Clues to prehistoric times, found in blind cavefish | Prosanta Chakrabarty

Korekta: Małgorzata Ciborska

Ichthyology,

Ichtiologia,

the study of fishes.

nauka o rybach.

It looks like a big, boring word,

Wydawałoby się, że to jedynie długie, nudne słowo,

but it's actually quite exciting,

lecz w rzeczywistości nauka ta jest ekscytująca,

because ichthyology is the only "ology"

bo jako jedyna "ologia"

with "YOLO" in it.

zawiera w sobie "YOLO"

(Laughter)

(Śmiech)

Now, to the cool kids in the audience,

Każdy z was, jeśli tylko jest na czasie, wie, że YOLO to angielski skrótowiec od:

you already know, YOLO stands for "you only live once,"

"Żyje się tylko raz".

and because I only have one life,

I właśnie dlatego, że mam tylko jedno życie,

I'm going to spend it doing what I always dreamt of doing:

zamierzam spędzić je, robiąc to, o czym zawsze marzyłem:

seeing the hidden wonders of the world and discovering new species.

patrząc na ukryte cuda świata i odkrywając nowe gatunki.

And that's what I get to do.

Mam taką możliwość.

Now, in recent years, I really focused on caves for finding new species.

W ostatnich latach skupiam się na nowych gatunkach jaskiniowych.

And it turns out, there's lots of new cavefish species out there.

Okazuje się, że można znaleźć tam wiele nieodkrytych gatunków.

You just have to know where to look,

Trzeba tylko wiedzieć, gdzie patrzeć,

and to maybe be a little thin.

i być szczupłym.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, cavefishes can tell me a lot about biology and geology.

Dzięki rybom jaskiniowym

można dowiedzieć się wiele o biologii i geologii,

They can tell me how the landmasses around them have changed and moved

a także o tym, jak kształtowały i przemieszczały się kontynenty.

Dowiaduję się tego, tkwiąc w małych otworach.

by being stuck in these little holes,

and they can tell me about the evolution of sight, by being blind.

Dzięki swojej ślepocie, ryby dostarczają informacji o ewolucji wzroku.

Now, fish have eyes that are essentially the same as ours.

Oczy ryb nie różnią się w gruncie rzeczy od naszych.

All vertebrates do, and each time a fish species starts to adapt

Wszystkie kręgowce mają podobny narząd wzroku,

a kiedy gatunek ryb przystosowuje się do ciemnego, zimnego środowiska jaskiń,

to this dark, cold, cave environment,

over many, many generations, they lose their eyes and their eyesight

przez wiele pokoleń zatraca oczy oraz wzrok,

until the end up like an eyeless cavefish like this one here.

aż staje się całkowicie bezoki, jak ta ryba jaskiniowa.

Now, each cavefish species has evolved in a slightly different way,

Każdy gatunek ryb jaskiniowych rozwijał się w trochę inny sposób,

and each one has a unique geological and biological story to tell us,

każdy opowiada niepowtarzalną historię geologiczną i biologiczną.

and that's why it's so exciting when we find a new species.

Właśnie dlatego odkrywanie nowych gatunków jest tak ekscytujące.

So this is a new species we described, from southern Indiana.

Oto nowy gatunek, który opisaliśmy, pochodzący z południowej Indiany.

We named it Amblyopsis hoosieri, the Hoosier cavefish.

Nazwaliśmy go Amblyopsis hoosieri.

(Laughter)

(Śmiech)

Its closest relatives are cavefishes in Kentucky,

Jego najbliższymi krewnymi są ryby jaskiniowe z Kentucky,

in the Mammoth Cave system.

w systemie Jaskini Mamuciej.

And they start to diverge when the Ohio River split them

Zaczęły się różnić, gdy rzeka Ohio rozdzieliła je

a few million years ago.

kilka milionów lat temu.

And in that time they developed these subtle differences

W tamtym czasie rozwinęły subtelne różnice

in the genetic architecture behind their blindness.

w architekturze genetycznej, będącej przyczyną ich ślepoty.

There's this gene called rhodopsin that's super-critical for sight.

Receptor światła nazywany rodopsyną, jest kluczowy dla wzroku.

We have it, and these species have it too,

Występuje on u nas, tak samo jak u tych ryb,

except one species has lost all function in that gene,

jednak jeden z tych gatunków stracił wszystkie jego funkcje,

and the other one maintains it.

inny zaś je zachował.

So this sets up this beautiful natural experiment

Jest to piękny, naturalny eksperyment,

where we can look at the genes behind our vision,

dzięki któremu możemy przyjrzeć się genom,

and at the very roots of how we can see.

odpowiadającym za nasz zmysłu wzroku.

But the genes in these cavefishes

Geny ryb jaskiniowych

can also tell us about deep geological time,

mogą nam także zdradzić wiele o odległych okresach geologicznych,

maybe no more so than in this species here.

co widać świetnie w tym przypadku.

This is a new species we described from Madagascar

To nowo opisany przez nas gatunek z Madagaskaru,

that we named Typhleotris mararybe.

który nazwaliśmy Typhleotris mararybe.

That means "big sickness" in Malagasy,

Po malagijsku oznacza to "wielka choroba",

for how sick we got trying to collect this species.

bo pochorowaliśmy się, próbując znaleźć te ryby.

Now, believe it or not,

Wierzcie lub nie,

swimming around sinkholes full of dead things

ale pływanie wśród uskoków pełnych martwych stworzeń

and cave full of bat poop

i jaskiń wypełnionych nietoperzą kupą

isn't the smartest thing you could be doing with your life,

nie jest najmądrzejszym pomysłem na życie.

but YOLO.

ale YOLO, żyje się tylko raz.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, I love this species despite the fact that it tried to kill us,

Uwielbiam ten gatunek pomimo tego, że próbował nas zabić,

and that's because this species in Madagascar,

a to dlatego, że najbliżsi krewni tej ryby z Madagaskaru

its closest relatives are 6,000 kilometers away,

są oddaleni o 6 tysięcy kilometrów,

cavefishes in Australia.

żyją w jaskiniach Australii.

Now, there's no way a three-inch-long freshwater cavefish

Nie ma mowy, aby 7,5-centymetrowa, słodkowodna ryba jaskiniowa

can swim across the Indian Ocean,

przepłynęła przez Ocean Indyjski.

so what we found when we compared the DNA of these species

Porównując DNA obu gatunków odkryliśmy,

is that they've been separated for more than 100 million years,

że zostały one rozdzielone ponad 100 milionów lat temu,

or about the time that the southern continents were last together.

w okresie, gdy kontynenty południowe były ciągle złączone.

So in fact, these species didn't move at all.

Te gatunki wcale się nie przemieszczały.

It's the continents that moved them.

To kontynenty je przetransportowały.

And so they give us, through their DNA,

Ryby te dostarczają nam dzięki swojemu DNA

this precise model and measure

precyzyjny model i miarę,

of how to date and time these ancient geological events.

pozwalające datować odległe wydarzenia geologiczne.

Now, this species here is so new

Ten gatunek jest tak nowy,

I'm not even allowed to tell you its name yet,

że nie wolno mi nawet zdradzić jak się nazywa,

but I can tell you it's a new species from Mexico,

Ale mogę powiedzieć, że pochodzi z Meksyku,

and it's probably already extinct.

i prawdopodobnie jest już wymarły.

It's probably extinct because the only known cave system it's from

Przyczyną jest prawdopodobnie budowa pobliskiej tamy,

was destroyed when a dam was built nearby.

która zniszczyła jedyny znany, zamieszkały przez niego system jaskiń.

Unfortunately for cavefishes,

Na niekorzyść tych ryb,

their groundwater habitat

ich siedlisko w wodach gruntowych

is also our main source of drinking water.

jest naszym głównym źródłem wody pitnej.

Now, we actually don't know this species' closest relative, yet.

Wciąż nie znamy najbliższych krewnych tego gatunku.

It doesn't appear to be anything else in Mexico,

Nie wygląda na to, żeby występował on gdziekolwiek indziej w Meksyku.

so maybe it's something in Cuba,

Więc może na Kubie

or Florida, or India.

albo Florydzie, a może w Indiach.

But whatever it is, it might tell us something new about the geology

Tak czy siak, gatunek ten może powiedzieć nam coś nowego o geologii Karaibów

of the Caribbean, or the biology of how to better diagnose

lub biologii tego, jak lepiej diagnozować

certain types of blindness.

pewne typy ślepoty.

But I hope we discover this species before it goes extinct too.

Mam nadzieję, że odnajdziemy te gatunki zanim i one wyginą.

And I'm going to spend my one life

Wiem, że spędzę swoje jedyne życie jako ichtiolog,

as an ichthyologist trying to discover and save

próbując odkryć i uratować

these humble little blind cavefishes

te proste, ślepe ryby jaskiniowe,

that can tell us so much about the geology of the planet

które mogą zdradzić nam tak wiele o geologii planety

and the biology of how we see.

i biologii tego, jak widzimy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)