Max Little: A test for Parkinson's with a phone call

Maks Little: Bir telefon görüşmesi ile Parkinson hastaları için bir test

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Polat Kizildag Gözden geçirme: banu yobas

So, well, I do applied math,

Ben Uygulamalı Matematik ile uğraşıyorum

and this is a peculiar problem

ve bizim yönetim danışmanları

for anyone who does applied math, is that

gibi olmamız, bu konu ile uğraşan

we are like management consultants.

herkese özgü bir problem.

No one knows what the hell we do.

Hiç kimse bizim ne halt ettiğimizi bilmiyor.

So I am going to give you some -- attempt today

Bugün size tam olarak ne yaptığımı

to try and explain to you what I do.

açıklamayı deneyeceğim.

So, dancing is one of the most human of activities.

Dans etmek en insani faaliyetlerden biridir.

We delight at ballet virtuosos and tap dancers

Daha sonra izleyeceğiniz bale virtüözlerinden ve

you will see later on.

step dansçılarından çok hoşlanırız.

Now, ballet requires an extraordinary level of expertise

Bale olağanüstü düzeyde uzmanlık,

and a high level of skill,

yüksek düzeyde bir beceri

and probably a level of initial suitability

ve muhtemelen iyi bir genetik bileşeni olan

that may well have a genetic component to it.

başlangıç uygunluğu gerektirir.

Now, sadly, neurological disorders such as Parkinson's disease

Ne yazık ki, Parkinson hastalığı gibi nörolojik bozukluklar,

gradually destroy this extraordinary ability,

eskiden usta bir balet olan arkadaşım

as it is doing to my friend Jan Stripling, who was

Jan Stripling'e yaptığı gibi,

a virtuoso ballet dancer in his time.

yavaş yavaş bu olağanüstü yeteneği yok eder.

So great progress and treatment has been made over the years.

Yıllar içinde büyük ilerleme ve iyileştirme gerçekleştirildi.

However, there are 6.3 million people worldwide

Buna rağmen, dünya çapında bu hastalığa sahip

who have the disease, and they have to live with

6.3 milyon kişi bulunmakta ve onlar, tedavisi olmayan

incurable weakness, tremor, rigidity

halsizlik, titreme, esneksizlik ve

and the other symptoms that go along with the disease,

bu hastalıkta görülen diğer belirtilerle yaşamak zorundalar.

so what we need are objective tools

Bu yüzden, ihtiyacımız olan şey bu hastalığı çok geç

to detect the disease before it's too late.

olmadan saptamaya yönelik araçlar.

We need to be able to measure progression objectively,

İlerlemeyi objektif olarak ölçebilmeliyiz

and ultimately, the only way we're going to know

ve en sonunda, kesin tedavi yöntemini bulduğumuz zaman

when we actually have a cure is when we have

bunu bilmemizin tek yolu,

an objective measure that can answer that for sure.

bunu doğrulayabilecek objektif bir ölçüdür.

But frustratingly, with Parkinson's disease

Malesef, Parkinson hastalığı ve diğer hareket bozuklukları

and other movement disorders, there are no biomarkers,

için bir biyolojik durum göstergesinin olmaması can sıkıcı.

so there's no simple blood test that you can do,

Bu yüzden yapabileceğiniz basit bir kan testi yoktur,

and the best that we have is like

ve yapabileceğimizin en iyisi

this 20-minute neurologist test.

20 dakikalık nörolojik bir testtir.

You have to go to the clinic to do it. It's very, very costly,

Bunu yapmak için kliniğe gitmek zorundasınız ki bu aşırı derecede pahalı,

and that means that, outside the clinical trials,

Bunun anlamı, bu test klinikler dışında

it's just never done. It's never done.

başka bir yerde asla yapılmamaktadır.

But what if patients could do this test at home?

Fakat ya eğer hastalar bu testi evde yapabilirlerse?

Now, that would actually save on a difficult trip to the clinic,

Bu aslında zor bir klinik gezisinden tasarruf ettirebilir,

and what if patients could do that test themselves, right?

ve ya eğer hastalar o testi kendileri yapabilirlerse, değil mi? Pahalı personelin mesaisini gerektirmez.

No expensive staff time required.

O zaman, bu testi bir nöroloğun kliniğinde yapabilmek için

Takes about $300, by the way,

gerekli olan yaklaşık 300$ civarındaki

in the neurologist's clinic to do it.

tutarı ödemek gerekmezdi.

So what I want to propose to you as an unconventional way

Benim size önermek istediğim şey,

in which we can try to achieve this,

bunu başarmamızı sağlayabilecek alışılmamış bir yol.

because, you see, in one sense, at least,

Çünkü, takdir edersiniz ki hepimiz, en azından bir anlamda

we are all virtuosos like my friend Jan Stripling.

arkadaşım Jan Stripling gibi virtüözleriz.

So here we have a video of the vibrating vocal folds.

İşte burada titreşen ses kirişlerini gösteren bir videomuz var.

Now, this is healthy and this is somebody making speech sounds,

Bu sağlıklı ve konuşma seslerini yapan birini gösteriyor.

and we can think of ourselves as vocal ballet dancers,

Biz de kendimizi sesli bale dansçıları gibi düşünebiliriz,

because we have to coordinate all of these vocal organs

çünkü, ses çıkardığımız zaman bütün bu ses organlarını

when we make sounds, and we all actually

koordine etmemiz gerekmekte ve aslında

have the genes for it. FoxP2, for example.

bunun için, FoxP2 gibi gerekli genlere de sahibiz.

And like ballet, it takes an extraordinary level of training.

Ayrıca, balet gibi olağanüstü düzeyde bir çalışma gerektirir.

I mean, just think how long it takes a child to learn to speak.

Yani, bir çocuğun konuşmayı öğrenmesi ne kadar zaman alır bir düşünün.

From the sound, we can actually track

Sesten dolayı titreştiği için aslında

the vocal fold position as it vibrates,

seskirişlerinin yerini takip edebiliriz,

and just as the limbs are affected in Parkinson's,

ve Parkinson hastalığında sadece kol ve bacaklar etkilenir,

so too are the vocal organs.

aynen ses organlarında olduğu gibi.

So on the bottom trace, you can see an example of

Aşağıdaki çizimde düzensiz ses kirişlerinin

irregular vocal fold tremor.

titreşimlerini gösteren bir örneğini görebilirsiniz.

We see all the same symptoms.

Tüm benzer belirtileri görüyoruz.

We see vocal tremor, weakness and rigidity.

Vokal titreme, halsizlik ve esneksizlik görüyoruz.

The speech actually becomes quieter and more breathy

Konuşma aslında bir süre sonra daha sessiz ve daha hırıltılı

after a while, and that's one of the example symptoms of it.

bir hale gelir ve bu belirtilerin örneklerinden biridir.

So these vocal effects can actually be quite subtle,

Bu efektler bazı durumlarda gerçekten kolay göze çarpmaz.

in some cases, but with any digital microphone,

Fakat herhangi bir dijital mikrofon ile ve

and using precision voice analysis software

günümüzde gelişmiş düzeyde olan bilgisayarlı eğitimdeki

in combination with the latest in machine learning,

en son gelişmelerle kombinasyon halinde olan

which is very advanced by now,

duyarlı ses analiz yazılımı kullanımı sayesinde,

we can now quantify exactly where somebody lies

bugün tam olarak sadece ses sinyallerini kullanarak

on a continuum between health and disease

sağlık ve hastalık arasındaki süreklilikte

using voice signals alone.

birinin nerede bulunduğunu ölçebiliriz

So these voice-based tests, how do they stack up against

Peki sese dayalı bu testler uzman klinik testleriyle

expert clinical tests? We'll, they're both non-invasive.

karşılaştıkları zaman ne olur? İkisinin de fiziksel rahatsızlık verici bir yönü yoktur.

The neurologist's test is non-invasive. They both use existing infrastructure.

Nörologların testi de aynıdır. Her ikisi de mevcut altyapıyı kullanır.

You don't have to design a whole new set of hospitals to do it.

Bu testi yapmak için tam teşekküllü hastaneler kurmaya gerek yok.

And they're both accurate. Okay, but in addition,

Ayrıca her ikisi de kesindir. Tamam, ama buna ek olarak,

voice-based tests are non-expert.

sese dayalı testler uzman değillerdir.

That means they can be self-administered.

Bunun anlamı onlar kendi kendine uygulanabilen testlerdir.

They're high-speed, take about 30 seconds at most.

Onlar çok seridir, azami 30 saniye içinde test tamamlanır.

They're ultra-low cost, and we all know what happens.

Aşırı düşük maliyetlidir, hepimiz bunun ne anlama geldiğini biliyoruz.

When something becomes ultra-low cost,

Ne zaman bir şey son aşırı düşük maliyet olursa

it becomes massively scalable.

onun fiyatı bir bütün olarak tırmanmaya elverişlidir.

So here are some amazing goals that I think we can deal with now.

İşte burada üstesinden gelebileceğimizi düşündüğüm bazı harika hedefler var.

We can reduce logistical difficulties with patients.

Hastalarla beraber bazı lojistik sorunları azaltabiliriz.

No need to go to the clinic for a routine checkup.

Sıradan bir check-up için kliniğe gitmeye gerek yok.

We can do high-frequency monitoring to get objective data.

Nesnel veriye ulaşmak için yüksek sıklıklı gözetim yapabiliriz.

We can perform low-cost mass recruitment for clinical trials,

Klinik muayeneleri için düşük maliyetli eleman işe alınabilir

and we can make population-scale screening

ve ilk kez uygulanacak bir

feasible for the first time.

nüfus ölçekli tarama yapabiliriz.

We have the opportunity to start to search

Çok geç olmadan hastalığın eski biyolojik belirteçleri için

for the early biomarkers of the disease before it's too late.

araştırma yapmaya başlayabilecek fırsatımız var.

So, taking the first steps towards this today,

Bu yüzden, bugün bu amaca doğru ilk adımları atarak,

we're launching the Parkinson's Voice Initiative.

Parkinson Ses Girişimi'ni başlatıyoruz.

With Aculab and PatientsLikeMe, we're aiming

"Aculab" ve "PatientsLikeMe" ile, bu dört hedefe ulaşmaya

to record a very large number of voices worldwide

başlamaya yetecek kadar veriyi toplamak üzere dünya

to collect enough data to start to tackle these four goals.

çapında çok sayıda ses kaydetmeyi hedefliyoruz.

We have local numbers accessible to three quarters

Dünyadaki bir milyar insanın dörtte üçünün erişebileceği

of a billion people on the planet.

bölgesel numaralarımız var.

Anyone healthy or with Parkinson's can call in, cheaply,

Sağlıklı veya Parkinsonlu herkes çok ucuza, sadece birkaç sente,

and leave recordings, a few cents each,

danışabilir ve kayıt bırakabilir.

and I'm really happy to announce that we've already hit

Ve hedefimizin yüzde altısına sadece sekiz saat içinde

six percent of our target just in eight hours.

ulaştığımızı bildirmekten dolayı çok memnunum.

Thank you. (Applause)

Teşekkür ederim. (Alkışlar)

(Applause)

(Alkışlar)

Tom Rielly: So Max, by taking all these samples of,

Tom Rielly: Evet Maks, tüm bu örnekleri alarak,

let's say, 10,000 people,

10,000 kişi diyelim,

you'll be able to tell who's healthy and who's not?

kimin sağlıklı kimin hasta olduğunu söyleyebilecek misin?

What are you going to get out of those samples?

Bu örneklerden yola çıkarak neye ulaşacaksın?

Max Little: Yeah. Yeah. So what will happen is that,

Maks Little: Evet. Şimdi olacak olan şey şu;

during the call you have to indicate whether or not

anlayacağın çağrı esnasında hasta olup olmadığını

you have the disease or not, you see. TR: Right.

belirtmek zorundasın. TR: Doğru.

ML: You see, some people may not do it. They may not get through it.

ML: İşte kimileri bunu yapamayabilir. Bunun üstesinden gelemeyebilirler.

But we'll get a very large sample of data that is collected

Fakat biz birçok farklı durumdan toplanan pek çok

from all different circumstances, and it's getting it

veri örneği temin edeceğiz ve bizim örnekleri farklı

in different circumstances that matter because then

durumlardan almamız önemli çünkü sonra

we are looking at ironing out the confounding factors,

karışıklığa neden olan faktörleri çekip ayırıyoruz,

and looking for the actual markers of the disease.

ve hastalığın gerçek göstergelerine bakıyoruz.

TR: So you're 86 percent accurate right now?

TR: O zaman şu anda yüzde 86 oranda kesinsiniz?

ML: It's much better than that.

ML: Bundan çok daha iyi.

Actually, my student Thanasis, I have to plug him,

Aslında, öğrencilerimden Thanasis'i belirtmek zorundayım,

because he's done some fantastic work,

çünkü o birçok harika iş çıkardı.

and now he has proved that it works over the mobile telephone network as well,

Sistemin cep telefonu ağları üzerinden de çalıştığını kanıtladı

which enables this project, and we're getting 99 percent accuracy.

ki bu projeyi olanaklı kılıyor, böylece yüzde 99 oranında kesinlik elde edebiliyoruz.

TR: Ninety-nine. Well, that's an improvement.

TR: Doksan dokuz. Evet, bu tam bir gelişmedir.

So what that means is that people will be able to —

O zaman bunun anlamı, insanlar —

ML: (Laughs)

ML: (Gülüyor)

TR: People will be able to call in from their mobile phones

TR: İnsanlar cep telefonlarından arayarak bu testi

and do this test, and people with Parkinson's could call in,

yapabilecekler ve Parkinson hastalığına sahip olanlar

record their voice, and then their doctor can check up

danışabilecek ve seslerini kaydedecekler, daha sonra doktorları onların

on their progress, see where they're doing in this course of the disease.

durumunu kontrol edebilecek ve hastalığın hangi etabında olduklarını tespit edebilecek.

ML: Absolutely.

ML: Kesinlikle

TR: Thanks so much. Max Little, everybody.

TR: Maks Little ve herkese çok teşekkürler.

ML: Thanks, Tom. (Applause)

ML: Teşekkürler, Tom. (Alkışlar)