Clues to prehistoric times, found in blind cavefish | Prosanta Chakrabarty

Çeviri: Reşat Bir Gözden geçirme: Eren Gokce

Ichthyology,

İhtiyoloji,

the study of fishes.

yani balık bilimi.

It looks like a big, boring word,

Kocaman, sıkıcı bir kelime gibi duruyor

but it's actually quite exciting,

ama aslında epey heyecan vericidir.

because ichthyology is the only "ology"

Çünkü ihtiyoloji içinde "YOLO" olan

with "YOLO" in it.

tek "oloji"dir.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, to the cool kids in the audience,

Seyirciler arasındaki havalı çocuklar

you already know, YOLO stands for "you only live once,"

YOLO'nun "bir tek hayatın var" anlamına geldiğini zaten biliyorlar.

and because I only have one life,

Sadece tek bir hayatım olduğu için

o hayatı, her zaman hayalini kurduğum şeyi yaparak geçireceğim:

I'm going to spend it doing what I always dreamt of doing:

seeing the hidden wonders of the world and discovering new species.

Dünyanın saklı kalmış harikalarını görerek ve yeni türler keşfederek.

And that's what I get to do.

Yaptığım şey de bu.

Now, in recent years, I really focused on caves for finding new species.

Son yıllarda, yeni türler bulmak için mağaralara odaklandım.

And it turns out, there's lots of new cavefish species out there.

Görünüşe göre, çok fazla yeni mağara balığı türü varmış.

You just have to know where to look,

Sadece nereye bakmanız gerektiğini bilmeniz

and to maybe be a little thin.

ve belki biraz da zayıf olmanız gerekiyor.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, cavefishes can tell me a lot about biology and geology.

Mağara balıkları bana biyoloji ve jeoloji hakkında bir sürü şey anlatabilir.

They can tell me how the landmasses around them have changed and moved

Bu küçük deliklerde sıkışıp kalmaları etraflarındaki büyük kara parçalarının

by being stuck in these little holes,

nasıl değişmiş ve hareket etmiş olduğunu;

and they can tell me about the evolution of sight, by being blind.

kör olmaları da görme yeteneğinin evrimini anlatabilir.

Now, fish have eyes that are essentially the same as ours.

Balıkların da esasen aynı bizim gibi gözleri var.

All vertebrates do, and each time a fish species starts to adapt

Bütün omurgalıların da öyle ve ne zaman bir balık türü

to this dark, cold, cave environment,

bu karanlık, soğuk mağara ortamına uyum sağlamaya başlasa,

over many, many generations, they lose their eyes and their eyesight

bir sürü nesilden sonra buradaki gibi gözsüz bir mağara balığı olana dek

until the end up like an eyeless cavefish like this one here.

gözlerini ve görme yetilerini kaybediyorlar.

Now, each cavefish species has evolved in a slightly different way,

Her mağara balığı birbirinden biraz farklı bir şekilde evrimleşmiş.

and each one has a unique geological and biological story to tell us,

Her birinin bize anlattığı eşsiz bir jeolojik ve biyolojik hikâye var.

and that's why it's so exciting when we find a new species.

Yeni bir tür bulduğumuzda çok heyecanlanmamızın nedeni de bu.

So this is a new species we described, from southern Indiana.

Bu, Güney Indiana'dan, tanımladığımız yeni bir tür.

We named it Amblyopsis hoosieri, the Hoosier cavefish.

Ona Amblyopsis hoosieri ismini verdik, Hoosier mağara balığı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Its closest relatives are cavefishes in Kentucky,

En yakın akrabaları,

Kentucky'deki Mamut Mağarası sistemindeki mağara balıkları.

in the Mammoth Cave system.

And they start to diverge when the Ohio River split them

Birkaç milyon yıl önce Ohio Nehri onları ayırdığında

a few million years ago.

birbirlerinden uzaklaşmaya başlamışlar.

And in that time they developed these subtle differences

Bu süre zarfında, körlüklerinin arka planındaki

in the genetic architecture behind their blindness.

genetik mimariyi oluşturan bu küçük farklılıkları geliştirmişler.

There's this gene called rhodopsin that's super-critical for sight.

Görme yetisi için çok önemli olan rodopsin denen bir gen var.

We have it, and these species have it too,

Bizde bu gen var, bu türlerde de öyle.

except one species has lost all function in that gene,

Fakat bir türde bu gen tüm işlevini kaybetmişken,

and the other one maintains it.

diğerinde bu korunmuş.

So this sets up this beautiful natural experiment

Bu durum bize, görme yetimizin arkasındaki genlere bakabileceğimiz

where we can look at the genes behind our vision,

ve nasıl görebildiğimizin köklerine inebileceğimiz

and at the very roots of how we can see.

çok güzel, doğal bir deney ortamı sunuyor.

Ama bu mağara balıklarındaki genler

But the genes in these cavefishes

can also tell us about deep geological time,

aynı zamanda bize derin jeolojik zaman hakkında da bilgi veriyor.

maybe no more so than in this species here.

Belki en çok da burada gördüğünüz tür.

This is a new species we described from Madagascar

Bu Madagaskar'da tanımladığımız,

that we named Typhleotris mararybe.

Typhleotris mararybe ismini verdiğimiz yeni bir tür.

That means "big sickness" in Malagasy,

Malgaşça'da "büyük hastalık" anlamına geliyor.

for how sick we got trying to collect this species.

Bu türü toplamaya çalışırken çok hasta olduğumuz için bu adı verdik.

Now, believe it or not,

İster inanın ister inanmayın,

swimming around sinkholes full of dead things

bir sürü ölü şeyle dolu obruklarda

and cave full of bat poop

ve yarasa dışkısıyla dolu mağaralarda yüzmek

isn't the smartest thing you could be doing with your life,

hayatınızda yapacağınız en akıllıca şey değil

but YOLO.

ama YOLO (bir tek hayatın var).

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, I love this species despite the fact that it tried to kill us,

Bizi öldürmeye çalışmış olmasına rağmen bu türü seviyorum,

and that's because this species in Madagascar,

çünkü Madagaskar'daki bu türün en yakın akrabaları

its closest relatives are 6,000 kilometers away,

6.000 kilometre uzaklıkta,

cavefishes in Australia.

Avustralya'daki mağara balıkları.

Now, there's no way a three-inch-long freshwater cavefish

7,5 santimlik bir tatlı su mağara balığının

Hint Okyanusu'nu yüzerek geçmesinin imkânı yok.

can swim across the Indian Ocean,

so what we found when we compared the DNA of these species

Bu türlerin DNA'larını karşılaştırdığımızda

is that they've been separated for more than 100 million years,

bunların 100 milyon yıldan fazladır, yani yaklaşık olarak güney kıtalarının

or about the time that the southern continents were last together.

bir arada oldukları dönemden beri ayrı olduklarını keşfettik.

So in fact, these species didn't move at all.

Yani aslında bu türler yerinden ayrılmamışlar.

It's the continents that moved them.

Onları ayıran kıtaların hareketi olmuş.

And so they give us, through their DNA,

DNA'ları yoluyla bize,

this precise model and measure

bu çok eski jeolojik olayları

of how to date and time these ancient geological events.

nasıl zamanlandıracağımız konusunda kesin bir model ve ölçü veriyorlar.

Now, this species here is so new

Burada gördüğünüz çok yeni bir tür.

I'm not even allowed to tell you its name yet,

Hatta henüz size ismini bile söyleme yetkim yok.

but I can tell you it's a new species from Mexico,

Ama Meksika'dan, muhtemelen çoktan nesli tükenmiş

and it's probably already extinct.

yeni bir tür olduğunu söyleyebilirim.

It's probably extinct because the only known cave system it's from

Nesli muhtemelen tükenmiş, çünkü onun yaşadığı bilinen tek mağara sistemi,

was destroyed when a dam was built nearby.

yakına kurulan bir baraj yüzünden yıkılmış.

Unfortunately for cavefishes,

Maalesef, mağara balıklarının

their groundwater habitat

doğal ortamı olan yer altı suları, aynı zamanda

is also our main source of drinking water.

bizim de ana içme suyu kaynağımız.

Now, we actually don't know this species' closest relative, yet.

Bu türün en yakın akrabalarını henüz bilmiyoruz.

It doesn't appear to be anything else in Mexico,

Meksika'daki başka bir türmüş gibi durmuyor,

so maybe it's something in Cuba,

belki Küba'daki,

or Florida, or India.

Florida'daki ya da Hindistan'daki bir türdür.

But whatever it is, it might tell us something new about the geology

Ama her neyse, bize Karayipler'in jeolojisiyle veya

körlüğün bazı türlerinin nasıl daha iyi teşhis edileceğinin biyolojisiyle ilgili

of the Caribbean, or the biology of how to better diagnose

certain types of blindness.

yeni bir şeyler anlatabilir.

But I hope we discover this species before it goes extinct too.

Ama umarım bu türleri soyları tükenmeden keşfedebiliriz.

And I'm going to spend my one life

Ben bu tek hayatımı bir ihtiyolog olarak,

as an ichthyologist trying to discover and save

bize gezegenin jeolojisi ve nasıl gördüğümüzün biyolojisi hakkında

these humble little blind cavefishes

çok fazla şey anlatan

that can tell us so much about the geology of the planet

bu sıradan, küçük kör mağara balıklarını

and the biology of how we see.

keşfederek ve kurtararak geçireceğim.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)