Robin Ince: Science versus wonder?

Translator: YSLU MA translators 2010-2012 Reviewer: Lily Tsarukyan

I'd like to apologize, first of all, to all of you

Նախ, ցանկանում եմ ձեր ներողամտությունը հայցել նրա համար,

because I have no form

որ իմ ներկայացումը

of PowerPoint presentation.

PowerPoint-ով չէ:

So what I'm going to do

Այսպես պայմանավորվենք.

is, every now and again, I will make this gesture,

ամեն անգամ, որ այս շարժումն անեմ,

and in a moment of PowerPoint democracy,

ինքներդ կարող եք որոշել,

you can imagine what you'd like to see.

թե ինչ կուզենայիք տեսնել այդ պահին PowerPoint-ի մեջ:

I do a radio show.

Ես վարում եմ մի ռադիոշոու,

The radio show is called "The Infinite Monkey Cage."

որը կոչվում է «Կապիկների մեծ վանդակ»:

It's about science, it's about rationalism.

Այն գիտության, ռացիոնալիզմի մասին է:

So therefore, we get a lot of complaints

Եվ մենք ամեն շաբաթ ստանում ենք

every single week --

բազմաթիվ բողոքներ,

complaints including one we get very often,

որոնց շարքում մեկը առավել հաճախ է հնչում,

which is to say the very title, "Infinite Monkey Cage,"

և այն է, թե հենց ինքը՝ շոուի վերնագիրը,

celebrates the idea of vivisection.

պրոպագանդում է կենդանահերձությունը:

We have made it quite clear to these people

Մենք այդ մարդկանց բավականին պարզ ձևով բացատրել ենք,

that an infinite monkey cage is roomy.

որ կապիկների մեծ վանդակն իսկապես մեծ է:

(Laughter)

Ծիծաղ)

We also had someone else who said,

Մեկ ուրիշն էլ է եղել, որը հետևյալն է ասել.

"'The Infinite Monkey Cage' idea is ridiculous.

<<Գաղափարն ուղղակի անհեթեթ է,

An infinite number of monkeys

որովհետև կապիկներն ինչքան էլ շատ լինեին,

could never write the works of Shakespeare.

չէին կարողանա գրել Շեքսպիրի գործերը:

We know this because they did an experiment."

Մենք սա անգամ փորձով ենք ապացուցել>>:

Yes, they gave 12 monkeys a typewriter for a week,

Եվ ճիշտ է. նրանք մի շաբաթով 12 կապիկների գրամեքենա են տվել,

and after a week, they only used it as a bathroom.

և շաբաթվա վերջում նրանք բոլորը դա որպես զուգարան էին օգտագործում:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So the main element though, the main complaint we get --

Բայց հիմնական բանը, հիմնական բողոքը, որը ստանում ենք,

and one that I find most worrying --

և որը ինձ համար ամենամտահոգողն է,

is that people say, "Oh, why do you insist

այն է, որ մարդիկ ասում են. <<Բայց ինչու՞ եք անպայման ուզում

on ruining the magic?

վերացնել կախարդանքը:

You bring in science, and it ruins the magic."

Դուք գիտությանն եք դիմում, և դա վերացնում է կախարդանքը>>:

Now I'm an arts graduate;

Լավ, ես մասնագիտացած եմ արվեստի մեջ,

I love myth and magic

սիրում եմ առեղծվածներ, կախարդանք,

and existentialism and self-loathing.

էկզիստենցիալիզմ և ինքնաատելություն:

That's what I do.

Իմ արածը հենց դա է:

But I also don't understand

Բայց միևնույն ժամանակ չեմ հասկանում,

how it does ruin the magic.

թե դա ինչպես է վերացնում կախարդանքը:

All of the magic, I think,

Իմ կարծիքով՝

that may well be taken away by science

երբ ցանկացած կախարդանք վերացվում է գիտության կողմից,

is then replaced by something as wonderful.

այն փոխարինվում է նույնքան գեղեցիկ մեկ այլ բանով:

Astrology, for instance:

Օրինակ՝ աստղագիտությունը:

like many rationalists, I'm a Pisces.

Շատ այլ ռացիոնալիստների նման՝ ես ձուկ եմ:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Now astrology --

Հիմա նայեք,

we remove the banal idea

բացառենք այն բանալ գաղափարը,

that your life could be predicted;

թե ձեր կյանքը կարող էր կանխագուշակվել,

that you'll, perhaps today, meet a lucky man

թե, ասենք, այսօր հանդիպելու եք մի հաջողակ մարդու,

who's wearing a hat.

ում գլխին գլխարկ կա:

That is gone.

Այդ ամենն անցյալում է:

But if we want to look at the sky and see predictions, we still can.

Բայց եթե մենք ուզում ենք նայել երկնքին և տեսնել կանխագուշակություններ, մենք դեռ կարող ենք դա անել:

We can see predictions of galaxies forming,

Մենք կարող ենք տեսնել, թե ինչպես են ձևավորվում նոր գալակտիկաներ,

of galaxies colliding into each other, of new solar systems.

ինչպես են դրանք բախվում իրար, ինչպես են ստեղծվում նոր արեգակնային համակարգեր:

This is a wonderful thing.

Սա հոյակապ բան է:

If the Sun could one day -- and indeed the Earth, in fact --

Եվ եթե մի օր արևը, ինչու ոչ, նաև երկիրը, իրականում,

if the Earth could read its own astrological, astronomical chart,

եթե երկիրը կարողանար կարդալ իր սեփական աստղային, աստղագիտական աղյուսակը,

one day it would say,

ապա մի օր կասեր.

"Not a good day for making plans.

<<Այսօր որոշումներ կայացնելու համար լավ օր չէ,

You'll been engulfed by a red giant."

թե չէ կարմիր հսկան քեզ կճնշի>>:

And that to me as well,

Եվ ինձ համար էլ,

that if you think I'm worried about losing worlds,

եթե կարծում եք, որ ես անհանգստացած եմ աշխարհները կորցնելու գաղափարով,

well Many Worlds theory --

դե, բազմաթիվ աշխարհների տեսությունը՝

one of the most beautiful, fascinating,

քվանտային մեկնաբանության ամենագեղեցիկ, զարմանահրաշ,

sometimes terrifying ideas

երբեմն նաև ամենաահարկու

from the quantum interpretation --

գաղափարները

is a wonderful thing.

հիանալի բաներ են:

That every person here, every decision that you've made today,

Որ յուրաքանչյուր մարդ այստեղ, յուրաքանչյուր որոշում, որ այսօր կայացրել եք,

every decision you've made in your life,

յուրաքանչյուր որոշում, որ կայացրել եք ձեր կյանքում,

you've not really made that decision,

իրականում դուք չեք կայացրել,

but in fact, every single permutation of those decisions

բայց փաստորեն երբ այդ որոշումները

is made, each one going off into a new universe.

փոխվում են տեղերով, դրանցից յուրաքանչյուրը ուղարկվում է դեպի նոր տիեզերք:

That is a wonderful idea.

Սա հիանալի գաղափար է:

If you ever think that your life is rubbish,

Եթե երբևէ մտածեք, թե ձեր կյանքը աղբ է,

always remember

ապա միշտ հիշեք,

there's another you that's made much worse decisions than that.

որ կա մեկ ուրիշ դուք, որը ավելի վատ որոշումներ է կայացրել, քան դա:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

If you ever think, "Ah, I want to end it all,"

Եթե երբևէ մտածեք, թե ուզում եք ամեն ինչին վերջ տալ,

don't end it all.

նման բան չանեք:

Remember that in the majority of universes,

Հիշեք, որ տիեզերքների մեծամասնությունում

you don't even exist in the first place.

դուք գոյություն էլ չունեք:

This to me, in its own strange way,

Ինչքան էլ սա տարօրինակ չլինի,

is very, very comforting.

այնուամենայնիվ, դա ինձ բավականին մխիթարում է:

Now reincarnation, that's another thing gone -- the afterlife.

Ռեինկարնացիան, սա հաջորդ անցած բանն է՝ հետմահու կյանքը:

But it's not gone.

Բայց սա չի անցել:

Science actually says

Գիտությունն իրականում ասում է,

we will live forever.

որ մենք հավիտյան ենք ապրում:

Well, there is one proviso.

Բայց դե մի վերապահում կա:

We won't actually live forever. You won't live forever.

Դուք հավիտյան չեք ապրելու:

Your consciousness, the you-ness of you, the me-ness of me --

Այս մեկին օգնության է հասնում ձեր գիտակցությունը,

that gets this one go.

ձեր էությունը, իմ էությունը:

But every single thing that makes us,

Բայց յուրաքանչյուր բան, ինչից մենք կազմված ենք,

every atom in us,

մեր մեջ եղած ամեն մի ատոմ

has already created a myriad of different things

արդեն ստեղծել է լիքը տարբեր բաներ,

and will go on to create a myriad of new things.

և դեռ ստեղծելու էլ է լիքը նոր բաներ:

We have been mountains

Մենք եղել ենք սարեր,

and apples and pulsars

խնձորներ, ճառագայթներ,

and other people's knees.

այլ մարդկանց ծնկներ:

Who knows, maybe one of your atoms was once Napoleon's knee.

Ինչ իմանաք, միգուցե ձեր ատոմներից մեկը Նապոլեոնի ծունկն է եղել:

That is a good thing.

Սա լավ բան է:

Unlike the occupants of the universe,

Ի հեճուկս տիեզերքի զավթողների՝

the universe itself is not wasteful.

տիեզերքն ինքը թափոններ չունի:

We are all totally recyclable.

Մենք բոլորս լիովին վերամշակելի ենք:

And when we die,

Եվ երբ մենք մահանում ենք,

we don't even have to be placed in different refuse sacs.

բոլորովին էլ անհրաժեշտություն չկա մեզ դեն նետել տարբեր տոպրակների մեջ:

This is a wonderful thing.

Սա հիանալի բան է:

Understanding, to me,

Իմ կարծիքով՝ հասկացողութունը

does not remove the wonder and the joy.

չի վերացնում զարմանքն ու ուրախությունը:

For instance, my wife could turn to me and she may say,

Օրինակ, իմ կինը կարող է հարցնել ինձ.

"Why do you love me?"

«Ինչու՞ ես դու ինձ սիրում»:

And I can with all honesty

Եւ ես ամենայն անկեղծությամբ

look her in the eye and say,

կարող եմ նայել նրա աչքերի մեջ ու ասել.

"Because our pheromones

«Որովհետեւ մեր ֆերամոնները

matched our olfactory receptors."

համապատասխանում են մեր հոտառության ընկալիչներին»:

(Laughter)

(Ծիծաղ):

Though I'll probably also say something

Չնայած, հավանաբար, ես նաև մի լավ բան կասեմ

about her hair and personality as well.

նրա մազերի կամ անձի վերաբերյալ:

And that is a wonderful thing there.

Եվ սա ուղղակի հոյակապ է:

Love does not die because of that thing.

Սերը դրանից չի մահանում:

Pain doesn't go away either.

Ցավը նույնպես չի անհետանում:

This is a terrible thing, even though I understand pain.

Սա սարսափելի բան է, չնայած ես գիտեմ, թե ինչ է ցավը:

If someone punches me --

Եթե որևէ մեկը հարվածում է ինձ,

and because of my personality,

և իմ անձի պատճառով

this is recently a regular occurrence --

սա վերջերս սովորական բան է դարձել,

I understand where the pain comes from.

ես հասկանում եմ, թե որտեղից է գալիս այդ ցավը:

It is basically momentum to energy

Այն հիմնականում էներգիայի իմպուլս է,

where the four-vector is constant -- that's what it is.

չորս վեկտորով, որն անընդհատ կրկնվում է, ահա թե ինչ է սա:

But at no point can I react and go,

Սակայն ես չեմ կարող այսպես արձագանքել եւ ասել.

"Ha! Is that the best momentum-to-energy fourth vector constant you've got?"

«Վաու, դա ստացածդ լավագույն էներգետիկայի իմպուլսն է՝ անընդհատ կրկնվող չորս վեկտորով>>:

No, I just spit out a tooth.

Ոչ, ես ուղղակի ատամս եմ դուրս թքում:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And that is all of these different things -- the love for my child.

Եւ այս ամենի մեջ՝ իմ սերը իմ երեխայի հանդեպ:

I have a son. His name is Archie.

Ես ունեմ մեկ որդի: Նրա անունն Արչի է:

I'm very lucky,

Իմ բախտը շատ է բերել,

because he's better than all the other children.

քանի որ նա ավելի լավն է, քան մնացած երեխաները:

Now I know you don't think that.

Ես գիտեմ՝ հիմա դուք այդպես չեք կարծում:

You may well have your own children

Դուք երեւի թե ունեք ձեր սեփական երեխաները

and think, "Oh no, my child's best."

եւ մտածում եք. «Օհ, ոչ, իմ երեխան ամենալավն է»:

That's the wonderful thing about evolution --

Եւ դա էվոլյուցիայի ամենահրաշալի բանն է՝

the predilection to believe

հավատալ,

that our child is best.

որ քո երեխան լավագույնն է:

Now in many ways, that's just a survival thing.

Շատ դեպքերում դա ընդամենը գոյատեւման խնդիր է:

The fact we see here is the vehicle for our genes,

Մենք կարծում ենք, որ նա մեր գեների կրողն է,

and therefore we love it.

եւ հետեւաբար սիրում ենք նրան:

But we don't notice that bit; we just unconditionally love.

Սակայն մենք չենք էլ նկատում դա, մենք պարզապես անվերապահորեն սիրում ենք:

That is a wonderful thing.

Դա հրաշալի է:

Though I should say that my son is best

Թեև ես պետք է ասեմ, որ իմ որդին ավելի լավն է,

and is better than your children.

քան ձեր երեխաները:

I've done some tests.

Ես դա թեստով եմ ստուգել:

And all of these things to me

Եւ այդ ամենը ինձ այնպիսի ուրախություն,

give such joy and excitement and wonder.

ոգեւորություն, զարմանք և հրաշք է պատճառում:

Even quantum mechanics can give you an excuse

Անգամ քվանտային մեխանիկան, օրինակ, կարող է ձեզ

for bad housework, for instance.

արդարացնել տնային գործերը վատ կատարելու մեջ:

Perhaps you've been at home for a week on your own.

Օրինակ, եթե դուք ամբողջ շաբաթ մենակ եք եղել տանը

You house is in a terrible state.

եւ ձեր տունը գտնվում է սարսափելի վիճակում,

Your partner is about to return.

ձեր երկրորդ կեսն էլ ուր որ է պետք է վերադառնա,

You think, what should I do?

դուք մտածում եք, թե ինչ պետք է անեք.

Do nothing.

ոչինչ մի արեք:

All you have to do

Ընդամենը,

is, when she walks in, using a quantum interpretation,

երբ նա ներս կմտնի, օգտագործեք քվանտային մեկնաբանությունը՝

say, "I'm so sorry.

ասելով. «Կներես,

I stopped observing the house for a moment,

ես մի պահ դադարեցի հետեւել տանը

and when I started observing again,

եւ երբ սկսեցի նորից հետեւել,

everything had happened."

ամեն ինչ արդեն այս տեսքն ուներ>>:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

That's the strong anthropic principle of vacuuming.

Ահա եւ փոշեկուլի ուժեղ անթրոպիկ սկզբունքը:

For me, it's a very, very important thing.

Ինձ համար դա շատ-շատ կարեւոր է:

Even on my journey up here --

Նույնիսկ իմ այստեղ ճամփորդության ընթացքում

the joy that I have on my journey up here every single time.

ես ամեն անգամ ուրախություն եմ ապրում:

If you actually think, you remove the myth and there is still something wonderful.

Եթե մտածեք, իրականում, երբ հեռացնում եք առեղծվածը, դեռ ինչ-որ հրաշալի բան է մնում:

I'm sitting on a train.

Ես նստած եմ գնացքում:

Every time I breathe in,

Ամեն անգամ շունչ քաշելով՝

I'm breathing in a million-billion-billion

ես շնչում եմ թթվածնի միլիոնավոր-միլիարդավոր

atoms of oxygen.

ատոմներ:

I'm sitting on a chair.

Ես նստած եմ աթոռին:

Even though I know the chair is made of atoms

Թեեւ ես գիտեմ, որ աթոռը բաղկացած է ատոմներից,

and therefore actually in many ways empty space,

որոնք փաստորեն դատարկ տարածություն են,

I find it comfortable.

ես գտնում եմ, որ այն շատ հարմարավետ է:

I look out the window, and I realize

Ես նայում եմ պատուհանից դուրս եւ գիտակցում,

that every single time we stop and I look out that window,

որ երբ ամեն անգամ մենք կանգ ենք առնում եւ ես նայում եմ

framed in that window,

պատուհանից դուրս,

wherever we are,

ուր էլ մենք լինենք

I am observing more life

ես տեսնում եմ ավելի շատ կյանքեր,

than there is in the rest of the known universe

քան հայտնի տիեզերքի մյուս հատվածում՝

beyond the planet Earth.

մոլորակից դուրս:

If you go to the safari parks

Եթե դուք գնաք Սաֆարի,

on Saturn or Jupiter,

Սատուրնի կամ Յուպիտերի վրա,

you will be disappointed.

դուք կհիասթափվեք:

And I realize I'm observing this

ես գիտակցում եմ, որ տեսնում եմ

with the brain, the human brain,

դա ուղեղի, մարդկային ուղեղի միջոցով,

the most complex thing in the known universe.

տիեզերքի առավել բարդ բանի միջոցով:

That, to me, is an incredible thing.

Որն ինձ համար մի անհավատալի բան է:

And do you know what, that might be enough.

Եւ գիտե՞ք, այդքանը ինձ բավարար է:

Steven Weinberg, the Nobel laureate, once said,

Սթիվեն Վայնբերգը՝ Նոբելյան դափնեկիրը, մեկ անգամ ասել է.

"The more the universe seems comprehensible,

«Որքան տիեզերքը հասկանալի է թվում,

the more it seems pointless."

այնքան կարծես այն անիմաստ է դառնում»:

Now for some people,

Որոշ մարդիկ կարծում են,

that seems to lead to an idea of nihilism.

որ դա կարող է հանգեցնել նիհիլիզմի գաղափարի:

But for me, it doesn't. That is a wonderful thing.

Բայց ես այդպես չեմ կարծում: Դա հրաշալի է:

I'm glad the universe is pointless.

Ես ուրախ եմ, որ տիեզերքը անիմաստ է:

It means if I get to the end of my life,

Այսինքն՝ երբ ես հասնեմ իմ կյանքի վերջին,

the universe can't turn to me and go, "What have you been doing, you idiot?

տիեզերքը չի կարող ինձ հարցնել.«Ի՞նչ ես արել քո ամբողջ կյանքում, հիմա՛ր»:

That's not the point."

Իմաստը դրանում չէ:

I can make my own purpose.

Ես կարող եմ իմ սեփական նպատակն ունենալ:

You can make your own purpose.

Դուք կարող եք ձեր սեփական նպատակն ունենալ:

We have the individual power

Մենք իրավունք ունենք ասելու

to go, "This is what I want to do."

« Սա այն է, ինչ ես ուզում եմ անել»:

And in a pointless universe, that, to me, is a wonderful thing.

Եւ անիմաստ տիեզերքում դա հրաշալի է:

I have chosen to make silly jokes

Ես որոշել եմ անմտաբար կատակել

about quantum mechanics and the Copenhagen interpretation.

քվանտային մեխանիկայի եւ կոպենհագենյան մեկնաբանության վերաբերյալ:

You, I imagine, can do much better things with your time.

Ես կարծում եմ՝ դուք կարող եք ավելի լավ տնօրինել ձեր ժամանակը:

Thank you very much. Goodbye.

Շատ շնորհակալություն: Ցտեսություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)