Clues to prehistoric times, found in blind cavefish | Prosanta Chakrabarty

Translator: Tuan Tran Reviewer: Trinh Tran

Ichthyology,

Ngành ngư học,

the study of fishes.

nơi nghiên cứu về các loài cá.

It looks like a big, boring word,

Nó trông như một từ dài và nhàm chán,

but it's actually quite exciting,

nhưng nó thực sự khá thú vị,

because ichthyology is the only "ology"

bởi vì ngư học là từ chứa "ology" duy nhất

with "YOLO" in it.

với "YOLO" đi cùng .

(Laughter)

( Tiếng cười)

Now, to the cool kids in the audience,

Bây giờ, những khán giả là các bạn trẻ

you already know, YOLO stands for "you only live once,"

chắc các bạn đã biết, YOLO là viết tắt của cụm từ "bạn chỉ sống một lần "

and because I only have one life,

và vì tôi chỉ có một cuộc sống,

I'm going to spend it doing what I always dreamt of doing:

tôi dùng nó để thực hiện điều tôi luôn mơ ước được làm :

seeing the hidden wonders of the world and discovering new species.

tìm ra các kỳ quan bí ẩn của thế giới và khám phá các loài vật mới.

And that's what I get to do.

Và đó là những gì tôi làm.

Now, in recent years, I really focused on caves for finding new species.

Trong vài năm gần đây, chúng tôi tập trung vào các hang động để tìm ra các loài mới.

And it turns out, there's lots of new cavefish species out there.

Và nó cho thấy, có rất nhiều loài cá mù sống trong hang ở đó.

You just have to know where to look,

Bạn chỉ cần biết nơi để tìm,

and to maybe be a little thin.

và có thể là phải ốm một chút.

(Laughter)

( Tiếng cười )

Now, cavefishes can tell me a lot about biology and geology.

Bây giờ, cá mù cho tôi biết rất nhiều về sinh học và địa chất.

They can tell me how the landmasses around them have changed and moved

Nó chỉ cho tôi biết tại sao nơi sinh sống của chúng thay đổi và phải di chuyển

by being stuck in these little holes,

để bị mắc kẹt trong các hang nhỏ thế này,

and they can tell me about the evolution of sight, by being blind.

và nó nói lên sự tiến hóa về thị giác, tại sao chúng trở nên mù.

Now, fish have eyes that are essentially the same as ours.

Ở hiện tại, mắt cá về cơ bản là giống với mắt chúng ta.

All vertebrates do, and each time a fish species starts to adapt

Như tất cả các loài có xương sống, dần dần loài cá bắt đầu thích nghi

to this dark, cold, cave environment,

với sự tối tăm, lạnh giá của môi trường hang động,

over many, many generations, they lose their eyes and their eyesight

qua rất nhiều thế hệ, chúng mất đi đôi mắt và thị giác

until the end up like an eyeless cavefish like this one here.

và cuối cùng trở thành một loài cá không có mắt giống thế này.

Now, each cavefish species has evolved in a slightly different way,

Bây giờ, mỗi loài cá mù đã phát triển theo những hướng hơi khác nhau,

and each one has a unique geological and biological story to tell us,

mỗi loài có một môi trường sống khác biệt và câu chuyện sinh học cho chúng ta,

and that's why it's so exciting when we find a new species.

và đó là lý do vì sao nó rất thú vị khi tìm thấy một loài mới.

So this is a new species we described, from southern Indiana.

Và đây là một loài mới mà chúng tôi muốn giới thiệu, từ miền Nam Ấn Độ.

We named it Amblyopsis hoosieri, the Hoosier cavefish.

Chúng tôi đặt tên nó là Amblyopsis hoosieri, cá mù Ấn Độ .

(Laughter)

( Tiếng cười )

Its closest relatives are cavefishes in Kentucky,

Chúng có họ hang gần nhất với cá mù ở Thổ Nhỹ Kỳ,

in the Mammoth Cave system.

trong hệ thống hang động Mammoth.

And they start to diverge when the Ohio River split them

Và chúng bắt đầu tách ra khi sông Ohio phân cách chúng

a few million years ago.

vài triệu năm về trước.

And in that time they developed these subtle differences

Và thời gian đó, chúng đã biểu lộ những khác biệt tinh tế

in the genetic architecture behind their blindness.

trong cấu trúc di truyền đằng sau sự mù lòa.

There's this gene called rhodopsin that's super-critical for sight.

Đó là gen được gọi là rhodopsin, được coi cực kỳ quan trọng cho thị giác.

We have it, and these species have it too,

Chúng ta có nó, và các loài khác cũng có,

except one species has lost all function in that gene,

ngoại trừ một loài đã mất toàn bộ chức năng của gen đó,

and the other one maintains it.

và số còn lại duy trì chúng.

So this sets up this beautiful natural experiment

Điều đó đã thiết lập các thí nghiệm tự nhiên tuyệt vời

where we can look at the genes behind our vision,

mà chúng ta có thể xem xét các gen chi phối thị giác chúng ta,

and at the very roots of how we can see.

và gốc rễ của việc tạo sao chúng ta có thể nhìn.

But the genes in these cavefishes

Nhưng các gen của những con cá mù

can also tell us about deep geological time,

cũng có thể cho biết về khoảng thời gian của địa chất sâu,

maybe no more so than in this species here.

có lẽ không hơn quá nhiều so với loài này .

This is a new species we described from Madagascar

Và đây là loài mới chúng tôi tìm ra từ Madagascar

that we named Typhleotris mararybe.

chúng tôi gọi nó là Typhleotris mararybe.

That means "big sickness" in Malagasy,

Có nghĩa là " căn bệnh nặng" ở Malagasy,

for how sick we got trying to collect this species.

để thấy tôi đã rất khó khăn để thu thập loài này.

Now, believe it or not,

Bây giờ, tin vào nó hoặc không,

swimming around sinkholes full of dead things

bơi xung quanh các hố sâu đầy những điều chết chóc,

and cave full of bat poop

và các hang động đầy phân dơi

isn't the smartest thing you could be doing with your life,

không phải là điều sáng suốt bạn nên làm trong cuộc đời bạn,

but YOLO.

nhưng YOLO.

(Laughter)

( Tiếng cười )

Now, I love this species despite the fact that it tried to kill us,

Tôi yêu loài cá này mặc dù sự thật là chúng đã cố để giết chúng tôi,

and that's because this species in Madagascar,

và đó là vì loài này ở Madagascar,

its closest relatives are 6,000 kilometers away,

họ hàng gần nhất của chúng cách 6000 km,

cavefishes in Australia.

đó là loài cá mù ở Úc.

Now, there's no way a three-inch-long freshwater cavefish

Hiện tại không có cách nào để một con cá mù nước ngọt dài 3 inch

can swim across the Indian Ocean,

có thể bơi qua Ấn Độ Dương,

so what we found when we compared the DNA of these species

nên những gì chúng ta thấy khi so sánh DNA của các loài trên

is that they've been separated for more than 100 million years,

chỉ ra rằng chúng đã tách ra hơn 100 triệu năm,

or about the time that the southern continents were last together.

hoặc khoảng thời gian mà các Nam lục địa được kéo lại với nhau.

So in fact, these species didn't move at all.

Thực tế các loài không hoàn toàn tự di chuyển.

It's the continents that moved them.

Các lục địa đã mang theo chúng.

And so they give us, through their DNA,

Thông qua DNA, chúng cho ta

this precise model and measure

mô hình chính xác này và cách tính

of how to date and time these ancient geological events.

để xác định khoảng thời gian của các sự kiện địa chất cổ đại.

Now, this species here is so new

Và đây là một loài cực mới

I'm not even allowed to tell you its name yet,

Tôi thậm chí không được phép cho bạn biết tên của nó,

but I can tell you it's a new species from Mexico,

nhưng tôi cho bạn biết rằng nó là một loài mới từ Mexico,

and it's probably already extinct.

và nó có lẽ đã tuyệt chủng.

It's probably extinct because the only known cave system it's from

Có lẽ chúng tuyệt chủng vì hệ thống hang động mà chúng sống được biết

was destroyed when a dam was built nearby.

đã bị phá hủy khi một con đập được xây gần đó.

Unfortunately for cavefishes,

Thật không may cho cá mù,

their groundwater habitat

vùng nước ngầm chúng sinh sống

is also our main source of drinking water.

cũng là nguồn nước chính của chúng ta.

Now, we actually don't know this species' closest relative, yet.

Chúng tôi thực sự không biết chúng có họ hang gần nhất với loài nào.

It doesn't appear to be anything else in Mexico,

Chúng không giống với loài nào ở Mexico,

so maybe it's something in Cuba,

nên có thể là loài nào đó ở Cuba,

or Florida, or India.

hay Florida, hay Ấn Độ.

But whatever it is, it might tell us something new about the geology

Nhưng dù nó là gì, nó có thể cho chúng tôi biết cái gì đó mới về địa chất

of the Caribbean, or the biology of how to better diagnose

của vùng Caribbean, với sinh học làm thế nào để chẩn đoán tốt hơn

certain types of blindness.

một số loại mù lòa.

But I hope we discover this species before it goes extinct too.

Nhưng tôi cũng hi vọng tìm ra loài này trước khi chúng tuyệt chủng.

And I'm going to spend my one life

Và tôi sẽ dùng cuộc sống của tôi

as an ichthyologist trying to discover and save

như là một nhà ngư học cố gắng để tìm ra và cứu

these humble little blind cavefishes

những chú cá mù nhút nhát

that can tell us so much about the geology of the planet

mà có thể cho ta biết rất nhiều về địa chất của hành tinh

and the biology of how we see.

và trong sinh học sao ta có thể nhìn.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

( Vỗ tay )