How reliable is your memory? | Elizabeth Loftus

Elizabeth Loftus: Hafızanın kurgusu

Çeviri: Murat Ilbay Gözden geçirme: Yusuf Paşa ÖZDEDE

I'd like to tell you about a legal case that I worked on

Size Steve Titus isimli bir kişinin hikayesini anlatan

involving a man named Steve Titus.

üzerinde çalıştığım adli bir davadan bahsetmek istiyorum.

Titus was a restaurant manager.

Titus bir restoran müdürüydü.

He was 31 years old, he lived in Seattle, Washington,

31 yaşındaydı ve Seattle, Washington'da yaşıyordu.

he was engaged to Gretchen,

Gretchen'le nişanlıydı,

about to be married, she was the love of his life.

evlilik planları yapıyorlardı, Gretchen, onun hayatının aşkıydı.

And one night, the couple went out

Bir gece çift, romantik bir akşam yemeği için

for a romantic restaurant meal.

birlikte dışarı çıktı.

They were on their way home,

Eve dönmek üzere yoldaydılar,

and they were pulled over by a police officer.

bir polis memuru tarafından arabaları kenara çekildi.

You see, Titus' car sort of resembled

Titus'un arabası o akşam bayan bir otostopçuya

a car that was driven earlier in the evening

tecavüz eden bir adam tarafından

by a man who raped a female hitchhiker,

kullanılan bir arabaya benzerdi

and Titus kind of resembled that rapist.

ve aynı zamanda Titus da tecavüzcüyü andırıyordu.

So the police took a picture of Titus,

Bunun üzerine polis Titus'un fotoğrafını çekti

they put it in a photo lineup,

ve zanlı teşhis odasına koydu.

they later showed it to the victim,

Fotoğrafı tecavüz mağduruna gösterdiler

and she pointed to Titus' photo.

Kadın Titus'un fotoğrafını işaret etti ve

She said, "That one's the closest."

"Bu fotoğraf tecavüzcüye çok benziyor" dedi.

The police and the prosecution proceeded with a trial,

Polis ve başsavcılık tarafından açıldı

and when Steve Titus was put on trial for rape,

ve Steve Titus tecavüzle yargılandı.

the rape victim got on the stand

Tecavüz mağduru kürsüye geçti ve

and said, "I'm absolutely positive that's the man."

"Tecavüzcünün bu adam olduğundan kesinlikle eminim." dedi.

And Titus was convicted.

Titus suçlu bulundu.

He proclaimed his innocence,

Titus masum olduğunu savundu,

his family screamed at the jury,

ailesi jüriye çıkıştı,

his fiancée collapsed on the floor sobbing,

nişanlısı ağlayarak olduğu yere yığıldı.

and Titus is taken away to jail.

Titus cezaevine götürüldü.

So what would you do at this point?

Peki siz bu durumda ne yapardınız ?

What would you do?

Ne yapardınız ?

Well, Titus lost complete faith in the legal system,

Titus hukuk sistemine olan bütün inancını kaybetti,

and yet he got an idea.

fakat aklına bir fikir gelmişti.

He called up the local newspaper,

Yerel gazeteyi arayarak yardım istedi,

he got the interest of an investigative journalist,

bir araştırmacı gazetecinin ilgisini çekmişti.

and that journalist actually found the real rapist,

Gazeteci gerçek tecavüzcüyü buldu.

a man who ultimately confessed to this rape,

Suçunu itiraf eden adamın

a man who was thought to have committed 50 rapes

o civarda daha önce 50 tecavüz davasına

in that area,

karıştığı düşünülüyordu.

and when this information was given to the judge,

Hakime bu bilgi verildiğinde,

the judge set Titus free.

hakim Titus'u serbest bıraktı.

And really, that's where this case should have ended.

Dava burada bitmeliydi.

It should have been over.

Bu olayın, davanın sonu olması gerekirdi.

Titus should have thought of this as a horrible year,

Titus bu olayı berbat bir yıl olarak kabul etmeliydi,

a year of accusation and trial, but over.

korkunç bir suçlama ve hapishanede geçen bir yıl, ama artık sona ermişti.

It didn't end that way.

Ancak bu şekilde sonlanmadı.

Titus was so bitter.

Titus fazlasıyla üzgündü.

He'd lost his job. He couldn't get it back.

İşini kaybetmişti, geri alamadı.

He lost his fiancée.

Nişanlısını kaybetti.

She couldn't put up with his persistent anger.

Gretchen, Titus'un dinmeyen öfkesine daha fazla tahammül edemedi.

He lost his entire savings,

Titus bütün birikimini kaybetti.

and so he decided to file a lawsuit

Bunun üzerine polise ve bu ızdırabı yaşamasına

against the police and others whom he felt

neden olan diğer kişilere

were responsible for his suffering.

dava açmaya karar verdi.

And that's when I really started working on this case,

Ben tam olarak bu olaydan sonra dava üzerinde çalışmaya başladım.

trying to figure out

Nasıl oldu da

how did that victim go from

Tecavüz mağduru fikrini

"That one's the closest"

"Bu fotoğraf tecavüzcüye çok benziyor" yerine

to "I'm absolutely positive that's the guy."

"Tecavüzcünün bu adam olduğundan kesinlikle eminim." olarak değiştirdi.

Well, Titus was consumed with his civil case.

Titus bu davayla uğraşmaktan tükenmişti.

He spent every waking moment thinking about it,

Davayı düşünmeden geçirdiği tek bir dakikası bile olmuyordu.

and just days before he was to have his day in court,

Kendi açtığı davadan sadece birkaç gün önce

he woke up in the morning,

bir sabah

doubled over in pain,

acı içerisinde uyandı

and died of a stress-related heart attack.

ve stres kaynaklı bir kalp krizi sebebiyle hayatını kaybetti.

He was 35 years old.

Henüz 35 yaşındaydı.

So I was asked to work on Titus' case

Psikoloji uzmanı olduğum için

because I'm a psychological scientist.

benden Titus'un davası üzerinde çalışmam istendi.

I study memory. I've studied memory for decades.

Ben hatırlama problemleri üzerinde çalışıyorum. Yıllardır bu konuda araştırmalar yapıyorum.

And if I meet somebody on an airplane --

Uçakta biriyle tanıştığım zaman,

this happened on the way over to Scotland --

Bu olay İskoçya'ya giderken yaşanmıştı.

if I meet somebody on an airplane,

Uçakta biriyle tanıştığım zaman,

and we ask each other, "What do you do? What do you do?"

Birbirimize "Ne işle uğraşıyorsun?" diye sorarız.

and I say "I study memory,"

Ben "Hatırlama problemleri üzerinde çalışıyorum." derim.

they usually want to tell me how they have trouble remembering names,

Genellikle insanlar bana isimleri hatırlamakta yaşadıkları zorluklardan,

or they've got a relative who's got Alzheimer's

Alzheimer'lı olan bir yakınlarından,

or some kind of memory problem,

veya benzer hafıza problemlerinden bahsederler.

but I have to tell them

Fakat onlara söylemek zorundayım ki;

I don't study when people forget.

Ben insanların unuttukları konular üzerinde değil

I study the opposite: when they remember,

tam tersine, insanların hatırladıkları konular üzerinde çalışıyorum.

when they remember things that didn't happen

Örneğin hatırladıklarını düşündükleri yaşanmayan olaylar

or remember things that were different

veya gerçekte onların hatırladıklarından

from the way they really were.

farklı şekilde olan olaylar.

I study false memories.

Ben sahte anılar üzerinde çalışıyorum.

Unhappily, Steve Titus is not the only person

Ne yazık ki, Steve Titus birinin sahte anısı yüzünden

to be convicted based on somebody's false memory.

hapse giren tek kişi değil.

In one project in the United States,

Amerika'da bir projede,

information has been gathered

300 masum kişiden

on 300 innocent people,

bilgi toplandı.

300 defendants who were convicted of crimes they didn't do.

İşlemedikleri bir suç yüzünden hapis yatan 300 kişi

They spent 10, 20, 30 years in prison for these crimes,

Bu suçlar yüzünden 10,20,30 yıl boyunca hapiste yattılar

and now DNA testing has proven

ve şimdi DNA testi

that they are actually innocent.

onların masum olduğunu kanıtladı.

And when those cases have been analyzed,

Bu davalar incelendiğinde,

three quarters of them

dörtte üçü

are due to faulty memory, faulty eyewitness memory.

görgü tanıklarının sahte anıları yüzünden kaynaklanıyordu.

Well, why?

Peki, neydi bunun sebebi ?

Like the jurors who convicted those innocent people

Bütün o masum insanları ve

and the jurors who convicted Titus,

Titus'u suçlu bulan jüri üyeleri gibi

many people believe that memory

çoğu insan hafızanın

works like a recording device.

bir kayıt cihazı gibi çalıştığına inanıyor.

You just record the information,

Bilgiyi sadece kaydedersin,

then you call it up and play it back

Daha sonra soruları yanıtlamak veya

when you want to answer questions or identify images.

görüntüleri teşhis etmek istediğinde tekrar hatırlarsın

But decades of work in psychology

Fakat onlarca yıllık çalışmalar

has shown that this just isn't true.

gösteriyor ki bu tam olarak doğru değil.

Our memories are constructive.

Hafızalarımız yapıcı.

They're reconstructive.

Onlar yeniden kurgulayıcı.

Memory works a little bit more like a Wikipedia page:

Hafızanın çalışma prensibi bir Wikipedia sayfasınınki gibidir.

You can go in there and change it, but so can other people.

Bilgilere ulaşıp onları değiştirebilirsin fakat diğer insanlar da bunu yapabilir.

I first started studying this constructive memory process

Kurgulayıcı bellek sürecini incelemeye

in the 1970s.

1970'lerde başladım.

I did my experiments that involved showing people

Yaptığım deneylerde insanlara kurgulanmış sahte suç

simulated crimes and accidents

ve kazalar göstererek

and asking them questions about what they remember.

onlara bu konuda neler hatırladıklarını sordum.

In one study, we showed people a simulated accident

Bir araştırmada insanlara kurgulanmış bir kaza gösterdik

and we asked people,

arabaların çarpıştığı esnada

how fast were the cars going when they hit each other?

ne kadar hızlı gittiğini sorduk.

And we asked other people,

Bazı insanlara da,

how fast were the cars going when they smashed into each other?

arabaların birbirine girdiği anda ne kadar hızlı gittiğini sorduk.

And if we asked the leading "smashed" question,

Birbirine girdiği anda dediğimiz zaman,

the witnesses told us the cars were going faster,

görgü tanıkları bize arabaların daha hızlı gittiklerini söylediler,

and moreover, that leading "smashed" question

dahası, soruyu bu şekilde sormak

caused people to be more likely to tell us

kaza mahallinde kırık cam olmamasına rağmen

that they saw broken glass in the accident scene

insanları bize kırık cam gördüklerini

when there wasn't any broken glass at all.

söylemeye yöneltti.

In another study, we showed a simulated accident

Başka bir araştırmada, insanlara bir arabanın dur işareti olan

where a car went through an intersection with a stop sign,

bir kavşaktan geçtiği sahte bir kaza gösterdik

and if we asked a question that insinuated it was a yield sign,

ve soru sorarken insanlara yol ver işareti olduğunu ima ettiğimiz zaman,

many witnesses told us they remember seeing a yield sign

çoğu görgü tanığı bize kavşakta dur işaretini değil

at the intersection, not a stop sign.

yol ver işaretini hatırladıklarını söyledi.

And you might be thinking, well, you know,

Bu olayların kurgulanmış

these are filmed events,

olduğunu ve insanların

they are not particularly stressful.

stresli olmadığını düşünebilirsiniz.

Would the same kind of mistakes be made

Gerçekten zor bir durumda da

with a really stressful event?

aynı çeşit hatalar yapılır mıydı ?

In a study we published just a few months ago,

Sadece birkaç ay önce yayımladığımız bir çalışmada,

we have an answer to this question,

bu soruya cevap bulduk.

because what was unusual about this study

Çünkü bu çalışmayı farklı kılan yönü

is we arranged for people to have a very stressful experience.

insanları stresli bir duruma solacak şekilde düzenlenmesiydi.

The subjects in this study

Bu çalışmada kişiler

were members of the U.S. military

eğer savaş esiri olarak ele geçirilirlerse

who were undergoing a harrowing training exercise

başlarına neler geleceğini gösteren

to teach them what it's going to be like for them

bir eğitim tatbikatına giden

if they are ever captured as prisoners of war.

Amerikan askerlerydi.

And as part of this training exercise,

Bu eğitim kursunun bir etabında,

these soldiers are interrogated in an aggressive,

Askerler saldırgan, sert ve küfürlü kaba bir dile

hostile, physically abusive fashion for 30 minutes

30 dakika boyunca sorgulanıyorlar

and later on they have to try to identify

ve daha sonra sorgulamayı gerçekleştiren kişinin

the person who conducted that interrogation.

kimliğini belirlemeye çalışıyorlar.

And when we feed them suggestive information

Onlara kendilerini sorgulayan kişinin farklı biri olduğuna dair

that insinuates it's a different person,

üstü kapalı bir şekilde bilgi verdiğimizde,

many of them misidentify their interrogator,

çoğu asker kendilerini sorgulayan kişiyi yanlış tespit ediyor,

often identifying someone who doesn't even remotely

hatta çoğunlukla da onları gerçekten sorgulayan kişi

resemble the real interrogator.

uzaktan dahi andırmayan birini.

And so what these studies are showing

Bu çalışma gösteriyor ki

is that when you feed people misinformation

insanlara yaşamış olabilecekleri bir konuda

about some experience that they may have had,

yanlış bilgi aktardığınız zaman

you can distort or contaminate or change their memory.

onların anılarını çarpıtabilir, bozabilir veya değiştirebilirsiniz.

Well out there in the real world,

Gerçek hayatta

misinformation is everywhere.

yanlış bilgilendirme her yerde.

We get misinformation

Yanlış bilgiyi sadece

not only if we're questioned in a leading way,

sadece bize imalı bir şekilde sorulduğunda değil,

but if we talk to other witnesses

kasten veya bilinçsizce

who might consciously or inadvertently feed us

bize yalan yanlış bilgi veren

some erroneous information,

diğer görgü tanıklarıyla konuştuğumuzda veya

or if we see media coverage about some event we might have experienced,

medyada daha önce yaşamış olabileceğimiz bir olayın yer aldığını gördüğümüzde de edinebiliriz.

all of these provide the opportunity

Bütün bunlar

for this kind of contamination of our memory.

anılarımızın bozulmasına yol açar.

In the 1990s, we began to see

1990'larda, çok daha büyük bir tür

an even more extreme kind of memory problem.

hafıza problemi görmeye başladık.

Some patients were going into therapy with one problem --

Bazı hastalar terapiye bir problemle gidiyorlardı,

maybe they had depression, an eating disorder --

depresyon veya beslenme bozukluğu gibi ve

and they were coming out of therapy

terapiden başka bir

with a different problem.

problemle çıkıyorlardı.

Extreme memories for horrific brutalizations,

Dehşet verici, acımasız durumlarla iligili uç noktadaki anılar

sometimes in satanic rituals,

bazen satanik törenlerde,

sometimes involving really bizarre and unusual elements.

bazen garip ve alışılmadık unsurları içeren durumlarda.

One woman came out of psychotherapy

Bir kadın psikoterapiden çıktığında

believing that she'd endured years

yıllarca törensel istismara maruz kaldığına,

of ritualistic abuse, where she was forced into a pregnancy

zorla hamile bırakıldığına ve

and that the baby was cut from her belly.

bebeğinin karnı kesilerek alındığına inanılıyordu.

But there were no physical scars

Fakat hikayesini destekleyecek

or any kind of physical evidence

hiç bir yara izi veya

that could have supported her story.

fiziksel bir kanıt yoktu.

And when I began looking into these cases,

Bu olaylar üzerinde çalışmaya başladığımda,

I was wondering,

bu garip anıların

where do these bizarre memories come from?

nereden geldiğini merak ediyordum.

And what I found is that most of these situations

Ve bulduklarım gösteriyor ki bu olayların çoğu

involved some particular form of psychotherapy.

bazı özel psikoterapi çeşitleriyle ilgili.

And so I asked,

Ve kendi kendime sordum,

were some of the things going on in this psychotherapy --

psikoterapi sırasında olan bazı şeyler

like the imagination exercises

hayal gücü egzersizleri,

or dream interpretation,

rüya tabiri,

or in some cases hypnosis,

bazı hipnoz vakaları,

or in some cases exposure to false information --

veya yanlış bilgiye yol açan bazı durumlar gibi,

were these leading these patients

bu tarz şeyler mi hastaları

to develop these very bizarre,

bu garip, beklenmedik anıları

unlikely memories?

yaratmaya yönlendiriyor?

And I designed some experiments

Bunun üzerine psikoterapide yürütülen

to try to study the processes that were being used

süreci inceleyebilmek için

in this psychotherapy so I could study

bazı deneyler tasarladım.

the development of these very rich false memories.

Böylece sahne anıların gelişimini takip edebilecektim.

In one of the first studies we did,

Yaptığımız ilk çalışmalardan birinde,

we used suggestion,

psikoterapide kullanılan

a method inspired by the psychotherapy we saw in these cases,

ve bu tarz olaylarda sıkça karşılaştığımız hatırlatma metodunu kullandık.

we used this kind of suggestion

Bu yöntemi kullanarak

and planted a false memory

kişinin hafızasına

that when you were a kid, five or six years old,

5,6 yaşlarında bir çocukken bir alışveriş merkezinde

you were lost in a shopping mall.

kaybolduğuna dair bir anı yerleştirdik.

You were frightened. You were crying.

Çok korkmuştun ve ağlıyordun.

You were ultimately rescued by an elderly person

Sonunda yaşlı bir kişi tarafından kurtarıldın

and reunited with the family.

ve ailene yeniden kavuştun.

And we succeeded in planting this memory

Deneklerden dörtte birinin zihnine

in the minds of about a quarter of our subjects.

bu anıyı ekmeyi başardık.

And you might be thinking, well,

Bunun onlar için çok da

that's not particularly stressful.

stresli olmadığını düşünebilirsiniz.

But we and other investigators have planted

Fakat diğer araştırmacılar ve biz

rich false memories of things that were

çeşitli konular hakkında çok daha az rastlandık

much more unusual and much more stressful.

ve stresli sahte anılar da ektik.

So in a study done in Tennessee,

Tennessee'de yapılan bir araştırmada,

researchers planted the false memory

araştırmacıların ektiği sahte anı şu şekildeydi;

that when you were a kid, you nearly drowned

çocukluğunda boğulmak üzereyken

and had to be rescued by a life guard.

bir can kurtaran tarafından kurtarıldın

And in a study done in Canada,

Yine Kanada'da yapılan bir araştırmada

researchers planted the false memory

araştırmacıların ektiği

that when you were a kid,

küçük bir çocukken

something as awful as being attacked by a vicious animal

"Vahşi bir hayvan tarafından saldırıya uğramak kadar

happened to you,

kötü bir olay başına geldi." sahte anısı

succeeding with about half of their subjects.

deneklerin yarısında başarıya ulaştı.

And in a study done in Italy,

İtalya'da yapılan başka bir araştırmada,

researchers planted the false memory,

araştırmacıların ektiği sahte anı

when you were a kid, you witnessed demonic possession.

"Çocukken bir şeytan girme olayına tanıklık ettin."

I do want to add that it might seem

Şunu eklemek istiyorum:

like we are traumatizing these experimental subjects

deneklerin bilim adı altında travma yaşamasına

in the name of science,

neden oluyormuşuz gibi görünebilir

but our studies have gone through thorough evaluation

fakat araştırmalarımız

by research ethics boards

araştırma etik kurulları tarafından

that have made the decision

bu araştırmalarda bazı deneklerin

that the temporary discomfort that some

yaşayabileceği geçici rahatsızlığın

of these subjects might experience in these studies

hafızanın sürecini anlamak

is outweighed by the importance of this problem

ve dünyada gerçekleşmeye devam eden

for understanding memory processes

hafızanın istismarını engellemek kadar

and the abuse of memory that is going on

önem arz etmediği

in some places in the world.

gerekçesiyle onaylanmıştır

Well, to my surprise,

Yalnız, fark ettim ki

when I published this work and began to speak out

bu çalışmayı yayımladığımda ve psikoterapinin

against this particular brand of psychotherapy,

belirli türleri aleyhinde konuşmaya başladığımda

it created some pretty bad problems for me:

benim için bazı büyük problemler meydana getirdi:

hostilities, primarily from the repressed memory therapists,

Özellikle de tehdit altında olduğunu düşünen

who felt under attack,

hafıza terapistleri ve onlardan etkilenen hastalar tarafından

and by the patients whom they had influenced.

gösterilen düşmanlık.

I had sometimes armed guards at speeches

Davet edildiğim bazı konuşmalarda

that I was invited to give,

silahlı korumalar tuttum,

people trying to drum up letter-writing campaigns to get me fired.

insanlar beni işten attırmak için şikayet mektubu yazma kampanyaları başlatıyorlardı.

But probably the worst

Fakat muhtemelen en kötüsü de

was I suspected that a woman

kızı tarafından cinsel istismarla

was innocent of abuse

suçlanan bir kadının

that was being claimed by her grown daughter.

masum olduğundan şüpheleniyordum.

She accused her mother of sexual abuse

Kız annesini bastırılmış bir anıya dayanarak

based on a repressed memory.

cinsel istismarla suçlamaktaydı.

And this accusing daughter had actually allowed her story

Ve kız bu hikayenin film haline getirilip

to be filmed and presented in public places.

halka açık alanlarda sunulmasına izin verdi.

I was suspicious of this story,

Bu hikayeden şüpheleniyordum

and so I started to investigate,

ve araştırmaya başladım

and eventually found information that convinced me

sonunda da bulduğum bilgi beni

that this mother was innocent.

annenin masum olduğuna ikna etti.

I published an exposé on the case,

Bu olayla ilgili bir belge yayımladım,

and a little while later, the accusing daughter

ve bir süre sonra annesini suçlayan kız için

filed a lawsuit.

dava açıldı.

Even though I'd never mentioned her name,

Onun isminden hiç bahsetmememe rağmen,

she sued me for defamation and invasion of privacy.

beni iftira ve mahremiyet ihlali ile mahkemeye verdi.

And I went through nearly five years

Yaklaşık beş yıl boyunca

of dealing with this messy, unpleasant litigation,

bu tatsız davayla uğraştım,

but finally, finally, it was over and I could really

fakat sonunda dava sona erdi ve

get back to my work.

işime geri dönebildim.

In the process, however, I became part

Ancak bu süreçte, bilim insanlarının

of a disturbing trend in America

toplum geneliyle uyuşmayan

where scientists are being sued

konuları dile getirdikleri için mahkemeye verildiği

for simply speaking out on matters of great public controversy.

rahatsız edici bir akımın örneklerinden biri haline geldim.

When I got back to my work, I asked this question:

İşime geri döndüğümde, şu soruyu sordum:

if I plant a false memory in your mind,

eğer zihninize sahte bir anı ekersem,

does it have repercussions?

herhangi bir yankı uyandırır mı?

Does it affect your later thoughts,

Gelecekteki düşüncelerinizi,

your later behaviors?

davranışlarınızı etiler mi?

Our first study planted a false memory

İlk çalışmamızda ektiğimiz sahte anı şuydu:

that you got sick as a child eating certain foods:

Çocukken haşlanmış katı yumurta, dereotlu hıyar turşusu ve çilekli dondurma

hard-boiled eggs, dill pickles, strawberry ice cream.

yediğiniz zaman hastalanırdınız.

And we found that once we planted this false memory,

Ve şu sonuca ulaştık, bu sahne anı hafızaya ekildiği zaman,

people didn't want to eat the foods as much

insanlar bir piknikte kendilerine sunulduğunda

at an outdoor picnic.

bu yiyecekleri yemek istemediler.

The false memories aren't necessarily bad or unpleasant.

Sahte anılar kötü veya rahatsız edici olmak zorunda değiller.

If we planted a warm, fuzzy memory

Eğer kuşkonmaz gibi sağlıklı bir yiyecekle ilgili

involving a healthy food like asparagus,

olumlu bir anı ekseydik,

we could get people to want to eat asparagus more.

insanların daha fazla kuşkonmaz yemek istemelerini sağlayabilirdik.

And so what these studies are showing

Bu çalışmalar şunu gösteriyor ki

is that you can plant false memories

insanların zihinlerine sahte anılar ekebilirsiniz

and they have repercussions

ve bu anılar daha sonraki zamanlarda da

that affect behavior long after the memories take hold.

davranışları etkiler.

Well, along with this ability

Hafıza ekme ve davranışları

to plant memories and control behavior

kontrol etme becerisi beraberinde bazı

obviously come some important ethical issues,

önemli etik sorunları da beraberinde getirdi:

like, when should we use this mind technology?

"Bu hafıza teknolojisini ne zaman kullanmalıyız?"

And should we ever ban its use?

veya "Bu tekniğin kullanımını engellemeli miyiz?" gibi.

Therapists can't ethically plant false memories

Terapistler etik olarak hastalarının zihinlerine

in the mind of their patients

onlara yardımcı dahi olsa

even if it would help the patient,

sahte anı ekemezler.

but there's nothing to stop a parent

Fakat bir ebeveyni, bu yöntemi fazla kilolu veya obez

from trying this out on their overweight or obese teenager.

genç çocuğunun üzerinde denemekten alıkoyacak bir sebep yok.

And when I suggested this publicly,

Ve ben bunu önerdiğim zaman,

it created an outcry again.

tekrardan itirazla neden oldu.

"There she goes. She's advocating that parents lie to their children."

"İşte başlıyor gene. Ebeveynlerin çocuklarına yalan söylemesini savunuyor."

Hello, Santa Claus. (Laughter)

Merhaba, Noel Baba.

I mean, another way to think about this is,

Bana göre bunu şu şekilde de düşünebiliriz,

which would you rather have,

Çocuğunuzun obezite, diyabet, kısa bir ömür

a kid with obesity, diabetes, shortened lifespan,

ve bunların beraberinde gelen diğer sorunlara

all the things that go with it,

maruz kalmasını mı

or a kid with one little extra bit of false memory?

yoksa çocuğunuza bir sahte anı verilmesini mi tercih edersiniz?

I know what I would choose for a kid of mine.

Ben çocuğum için hangisini seçerdim biliyordum.

But maybe my work has made me different from most people.

Fakat belki de işim beni pek çok insandan farklı biri haline getirdi.

Most people cherish their memories,

Çoğu insan anılarına değer verir,

know that they represent their identity,

anılarının kişiliklerini, kim olduklarını,

who they are, where they came from.

nereden geldiklerini temsil ettiğini düşünür.

And I appreciate that. I feel that way too.

Bunu takdir ediyorum. Ben de aynı şekilde hissediyorum.

But I know from my work

Fakat işimden dolayı

how much fiction is already in there.

zihinde ne kadar hayal ürünü şey olduğunu biliyorum

If I've learned anything from these decades

Eğer bu sorunlar üzerinde bunca yıllık çalışmamın sonucunda

of working on these problems, it's this:

öğrendiğim bir şey varsa o da şudur:

just because somebody tells you something

Sırf biri size bir şey diyor diye

and they say it with confidence,

ve bunu kendine güvenerek,

just because they say it with lots of detail,

bir çok detay ekleyerek,

just because they express emotion when they say it,

duygularını da işin içine katarak söylüyor olması

it doesn't mean that it really happened.

onun gerçekten yaşanmış olduğu anlamına gelmez.

We can't reliably distinguish true memories from false memories.

Gerçek anıları sahte anılardan eksiksiz bir şekilde ayırt edemeyiz.

We need independent corroboration.

Bağımsız bir onaya ihtiyacımız vardır.

Such a discovery has made me more tolerant

Bu olayın keşfi beni arkadaşlarımın ve ailemin yaptığı

of the everyday memory mistakes

gündelik hatırlama problemlerine karşı

that my friends and family members make.

daha anlayışlı hale getirdi.

Such a discovery might have saved Steve Titus,

Böyle bir keşif Steve Titus'u,

the man whose whole future was snatched away

sahte bir anı yüzünden geleceği mahvolan bir adamı,

by a false memory.

kurtarabilirdi.

But meanwhile, we should all keep in mind,

Fakat bu arada, şunu bilmeliyiz ki

we'd do well to,

hafıza

that memory, like liberty,

özgürlük gibi

is a fragile thing.

hassas bir şeydir.

Thank you. Thank you.

Teşekkür ederim. Teşekkürler

Thank you. (Applause)

Teşekkür ederim. (Alkış)

Thanks very much. (Applause)

Çok teşekkür ederim. (Alkış)