Why we need the explorers | Brian Cox

Brian Cox: Kaşiflere neden ihtiyacımız var?

Çeviri: Sarper Silaoglu Gözden geçirme: osman oguz ahsen

We live in difficult and challenging

Ekonomik kriz içinde,

economic times, of course.

zorlu ve mücadeleci zamanlarda yaşıyoruz.

And one of the first victims

Ekonomik dar boğazın getirdiği

of difficult economic times,

bütçe kesintisinin yaşandığı ilk yer,

I think, is public spending of any kind,

her tür kamu harcaması.

but certainly in the firing line at the moment

Ama en çok kesinti, şu an ateş hattında olan,

is public spending for science,

bilimsel harcamalarda yapılıyor.

and particularly curiosity-led science

Ve özellikle, sadece merak için yapılan bilim

and exploration.

ve keşifte.

So I want to try and convince you in about 15 minutes

Sizi 15 dakika içinde, bilim bütçesini kısmanın

that that's a ridiculous

saçma ve gereksiz birşey olduğuna,

and ludicrous thing to do.

ikna etmeye çalışacağım.

But I think to set the scene,

Şu sayfayla başlamak istiyorum.

I want to show -- the next slide is not my attempt

Bu benim TED tarihindeki

to show the worst TED slide in the history of TED,

sunduğum en kötü sayfa

but it is a bit of a mess.

karman çorman.

(Laughter)

(gülüşler)

But actually, it's not my fault; it's from the Guardian newspaper.

Ama ben hazırlamadım; Guardian gazetesi hazırladı.

And it's actually a beautiful demonstration

Bilimsel harcamaların ne kadar yer tuttuğunu

of how much science costs.

gösteren güzel bir şekil.

Because, if I'm going to make the case

Eğer sizi, bilim ve keşfin peşinden koşturmak için

for continuing to spend on curiosity-driven science and exploration,

ihtiyacımız olan bütçenin kısılmaması için ikna edeceksem,

I should tell you how much it costs.

maliyetlerin ne olduğunu söylemem lazım.

So this is a game called "spot the science budgets."

Şimdi bu grafikteki Bilim Bütçesini bulun.

This is the U.K. government spend.

Bu Birleşik Krallık kamu harcamları.

You see there, it's about 620 billion a year.

Gördüğünüz gibi, yılda 620 milyar Pound.

The science budget is actually --

Bunun içinde bilim bütçesi ne kadar?

if you look to your left, there's a purple set of blobs

Sol tarafta, mor renkli kürecikleri görüyor musunuz?

and then yellow set of blobs.

Altında da sarı renkli kürecikler var.

And it's one of the yellow set of blobs

Buradaki büyük sarı küreciğin etrafındaki

around the big yellow blob.

küçük küreciklerden bir tanesi bilim bütçesi

It's about 3.3 billion pounds per year

620 milyar Pound'luk bütçe içinden,

out of 620 billion.

3,3 milyarlık payı gösteriyor.

That funds everything in the U.K.

Bu parayla, Ingilere'deki bir çok şey fonlanıyor.

from medical research, space exploration,

Tıbbi araştırma, uzay keşfi,

where I work, at CERN in Geneva, particle physics,

parçacık fiziği, benim çalıştığım yer olan CERN'deki araştırmalar,

engineering, even arts and humanities,

mühendislik ve hatta sanat ve insani bilimler.

funded from the science budget,

Tüm bunlar, minik sarı kürecik ile gösterilen

which is that 3.3 billion, that little, tiny yellow blob

3,3 milyarlık, Bilim Bütçesi ile fonlanıyor.

around the orange blob at the top left of the screen.

Sol üstteki mini kürecik.

So that's what we're arguing about.

Tartıştığımız konu bu ölçeklte.

That percentage, by the way, is about the same

Bu arada, bu oran her ülkede aynı.

in the U.S. and Germany and France.

Ar-Ge'ye, Almanya'da, Fransa'da, ABD'de de

R&D in total in the economy,

aynı oranda harcama yapılıyor.

publicly funded, is about

Milli hasıla içinden

0.6 percent of GDP.

yaklaşık 1000'de 6 oranında pay ayrılıyor.

So that's what we're arguing about.

Tartıştığımız oran bu, 6/1000.

The first thing I want to say,

İlk girmek istediğim konu, benim hazırladığım

and this is straight from "Wonders of the Solar System,"

"Güneş Sisteminin Harikaları" adlı belgeselinden:

is that our exploration of the solar system and the universe

Evrenin ve güneş sisteminin keşfi

has shown us that it is indescribably beautiful.

bize tasvir edilemeyecek boyuttaki güzellikleri gösterdi.

This is a picture that actually was sent back

Bu resim, "Güneş Sisteminin Harikaları"nı çektikten hemen sonra

by the Cassini space probe around Saturn,

Saturn çevresinde dolaşan

after we'd finished filming "Wonders of the Solar System."

Cassini uzay aracı tarafından gönderildi.

So it isn't in the series.

Yani belgeselin içinde yer almayan bir görüntü.

It's of the moon Enceladus.

Bu, Enceladus uydusu.

So that big sweeping, white

Arkadaki beyaz ve geniş küre ise

sphere in the corner is Saturn,

Saturn.

which is actually in the background of the picture.

Resmin arka planı Saturn,

And that crescent there is the moon Enceladus,

öndeki hilal şeklindeki ay ise Enceladus.

which is about as big as the British Isles.

Yaklaşık Britanya adası büyüklüğünde bir uydu.

It's about 500 kilometers in diameter.

Çapı hemen hemen 500 km.

So, tiny moon.

Minik bir uydu.

What's fascinating and beautiful ...

Bu fotodaki büyüleyici ve güzel olan şey,

this an unprocessed picture, by the way, I should say,

herhangi bir dijital işlemden geçmemiş olması.

it's black and white, straight from Saturnian orbit.

Siyah-beyaz çekildi ve direk Saturn yörüngesinden gönderildi.

What's beautiful is, you can probably see on the limb there

Buradaki bir başka güzel şey ise, kenarlardaki çıkıntılar.

some faint, sort of,

Biraz soluk duruyorlar.

wisps of almost smoke

Sanki bu çıkıntılar aslında

rising up from the limb.

tüten dumanlarmış gibi görünüyorlar.

This is how we visualize that in "Wonders of the Solar System."

İşte, "Güneş Sisteminin Harikaları" belgeselinde, bu şekilde bir canlandırma yaptık.

It's a beautiful graphic.

Müthiş bir grafik.

What we found out were that those faint wisps

Bu soluk dumanlarda keşfettiğimiz şey,

are actually fountains of ice

minik uydunun yüzeyinden çıkan şeyin,

rising up from the surface of this tiny moon.

aslında buz kaynakları olduğuydu.

That's fascinating and beautiful in itself,

Bu büyüleyici ve güzel görüş

but we think that the mechanism

bizi mekanizması hakkında düşünmeye itti.

for powering those fountains

Bu buzları kayaklarından fışkırtan gücün

requires there to be lakes of liquid water

uydunun yüzeyinin altında yatan

beneath the surface of this moon.

su havzalarından geldiğini tespit ettik.

And what's important about that

Burada çok önemli olan şey,

is that, on our planet, on Earth,

bizim gezegenimiz, Dünyada,

wherever we find liquid water,

nerede su bulsak,

we find life.

orada yaşam buluyoruz!

So, to find strong evidence

Dünyadan 750 milyon mil ötede

of liquid, pools of liquid, beneath the surface of a moon

bir uydu yüzeyinin altında, su ve su havuzları

750 million miles away from the Earth

olduğuna dair güçlü bulgular bulmak

is really quite astounding.

muazzam bir şey.

So what we're saying, essentially,

Temelde şunu arıyoruz:

is maybe that's a habitat for life in the solar system.

Belki güneş sisteminde bir yerde, bizim için uygun bir yaşam alanı daha vardır.

Well, let me just say, that was a graphic. I just want to show this picture.

Peki, bu bir grafikti. Şimdi size bir resim göstermek istiyorum.

That's one more picture of Enceladus.

Enceladus'dan bir fotoğraf daha.

This is when Cassini flew beneath Enceladus.

Cassini uzay aracı, Enceladus'un altından geçerken çekti.

So it made a very low pass,

Çok alçak irtifadan geçiyordu,

just a few hundred kilometers above the surface.

yüzeyden sadece bir kaç yüz kilometre uzaktaydı.

And so this, again, a real picture of the ice fountains rising up into space,

Size, göğe doğru fışkıran buz kaynaklarından,

absolutely beautiful.

mühtiş bir görüntü daha...

But that's not the prime candidate for life in the solar system.

Ama, güneş sisteminde hayat olabileceğine dair en önemli aday bu değil.

That's probably this place,

En büyük adayımız burası.

which is a moon of Jupiter, Europa.

Jupiter'in uydusu, Europa.

And again, we had to fly to the Jovian system

Yeniden Jovian'a gidersek eğer, (Jovian: Gaz gezegenler; Jupiter, Saturn, Uranus, Neptun)

to get any sense that this moon, as most moons,

Buradaki uydularda kaya parçalarından

was anything other than a dead ball of rock.

başka şeyler olduğunu görme şansımız olacak.

It's actually an ice moon.

Europa tam bir buz uydusu.

So what you're looking at is the surface of the moon Europa,

yüzeyinde aradığımız şey, uydunun içine girmek için

which is a thick sheet of ice, probably a hundred kilometers thick.

ince bir buz tabakası ki ince derken muhtemelen yüzlerce kilometre uzunlukta.

But by measuring the way that

Şu açıdan bakın.

Europa interacts

Europa,

with the magnetic field of Jupiter,

Jupiterin manyetik alanında.

and looking at how those cracks in the ice

Buzlardaki bu çatlaklara bakarak,

that you can see there on that graphic move around,

buradaki grafikte gördüğümüz gibi,

we've inferred very strongly

şu sonucu çıkartabiliriz:

that there's an ocean of liquid surrounding

Europanın tüm yüzeyi

the entire surface of Europa.

okyanus ile kaplı.

So below the ice, there's an ocean of liquid around the whole moon.

Yani buzun altıda, uyduyu çevreleyen bir su kütlesi var.

It could be hundreds of kilometers deep, we think.

Yüzlerce kilometre derinlikle olduğunu düşünüyoruz.

We think it's saltwater, and that would mean that

Tuzlu su olması gerekiyor ve bu da demek oluyor ki,

there's more water on that moon of Jupiter

Jupiterin Europa uydusunda,

than there is in all the oceans of the Earth combined.

Bizim okyanuslarımızdan daha çok su var.

So that place, a little moon around Jupiter,

Jupiterin yörüngesindeki şu küçük uydu

is probably the prime candidate

dünyanın dışında bir canlı bulmamız adına,

for finding life on a moon

bir uyduda hayat bulmamız adına

or a body outside the Earth, that we know of.

oldukça keskin bir kaynak olarak görünüyor.

Tremendous and beautiful discovery.

Çok büyük ve güzel bir keşif.

Our exploration of the solar system

Güneş sistemini keşfimiz bize,

has taught us that the solar system is beautiful.

onun ne kadar güzel olduğunu gösterdi.

It may also have pointed the way to answering

Aynı zamanda en önemli sorularımızdan birine de

one of the most profound questions that you can possibly ask,

cevap verebilecek duruma geldi.

which is: "Are we alone in the universe?"

"Evrende yalnız mıyız?"

Is there any other use to exploration and science,

Peki bilim ve keşfin, merakımızı giderme dışında

other than just a sense of wonder?

başka bir kullanım alanı yok mu?

Well, there is.

Tabi ki var.

This is a very famous picture

Bu meşhur fotoğraf

taken, actually, on my first Christmas Eve,

benim ilk noel'imde çekildi.

December 24th, 1968,

24 Aralık 1968.

when I was about eight months old.

Yaklaşık sekiz aylıktım.

It was taken by Apollo 8

Fotoğraf, Apollo 8 tam Ay'ın arkasına

as it went around the back of the moon.

geçtiği zaman çekilmişti.

Earthrise from Apollo 8.

Apollo 8'den Dünya'nın Doğumu.

A famous picture; many people have said that it's the picture

Çok meşhur bir fotoğraf. Bir çok insan bu fotoğrafın

that saved 1968,

1968'i kurtardığını söyler.

which was a turbulent year --

Karışık bir seneydi.

the student riots in Paris,

Paris'te öğrenci ayaklanması,

the height of the Vietnam War.

Vietnam Savaşının doruğu gibi olaylar...

The reason many people think that about this picture,

Bir çok insanın, hatta Al Gore'un TED sahnesinden

and Al Gore has said it many times, actually, on the stage at TED,

bir çok kere söylediği gibi;

is that this picture, arguably, was

bu fotoğrafın önemi

the beginning of the environmental movement.

çevreci hareketinin başlangıcı olmasıydı.

Because, for the first time,

Çünkü ilk defa,

we saw our world,

dünyamızı gördük.

not as a solid, immovable,

Onun sağlam, katı, hareketsiz ya da

kind of indestructible place,

yok edilemez bir yer değil,

but as a very small, fragile-looking world

küçük, kırılgan görünümlü

just hanging against the blackness of space.

karanlık boşlukta asılı bir küre olduğunu gördük.

What's also not often said

Bir şey daha var,

about the space exploration, about the Apollo program,

Apollo uzay programının sağladığı katkının bir de

is the economic contribution it made.

ekonomik katkısı var.

I mean while you can make arguments that it was wonderful

Apollo programı muhteşem, muazzam bir gelişmeydi.

and a tremendous achievement

Biz bir de bu fotoğrafı gönderdi.

and delivered pictures like this,

Bunun üzerine tartışabiliriz,

it cost a lot, didn't it?

maliyetlerini sorgulayabiliriz.

Well, actually, many studies have been done

Apollo programının,

about the economic effectiveness,

ekonomik verimliliğinin ölçüldüğü,

the economic impact of Apollo.

bir çok çalışma yapıldı.

The biggest one was in 1975 by Chase Econometrics.

Bunların en büyüğü 1975'de Chase ekonometri çalışmasıdır.

And it showed that for every $1 spent on Apollo,

Gösterdi ki, Apollo için harcanan her bir Dolar,

14 came back into the U.S. economy.

ABD ekonomisinde 14 Dolar olarak geri kazanıldı.

So the Apollo program paid for itself

Yani Apollo yatırımı, kendini çıkarttı ve kar etti.

in inspiration,

Mühendislik alanında

in engineering, achievement

ilham vererek ve gelişme sağlayarak,

and, I think, in inspiring young scientists and engineers

ve genç mühendisleri ve bilim adamlarını etkileyerek

14 times over.

14 kat geri dönüş sağladı.

So exploration can pay for itself.

Keşif, kendi maliyetini ödedi.

What about scientific discovery?

Peki daha başka bilimsel buluşlar?

What about driving innovation?

Geliştirilen inovatif süreçler?

Well, this looks like a picture of virtually nothing.

Bu fotoğraf görsel olarak pek bir şey ifade etmeyebilir.

What it is, is a picture of the spectrum

Bu hidrojenin

of hydrogen.

ışık tayfı.

See, back in the 1880s, 1890s,

1880 ve 1890'larda

many scientists, many observers,

bir çok gözlemci ve bilim adamı

looked at the light given off from atoms.

atomlar saçan ışığı gözlemledi.

And they saw strange pictures like this.

Buna benzer garip fotoğraflar yakaladılar.

What you're seeing when you put it through a prism

Hidrojeni ısıtıp, bir prizmanın arkasından baktığınızda,

is that you heat hydrogen up and it doesn't just glow

sadece beyaz ışık gibi parlamaz,

like a white light,

aynı zamanda

it just emits light at particular colors,

belli renklerde ışıklar saçar,

a red one, a light blue one, some dark blue ones.

kırmızı, açık mavi, biraz koyu mavi renkler.

Now that led to an understanding of atomic structure

Bu durum bizim, atomun yapısını anlamamız için

because the way that's explained

önemli bir yere yönelmemizi sağladı.

is atoms are a single nucleus

Atomlar, tek bir çekirdeğin etrafında

with electrons going around them.

dolanan elekronlardan oluşur ve

And the electrons can only be in particular places.

bu dolanan elektronlar belirli bir yörüngede olur.

And when they jump up to the next place they can be,

Eğer elektronlar bir yere sıçrama yaparsa ve

and fall back down again,

geri yerlerine dönerse,

they emit light at particular colors.

belli renkler çıkartırlar.

And so the fact that atoms, when you heat them up,

Gelinen noktada şu ki, ısıtılan atomların sadece belli renklerde

only emit light at very specific colors,

ışıklar çıkartıyor olmasının saptanması,

was one of the key drivers

Kuantum teorisinin gelişmesi için gereken

that led to the development of the quantum theory,

ana etkenlerden birini sağladı.

the theory of the structure of atoms.

Atomun yapı teorisi.

I just wanted to show this picture because this is remarkable.

Bu fevkalade fotoğrafı göstermek istiyorum,

This is actually a picture of the spectrum of the Sun.

Güneş'in yaydığı ışık tayfının fotoğrafı.

And now, this is a picture of atoms in the Sun's atmosphere

Güneş atmosferinde yer alan atomların yaydığı

absorbing light.

ışıklar.

And again, they only absorb light at particular colors

Aynı şekilde, ışıklar belli renklerde yayılıyor.

when electrons jump up and fall down,

Her bir elektron sıçrama yapıp, geri düşerken,

jump up and fall down.

sıçrarken ve geri düşerken.

But look at the number of black lines in that spectrum.

Işık tayfının içinde yer alan siyah noktaların sayısına bakın.

And the element helium

Helyum elementi

was discovered just by staring at the light from the Sun

Güneş'ten gelen ışıklara bakılırken keşfedildi.

because some of those black lines were found

Işıklar tayfları içinde bazı siyah noktalar bulundu,

that corresponded to no known element.

Bu siyah noktalar bilinmeyen bir elementi gösteriyordu.

And that's why helium's called helium.

Bu yüzden adına Helyum denildi.

It's called "helios" -- helios from the Sun.

Helyum Helios'dan gelir, Helios da latince Güneş'ten.

Now, that sounds esoteric,

Kulağa esrarengiz geliyor.

and indeed it was an esoteric pursuit,

Gerçekten de esrarengiz bir arayış

but the quantum theory quickly led

ama sonuçta kuantum teorisi

to an understanding of the behaviors of electrons in materials

maddedeki elektronları anlamamızı sağladı.

like silicon, for example.

Mesela Silikon.

The way that silicon behaves,

Silikonun davranışları sayesinde

the fact that you can build transistors,

iletkenleri (tranzistör) yapabildik.

is a purely quantum phenomenon.

Tamamiyle bir kuantum fenomeni.

So without that curiosity-driven

Yani merakımızı gidermek için bilim yapmazsak

understanding of the structure of atoms,

atomların yapısını sorgulamayacak,

which led to this rather esoteric theory, quantum mechanics,

kuantum mekaniği gibi esrarengiz teorilere giremeyecek,

then we wouldn't have transistors, we wouldn't have silicon chips,

iletkenler yapamayacak, silikon işlemcilere sahip olamayacak,

we wouldn't have pretty much the basis

ve bugünkü modern ekonomimiz

of our modern economy.

olamayacaktı.

There's one more, I think, wonderful twist to that tale.

Birşey daha var, anlatmak istediğim bir hikaye daha...

In "Wonders of the Solar System,"

"Wonders of the Solar System" belgeselinde,

we kept emphasizing the laws of physics are universal.

fiziğin evrensel olduğunu anlatmaya çalıştık ve

It's one of the most incredible things about the physics

fiziteki inanılmaz kuralları kavramanın

and the understanding of nature that you get on Earth,

ve dünyanın nasıl işlediğini anlamanın

is you can transport it, not only to the planets,

sadece başka gezegenleri de anlamakla değil,

but to the most distant stars and galaxies.

uzak yıldızları hatta galaksileri anlamakla aynı olduğunu gösterdik.

And one of the astonishing predictions

Kuvantum mekaniğinde vardığımız

of quantum mechanics,

şaşırtıcı buluşlardan biri

just by looking at the structure of atoms --

atomlara bakarak elde ettiğimiz kuramlar

the same theory that describes transistors --

ve iletkenleri de tanımlayan bu kurallar

is that there can be no stars in the universe

evrende Güneş'in hacminin 1,4 katı olan

that have reached the end of their life

herhangi bir yıldız

that are bigger than, quite specifically, 1.4 times the mass of the Sun.

var olamayacağını bulmamızı sağladı.

That's a limit imposed on the mass of stars.

Bu bize yıldızların büyüklüğünün limitini gösteriyor.

You can work it out on a piece of paper in a laboratory,

Basit bir şekilde labrotuvarda çalışabilirsiniz.

get a telescope, swing it to the sky,

Bir teleskop alın ve gök yüzünü tarayın,

and you find that there are no dead stars

Güneş'ten 1,4 kat büyük olan

bigger than 1.4 times the mass of the Sun.

ve parlayan bir yıldız göremeyeceksiniz.

That's quite an incredible prediction.

Bu çok önemli bir tesbit. Şu soruyu getiriyor:

What happens when you have a star that's right on the edge of that mass?

Peki, kütlesinin limitlerine dayanmış bir yıldıza ne olur?

Well, this is a picture of it.

İşte size resmi.

This is the picture of a galaxy, a common "our garden" galaxy

Bu bir komşu galaksinin resmi.

with, what, 100 billion

İçinde bizim Güneş'imiz gibi

stars like our Sun in it.

100 milyar yıldızı olan bir galaksi.

It's just one of billions of galaxies in the universe.

Evrendeki milyarlarda galaksiden sadece bir tanesi.

There are a billion stars in the galactic core,

Bu galaksinin çekirdeğinde milyarlarca yıldız var,

which is why it's shining out so brightly.

bu yüzden çekirdek kısmı çok parlak.

This is about 50 million light years away,

Bu komşu galaksimiz, bizden yaklaşık

so one of our neighboring galaxies.

50 milyon ışık yılı uzakta.

But that bright star there

Şuradaki parlak yıldız,

is actually one of the stars in the galaxy.

bu galaksideki yıldızlardan bir tanesi.

So that star is also

Bu yıldız da 50 milyon

50 million light years away.

ışık yılı uzaklıkta.

It's part of that galaxy, and it's shining as brightly

Bu komşu galaksinin merkezi,

as the center of the galaxy

içinde milyar tane Güneş'i ile

with a billion suns in it.

çok parlak bir yer.

That's a Type Ia supernova explosion.

Bu parlaklık bir tür Supernova patlaması.

Now that's an incredible phenomena,

Bu müthiş bir fenomen (görüngü)

because it's a star that sits there.

Çünkü burada ortaya çıkan şey bir yıldız.

It's called a carbon-oxygen dwarf.

Buna, Karbon-Oksijen Cücesi deniyor.

It sits there about, say, 1.3 times the mass of the Sun.

Bizim Güneşimizin yaklaşık 1,3 katı büyüklükte.

And it has a binary companion that goes around it,

Biri diğerini çevrelemiş bir ikili,

so a big star, a big ball of gas.

büyük bir yıldız ve büyük bir gaz bulutu.

And what it does is it sucks gas

Yıldızın yaptığı, gazı emmek,

off its companion star,

çevresindeki gaz bulutunun gazını emmek.

until it gets to this limit called the Chandrasekhar limit,

Chanrasekhar limitine varana dek emecek,

and then it explodes.

ve sonra patlayacak.

And it explodes, and it shines as brightly

Patlamayla, iki hafta boyunca,

as a billion suns for about two weeks,

bir milyar yıldız kadar kuvvetle parlayacak,

and releases, not only energy,

ve evrene hem enerji,

but a huge amount of chemical elements into the universe.

hem de yüksek miktarda kimyasal element yayacak.

In fact, that one is a carbon-oxygen dwarf.

Bakın şimdi, buradaki bir Karbon-Oksijen Cücesi.

Now, there was no carbon and oxygen

Big Bang zamanı, evrende

in the universe at the Big Bang.

ne karbon vardı, ne de oksijen.

And there was no carbon and oxygen in the universe

İlk yıldızların oluşumuna kadar da

throughout the first generation of stars.

ikisi de oluşmadı.

It was made in stars like that,

Karbon ve oksijen, bunun gibi yıldızlar tarafından yapıldılar,

locked away and then returned to the universe

son hallerini aldılar ve evrene salındılar.

in explosions like that

Yoğunlaşıp gezegenleri,

in order to recondense into planets,

yıldızları, yeni güneş sistemlerini

stars, new solar systems

ve hatta insanları

and, indeed, people like us.

oluşturdular.

I think that's a remarkable demonstration of the power

Kanımca, fiziğin evrenselliğini, güzelliğini

and beauty and universality of the laws of physics,

ve gücünü anlatan fevkalade bir hikaye.

because we understand that process,

Çünkü süreci kavrıyoruz,

because we understand

Burada, Dünya'da

the structure of atoms here on Earth.

atomların yapısını anlıyoruz.

This is a beautiful quote that I found --

Güzel bir alıntıya yer vereceğim,

we're talking about serendipity there -- from Alexander Fleming:

Alexander Flemming: Tesadüfen bulmaktan (serendipity) bahsediyorum.

"When I woke up just after dawn

"Şafaktan sonra uyanmıştım,

on September 28, 1928,

1928'in 28 Eylül'üydü.

I certainly didn't plan to revolutionize all medicine

Kesinlikle o gün, dünyanın ilk antibiyotiğini bularak,

by discovering the world's first antibiotic."

ilaç sektöründe devrim yaratacağımı bilmiyordum"

Now, the explorers of the world of the atom

Atomu keşfeden fizikçiler,

did not intend to invent the transistor.

tranzistörü bulduklarını bilmiyordu.

And they certainly didn't intend to

Ve atomu bulanlar, kesinlikle

describe the mechanics of supernova explosions,

süpernova patlamalarını çözeceklerini

which eventually told us where

ve yaşamın yapı taşlarının

the building blocks of life

evrenle birlikte sentezlendiğini

were synthesized in the universe.

bizlere öğreteceklerini de bilmiyorlardı.

So, I think science can be --

Bence fizikte

serendipity is important.

beklenmedik şeyleri bulma şansı yüksek.

It can be beautiful. It can reveal quite astonishing things.

Güzellikler olabilir, şaşırtıcı şeyler de olabilir.

It can also, I think, finally

Ya da şu olabilir:

reveal the most profound

Gezegenimizin gerçek değerini,

ideas to us

evrendeki konumumuzu

about our place in the universe

ve çok derin düşünceleri

and really the value of our home planet.

bizlere beklenmedik bir anda sunabilir.

This is a spectacular picture of our home planet.

Gezegenimizin harika bir fotoğrafı.

Now, it doesn't look like our home planet.

Gördüğünüz şey bizim gezegenimize pek benzemeyebilir,

It looks like Saturn because, of course, it is.

daha çok Satürn'e benziyor, çünkü zaten Satürn.

It was taken by the Cassini space probe.

Cassini uzay aracı tarafından çekildi.

But it's a famous picture, not because of

Bu çok meşhur bir fotoğraftır.

the beauty and majesty of Saturn's rings,

Satürn halkalarının güzelliğinden ya da heybetinden değil,

but actually because of a tiny, faint blob

şurada duran minik, soluk küre yüzünden,

just hanging underneath one of the rings.

tam şurada halkalardan birinin altında...

And if I blow it up there, you see it.

Fotoğrafı oraya doğru büyütürsem göreceksiniz.

It looks like a moon,

Ay'a benziyor,

but in fact, it's a picture of Earth.

halbuki burası Dünya!

It was a picture of Earth captured in that frame of Saturn.

Saturn'ün çekildiği çerçevede yakalanmış Dünya'nın fotoğrafı.

That's our planet from 750 million miles away.

1,2 milyar kilometre uzaklıktan, Dünya'mız!

I think the Earth has got a strange property

Bence Dünya'mızın, değişik bir niteliği var,

that the farther away you get from it,

ondan ne kadar çok uzaklaşırsak,

the more beautiful it seems.

o kadar çok güzelleşiyor.

But that is not the most distant or most famous picture of our planet.

Bu Dünyamızın en uzak mesafeden çekilmiş fotoğrafı değil.

It was taken by this thing, which is called the Voyager spacecraft.

Voyager uzay aracıyla çekilen bu fotoğraf en uzaktan çekilen.

And that's a picture of me in front of it for scale.

Bu da ben, Voyager ile birlikte, ölçek için duruyorum.

The Voyager is a tiny machine.

Voyager minnacık bir makine.

It's currently 10 billion miles away from Earth,

Şu an Dünya'dan 16 milyar kilometre uzakta,

transmitting with that dish, with the power of 20 watts,

Bize şuradaki 20 watt'lık çanaktan sinyal gönderiyor

and we're still in contact with it.

ve hala iletişim halindeyiz.

But it visited Jupiter, Saturn,

Jupiter'e gitti, Saturn'e gitti,

Uranus and Neptune.

Uranüs ve Neptun'e gitti.

And after it visited all four of those planets,

Tüm bu ziyaretleri sırasında,

Carl Sagan, who's one of my great heroes,

benim kahramanım Carl Sagan

had the wonderful idea

şu harika fikri ortaya attı,

of turning Voyager around

Voyager bize gittiği her gezegenden

and taking a picture of every planet it had visited.

içinde Dünya'mızın da olduğu fotoğraflar göndersin.

And it took this picture of Earth.

Ve bu fotoğrafı çekti.

Now it's very hard to see the Earth there, it's called the "Pale Blue Dot" picture,

Buradan Dünya'yı görmek oldukça güç. Bu resme "Donuk Mavi Nokta" denir.

but Earth is suspended in that red shaft of light.

Dünya ışık noktası halinde duruyor.

That's Earth from four billion miles away.

6,5 milyar kilometre uzaklıktan, Dünya'mız.

And I'd like to read you what

Bitirmek için, Sagan'ın sözlerini

Sagan wrote about it, just to finish,

kullanmak istiyorum.

because I cannot say words as beautiful as this

Çünkü onun çektirdiği bu fotoğrafta gördüklerini

to describe what he saw

onun cümleleri kadar

in that picture that he had taken.

güzel ifade edemem.

He said, "Consider again that dot.

Demiş ki: "Şu noktaya bir daha bakın.

That's here. That's home. That's us.

Bu nokta, bizim evimiz, bu nokta biziz.

On it, everyone you love,

Üzerinde sevdiğimiz herkes,

everyone you know, everyone you've ever heard of,

tanıdığımız herkes, duyduğumuz herkes var,

every human being who ever was

her insan hayatını

lived out their lives.

bu noktada geçirdi.

The aggregates of joy and suffering

Neşeyi, hüznü,

thousands of confident religions,

yüzlerce inancı,

ideologies and economic doctrines,

düşünce tarzlarını ve düşünce akımlarını,

every hunter and forager, every hero and coward,

avcıyı ve yemini, kahramanı ve ödleği,

every creator and destroyer of civilization,

yaratıcıları ve her yıkıcıları

every king and peasant, every young couple in love,

kralları ve köylüleri, birbirine aşık çiftleri,

every mother and father, hopeful child,

her anayı, babayı ve umut dolu çocuklarını,

inventor and explorer,

mucitleri ve kaşifleri,

every teacher of morals, every corrupt politician,

iyi ahlak verenleri, yoz politikacıları,

every superstar, every supreme leader,

süper starları, ulu liderleri,

every saint and sinner in the history of our species,

tarihimizde yer alan kutsal insanları ve günahkar insanları,

lived there, on a mote of dust,

şu ışık noktası gibi duran,

suspended in a sunbeam.

toz zerreciği kadar dünyamız barındırdı.

It's been said that astronomy's a humbling

Gök bilimcinin, hürmetkar

and character-building experience.

kibirli olduğunu söylerler.

There is perhaps no better demonstration

Insan kibrinin ne kadar budalaca olduğunu,

of the folly of human conceits

Dünya'nın fotoğrafına bu kadar uzaktan

than this distant image of our tiny world.

bakınca görüyoruz.

To me, it underscores our responsibility

Bunlar bana sorumluluklarımı hatırlatıyor,

to deal more kindly with one another

birbirimize daha nazik olmalı

and to preserve and cherish the pale blue dot,

ve sahip olduğumuz tek evimiz,

the only home we've ever known."

donuk mavi noktayı, esirgemeli ve yaşatmalıyız."

Beautiful words about

Bilimin ve keşifin gücünü anlatan

the power of science and exploration.

güzel cümleler Carl Sagan'dan.

The argument has always been made, and it will always be made,

Evren hakkında yeterince bilgi sahibi olduğumuzu

that we know enough about the universe.

her zaman söyleyenler oldu, hep de olacaklar.

You could have made it in the 1920s; you wouldn't have had penicillin.

Eğer 1920'lerde her şeyi bildiğimizi düşünseydik, penisilin olmazdı.

You could have made it in the 1890s; you wouldn't have the transistor.

Eğer 1890'larda her şeyi bildiğimizi düşünseydik, iletkenler olamazdı.

And it's made today in these difficult economic times.

Aynı şeyler şimdi de, ekonomik kriz yüzünden söyleniyor.

Surely, we know enough.

Elbette yeterince şey biliyoruz.

We don't need to discover anything else about our universe.

Evrende yeni keşifler yapmaya ihtiyacımız olmayabilir.

Let me leave the last words to someone

Son kelimelerimi, 19. yüzyılda yaşamış bilim adamı olan,

who's rapidly becoming a hero of mine,

benim de kahramanlarımdan biri olan

Humphrey Davy, who did his science at the turn of the 19th century.

Humphrey Davy'den alıyorum.

He was clearly under assault all the time.

Her zaman, bariz bir şekilde saldırıya uğramıştır.

"We know enough at the turn of the 19th century.

19. yüzyılın sonu hakkında bilgi sahibiyiz.

Just exploit it; just build things."

Sadece patlatma ve sadece inşa etme çağıydı.

He said this, he said, "Nothing is more fatal

Şöyle dedi: "Insanoğlu'nun ulaştığı noktada,

to the progress of the human mind

bilimsel görüşlerin son noktaya ulaştığını,

than to presume that our views of science

son zaferlerimizi elde ettiğimizi,

are ultimate,

doğada çözülecek herhangi bir gizem kalmadığını

that our triumphs are complete,

keşfedilecek yeni dünyaların tükendiğini

that there are no mysteries in nature,

düşünmek kadar

and that there are no new worlds to conquer."

ölümcül birşey yok."

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(alkışlar)