How we'll fight the next deadly virus | Pardis Sabeti

Çeviri: Alperen CÜCİOĞLU Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

Hiç Batı Afrika ülkesi Sierra Leone'deki Kenema'yı veya

You may never have heard of Kenema, Sierra Leone

or Arua, Nigeria.

Nijerya'daki Arua'yı duymamış olabilirsiniz.

But I know them as two of the most extraordinary places on earth.

Fakat benim bildiğim şu ki bu bölgeler dünya üzerindeki en sıradışı iki yer.

In hospitals there, there's a community of nurses, physicians and scientists

Hastanelerinde, hemşire, doktor ve bilim insanlarından oluşan bir topluluk var ki

bu topluluk yıllardır

that have been quietly battling

one of the deadliest threats to humanity for years:

insanlığın en ölümcül tehlikelerinden birine karşı savaşıyor:

Lassa virus.

Lassa virüsü.

Lassa virüsü Ebola'ya çok benziyor.

Lassa virus is a lot like Ebola.

Bu virüs yüksek ateşe sebep olabilir ve çoğunlukla ölümcüldür.

It can cause a severe fever and can often be fatal.

Fakat bu topluluktaki insanlar, her gün kendi hayatlarını tehlikeye atarak

But these individuals, they risk their lives every day

kendi toplumlarındaki insanları koruyorlar,

to protect the individuals in their communities,

and by doing so, protect us all.

ve bunu yaparak da hepimizi koruyorlar.

Fakat onlarla ilgili en sıradışı şeylerden birini, yıllar önce

But one of the most extraordinary things I learned about them

oraya yaptığım ilk ziyaretlerden birinde öğrendim.

on one of my first visits out there many years ago

was that they start each morning --

Onlar, her yeni sabaha,

these challenging, extraordinary days on the front lines -- by singing.

mücadele dolu her yeni güne şarkı söyleyerek başlıyorlardı.

They gather together, and they show their joy.

Bu insanlar bir araya gelip etraflarına neşe saçıyorlar

ve hergün ruhlarını yeniliyorlardı.

They show their spirit.

And over the years,

Ve yıllar içinde,

from year after year as I've visited them and they've visited me,

onları ziyaret ettiğim ve onların beni ziyaret ettiği yıllar boyunca

I get to gather with them and I sing

ben de onlarla toplanıp şarkı söylemeye,

and we write and we love it,

onlarla şarkılar yazıp bunları sevmeye başladım.

because it reminds us that we're not just there to pursue science together;

Çünkü bu bize, bir araya gelmemizin tek sebebinin bilim olmadığını,

we're bonded through a shared humanity.

ortak bir insanlığı paylaşmak olduğunu da hatırlatıyordu.

And that of course, as you can imagine, becomes extremely important,

Tahmin edebileceğiniz gibi, bu inanılmaz önemliydi ve bir şeylerin değişmeye

even essential, as things begin to change.

başlaması için belki de en önemli şeydi.

And that changed a great deal in March of 2014,

Ve bu, 2014'ün Mart ayında Guinea'da Ebola salgını

ortaya çıktığında, birçok şeyi değiştirdi.

when the Ebola outbreak was declared in Guinea.

This is the first outbreak in West Africa,

Sierra Leone ve Liberya'nın sınırında

ortaya çıkan bu salgın, Batı Afrika'daki ilk salgın.

near the border of Sierra Leone and Liberia.

Ve bu yüzden hepimiz için gerçekten çok korkutucuydu.

And it was frightening, frightening for us all.

We had actually suspected for some time

Hatta bir süre, Lassa ve Ebola'nın tahminimizden çok

that Lassa and Ebola were more widespread than thought,

yayıldığından şüphelendik;

and we thought it could one day come to Kenema.

sonunda Kenema'ya da gelebileceğini düşündük.

And so members of my team immediately went out

Bu yüzden biz de ekip olarak hızlı bir şekilde yola çıktık

and joined Dr. Humarr Khan and his team there,

ve orada Dr. Humarr Khan ve ekibine katıldık.

and we set up diagnostics to be able to have sensitive molecular tests

Ekiple birlikte, eğer Ebola sınırı geçip Sierra Leone'ye geldiyse,

bu virüsü bulabilecek hassas moleküler testler gerçekleştirmek

to pick up Ebola if it came across the border

and into Sierra Leone.

için kurulum yaptık.

We'd already set up this kind of capacity for Lassa virus,

Biz bu tarz bir şeyi daha önce Lassa virüsü için de yapmıştık,

we knew how to do it,

nasıl yapılacağını biliyorduk

the team is outstanding.

ve ekibim de olağanüstüydü.

We just had to give them the tools and place to survey for Ebola.

Onlara Ebola araştırması için ekipman ve alan sağlamamız yetiyordu.

Ve ne yazık ki sonunda o gün geldi.

And unfortunately, that day came.

On May 23, 2014, a woman checked into the maternity ward at the hospital,

2014, 23 Mayıs'ında, bir kadın hastanenin doğum servisine kayıt yaptırdı

and the team ran those important molecular tests

ve ekip hemen bu önemli moleküler testleri gerçekleştirdiler

and they identified the first confirmed case of Ebola in Sierra Leone.

ve böylece Sierra Leone'deki ilk Ebola vakası teşhis edildi.

Yaptıkları kesinlikle olağanüstü bir işti.

This was an exceptional work that was done.

Onlar güvenli bir şekilde hastayı tedavi edebilmek

They were able to diagnose the case immediately,

to safely treat the patient

ve ne olup bittiğini takip amacıyla

and to begin to do contact tracing to follow what was going on.

izleme başlatmak için vakayı hızla teşhis etmeyi başardılar.

It could've stopped something.

Bu bir şeyleri durdurmuş olabilir.

But by the time that day came,

Fakat o gün gelene kadar,

the outbreak had already been breeding for months.

aslında virüs aylardır gelişmeye devam ediyordu.

Yüzlerce vakayla birlikte, virüs önceki tüm salgınlardan daha tehlikeliydi.

With hundreds of cases, it had already eclipsed all previous outbreaks.

And it came into Sierra Leone not as that singular case,

Ve virüs Sierra Leone'de tek bir vaka ile sınırlı kalmadı,

but as a tidal wave.

bölgede bir dalga gibi yayıldı.

Vakalarla başa çıkabilmek için uluslararası örgütlerle,

We had to work with the international community,

with the Ministry of Health, with Kenema, to begin to deal with the cases,

Sağlık Bakanlığı'yla ve Kenema'yla çalışmak zorundaydık,

çünkü Sierra Leone'de bu vakalarla

as the next week brought 31,

başa çıkabilecek tek yer olan Kenema'da ilk hafta 31,

then 92, then 147 cases -- all coming to Kenema,

one of the only places in Sierra Leone that could deal with this.

sonraki hafta 92 ve daha sonra 147 vaka ortaya çıktı.

And we worked around the clock trying to do everything we could,

Ve biz yapabileceğimiz her şeyi yapmak için, hastalara yardım edebilmek

ve farkındalık oluşturmak için elimizden geleni yaptık.

trying to help the individuals, trying to get attention,

Fakat aynı zamanda çok basit bir şey daha yaptık.

but we also did one other simple thing.

From that specimen that we take from a patient's blood to detect Ebola,

Ebola'yı teşhis etmek için bir hastanın kanından örnek aldık.

we can discard it, obviously.

Bunu saymayabiliriz aslında.

The other thing we can do is, actually, put in a chemical and deactivate it,

Yaptığımız başka bir şey ise onun içine kimyasal koyup etkisizleştirmekti.

Onuu bir kutuya koyup okyanusun diğer ucuna kargoladık.

so just place it into a box and ship it across the ocean,

and that's what we did.

Yaptığımız şey tam da buydu.

Onları takımımın çalıştığı yere, Boston'a, yolladık.

We sent it to Boston, where my team works.

And we also worked around the clock doing shift work, day after day,

Ayrıca vardiyalı olarak saatlerce çalıştık, günbegün

and we quickly generated 99 genomes of the Ebola virus.

ve sonunda Ebola virüsünün 99 genomunu oluşturduk.

This is the blueprint -- the genome of a virus is the blueprint.

Bu taslaktı --bir virüsün genomu onun taslağıdır.

We all have one.

Hepimizde bir tane var.

It says everything that makes up us,

Bu taslak, bizi biz yapan şeyleri anlatıyor

and it tells us so much information.

ve hatta daha da fazlasını.

The results of this kind of work are simple and they're powerful.

Bu tür çalışmaların sonucu basit ama çok güçlüdür.

Aslında biz, bu 99 farklı virüsü alabilir,

We could actually take these 99 different viruses,

look at them and compare them,

onlara bakıp karşılaştırabilirdik.

and we could see, actually, compared to three genomes

Daha önceden Gine'de yayınlanan

3 adet genomla karşılaştırıldığında

that had been previously published from Guinea,

Gine'de aylar önce yine insanlarda ortaya çıkan salgının

we could show that the outbreak emerged in Guinea months before,

insandan insana bulaştığını gösterebilirdik.

once into the human population,

and from there had been transmitting from human to human.

İşte bu, nasıl müdahale edeceğinizi

Now, that's incredibly important

when you're trying to figure out how to intervene,

anlamaya çalışırken inanılmaz derecede önemli olur.

but the important thing is contact tracing.

Ama önemli olan şey, temas takibi.

We also could see that as the virus was moving between humans,

Ayrıca bir şey daha gördük ki, virüs insanlar arasında yayılırken

it was mutating.

aynı zamanda mutasyona uğruyormuş.

And each of those mutations are so important,

Her bir mutasyon çok önemli.

because the diagnostics, the vaccines,

Çünkü teşhisler, aşılar,

the therapies that we're using,

kullandığımız terapiler,

are all based on that genome sequence, fundamentally --

hepsi bir genom dizisine bağlı --temel olarak.

that's what drives it.

Bu onu harekete geçiren şey.

And so global health experts would need to respond,

Yani global sağlık uzmanlarının cevap vermeleri gerekecekti,

would have to develop,

yaptıkları her şeyi geliştirmeleri,

to recalibrate everything that they were doing.

yeniden ayarlamaları gerekecekti.

Ama standart bilimsel yöntemlerle o noktada ne yapabilirdim:

But the way that science works, the position I was in at that point

Elimde veri vardı

is, I had the data,

ve bir hangarda çok uzun bir süre çalışabilirdim,

and I could have worked in a silo for many, many months,

analyzed the data carefully, slowly,

verileri dikkatlice analiz eder,

submitted the paper for publication, gone through a few back-and-forths,

biraz düzenlemeden sonra makalemi yayına gönderir

and then finally when the paper came out, might release that data.

ve sonunda yayınlandığında bu verileri paylaşabilirdim.

That's the way the status quo works.

Mevcut durumun çalışma şekli bu.

Ama bu noktada işe yaramazdı, değil mi ?

Well, that was not going to work at this point, right?

We had friends on the front lines

Ön saflarda arkadaşlarımız vardı.

and to us it was just obvious that what we needed is help,

Yardıma ihtiyacımız olduğu çok açıktı,

lots of help.

çok yardıma.

So the first thing we did is,

İlk olarak yaptığımız şey ise,

as soon as the sequences came off the machines,

diziler makinelerden çıkar çıkmaz

onları internete koymak oldu.

we published it to the web.

We just released it to the whole world and said, "Help us."

Hepsini yayınladık ve dedik ki: "Bize yardım edin."

ve yardım geldi.

And help came.

Before we knew it,

Biz onu tanımadan önce,

we were being contacted from people all over,

bütün insanlar bizimle iletişime geçiyordu.

surprised to see the data out there and released.

Veriler her yerde ve yayınlanmış.

Some of the greatest viral trackers in the world

Birdenbire, Dünya'nın en iyi virüs takipçileri,

were suddenly part of our community.

bizim grubumuza dâhil olmuşlardı.

Bu sanal yolda hep beraber çalışıyorduk.

We were working together in this virtual way,

sharing, regular calls, communications,

Paylaşıyorduk, iletişime geçiyorduk.

Virüsü anbean takip etmeye çalışıyorduk,

trying to follow the virus minute by minute,

to see ways that we could stop it.

onu durdurabilmeyi başarmak için.

Böyle gruplar oluşturmak için çok fazla yöntem var.

And there are so many ways that we can form communities like that.

Bu salgın patlak verdiğinde, herkes öğrenmeye, yardım etmeye

Everybody, particularly when the outbreak started to expand globally,

was reaching out to learn, to participate, to engage.

ve çalışmaya çok istekliydi.

Everybody wants to play a part.

Herkes bunun bir parçası olmak istiyor.

The amount of human capacity out there is just amazing,

İnsan kapasitesinin yapabileceği şeyler tek kelimeyle inanılmaz.

and the Internet connects us all.

İnternet hepimizi birbirine bağlıyor.

And could you imagine that instead of being frightened of each other,

Hayal edin, birbirimizden korkmak yerine,

birbirimize şunları söyleyelim:

that we all just said, "Let's do this.

"Haydi yapalım, beraber çalışalım ve bu işi başaralım."

Let's work together, and let's make this happen."

But the problem is that the data that all of us are using,

Ama problem aslında hepimizin kullandığı veride.

Googling on the web, is just too limited to do what we need to do.

Yapmamız gerekenler için internette gezinmek yetersiz.

And so many opportunities get missed when that happens.

Ve sadece bunu yaptığımızda birçok fırsat kaçıyor.

So in the early part of the epidemic from Kenema,

Kenema salgının erken safhalarında

we'd had 106 clinical records from patients,

toplam 106 klinik raporumuz vardı.

and we once again made that publicly available to the world.

Ve bir kez daha bunu Dünya'ya yaydık.

Bizim kendi laboratuvarımızda bu 106 raporu bilgisayara verdiğimizde

And in our own lab, we could show that you could take those 106 records,

we could train computers to predict the prognosis for Ebola patients

Ebola hastalığının sonucunu tahmin ettirmeyi başardık,

to near 100 percent accuracy.

%100 doğruluk oranıyla.

And we made an app that could release that,

Ardından bir uygulama yapıp yayınladık,

to make that available to health-care workers in the field.

sahadaki sağlık çalışanlarının kullanabilmeleri için.

But 106 is just not enough to make it powerful,

Ama bunu güçlü veya geçerli kılmak için

106 rapor yeterli değildi.

to validate it.

So we were waiting for more data to release that.

O yüzden yayınlamak için daha çok veriye ihtiyacımız vardı

and the data has still not come.

ve o verilere hâlâ ulaşamadık.

We are still waiting, tweaking away,

Hâlâ bekliyoruz,

birlikte çalışmak yerine hangarlarda hâlâ bekliyoruz.

in silos rather than working together.

And this just -- we can't accept that.

Ve bu sadece-- biz bunu kabul edemeyiz

Değil mi ? Siz, hiçbiriniz bunu kabul edemezdi.

Right? You, all of you, cannot accept that.

Buradaki konu hayatlarımız

It's our lives on the line.

And in fact, actually,

Aslında, doğrusu şu ki

many lives were lost, many health-care workers,

bir sürü hayat kaybedildi, birçok sağlık çalışanı,

including beloved colleagues of mine,

benim iş arkadaşlarım da dâhil.

five colleagues: Mbalu Fonnie, Alex Moigboi,

5 iş arkadaşım: Mbalu Fonnie, Alex Moigboi,

Dr. Humarr Khan, Alice Kovoma and Mohamed Fullah.

Dr. Humarr Khan, Alice Kovoma ve Muhammed Fullah.

These are just five of many health-care workers

Bunlar Kenema ve ötesinde, bütün dünya sessizce

at Kenema and beyond

çalışırken hayatlarını kaybetmiş olan

that died while the world waited and while we all worked,

5 tane sağlık çalışanı.

quietly and separately.

Gördüğünüz üzere Ebola, insanlığa karşı

See, Ebola, like all threats to humanity,

diğer tehditler gibi gücünü

it's fueled by mistrust and distraction and division.

güvensizlikten, dikkat dağıtmaktan ve bölünmekten alıyor.

Biz aramıza siper örüp birbirimizle savaşmaya başladığımız an

When we build barriers amongst ourselves and we fight amongst ourselves,

virüs çok iyi gelişiyor ve yükseliyor.

the virus thrives.

But unlike all threats to humanity,

Ama insanlığa karşı olan tehditlerin tam aksine

Ebola is one where we're actually all the same.

Ebola, hepimizin aslında bir olduğu

ve beraber savaştığı bir tehdit.

We're all in this fight together.

Ebola başka bir insanın kapısının eşiğinde, yakında bizde de olabilir.

Ebola on one person's doorstep could soon be on ours.

And so in this place with the same vulnerabilities,

Yine de bu mekânda, aynı zayıflıklarla, aynı kuvvetlerle,

the same strengths, the same fears, the same hopes,

aynı korkularla, aynı umutlarla,

I hope that we work together with joy.

hepimiz aynı zevk içinde çalışırız diye umuyorum.

A graduate student of mine was reading a book about Sierra Leone,

Benim bir mezun öğrencim Sierra Leone ile ilgili bir kitap okuyordu

and she discovered that the word "Kenema,"

ve "Kenema" sözcüğünü keşfetti.

the hospital that we work at and the city where we work in Sierra Leone,

Sierra Leone'de çalıştığımız şehrin ve hastanenin adı.

Mende sözcüğünden geliyordu. "Nehir gibi temiz, şeffaf

is named after the Mende word for "clear like a river, translucent

and open to the public gaze."

ve topluma açık" demekmiş.

That was really profound for us,

Bu gerçekten bizim içimize işledi.

Çünkü onu bilmeden,

because without knowing it, we'd always felt

çalışanları gururlandırmamız için, topluma açık çalışmamız,

that in order to honor the individuals in Kenema where we worked,

paylaşmamız ve birlikte çalışmamız gerekiyordu

we had to work openly, we had to share and we had to work together.

ve bunu yapmalıydık.

And we have to do that.

We all have to demand that of ourselves and others --

Kendimizden ve diğerlerinden hep şunu talep etmemiz gerekiyordu--

salgın başladığında birbirimize açık olmamız lazımdı.

to be open to each other when an outbreak happens,

to fight in this fight together.

Bu savaşta savaşabilmek için.

Because this is not the first outbreak of Ebola,

Çünkü bu Ebola'nın ilk salgını değil

it will not be the last,

ve sonuncusu da olmayacak

ve oralarda Lassa virüsü gibi beklemede kalan

and there are many other microbes out there that are lying in wait,

milyonlarca mikrop var.

like Lassa virus and others.

And the next time this happens,

Bir dahaki sefere bu olduğunda

milyonlarca şehirde de olabilir, burada da.

it could happen in a city of millions, it could start there.

It could be something that's transmitted through the air.

Havadan yayılan bir virüs de olabilir.

Hatta bilerek yayılmış bile olabilir.

It could even be disseminated intentionally.

And I know that that is frightening, I understand that,

Ve bu gerçekten korkunç, biliyorum.

but I know also, and this experience shows us,

Ama aynı zamanda

bu şeyi yenmek için teknolojimizin ve kapasitemizin

that we have the technology and we have the capacity

to win this thing,

olduğunu biliyorum.

to win this and have the upper hand over viruses.

Bunu yenmek ve diğer virüslerin üstesinden gelmek için.

But we can only do it if we do it together

Ama bunu sadece birlikte çalışırsak yapabiliriz

and we do it with joy.

ve bunu zevk alarak yaparız.

So for Dr. Khan

Yani, Dr. Khan

and for all of those who sacrificed their lives on the front lines

ve kendini feda etmiş diğer herkes,

her zaman bizimle beraber olacaklar.

in this fight with us always,

Bırakın da bizler de onlarla beraber olalım.

let us be in this fight with them always.

And let us not let the world be defined

Dünya'mızın tek bir virüsten

by the destruction wrought by one virus,

dolayı yok olmasına izin vermeyelim.

but illuminated by billions of hearts and minds

Milyonlarca kalbin ve zihnin ışıklandırdığı ve beraber çalıştığı

working in unity.

bir Dünya bırakalım.

Thank you.

Teşekkürler.

(Alkışlar)

(Applause)