Jarreth Merz: Filming democracy in Ghana

Jarreth Merz: Làm phim về dân chủ ở Ghana

Translator: Quynh Nguyen Reviewer: Duc Nguyen

I was born in Switzerland

Tôi được sinh ra ở Thụy Sĩ

and raised in Ghana, West Africa.

và lớn lên ở Ghana, Tây Phi.

Ghana felt safe to me as a child.

Ghana là một nơi yên bình đối với tôi khi còn nhỏ.

I was free, I was happy.

Tôi đã sống tự do, tôi hạnh phúc.

The early 70s

Đầu thập niên 70

marked a time of musical and artistic excellence in Ghana.

đánh dấu một thời kỳ tuyệt vời của âm nhạc và hội họa ở Ghana.

But then by the end of the decade,

Nhưng rồi vào cuối thập niên ấy,

the country had fallen back into political instability

đất nước đã rơi trở lại thời kỳ bất ổn chính trị

and mismanagement.

và mất quyền quản lý.

In 1979,

Vào năm 1979,

I witnessed my first military coup.

lần đầu tiên trong đời tôi thấy cuộc đảo chính quân sự.

We the children had gathered at a friend's house.

Chúng tôi, những đứa trẻ tập hợp lại ở nhà của 1 người bạn.

It was a dimly lit shack.

Đó là một ngôi nhà nhỏ tối tăm.

There was a beaten up black and white television

Ở đó có một chiếc ti vi đen trắng tồi tàn

flickering in the background,

lập lòe phía sau,

and a former head of state and general

và một vị cựu tướng lĩnh, lãnh đạo bang

was being blindfolded

bị bịt mắt

and tied to the pole.

và bị trói vào 1 cái cọc.

The firing squad aimed, fired --

Một đội bắn đứng ngắm và bắn --

the general was dead.

rồi vị tướng ấy chết.

Now this was being broadcast live.

Việc đó đã được truyền hình đưa trực tiếp.

And shortly after, we left the country,

Và một thời gian ngắn sau đó, chúng tôi rời khỏi đất nước này,

and we returned to Switzerland.

và trở lại Thụy Sĩ.

Now Europe came as a shock to me,

Nhưng châu Âu trở thành cú sốc đối với tôi

and I think I started feeling the need

và tôi nghĩ tôi bắt đầu cảm thấy cần phải

to shed my skin in order to fit in.

lột da để mà có thể sống được ở đây.

I wanted to blend in like a chameleon.

Tôi đã muốn có thể đổi màu như tắc kè hoa.

I think it was a tactic of survival.

Tôi nghĩ đó là cách để mà tồn tại.

And it worked, or so I believed.

Và tôi đã làm được, hay là tôi nghĩ vậy.

So here I was in 2008

Vì vậy tại đây năm 2008, tôi

wondering where I was in my life.

tự hỏi đâu là cuộc sống của mình.

And I felt I was being typecast as an actor.

Và tôi cảm thấy tôi diễn kịch như một diễn viên.

I was always playing the exotic African.

Tôi đã luôn diễn vai của người Phi lai.

I was playing the violent African,

Tôi cũng đã diễn vai của người gốc Phi mạnh mẽ,

the African terrorist.

một tay khủng bố gốc Phi.

And I was thinking,

Và tôi đã nghĩ,

how many terrorists could I possibly play

bao nhiêu vai khủng bố tôi có thể diễn

before turning into one myself?

trước khi thực sự là chính mình?

And I had become ashamed of the other,

Và tôi trở nên hổ thẹn vì con người khác,

the African in me.

con người gốc Phi trong tôi.

And fortunately I decided in 2008

Và may mắn là năm 2008 tôi quyết định

to return to Ghana,

trở lại Ghana,

after 28 years of absence.

sau 28 năm vắng mặt.

I wanted to document on film

Tôi muốn làm một bộ phim tài liệu

the 2008 presidential elections.

về cuộc bầu cử tổng thống năm 2008.

And there, I started by searching

Anh ở đó, tôi đã bắt đầu bằng cách tìm kiếm

for the footprints in my childhood.

những "dấu chân" thời trai trẻ của mình.

And before I even knew it,

Và trước khi tôi hiểu về nó

I was suddenly on a stage

tôi đã bất ngờ bởi 1 sân khấu

surrounded by thousands of cheering people

được vây quanh bởi hàng nghìn người đang cổ vũ

during a political rally.

trong cuộc đua chính trị.

And I realized that, when I'd left the country,

Và tôi nhận ra rằng, khi tôi rời khỏi đất nước này,

free and fair elections in a democratic environment

những cuộc bầu cử tự do và bình đẳng trong một không khí dân chủ

were a dream.

chỉ là một giấc mơ.

And now that I'd returned, that dream had become reality,

Và giờ đây khi tôi trở lại, giấc mơ ấy đã trở thành hiện thực,

though a fragile reality.

dù đó là hiện thực mong manh.

And I was thinking,

Và tôi đã nghĩ rằng

was Ghana searching for its identity

phải chăng Ghana đã tìm lại chính mình

like I was looking for my identity?

như tôi đã tìm lại bản thân tôi?

Was what was happening in Ghana a metaphor

Điều gì đã xảy ra ở Ghana giống như 1 phép ẩn dụ

for what was happening in me?

cho những gì đã xảy ra trong tôi?

And it was as if through the standards of my Western life,

Và như thể qua những tiêu chuẩn của đời sống phương Tây,

I hadn't lived up to my full potential.

tôi đã không lớn lên với toàn bộ tiềm năng của mình.

I mean, nor had Ghana,

Ý tôi là, Ghana cũng vậy,

even though we had been trying very hard.

mặc dùng chúng tôi đã cố gắng rất nhiều.

Now in 1957,

Vào năm 1957,

Ghana was the first sub-Saharan country

Ghana là quốc gia đầu tiên thuộc khu vực sa mạc Sahara

to gain its independence.

có được độc lập chủ quyền.

In the late 50s,

Vào cuối thập niên 50,

Ghana and Singapore had the same GDP.

Ghana và Singapore có cùng mức GDP.

I mean, today, Singapore is a First World country

Ý tôi là, ngày nay, Singapore là 1 quốc gia hàng đầu thế giới

and Ghana is not.

và Ghana thì không.

But maybe it was time to prove to myself,

Nhưng có thể đó là quãng thời gian chứng minh với tôi rằng

yes, it's important to understand the past,

vâng, thực sự quan trọng khi hiểu về quá khứ,

it is important to look at it in a different light,

thực sự quan trọng khi nhìn về nó ở một cái nhìn khác,

but maybe we should look at the strengths in our own culture

nhưng cũng có thể chúng ta nên nhìn vào những điểm mạnh trong văn hóa riêng của chúng ta

and build on those foundations in the present.

và xây dựng trên những nền tảng đó.

So here I was, December 7th, 2008.

Vì vậy tôi đã có mặt tại đây vào mùng 7 tháng 12 năm 2008.

The polling stations opened to the voters at 7:00 AM,

Những điểm bầu cử mở cửa cho cử tri vào 7 giờ sáng,

but voters, eager to take their own political fate into their hands,

nhưng cử, tri háo hức quyết định số mệnh chính trị bằng chính tay họ,

were starting to line up at 4:00 AM in the morning.

đã bắt đầu xếp hàng từ 4 giờ sáng.

And they had traveled from near, they had traveled from far,

Và họ đã đi bầu từ khắp nơi xa gần,

because they wanted to make their voices heard.

bởi vì họ muốn tiếng nói của họ được lắng nghe.

And I asked one of the voters, I said, "Whom are you going to vote for?"

Và tôi đã hỏi một trong những cử tri, tôi nói: "Bạn định bầu ai?"

And he said, "I'm sorry, I can't tell you."

Và anh ấy nói: "Tôi xin lỗi, tôi không thể nói cho anh biết."

He said that his vote was in his heart.

Anh ấy nói người mà anh ấy bầu nằm trong tim anh ấy.

And I understood, this was their election,

Và tôi đã hiểu, đó là cuộc bầu cử của họ,

and they weren't going to let anyone

và họ đã không để cho bất kỳ ai

take it away from them.

lấy mất đi cái quyền đó của họ.

Now the first round of the voting didn't bring forth a clear winner --

Cuộc bầu cử lần thứ nhất đã không lựa chọn được người thắng cuộc rõ ràng --

so nobody had achieved the absolute majority --

vì không ai đạt được đa số phiếu --

so voting went into a second round three weeks later.

vì vậy cuộc bầu cử thứ hai tiến hành ba tuần sau đó.

The candidates were back on the road; they were campaigning.

Những ứng viên tiếp tục trở lại đường đua; họ đang thực hiện chiến dịch tranh cử.

The rhetoric of the candidates, of course, changed.

Tài hùng biện của các ứng viên, tất nhiên, thay đổi.

The heat was on.

Cuộc tranh cử đã nóng lên.

And then the cliche came to haunt us.

Và rồi lời nói sáo rỗng dần ám ảnh chúng tôi.

There were claims of intimidation

Đã xuất hiện những xác nhận về sự hăm dọa

at the polling stations,

ở những điểm bỏ phiếu,

of ballot boxes being stolen.

những thùng phiếu bị ăn cắp.

Inflated results started coming in

Những kết quả giả tạo dần dần sáng tỏ

and the mob was starting to get out of control.

và những đám đông bắt đầu vượt ra khỏi sự điều hành.

We witnessed the eruption of violence in the streets.

Chúng tôi đã chứng kiến bạo lực nổ ra trên những đường phố.

People were being beaten brutally.

Dân chúng bị đánh một cách tàn bạo.

The army started firing their guns. People were scrambling.

Quân đội bắt đầu nổ súng. Dân chúng hoảng loạn.

It was complete chaos.

Đó thực sự là 1 cuộc hỗn loạn.

And my heart sank,

Và trái tim tôi lặng xuống,

because I thought, here we are again.

bởi vì tôi nghĩ, vậy là mọi thứ lại trở lại một lần nữa.

Here is another proof

Đây là một bằng chứng khác

that the African is not capable of governing himself.

rằng người châu Phi không có khả năng điều hành chính họ.

And not only that, I am documenting it --

Và không vậy, tôi đang làm phim về nó,

documenting my own cultural shortcomings.

làm phim về những khiếm khuyết văn hóa của chính mình.

So when the echo of the gunshots

Vì vậy khi những tiếng súng dội vang

had lingered,

kéo dài,

it was soon drowned by the chanting of the mob,

đã nhanh chóng bị dìm tắt bởi tiếng hát của đám đông,

and I didn't believe what I was hearing.

và tôi đã không tin những gì tôi nghe thấy.

They were chanting, "We want peace.

Họ đã hát, "Chúng tôi muốn hòa bình.

We want peace."

Chúng tôi muốn hòa bình."

And I realized it had to come from the people.

Và tôi nhận ra điều đó đã đến, từ dân chúng.

After all, they decide,

Sau tất cả, họ quyết định,

and they did.

và họ đã làm.

So the sounds that were before distorted and loud,

Và những âm thanh đó trước đó bị bóp méo và ầm ĩ,

were suddenly a melody.

đã đột nhiêu trở thành một giai điệu.

The sounds of the voices were harmonious.

Những âm thanh của những giọng hát du dương

So it could happen.

Vì điều đó có thể xảy ra.

A democracy could be upheld peacefully.

Một nền dân chủ có thể được xây nên một cách hòa bình.

It could be, by the will of the masses

Điều đó là có thể, bằng nguyện vọng của toàn dân

who were now urgently pressing

những người đã khẩn thiết mong muốn

with all their heart and all their will

với tất cả trái tim và ý chí của họ

for peace.

vì hòa bình.

Now here's an interesting comparison.

Đây là một sự so sánh thú vị.

We in the West,

Chúng ta ở phương tây,

we preach the values,

chúng ta ủng hộ những giá trị,

the golden light of democracy,

ánh vàng chói lọi của nền dân chủ,

that we are the shining example of how it's done.

chúng ta là ví dụ sáng chói của dân chủ.

But when it comes down to it,

Nhưng khi điều đó đến với nó,

Ghana found itself in the same place

Ghana tìm thấy chính họ với cùng một vị trí

in which the U.S. election stalled

nơi mà cuộc bầu cử của Mỹ đã đổ vỡ

in the 2000 presidential elections --

với cuộc bầu cử tổng thống năm 2000 --

Bush versus Gore.

Bush đấu với Gore.

But instead of the unwillingness of the candidates

Nhưng thay vì sự miễn cưỡng của những ứng viên

to allow the system to proceed and the people to decide,

cho phép hệ thống tiến lên và dân chúng quyết định,

Ghana honored democracy

Ghana tôn kính nền dân chủ

and its people.

và dân chúng của họ.

It didn't leave it up to the Supreme Court to decide;

Họ đã không để cho tòa án tối cao quyết định

the people did.

dân chúng quyết định.

Now the second round of voting

Giờ đây cuộc bầu cử vòng hai

did not bring forth a clear winner either.

cũng chẳng đem lại người thắng cuộc hoàn toàn.

I mean, it was so incredibly close.

Ý tôi là, nó thực sự là một sự kết thúc không ngờ.

The electoral commissioner declared,

Ủy viên hội đồng bầu cử tuyên bố

with the consent of the parties,

với sự tán thành của các đảng,

to run an unprecedented

để làm điều chưa từng có

second re-run.

chạy lại cuộc bầu cử lần thứ hai.

So the people went back to the polls

Vì vậy dân chúng lại đi bỏ phiếu

to determine their own president,

để quyết định tổng thống của họ,

not the legal system.

chứ không phải hệ thống luật pháp.

And guess what, it worked.

Và đoán đi, điều đó đã xảy ra

The defeated candidate

Ứng viên thất bại

gave up power

đã từ bỏ quyền lực

and made way for Ghana to move into a new democratic cycle.

để rộng đường cho Ghana chuyển sang một chu trình dân chủ mới.

I mean, at the absolute time

Ý tôi là, vào thời điểm tuyệt đối

for the absolute need of democracy,

cho nhu cầu tuyệt đối về nền dân chủ,

they did not abuse their power.

họ đã không lạm dụng quyền lực.

The belief in true democracy and in the people runs deep,

Niềm tin của họ về một nền dân chủ thực sự và vào con người đã trở nên mạnh mẽ

proving that the African is capable of governing himself.

chứng minh rằng người dân châu Phi có khả năng điều hành chính họ.

Now the uphill battle for Ghana and for Africa

Giờ đây cuộc chiến khó khăn cho Ghana và cho châu Phi

is not over,

vẫn chưa kết thúc,

but I have proof that the other side of democracy exists,

nhưng tôi có bằng chứng rằng mặt khác của dân chu vẫn tồn tại,

and that we must not take it for granted.

và rằng chúng ta không được cho rằng điều đó là hiển nhiên.

Now I have learned

Giờ tôi đã học được rằng

that my place is not just in the West or in Africa,

chỗ của tôi không chỉ là phương Tây hay ở châu Phi,

and I'm still searching

và tôi vẫn đang tìm kiếm

for my identity,

bản thân mình

but I saw Ghana

nhưng tôi đã thấy Ghana

create democracy better.

tạo ra một nền dân chủ hơn.

Ghana taught me

Ghana đã dạy tôi

to look at people differently

nhìn vào con người một cách khác đi

and to look at myself differently.

và nhìn vào chính mình một cách khác đi.

And yes,

Và vâng,

we Africans can.

chúng tôi những người châu Phi có thể làm được.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)