Max Little: A test for Parkinson's with a phone call

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hiwa Foundation

So, well, I do applied math,

باشە، ئیشی من ژمێریارییە

and this is a peculiar problem

کێشەیەکی سەیر و سەمەرە بۆ کەسانێک کە ژمێریاری دەکەن ئەوەیە کە

for anyone who does applied math, is that

کێشەیەکی سەیر و سەمەرە بۆ کەسانێک کە ژمێریاری دەکەن ئەوەیە کە

we are like management consultants.

ئێمە وەکو ڕاوێژکاری بەڕێوەبەرێتی واین

No one knows what the hell we do.

هیچ کەس نازانێت کە ئێمە چ هەڵەیەک دەکەین

So I am going to give you some -- attempt today

ئەمڕۆ من دەمەوێت کە نیشانی ئێوەی بدەم کە ئێمە چ کارێک دەکەین

to try and explain to you what I do.

ئەمڕۆ من دەمەوێت کە نیشانی ئێوەی بدەم کە ئێمە چ کارێک دەکەین

So, dancing is one of the most human of activities.

باشە، سەما کردن یەکێکە لە مرۆڤانە ترین چالاکییەکان

We delight at ballet virtuosos and tap dancers

ئێمە بە بینینی سەماکەرانی بالێ و سەماکارەکانی تر چێژ وەردەگرین

you will see later on.

کە دواتر دەیبینن

Now, ballet requires an extraordinary level of expertise

بالێ ئاستێکی تەواو بەرزی لە ئەزموون و لێهاتووی دەوێت

and a high level of skill,

بالێ ئاستێکی تەواو بەرزی لە ئەزموون و لێهاتووی دەوێت

and probably a level of initial suitability

لەوانەیە ئاستێک بێت لە بەرزترین قۆناغدا

that may well have a genetic component to it.

پێدەچێت پەیوەندی بە سیفاتە بۆماوەییەکانەوە هەبێت

Now, sadly, neurological disorders such as Parkinson's disease

بە داخەوە کە نەخۆشییە دەمارییەکانی وەک نەخۆشی پارکینسۆن، بەرە بەرە ئەم توانا نا ئاساییە لەناو دەبات

gradually destroy this extraordinary ability,

بە داخەوە کە نەخۆشییە دەمارییەکانی وەک نەخۆشی پارکینسۆن، بەرە بەرە ئەم توانا نا ئاساییە لەناو دەبات

as it is doing to my friend Jan Stripling, who was

هەر وەک چۆن خەریکە وا لە " جان ئیستەرلینگ' ی هاوڕێم دەکات کە

a virtuoso ballet dancer in his time.

ئەویش سەماکەرێکی بالێی کاتی خۆی بووە

So great progress and treatment has been made over the years.

باشە، لە چەند ساڵی ڕابردوودا دەرمانی ئەم نەخۆشییە بەرەوپێشچونێکی بەرچاوی بەخۆوە بینیوە

However, there are 6.3 million people worldwide

بەڵام ٦.٣ ملیۆن کەس لە سەرانسەری جیهاندا هەیە

who have the disease, and they have to live with

کە هەڵگری ئەو نەخۆشییەن و دەبێت لەگەڵیدا بژین

incurable weakness, tremor, rigidity

بە بێ دەرمان و لەرزین ی بەردەوام و کەشەنگ بوونی ماسولکەکان

and the other symptoms that go along with the disease,

و چەند نیشانەیەکی تری ئەم نەخۆشییانەوە درێژە بە ژیانیان بدەن

so what we need are objective tools

کەواتە ئێمە پێویستمان بە نمونەی بینراو هەیە

to detect the disease before it's too late.

کە دەستنیشانی نەخۆشییەکان بکات پێش ئەوەی درەنگ بێت

We need to be able to measure progression objectively,

دەبێت بە شێوەیەکی بەرچاو تەشەنە کردنی نەخۆشییەکە بزانین

and ultimately, the only way we're going to know

بە تەواوەتی، تاکە ڕیگەیەک کە بزانین

when we actually have a cure is when we have

کەی چارەسەرێک بۆ ئەم نەخۆشییە دە دۆزرینەوە ئەو کاتەیە

an objective measure that can answer that for sure.

کە ڕێژەی تەشەنەکردنی بەرچاومان هەبێت کە وەڵامەکانمان بە دڵنیاییەوە بداتەوە

But frustratingly, with Parkinson's disease

بەڵام بە داخەوە، بۆ نەخۆشی پارکینسۆن

and other movement disorders, there are no biomarkers,

و جۆرە بێ توانییەکانی تری جوڵە، هیچ نیشانەیەکی بایۆلۆجیمان نی یە

so there's no simple blood test that you can do,

لەبەر ئەوە ناتوانیت تاقی کردنەوەی خوێن ئەنجام بدەیت

and the best that we have is like

باشترین تاقی کردنەوە کە هەمانە

this 20-minute neurologist test.

تاقیکردنەوەیەکی ٢٠ خولەکی مێشک ناسی یە

You have to go to the clinic to do it. It's very, very costly,

دەبێت بڕۆیت بۆ نەخۆشخانە و ئەنجامی بدەیت، کە بڕێکی زۆر زۆر پارەی تێ دەچێت

and that means that, outside the clinical trials,

ئەمەش واتا ئەم تاقیکردنەوەی هەرگیز لە دەرەوەی تاقیگە پزیشکییەکان

it's just never done. It's never done.

ئەنجام نەدراوە، هەرگیز

But what if patients could do this test at home?

بەڵام چی دەبێت ئەگەر نەخۆش ئەم پشکنینانە لە ماڵەکەی خۆیدا بکات

Now, that would actually save on a difficult trip to the clinic,

ئەمە دەتوانێت کێشەی چونە تاقیگە پزیشکییەکان کەمباکتەوە

and what if patients could do that test themselves, right?

وە چی دەبێت ئەگەر نەخۆشەکان خۆیان ئەو پشکنینە بۆ خۆیان ئەنجام بدەن؟

No expensive staff time required.

پێویستیان بە کاتی بە نرخی ستافەکان نابێت

Takes about $300, by the way,

کە نزیکەی ٣٠٠$ ی تێ دەچێت

in the neurologist's clinic to do it.

لە تاقیگە پزیشکییەکانی پشکنینی مێشکدا

So what I want to propose to you as an unconventional way

باشە، دەمەوێت شتێکتان بە ڕێگەیەکی نا ئاسایی نیشان بدەم

in which we can try to achieve this,

کە تێیدا دەتوانین هەوڵ بدەین کە بە ئامانجەکەمان بگەین

because, you see, in one sense, at least,

چونکە هەموومان وەک یەک دەنگ، لانی کەم

we are all virtuosos like my friend Jan Stripling.

هەموومان وەک " جان ستریپلینگ"ی هاوڕێم هونەرمەندین

So here we have a video of the vibrating vocal folds.

کەواتە، ئەمە ڤیدیۆییەکی (دەنگە ژێ) کانە

Now, this is healthy and this is somebody making speech sounds,

ئێستا، ئەم دەنگە ژێ یانە تەندرووستن ، ئەمە کەسێکە کە دەنگ درووست دەکات

and we can think of ourselves as vocal ballet dancers,

ئێمەش دەتوانین وەک سەماکەرێکی بالێ ی دەنگی خۆمان ببینین

because we have to coordinate all of these vocal organs

چونکە دەبێت هەموو ئەندامەکەنی دەنگ هەماهەنگ بکەین لە

when we make sounds, and we all actually

کاتی درووست کردنی دەنگدا(قسە کردن)، ئێمە هەموومان

have the genes for it. FoxP2, for example.

جیناتی ئەوەمان تێدایە، بۆ نمونە جینی (فۆکس بی توو)مان تێدایە

And like ballet, it takes an extraordinary level of training.

هەر وەک سەمای بالێ، قسە کردنیش ڕاهێنانێکی لە ڕادە بەدەری دەوێت

I mean, just think how long it takes a child to learn to speak.

مەبەستم ئەوەیە-- تەنها بیر لەوە بکەنەوە کە منداڵ چەندی پێ دەچێت تا فێری قسەکردن دەبێت

From the sound, we can actually track

لە دەنگەکانەوە دەتوانین ئەوە دەستنیشان بکەین

the vocal fold position as it vibrates,

کە دەنگە ژێ-یەکان لە چ ناوچەیەکدا دەلەرێنەوە

and just as the limbs are affected in Parkinson's,

هەر وەک چۆن لێوارەکانی ئەم ژێ یانە لە نەخۆشی پارکینسۆندا کاریگەری تێ کرابوو

so too are the vocal organs.

بەهەمان شێوە بەشەکانی تری درووستکردنی دەنگ کاریان تێ کراوە

So on the bottom trace, you can see an example of

باشە، دەنگی تۆمار کراو، نمونەی لەرینەوەیەکی نا ئاسایی ژێ یەکانە

irregular vocal fold tremor.

باشە، دەنگی تۆمار کراو، نمونەی لەرینەوەیەکی نا ئاسایی ژێ یەکانە

We see all the same symptoms.

ئێمە نیشانەی هاوشێوە لە هەموویاندا بەدی دەکەین

We see vocal tremor, weakness and rigidity.

ئێمە لەرینەوەی دەنگ و گرژ بوون و خاوبوونەوەی هەموو ماسولکەکان دەبینین

The speech actually becomes quieter and more breathy

دوای ماوەیەک قسەکردنەکانیان پچڕ پچڕ و ئارامتر دەبێت، ئەمەش نیشانەیەکی ئەو نەخۆشییە یە

after a while, and that's one of the example symptoms of it.

دوای ماوەیەک قسەکردنەکانیان پچڕ پچڕ و ئارامتر دەبێت، ئەمەش نیشانەیەکی ئەو نەخۆشییە یە

So these vocal effects can actually be quite subtle,

باشە، ئەم کاریگەرییە دەنگییانە دەتوانن هەندێ کاتیش ڕۆڵی زۆر باش بگێڕن، بەڵام لەگەڵ هەبوونی مایکرۆفۆنێکی دیجیتاڵی

in some cases, but with any digital microphone,

باشە، ئەم کاریگەرییە دەنگییانە دەتوانن هەندێ کاتیش ڕۆڵی زۆر باش بگێڕن، بەڵام لەگەڵ هەبوونی مایکرۆفۆنێکی دیجیتاڵی

and using precision voice analysis software

و سۆفت وێری (پڕۆگرام) ی شیکردنەوەی دەنگی ووردەکار

in combination with the latest in machine learning,

و هەروەها بە بەکارهێنانی دواترین ئامێری تەکنەلۆژیا

which is very advanced by now,

کە لەم ڕۆژانەدا بە تەواوەتی پێشکەوتوون

we can now quantify exactly where somebody lies

ئێمە تەنها لە ڕێگەی هێما دەنگییەکانەوە دەتوانین شوێنی نەخۆش لە نێوان سەلامەتی و نەخۆشیدا دیاری بکەین

on a continuum between health and disease

ئێمە تەنها لە ڕێگەی هێما دەنگییەکانەوە دەتوانین شوێنی نەخۆش لە نێوان سەلامەتی و نەخۆشیدا دیاری بکەین

using voice signals alone.

ئێمە تەنها لە ڕێگەی هێما دەنگییەکانەوە دەتوانین شوێنی نەخۆش لە نێوان سەلامەتی و نەخۆشیدا دیاری بکەین

So these voice-based tests, how do they stack up against

لە کاتێکدا کە بناغەی ئەم تاقیکردنەوانە لەسەر دەنگە، چۆن لەگەڵ تاقی کردنەوە پزیشکییەکانا هەڵدەسەنگێندرێن؟

expert clinical tests? We'll, they're both non-invasive.

باشە، هەردووکیان پێچەوانەی یەکتر کار دەکەن

The neurologist's test is non-invasive. They both use existing infrastructure.

پشکنینەکانی مێشکیش بە هەمان شێوە بە پێچەوانەی یەکترەوە کار دەکەن

You don't have to design a whole new set of hospitals to do it.

هیچ پێویست ناکات نەخۆشخانەی نوێ بۆ ئەم جۆرە نەخۆشیانە بکرێنەوە

And they're both accurate. Okay, but in addition,

هەردوو نەخۆشییەکەش ورردن، سەرەڕای ئەمەش

voice-based tests are non-expert.

تاقیکردنەوەی " پشت بەستوو بە دەنگ" پێویستی بە پسپۆڕ نی یە

That means they can be self-administered.

بەم شێوەیە بێت، نەخۆشەکان دەتوانن خۆیان پشکنین بۆ خۆیان ئەنجام بدەن

They're high-speed, take about 30 seconds at most.

ئەوان خێران، ئەو پەڕی ٣٠ چرکەیان پێ دەچێت

They're ultra-low cost, and we all know what happens.

ئەو جۆرە پشکنینانەش لە ڕادە بەدەر هەرزانن. هەموشمان دەزانین چی ڕوو دەدات

When something becomes ultra-low cost,

کاتێک کە شتێک لە ڕادە بەدەر هەرزانی تێ بچێت، بە شێوەیەکی فراوانتر بەکار دەهێنرێت

it becomes massively scalable.

کاتێک کە شتێک لە ڕادە بەدەر هەرزانی تێ بچێت، بە شێوەیەکی فراوانتر بەکار دەهێنرێت

So here are some amazing goals that I think we can deal with now.

باشە. ئەمانە هەندێک لە ئامانجە بە نرخەکانن کە پێموایە دەتوانین پێیان بگەین

We can reduce logistical difficulties with patients.

ئێمە دەتوانین وا لە نەخۆش بکەین کە لەگەڵ نەخۆشییەکەیدا هەڵبکات

No need to go to the clinic for a routine checkup.

پێویست ناکات بچن بۆ دەرمانگاو پشکنین

We can do high-frequency monitoring to get objective data.

ئێمە دەتوانین زۆر بە وردی چاودێریان بکەین تاکو نمونەی تەواومان دەسکەوێت

We can perform low-cost mass recruitment for clinical trials,

ئێمە دەتوانین بۆ پشکنینەکانی تاقیگە کەسی زۆرتر بە تێچوونی کەمتر خزمەت بکەین

and we can make population-scale screening

ئێمە دەتوانین بۆ یەکەمین جار گریمانەکان

feasible for the first time.

بکەین بە ڕاست

We have the opportunity to start to search

ئێمە دەرفەتی ئەوەمان هەیە کە دەست بکەین بە گەڕان بە دوای

for the early biomarkers of the disease before it's too late.

ئەو نیشانە بایۆلۆجیانەی کە زوو دەردەکەوەن، پێش ئەوەی زۆر درەنگ ببێت

So, taking the first steps towards this today,

کەواتە ، بۆ یەکەم هەنگاومان بە ئاڕاستەی ئەم ئامانجە

we're launching the Parkinson's Voice Initiative.

نەخشە سازی بۆ " پارکینسۆن" دەکەین کە دەنگی نەخۆـش چی بەسەر دێت

With Aculab and PatientsLikeMe, we're aiming

بە هاوکاری ( ئاکو لاب و پەیشنت لایک می) بە نیازین

to record a very large number of voices worldwide

کۆمەڵێک نمونەی دەنگی لە سەرانسەری جیهان تۆمار بکەین

to collect enough data to start to tackle these four goals.

تاکو هێندەمان داتا لەبەردەستدا بێت کە بتوانین بەو چوار ئامانجەمان بگەین

We have local numbers accessible to three quarters

ئێمە ژمارە تەلەفۆنی کارای ناوخۆیی حەوسەد و پەنجا هەزار

of a billion people on the planet.

کەسی ئەم جیهانەمان لە لایە

Anyone healthy or with Parkinson's can call in, cheaply,

هەر کەێک، ساغ بێت یان توشبوو بێت بە پارکینسۆن، دەتوانێت بە هەرزان پەیوەندیمان پێوە بکات

and leave recordings, a few cents each,

و هەروەها تۆمارکراوێکی دەنگیشمان بۆ بەجێ بهێڵێت، کە چەند سەنتێکی کەمی تێ دەچێت

and I'm really happy to announce that we've already hit

خۆشحاڵم کە ئەوە بخەمە ڕوو کە

six percent of our target just in eight hours.

تەنها لە ماوەی ٨ کاتژمێردا بە ٪٦ ی ئامانجەکەمان گەیشتووین

Thank you. (Applause)

سوپاس ـچەپڵە لێدان-

(Applause)

چەپڵە لێدان

Tom Rielly: So Max, by taking all these samples of,

تۆم ڕایڵی: باشە ماکس، بە گرتنی ئەم نمونانە،

let's say, 10,000 people,

با بڵێین ١٠،٠٠٠ نمونەن،

you'll be able to tell who's healthy and who's not?

ئایا دەتوانیت بڵێیت کە کێ نەخۆشە و کێ ساغە ؟

What are you going to get out of those samples?

بە نیازیت لەو نمونانەوە چیت دەست بکەوێت؟

Max Little: Yeah. Yeah. So what will happen is that,

ماکس لیتڵ؛ بەڵێ، بەڵێ. ئەوەی کە ڕوو دەدات ئەوەیە،

during the call you have to indicate whether or not

لە کاتی تەلەفۆنەکەتدا دەبێت ئەوە بڵێییت کە ئایا

you have the disease or not, you see. TR: Right.

کە تۆ نەخۆشییەکەت هەیە یاخود نا، دەبینیت تی ئاڕ؛ ڕاستە

ML: You see, some people may not do it. They may not get through it.

ماکس لیتڵ :هەندێک لە خەڵک لەوانەیە ئەم کارە نەکەن، لەوانەیە نەچنە ناو ئەمە

But we'll get a very large sample of data that is collected

بەڵام ئێمە بڕێکی زۆر نمونە و داتامان کۆکردەوە

from all different circumstances, and it's getting it

لە شوێن و هەلومەرجی جیاوازدا بۆ بە دەستهێنانی ئەوانە

in different circumstances that matter because then

، بەڵام ئاوها گرنگی خۆی هەیە چونکە لەم هەلو مەرجەدا

we are looking at ironing out the confounding factors,

ئێمە مەبەسرتمانە نیشانە و هۆکارە دەتلێدراوەکان جیا بکەینەوە و

and looking for the actual markers of the disease.

بە دوات نیشانە ڕاستەقینەکاندا بگەڕێین

TR: So you're 86 percent accurate right now?

تی ئاڕ؛ کەواتە ئێوە لە ئێستادا ڕێژەی ڕاستیی ئەگەرەکان گەیشتوونەتە ٪٨٤ ؟

ML: It's much better than that.

ماکس لیتڵ: زۆر لەوەش باشترە

Actually, my student Thanasis, I have to plug him,

تاناسیس یەکێکە لە خوێندکارەکانم، کە دەبێت لێرە ناوی بەرم

because he's done some fantastic work,

چونکە چەندین کاری سەمەرەی ئەنجام داوە

and now he has proved that it works over the mobile telephone network as well,

وە ئەوەشی دۆزیوەتەوە کە ئەم کەرە لە ڕێگەی شەبەکەی مۆبایلیشەوە دەکرێت

which enables this project, and we're getting 99 percent accuracy.

کە ئەم پرژەیە بە تواناتر دەکات، ئەنجامی پشکنینەکەنمان لە ڕووی ڕاستی یەوە گەیشتووەتە ٪٩٩،

TR: Ninety-nine. Well, that's an improvement.

تی ئاڕ: ٪٩٩ باشە، ئەمە بەرەو پێشچونێکی بەرچاوە

So what that means is that people will be able to —

باشە ئەمە واتا کە ئیتر خەلک دەتوانن

ML: (Laughs)

ماکس لیتڵ:پێکەنین

TR: People will be able to call in from their mobile phones

تی ئاڕ: خەلک دەتوانن لە رێگەی مۆبایلەکانیانەوە تەلەفۆن بکەن

and do this test, and people with Parkinson's could call in,

وە ئەم تاقی کردنەوەیە ئەنجام بدەن، وە کەسانێک کە پارکینسۆنیان هەیە ئەتوانن پەیوەندی بکەن

record their voice, and then their doctor can check up

دەنگیان تۆمار بکەن، پاشان دکتۆر دەتوانێ بەرەو پێشچونی نەخۆشییەکە بپشکنێ و ببینێ کە حاڵیان چۆنە

on their progress, see where they're doing in this course of the disease.

دەنگیان تۆمار بکەن، پاشان دکتۆر دەتوانێ بەرەو پێشچونی نەخۆشییەکە بپشکنێ و ببینێ کە حاڵیان چۆنە

ML: Absolutely.

ماکس لیتڵ: بە تەواوەتی

TR: Thanks so much. Max Little, everybody.

تی ئار: زۆر سوپاست دەکەم ماکس لیتڵ

ML: Thanks, Tom. (Applause)

ماکس لیتڵ: من سوپاست دەکەم تۆم