Jarreth Merz: Filming democracy in Ghana

Jarreth Merz: Gana'da demokrasi çekimleri

Çeviri: Yasemin Bayraktar Gözden geçirme: Zeynep Duygu Tamer

I was born in Switzerland

Ben İsviçre'de doğdum

and raised in Ghana, West Africa.

ve Batı Afrika'da, Gana'da büyüdüm.

Ghana felt safe to me as a child.

Gana çocukluğumda güvenli gibi görünüyordu.

I was free, I was happy.

Özgür ve mutluydum.

The early 70s

70lerin başları

marked a time of musical and artistic excellence in Ghana.

Gana'da müzik ve sanatın mükemmel olduğu zamanlardı.

But then by the end of the decade,

Ama yine de o yılların sonunda,

the country had fallen back into political instability

ülke yanlış yönetim ve politik tutarsızlık

and mismanagement.

dönemine geri döndü.

In 1979,

1979'da

I witnessed my first military coup.

hayatımın ilk askeri darbesine şahit oldum.

We the children had gathered at a friend's house.

Biz çocuklar bir arkadaşımızın evinde toplanmıştık.

It was a dimly lit shack.

Karanlık bir kulübeydi.

There was a beaten up black and white television

Arkada kırık dökük bir siyah beyaz televizyonun

flickering in the background,

gürültüsü vardı,

and a former head of state and general

ve eski bir devlet başkanı ve generalin

was being blindfolded

gözleri bağlanıyordu

and tied to the pole.

ve bir direğe bağlanmışlardı.

The firing squad aimed, fired --

Atış mangası nişan aldı, ateş etti --

the general was dead.

general öldü.

Now this was being broadcast live.

Bu olay canlı olarak yayınlanıyordu.

And shortly after, we left the country,

Ve kısa bir süre sonra, ülkeyi terkettik,

and we returned to Switzerland.

ve İsviçreye geri döndük.

Now Europe came as a shock to me,

Avrupa bende şok etkisi yarattı,

and I think I started feeling the need

ve sanırım uyum sağlamak için derimi

to shed my skin in order to fit in.

değiştirme ihtiyacı hissetmeye başladım.

I wanted to blend in like a chameleon.

Bir bukalemun gibi uyum sağlamak istiyordum.

I think it was a tactic of survival.

Sanırım bu bir hayatta kalma taktiğiydi.

And it worked, or so I believed.

Ve işe yaradı, ya da ben öyle sandım.

So here I was in 2008

2008 yılına geldiğimizde

wondering where I was in my life.

hayatımda nerede durduğumu merak ediyordum.

And I felt I was being typecast as an actor.

Ve hep aynı rollerin verildiği bir aktör olduğumu hissettim.

I was always playing the exotic African.

Her zaman egzotik bir Afrikalıyı oynuyordum.

I was playing the violent African,

Saldırgan bir Afrikalıyı oynuyordum,

the African terrorist.

Afrikalı bir teröristi.

And I was thinking,

Ve şunu düşünüyordum,

how many terrorists could I possibly play

kendim bir tanesine dönüşmeden önce

before turning into one myself?

kaç tane teröristi daha oynayabilirdim?

And I had become ashamed of the other,

Ve içimdeki Afrikalıya karşı

the African in me.

utanç duymaya başladım.

And fortunately I decided in 2008

Ve neyse ki 2008 yılında

to return to Ghana,

28 yıllık bir aradan sonra Gana'ya

after 28 years of absence.

geri dönmeye karar verdim.

I wanted to document on film

2008 başkanlık seçimlerinin

the 2008 presidential elections.

belgeselini çekmek istiyordum.

And there, I started by searching

Ve orada, işe çocukluğumun

for the footprints in my childhood.

ayak izlerini arayarak başladım.

And before I even knew it,

Ve daha neler olduğunu anlayamadan,

I was suddenly on a stage

kendimi aniden siyasi bir yarış içinde

surrounded by thousands of cheering people

binlerce insanın tezahüratta bulunduğu

during a political rally.

bir ortamda buldum.

And I realized that, when I'd left the country,

Ve anladım ki, ben ülkeyi terkettiğimde,

free and fair elections in a democratic environment

demokratik bir ortamda yapılacak özgür ve adil seçimler

were a dream.

bir hayalden ibaretti.

And now that I'd returned, that dream had become reality,

Ve şimdi geri döndüğümde bu hayal gerçeğe dönüşmüştü,

though a fragile reality.

kırılgan bir gerçeklik olmasına rağmen.

And I was thinking,

Ve düşündüm ki,

was Ghana searching for its identity

Gana da mı kendi kimliğini arıyordu

like I was looking for my identity?

tıpkı benim yaptığım gibi?

Was what was happening in Ghana a metaphor

Gana'da yaşanan şey benim başıma

for what was happening in me?

gelen şeyin bir metaforu muydu?

And it was as if through the standards of my Western life,

Ve Batılı yaşam tarzım boyunca sanki hiç

I hadn't lived up to my full potential.

gerçek potansiyelimi ortaya çıkaramamıştım.

I mean, nor had Ghana,

Yani, Gana da yapamamıştı,

even though we had been trying very hard.

bunun için çok çabalamamıza rağmen.

Now in 1957,

1957'de,

Ghana was the first sub-Saharan country

Gana bağımsızlığını kazanan ilk

to gain its independence.

Sahra altı Afrika ülkesiydi.

In the late 50s,

50'lerin sonlarında,

Ghana and Singapore had the same GDP.

Gana ve Singapur aynı GSYIH'ye sahipti.

I mean, today, Singapore is a First World country

Demek istediğim, bugün, Singapur bir Birinci Dünya ülkesi

and Ghana is not.

fakat Gana değil.

But maybe it was time to prove to myself,

Ama belki de kendime şunu kanıtlamanın zamanı gelmişti,

yes, it's important to understand the past,

evet, geçmişi anlamak önemlidir,

it is important to look at it in a different light,

geçmişe başka bir açıdan bakmak önemlidir,

but maybe we should look at the strengths in our own culture

ama belki de kendi kültürümüzün güçlü yönlerine bakmalıyız

and build on those foundations in the present.

ve günümüzde bu temelleri esas almalıyız.

So here I was, December 7th, 2008.

Ve 7 Aralık 2008 tarihi geldi.

The polling stations opened to the voters at 7:00 AM,

Oy merkezleri seçmenlere sabah 7'de açıldı,

but voters, eager to take their own political fate into their hands,

ama kendi siyasi kaderlerini ellerine almak isteyen seçmenler,

were starting to line up at 4:00 AM in the morning.

sabah 4'te sıraya girmeye başlamışlardı.

And they had traveled from near, they had traveled from far,

Ve ülkenin dört bir yanından gelmişlerdi,

because they wanted to make their voices heard.

çünkü seslerinin duyulmasını istiyorlardı.

And I asked one of the voters, I said, "Whom are you going to vote for?"

Ve seçmenlerden birine "Kime oy vereceksiniz?" diye sordum,

And he said, "I'm sorry, I can't tell you."

Dedi ki, "Üzgünüm, söyleyemem."

He said that his vote was in his heart.

Vereceği oyun kalbinde olduğunu söyledi.

And I understood, this was their election,

Ve anladım ki bu onların seçimiydi,

and they weren't going to let anyone

ve kimsenin bunu ellerinden

take it away from them.

almalarına izin vermeyeceklerdi.

Now the first round of the voting didn't bring forth a clear winner --

Seçimlerin ilk turunda belli bir kazanan olmadı --

so nobody had achieved the absolute majority --

yani kimse mutlak çoğunluğu sağlamayı başaramadı --

so voting went into a second round three weeks later.

bu yüzden üç hafta sonra ikinci turun yapılmasına karar verildi.

The candidates were back on the road; they were campaigning.

Adaylar tekrar yollara koyuldu, kampanyalarını sürdürüyorlardı.

The rhetoric of the candidates, of course, changed.

Adayların konuşmaları, tabi ki, değişmişti.

The heat was on.

Heyecan doruktaydı.

And then the cliche came to haunt us.

Derken bir klişeyle karşılaştık.

There were claims of intimidation

Oy merkezlerinde gözdağı verildiği,

at the polling stations,

ve oy sandıklarının

of ballot boxes being stolen.

çalındığı iddiaları vardı.

Inflated results started coming in

Abartılı sonuçlar çıkmaya başladı

and the mob was starting to get out of control.

ve kalabalık kontrolden çıktı.

We witnessed the eruption of violence in the streets.

Sokaklarda şidetin patlak verdiğine şahit olduk.

People were being beaten brutally.

İnsanlar vahşice dövülüyordu.

The army started firing their guns. People were scrambling.

Ordu ateş açmaya başladı. Halk birbirine girdi.

It was complete chaos.

Tam bir kaostu.

And my heart sank,

Ve ümitlerim kırıldı,

because I thought, here we are again.

çünkü tekrar başa döndük diye düşündüm.

Here is another proof

İşte Afrikalıların kendilerini

that the African is not capable of governing himself.

yönetemeyeceklerinin bir kanıtı daha.

And not only that, I am documenting it --

Ve sadece bu da değil, bunu belgeliyorum --

documenting my own cultural shortcomings.

kendi kültürümün eksiklerini belgeliyorum.

So when the echo of the gunshots

Silah sesleri duyulmaya

had lingered,

devam ederken kısa sürede

it was soon drowned by the chanting of the mob,

kalabalığın sloganları bu sesleri bastırmaya başladı,

and I didn't believe what I was hearing.

ve duyduklarıma inanamadım.

They were chanting, "We want peace.

Slogan atıyorlardı, "Barış istiyoruz.

We want peace."

Barış istiyoruz."

And I realized it had to come from the people.

Ve sesin halktan geldiğini fark etttim.

After all, they decide,

Herşeye rağmen karar verip,

and they did.

uygulamışlardı.

So the sounds that were before distorted and loud,

Başta yüksek ve anlaşılmaz olan sesler,

were suddenly a melody.

aniden bir melodiye dönüştü.

The sounds of the voices were harmonious.

Sesler uyum içindeydi.

So it could happen.

Yani gerçekleşebilirdi.

A democracy could be upheld peacefully.

Demokrasi barış içinde desteklenebilirdi.

It could be, by the will of the masses

Tüm kalpleri ve barış dilekleriyle

who were now urgently pressing

ısrarla baskı yapan

with all their heart and all their will

kitlelerin istekleriyle

for peace.

gerçekleşebilirdi.

Now here's an interesting comparison.

İşte size ilginç bir kıyaslama.

We in the West,

Bizler Batı'da,

we preach the values,

demokrasinin altın ışığını,

the golden light of democracy,

değerlerini öğütleriz,

that we are the shining example of how it's done.

bunun nasıl yapıldığının parlayan örnekleriyiz.

But when it comes down to it,

Ama konu uygulamaya geldiğinde,

Ghana found itself in the same place

Gana kendini A.B.D.'nin 2000 yılı başkanlık seçimlerinde

in which the U.S. election stalled

seçimlerin geciktiği zaman ki

in the 2000 presidential elections --

gibi bir durumda buldu --

Bush versus Gore.

Bush ve Gore'un karşı karşıya olduğu seçim.

But instead of the unwillingness of the candidates

Ama adayların sistemin işleyişi ve

to allow the system to proceed and the people to decide,

halk iradesine karşı olması yerine,

Ghana honored democracy

Gana demokrasiyi ve halkını

and its people.

onurlandırdı.

It didn't leave it up to the Supreme Court to decide;

Kararı veren Yüksek Mahkeme değil,

the people did.

halk oldu.

Now the second round of voting

Seçimlerin ikinci turu da

did not bring forth a clear winner either.

belli bir kazanan çıkarmadı.

I mean, it was so incredibly close.

Oylar birbirine çok yakındı.

The electoral commissioner declared,

Seçim komitesi partilerin

with the consent of the parties,

fikir birliğiyle benzeri görülmemiş bir şekilde

to run an unprecedented

ikinci seçimlerin yapılması

second re-run.

kararını aldı.

So the people went back to the polls

Böylece halk mevcut hukuk sistemini uygulamak yerine

to determine their own president,

kendi başkanlarını seçmek için sandıklara

not the legal system.

geri döndüler.

And guess what, it worked.

Ve sanırım işe yaradı.

The defeated candidate

Yenilen aday

gave up power

gücünden vazgeçti

and made way for Ghana to move into a new democratic cycle.

ve Gana'nın yeni bir demokratik sisteme geçişini sağladı.

I mean, at the absolute time

Demek istediğim, demokrasiye mutlak ihtiyacın

for the absolute need of democracy,

duyulduğu zamanda

they did not abuse their power.

güçlerini kötüye kullanmadılar.

The belief in true democracy and in the people runs deep,

Gerçek demokrasiye ve halka olan inancın derinliği

proving that the African is capable of governing himself.

Afrika'nın kendini yönetebileceğinin kanıtıdır.

Now the uphill battle for Ghana and for Africa

Gana ve Afrika'nın bu zorlu mücadelesi

is not over,

henüz bitmedi,

but I have proof that the other side of democracy exists,

ama demokrasinin diğer tarafının var olduğuna dair kanıtım var,

and that we must not take it for granted.

ve bunu hafife almamalıyız.

Now I have learned

Ve yerimin sadece Batı'da ya da

that my place is not just in the West or in Africa,

Afrika'da olmadığını öğrendim,

and I'm still searching

ve hala kimliğimi

for my identity,

arıyorum,

but I saw Ghana

ama Gana'nın demokrasiyi

create democracy better.

daha iyi uyguladığını gördüm.

Ghana taught me

Gana bana

to look at people differently

insanlara ve kendime farklı

and to look at myself differently.

şekilde bakmayı öğretti.

And yes,

Ve evet,

we Africans can.

biz Afrikalılar yapabiliriz.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)