Đó là một điều tuyệt vời.

Though I should say that my son is best

Mặc dù tôi nên nói là con trai của tôi là tốt nhất.

and is better than your children.

và tốt hơn con cái của các bạn.

I've done some tests.

Tôi đã làm một số xét nghiệm.

And all of these things to me

Và tất cả những điều này đối với tôi

give such joy and excitement and wonder.

đem lại niềm vui, sự phấn khích và sự huyền diệu.

Even quantum mechanics can give you an excuse

Ngay cả thuyết cơ học lượng tử đưa cho bạn một cách thối thác

for bad housework, for instance.

để có một căn nhà bừa bộn chẳng hạn.

Perhaps you've been at home for a week on your own.

Có lẻ là bạn đã ở nhà một mình một tuần.

You house is in a terrible state.

Căn nhà của bạn hết sức bề bộn.

Your partner is about to return.

Vợ của bạn sắp sửa về.

You think, what should I do?

Bạn nghĩ bạn nên làm gì?

Do nothing.

Đừng làm gì hết.

All you have to do

Tất cả những gì bạn cần làm

is, when she walks in, using a quantum interpretation,

là, khi cô ấy bước vào, sử dụng một giải thích bằng thuyết lượng tử,

say, "I'm so sorry.

nói là, "Anh xin lỗi.

I stopped observing the house for a moment,

Anh dừng quan sát nhà mình một chút,

and when I started observing again,

và khi anh bắt đầu quan sát lại,

everything had happened."

thì mọi thứ đã như vậy."

(Laughter)

(Cười)

That's the strong anthropic principle of vacuuming.

Đó là nguyên lý vị nhân mạnh của hút bụi.

For me, it's a very, very important thing.

Đối với tôi, đó là một điều rất quan trọng.

Even on my journey up here --

Ngay cả chuyến đi của tôi tới đấy --

the joy that I have on my journey up here every single time.

niềm vui mà tôi có mỗi khi đi đến đây.

If you actually think, you remove the myth and there is still something wonderful.

Nếu bạn thật sự suy nghĩ, khi bạn bỏ đi huyền thoại thì vẫn còn một cái gì đó tuyệt vời.

I'm sitting on a train.

Khi tôi đang ngồi trên một chiếc xe lửa.

Every time I breathe in,

Mỗi khi tôi hít thở,

I'm breathing in a million-billion-billion

tôi hít vào hàng triệu tỉ tỉ

atoms of oxygen.

các nguyên tử oxi.

I'm sitting on a chair.

Khi tôi đang ngồi trên một cái ghế.

Even though I know the chair is made of atoms

Mặc dù tôi biết là cái ghế được làm từ những nguyên tử

and therefore actually in many ways empty space,

và vì vậy có rất nhiều những khoảng trống,

I find it comfortable.

tôi vẫn cảm thấy thoải mái.

I look out the window, and I realize

Tôi nhìn ra ngoài cửa sổ, và tôi nhận ra rằng

that every single time we stop and I look out that window,

mỗi khi chúng ta dừng lại và nhìn ra cửa sổ,

framed in that window,

trong cái khung cửa sổ đó,

wherever we are,

bất kể chúng ta đang ở đâu,

I am observing more life

tôi đang nhìn thấy nhiều sự sống

than there is in the rest of the known universe

hơn tất cả những gì có trong phần còn lại của vũ trụ

beyond the planet Earth.

bên ngoài Trái Đất.

If you go to the safari parks

Nếu bạn đi trên một chuyến du mục

on Saturn or Jupiter,

trên sao Thổ hay sao Mộc,

you will be disappointed.

bạn sẽ rất thất vọng.

And I realize I'm observing this

Và tôi nhận ra rằng tôi đang nhìn mọi thứ

with the brain, the human brain,

bằng một bộ não, bộ não của con người,

the most complex thing in the known universe.

một thứ phức tạp nhất mà chúng ta biết trong vũ trụ.

That, to me, is an incredible thing.

Điều đó, đối với tôi, là một điều khó có thể tưởng tượng được.

And do you know what, that might be enough.

Và bạn biết không, điều đó có thể là vừa đủ.

Steven Weinberg, the Nobel laureate, once said,

Steven Weinberg, một người đoạt giải Nobel, từng nói,

"The more the universe seems comprehensible,

"Khi vũ trụ càng trở nên dễ hiểu,

the more it seems pointless."

thì nó càng trở nên vô nghĩa."

Now for some people,

Đối với một số người

that seems to lead to an idea of nihilism.

điều này có vẻ dẫn tới ý tưởng của thuyết hư vô.

But for me, it doesn't. That is a wonderful thing.

Nhưng đối với tôi, nó không phải vậy. Nó là một điều tuyệt vời.

I'm glad the universe is pointless.

Tôi mừng là vũ trụ vô nghĩa.

It means if I get to the end of my life,

Nó có nghĩa là khi tối đến cuối cuộc đời,

the universe can't turn to me and go, "What have you been doing, you idiot?

vũ trụ không thể xoay sang tôi và nói, "Mày đã làm được gì, thằng ngốc?

That's not the point."

Nó không phải là như vậy."

I can make my own purpose.

Tôi có thể tạo ra mục đích riêng của mình.

You can make your own purpose.

Bạn có thể tạo ra mục đích riêng của bạn.

We have the individual power

Chúng ta có cái quyền lực cá nhân

to go, "This is what I want to do."

để nói, "Đây là cái mà tôi muốn làm."

And in a pointless universe, that, to me, is a wonderful thing.

Và trong một vũ trụ vô nghĩa, đối với tôi đó là một điều tuyệt vời.

I have chosen to make silly jokes

Tôi đã chọn viết ra những câu đùa ngớ ngẩn

about quantum mechanics and the Copenhagen interpretation.

về thuyết cơ học lượng tử và cách giải thích Copenhagen.

You, I imagine, can do much better things with your time.

Các bạn, tôi nghĩ rằng, có thể làm nhiều thứ tốt hơn với thời gian của các bạn.

Thank you very much. Goodbye.

Xin cảm ơn rất nhiều. Xin chào.

(Applause)

(Vỗ tay)