Where does creativity hide? | Amy Tan

Amy Tan'la yaratıcılık üzerine

Çeviri: Erdem Kurul Gözden geçirme: Mete Güre

The Value of Nothing: Out of Nothing Comes Something.

Hiçliğin değeri: hiçlikten birşey çıkar.

That was an essay I wrote when I was 11 years old

Bu ben henüz 11 yaşındayken yazdığım bir makaleydi.

and I got a B+. (Laughter)

ve bu makaleden not olarak B+ aldım.

What I'm going to talk about: nothing out of something, and how we create.

Şimdi konuşacağım konu: Hiçbir şeyden birşey çıkarma ve bizim yaratıcılığımız.

And I'm gonna try and do that within

Size bunu anlatmaya çalışacağım ve bunu,

the 18-minute time span that we were told to stay within,

bana verilen 18 dakikalık zaman diliminde yapmam gerek,

and to follow the TED commandments:

TED kuralları gereğince:

that is, actually, something that creates

ki bu, aslında, ölüme çok yakınmışsın gibi

a near-death experience,

bir his veriyor,

but near-death is good for creativity.

fakat ölümü yakından hissetme yaratıcılık için iyidir.

(Laughter) OK.

(Gülüşmeler) TAMAM.

So, I also want to explain,

Bunları size açıklamak istememin bir diğer sebebi de,

because Dave Eggers said he was going to heckle me

eğer size evrensel yaratıcılık hakkında yalan veya yanlış bir şey söylersem

if I said anything that was a lie, or not true to universal creativity.

Dave Eggers gelip başımın etini yiyeceğini söylemesidir.

And I've done it this way for half the audience, who is scientific.

Ve ben bu açıklama yolunu, seyircilerimin yarısını oluşturan bilimsel düşünenler için seçiyorum.

When I say we, I don't mean you, necessarily;

Ben "biz" dediğimde, zorunlu olarak sizi kastetmiyor olabilirim:

I mean me, and my right brain, my left brain

Ben "beni" ve sağ beynimi, sol beynimi,

and the one that's in between that is the censor

ile ikisinin ortasında kalan algılayıcı ve

and tells me what I'm saying is wrong.

bana söylediklerimin yanlış olduğunu anlatan kısmı kastediyorum.

And I'm going do that also by looking at

Ve bunu aynı zamanda yaratıcı sürecimin bir parçası

what I think is part of my creative process,

olduğunu düşündüğüm, birden fazla şeyin oluşumunu içeren

which includes a number of things that happened, actually --

kısmına bakarak yapacağım; aslında--

the nothing started even earlier than the moment

hiç birşey, benim yeni bir şey yarattığım anın

in which I'm creating something new.

çok öncesinden başlamıştı.

And that includes nature, and nurture,

Ve bu doğayı, yetiştirilişi,

and what I refer to as nightmares.

ve benim kabus diye adlandırdığım şeyleri kapsar.

Now in the nature area, we look at whether or not

Şimdi doğa kısmında, biz

we are innately equipped with something, perhaps

doğuştan birşeyle donatılıp donatılmadığımıza bakarız, belki de

in our brains, some abnormal chromosome

beyinlerimizde, bir takım normal olmayan kromozomlar

that causes this muse-like effect.

ilhamvari bir etkiyi tetikliyordur.

And some people would say that we're born with it in some other means.

Ve bazı insanlar bize doğumla gelen bu özelliği

And others, like my mother,

farklı yollardan edindiğimizi söylerler; ve diğerleri de, tıpkı annem gibi,

would say that I get my material from past lives.

benim materyalimi geçmiş hayatlardan alığımı söyler.

Some people would also say that creativity

Aynı zamanda bazı insanlar yaratıcılığın birtakım diğer

may be a function of some other neurological quirk --

beyinsel tuhaflığın sebep olduğu bir fonksiyon olduğunu söylerler --

van Gogh syndrome -- that you have a little bit of, you know, psychosis, or depression.

van Gogh sendromu -- bu da sizde azıcık, bilirsiniz, psikoz ve depresyon var demek.

I do have to say, somebody -- I read recently

Şunu da söylemek zorundayım, birisi -- geçenlerde okuduğuma göre

that van Gogh wasn't really necessarily psychotic,

van Gogh gerçekte psikotik olmak zorunda değil --

that he might have had temporal lobe seizures,

ki bu kişi bazen şakağından kaynaklı krizler geçiriyor olabilir,

and that might have caused his spurt of creativity, and I don't --

ve bu da yaratıcılığını fışkırtıyor olabilir, ve bende bu olmuyor --

I suppose it does something in some part of your brain.

Sanırım bu beyninin bir kısmına birşeyler yapıyor.

And I will mention that I actually developed

Ve şunu belirtmek isterim ki bende de

temporal lobe seizures a number of years ago,

birkaç yıl öncesinde bu tip beyinsel krizler oluşuyordu,

but it was during the time I was writing my last book,

fakat o zamanlar en son kitabımı yazıyordum,

and some people say that book is quite different.

ve bazıları bu kitabın çok farklı olduğunu söylüyordu.

I think that part of it also begins with a sense of identity crisis:

Bence bu kısım kişilik bulma kriziyle başlıyor:

you know, who am I, why am I this particular person,

bilirsinmiz, ben kimim, ben niye bu olduğum kişiyim,

why am I not black like everybody else?

niye diğer insanlar gibi siyah değilim?

And sometimes you're equipped with skills,

Ve bazen siz birtakım becerilerle donatılırsınız,

but they may not be the kind of skills that enable creativity.

fakat bu beceriler sizin yaratıcılığınızı ortaya çıkaranlar olmayabilir.

I used to draw. I thought I would be an artist.

Eskiden çizerdim. Ressam olacağımı düşünürdüm.

And I had a miniature poodle.

Ve minyatür bir kaniş cinsi köpeğim vardı.

And it wasn't bad, but it wasn't really creative.

Ve çizimlerim kötü değildi, fakat yaratıcı da değildi.

Because all I could really do was represent in a very one-on-one way.

Çünkü aslında yaptığım birebir ifade etmekti.

And I have a sense that I probably copied this from a book.

Ve öyle hissediyorum ki bunu büyük ihtimalle bu kitaptan kopyaladım.

And then, I also wasn't really shining in a certain area that I wanted to be,

Ve sonrasında herhangi bir alanda belirgin bir şekilde istediğim gibi parlak değildim,

and you know, you look at those scores, and it wasn't bad,

ve biliyorsunuzdur, bu skorlara bakınca, ve kötü değil,

but it was not certainly predictive that I would one day make

fakat ilerde bir gün

my living out of the artful arrangement of words.

hayatımı kelimelerin sanatsal derlemesiyle kazanabileceğim kesinlikle tahmin edilemezdi.

Also, one of the principles of creativity is to have a little childhood trauma.

Ayrıca, yaratıcılığın prensiplerinden biri de küçük bir çocukken travme geçirmektir.

And I had the usual kind that I think a lot of people had,

Ve ben herkesin düşündüğü gibi olağan bir çocukluk geçirdim,

and that is that, you know, I had expectations placed on me.

ve bu şöyle, bilirsiniz, ben üzerimde beklentiler oluşturdum.

That figure right there, by the way,

Şurdaki şekil, bu arada,

figure right there was a toy given to me when I was but nine years old,

şu şekil ben henüz dokuz yaşındayken bana verilen bir oyuncaktı,

and it was to help me become a doctor from a very early age.

ve bu bana doktor olabilmeme yardımcı olmak için çok genç bir yaşta verildi.

I have some ones that were long lasting: from the age of five to 15,

Daha uzun sürenlerde oldu: beş yaşından 15 yaşına kadar,

this was supposed to be my side occupation,

bu sözde benim yan işim olacaktı,

and it led to a sense of failure.

ve sonunda başarısızlık duygusuna yol açtı.

But actually, there was something quite real in my life

Fakat aslında hayatımda bayağı gerçek birşey vardı

that happened when I was about 14.

ki bu da ben 14 yaşlarındayken oldu.

And it was discovered that my brother, in 1967, and then my father,

Ve bu önce 1967 yılında erkek kardeşimde daha sonra da babamda,

six months later, had brain tumors.

altı ay sonra beyin tümörü keşfedildi.

And my mother believed that something had gone wrong,

Ve annem birşeylerin yanlış gittiğine inanıyordu,

and she was gonna find out what it was, and she was gonna fix it.

ve bunun ne olduğunu bulacaktı. Ve sonra da sorunu çözecekti.

My father was a Baptist minister, and he believed in miracles,

Babam baptist bir vaizdi, ve mucizelere inanırdı,

and that God's will would take care of that.

ve bu da tanrının sorunumuzla ilgileneceğiydi.

But, of course, they ended up dying, six months apart.

Fakat tabi ki, altı ay arayla sonunda vefat ettiler.

And after that, my mother believed that it was fate, or curses

Ve bundan sonra, annem bunun kader veya lanet olduğuna inandı,

-- she went looking through all the reasons in the universe

-- evrendeki heryerde bütün sebepleri araştırmaya koyularak

why this would have happened.

bunun neden olduğunu anlamaya çalıştı.

Everything except randomness. She did not believe in randomness.

Rastgele olaylardan başka herşey. Rastgele olaylara inanmıyordu.

There was a reason for everything.

Herşey için bir neden olmalıydı.

And one of the reasons, she thought, was that her mother,

Ve inandığı nedenlerden biri de annesinin,

who had died when she was very young, was angry at her.

ki anneside o çok gençken vefat etmişti, ona kızgın olmasıydı.

And so, I had this notion of death all around me,

Ve ben ölümün bu halini etrafımda hissettim

because my mother also believed that I would be next, and she would be next.

çünkü annem aynı zamanda benim sırada olduğumu, ve kendisinin de sonra geleceğini düşünürdü.

And when you are faced with the prospect of death very soon,

Ve siz ne zaman ki çok yakında ölüm beklentisi ile yüzleşirsiniz,

you begin to think very much about everything.

herşey hakkında çok fazla düşünmeye başlarsınız.

You become very creative, in a survival sense.

Siz böylece çok yaratıcı olursunuz, bir nevi hayatta kalma duyusu gibi.

And this, then, led to my big questions.

Ve bu, o zaman, beni büyük sorulara yöneltti.

And they're the same ones that I have today.

Ve bunlar bugün de sorduğum sorular.

And they are: why do things happen, and how do things happen?

Ve bunlar: Birşeyler neden olur, ve bunlar nasıl olur?

And the one my mother asked: how do I make things happen?

Ve bir tanesi de annemin sorduğu: Ben birşeylerin olmasını nasıl sağlarım?

It's a wonderful way to look at these questions, when you write a story.

Bir hikaye yazacağınız zaman bu sorulara bakmak mükemmel bir yol.

Because, after all, in that framework, between page one and 300,

Çünkü her şeyden sonra, bu çatı altında, sayfa bir ile 200 arasında,

you have to answer this question of why things happen, how things happen,

siz şeylerin neden, nasıl ve hangi sırada olduğunu cevaplamanız gerekiyor.

in what order they happen. What are the influences?

Etkilenmeler nelerdir?

How do I, as the narrator, as the writer, also influence that?

Ben bir hikayeci olarak, yazar olarak bunu nasıl etkiliyorum?

And it's also one that, I think, many of our scientists have been asking.

Ve bu ayrica düşündüğüm üzere bizim bilimadamlarının da sorduğu sorudur.

It's a kind of cosmology, and I have to develop a cosmology of my own universe,

Bu bir çeşit kozmoloji, ve benim kendi evrenimde kozmoloji geliştirmem gerekti,

as the creator of that universe.

evrenin bir yaratıcısı olarak.

And you see, there's a lot of back and forth

Ve görüyorsunuz, bir çok ileri geri durumlar

in trying to make that happen, trying to figure it out

bunu yapmak için var, bunu ortaya çıkarmak için

-- years and years, oftentimes.

-- yıllar ve yıllar, çoğu zaman.

So, when I look at creativity, I also think that it is this sense or this inability

Böylece ben ne zaman yaratıcılığa baksam aynı zamanda onun

to repress, my looking at associations in practically anything in life.

hayattaki her şeyde baktığım çağrıştırmaları bastırmak için kullandığım bu duygu veya yetmezlik olduğunu düşünürüm.

And I got a lot of them during what's been going on

Ve benim bunlar bir çok tane var

throughout this conference,

bu konferans süresince,

almost everything that's been going on.

hemen hemen olagelen herşeyde.

And so I'm going to use, as the metaphor, this association:

Ve ayrıca benim kullanacagım, mecazi olarak, bu çağrıştırma:

quantum mechanics, which I really don't understand,

kuantum mekaniği, ki aslında anlamam,

but I'm still gonna use it as the process

fakat yine de bu süreçte

for explaining how it is the metaphor.

açıklamalarımda mecazi olarak kullanacağım.

So, in quantum mechanics, of course, you have dark energy and dark matter.

Kuantum mekaniğinde, tabi ki, koyu enerji ve koyu madde var.

And it's the same thing in looking at these questions of how things happen.

Ve bu da bir şeylerin nasıl olduğuna baktığın sorularla aynı şeydir.

There's a lot of unknown, and you often don't know what it is except by its absence.

Bir çok bilinmeyen var, ve siz sıkça olmayan birşeyden başka birşey bilmezsiniz.

But when you make those associations,

Fakat siz bu çağrışımları yaptığınızda,

you want them to come together in a kind of synergy in the story,

bunların bir çeşit sinerji içerisinde hikayede bir araya gelmesini istiyorsunuz,

and what you're finding is what matters. The meaning.

ve bulduğunuz şey önemli olan şeydir. Anlam.

And that's what I look for in my work, a personal meaning.

Ve bu benim çalışmamda aradığımdır, kişisel bir anlam.

There is also the uncertainty principle, which is part of quantum mechanics,

Bir de kuantum mekaniğin bir parçası olan belirsizlik prensibi var,

as I understand it. (Laughter)

anladığım kadarıyla. (Gülüşmeler)

And this happens constantly in the writing.

Ve bu yazarken sürekli olur.

And there's the terrible and dreaded observer effect,

Ve bir de bu berbat ve dehşet verici gözlemci etkisi var,

in which you're looking for something, and

bu etkide birşeyler bakıyorsun, ve

you know, things are happening simultaneously,

bilirsiniz, birşeyler eş zamanlı oluyor,

and you're looking at it in a different way,

ve ona başka bir şekilde bakıyorsunuz,

and you're trying to really look for the about-ness,

ve

or what is this story about. And if you try too hard,

Ya da bu hikaye ne hakkında. Ve eğer gerçekten çok çalışırsanız,

then you will only write the about.

sonradan siz sadece onun hakkında yazacaksınız.

You won't discover anything.

Hiçbirşey keşfetmeyeceksiniz.

And what you were supposed to find,

Ve sizin bulmanız gereken şey,

what you hoped to find in some serendipitous way,

bulmayı umut ettiğiniz şey, şans eseri bir şekilde,

is no longer there.

artık orada değildir.

Now, I don't want to ignore

Şimdi, istemediğim şey

the other side of what happens in our universe,

evrenin diğer tarafında neler olduğunu önemsememektir,

like many of our scientists have.

bir çok bilim adamları gibi.

And so, I am going to just throw in string theory here,

Ve böylece burda sicim teorisini ortaya atacağım,

and just say that creative people are multidimensional,

ve sadece yaratıcı insanların çok boyutlu olduğunu farz edince,

and there are 11 levels, I think, of anxiety.

ve on bir seviye kaygı olduğunu düşünürsek, sanırım.

(Laughter) And they all operate at the same time.

(Gülüşmeler) Ve hepsinin aynı anda işliyor.

There is also a big question of ambiguity.

Bir de belirsizlik üzerine büyük soru var.

And I would link that to something called the cosmological constant.

Ve ben bunu kozmolojik sabit denilen şeyle bağlaştırırım.

And you don't know what is operating, but something is operating there.

Ve neyin işlediğini bilmezsiniz, fakat orada birşeylerin işlediğini bilirsiniz.

And ambiguity, to me, is very uncomfortable

Ve belirsizlik, bana göre, hayatımda çok rahatsız edicidir,

in my life, and I have it. Moral ambiguity.

ve vardır. Manevi belirsizlik.

It is constantly there. And, just as an example,

O sürekli oradadır. Ve sadece bir örnek,

this is one that recently came to me.

bu bana yakın zamanda gelen birşey.

It was something I read in an editorial by a woman

Bu bir kadın tarafından yazılan ve

who was talking about the war in Iraq. And she said,

Irak'taki savaştan bahseden bir başyazıda okuduğum birşeydi. Ve söylenen,

"Save a man from drowning, you are responsible to him for life."

"Bir adamı boğulmaktan kurtarın, artık ondan hayatın boyunca sorumlusun."

A very famous Chinese saying, she said.

Çok ünlü bir Çin sözü, diye anlatıyordu.

And that means because we went into Iraq, we should stay there

Ve bu demek ki Irak'a gittiğimiz için artık oradaki

until things were solved. You know, maybe even 100 years.

şeyler çözümlenene kadar kalmamız gerekir. Bilirsiniz, belki de 100 yıl.

So, there was another one that I came across,

Karşılaştığım diğer şey de,

and it's "saving fish from drowning."

ve bu "balığı boğulmaktan kurtarmak."

And it's what Buddhist fishermen say,

Ve bu da Budist balıkçıların söylediği,

because they're not supposed to kill anything.

çünkü onların hiçbirşeyi öldürmemeleri gerekiyor.

And they also have to make a living, and people need to be fed.

Ve onlar aynı zamanda yaşamak zorunda, ve insanların doymaya ihtiyacı var.

So their way of rationalizing that is they are saving the fish from drowning,

Bundan dolayı onların bu durumu rasyonelleştirmeleri de balıkları boğulmaktan kurtarmaları,

and unfortunately, in the process the fish die.

ve ne yazıkki bu süreçte balıklar ölüyor.

Now, what's encapsulated in both these drowning metaphors

Şimdi her iki boğulma mecazındaki anafikir

-- actually, one of them is my mother's interpretation,

-- aslında, bunlardan biri benim annemin yorumu,

and it is a famous Chinese saying, because she said it to me:

ve bu ünlü bir Çin sözüdür çünkü annem bana söyledi:

"save a man from drowning, you are responsible to him for life."

"Bir adamı boğulmaktan kurtarın, artık ondan hayatın boyunca sorumlusun."

And it was a warning -- don't get involved in other people's business,

Ve bu bir uyarıydı -- başka insanların işine karışma,

or you're going to get stuck.

ya da onların işinde sıkışır kalırsın.

OK. I think if somebody really was drowning, she'd save them.

Tamam. Sanırım eğer birisi boğulursa aslında onları kurtarırdı.

But, both of these sayings -- saving a fish from drowning,

Fakat bu iki söz de, balıkları boğulmaktan kurtarmak,

or saving a man from drowning -- to me they had to do with intentions.

veya bir adamı boğulmaktan kurtarmak, bana göre niyetle ilgili şeyler.

And all of us in life, when we see a situation, we have a response.

Ve hepimiz hayatımızda, böyle bir durum görürsek tepki veriririz.

And then we have intentions.

Ve hepimizin bir takım niyetleri vardır.

There's an ambiguity of what that should be that we should do,

Bu da ne yapmamız gerektiği hakkında ne yaptığımızdaki belirsizliktir,

and then we do something.

ve sonra birşeyler yapıyoruz.

And the results of that may not match what our intentions had been.

Ve sonuçlar niyetlerimize uymayabilir.

Maybe things go wrong. And so, after that, what are our responsibilities?

Belki birşeyler yanlış gitmiştir. Ve böylece, sonunda, bizim sorumluluklarımız nelerdir?

What are we supposed to do?

Ne yapmamız gerekiyor?

Do we stay in for life,

Hayat için durmalımıyız,

or do we do something else and justify and say, well, my intentions were good,

veya başka birşey mi yaparız ve savunduğumuz ve söylediğimiz şey, benim niyetim iyiydi,

and therefore I cannot be held responsible for all of it?

ve bundan dolayı bunun hepsi için sorumlu tutulamam mıdır?

That is the ambiguity in my life

Bu benim hayatımdaki çelişki olup

that really disturbed me, and led me to write a book called

beni gerçekten rahatsız eder ve beni şu kitabı yazmaya yönlendirir,

"Saving Fish From Drowning."

Balıkları Boğulmaktan Kurtarmak.

I saw examples of that. Once I identified this question, it was all over the place.

Bu soruyu belirledikten sonra bunun örneklerini gördüm. Bu her yerdeydi.

I got these hints everywhere.

Her yerde bir takım ipuçları buldum.

And then, in a way, I knew that they had always been there.

Ve sonra, bir bakıma, onların hep orada olduğunu anladım.

And then writing, that's what happens. I get these hints, these clues,

Ve sonra bunun ne olduğunu yazdım. Ben bu ipuçlarını bu imaları alıyorum,

and I realize that they've been obvious, and yet they have not been.

ve bunların apaçık olduğunu idrak ediyorum, ve yine de öyle değiller.

And what I need, in effect, is a focus.

Ve benim etkin olarak ihtiyacım olan şey odaklanmaktır.

And when I have the question, it is a focus.

Ve ne zaman bir sorum olsa, o odaklanmaktır.

And all these things that seem to be flotsam and jetsam in life actually go through

Ve hatayatta bütün bu yüzen uçuşan şeyler

that question, and what happens is those particular things become relevant.

bu sorudan geçer, ve bu şeylerde olan şeyler ilişkilenmeye başlar.

And it seems like it's happening all the time.

Ve bu her zaman oluyormuş hissi uyandırır.

You think there's a sort of coincidence going on, a serendipity,

Belirli çeşit bir rastlantı bir tesadüf olduğunu düşünürsünüz,

in which you're getting all this help from the universe.

ki bu bütün yardımı evrenden alır.

And it may also be explained that now you have a focus.

Ve size artık bir odağınız olduğu şeklinde açıklanır.

And you are noticing it more often.

Ve artık o daha sık dikkatinizi çeker.

But you apply this.

Fakat eğer bunu uygularsanız.

You begin to look at things having to do with your tensions.

Sizin hayatınızda gerginlikle ilgili olan şeylere bakmaya başlarsınız.

Your brother, who's fallen in trouble, do you take care of him?

Başı derde giren kardeşiniz olursa, ona gözkulak olur musunuz?

Why or why not?

Neden veya neden olmasin?

It may be something that is perhaps more serious

Belki de daha ciddi birşeydir

-- as I said, human rights in Burma.

-- söylediğim gibi, Burma'daki insan hakları.

I was thinking that I shouldn't go because somebody said, if I did, it would show

Düşünüyordum da oraya gitmemeliyim çünkü birisi eğer gidersem,

that I approved of the military regime there.

bu oradaki askeri rejimi onayladığımı göstereceğini söyledi.

And then, after a while, I had to ask myself,

Ve bir süre sonra, kendime sormak zorundaydım,

"Why do we take on knowledge, why do we take on assumptions

"Niye bilgiyi ciddiye alıyoruz, niye sanıları ciddiye alıyoruz

that other people have given us?"

ki bütün bunlar bize başka insanlar tarafından iletilenler?"

And it was the same thing that I felt when I was growing up,

Ve bu ben büyürken hissettiğim aynı şeydi,

and was hearing these rules of moral conduct from my father,

ve bütün bu manevi değerler içindeki bu kuralları babamdan duyardım,

who was a Baptist minister.

ki kendisi Baptiz bir vaizdi.

So I decided that I would go to Burma for my own intentions,

Böylece kendi insiyatifimle Burma'ya gitmeye karar verdim,

and still didn't know that if I went there,

ve hala oraya gidip gitmediğimi bilmiyorum,

what the result of that would be, if I wrote a book --

eğer bunun sonuçlarını bir kitap yazsam ne olurdu --

and I just would have to face that later, when the time came.

ve bununla sonra yüzleşecektim, zamanı geldiğinde.

We are all concerned with things that we see in the world that we are aware of.

Bu dünyada farkına vardığımız şeyler hakkında endişe duyarız.

We come to this point and say, what do I as an individual do?

Öyle bir noktaya gelir ve bir birey olarak ne yapmalıyım diye sorarız.

Not all of us can go to Africa, or work at hospitals,

&Hepimiz Africa'ya gidemeyiz, veya hastanede çalışamayız,

so what do we do, if we have this moral response, this feeling?

böylece eğer manevi tepkimiz, bu duygumuz, olsaydı ne yapardık?

Also, I think one of the biggest things we are all looking at,

Ayrıca, bence baktığımız en önemli şeylerden birisi de,

and we talked about today, is genocide.

ve bunu bugün de konuştuk, soykırımdır.

This leads to this question.

Bu bizi şu soruya yönlendirir,

When I look at all these things that are morally ambiguous and uncomfortable,

bütün bu manevi çelişki ve rahatsızlıkların olduğu şeylere baktığımda,

and I consider what my intentions should be,

ve niyetimin ne olduğunu düşündüşümde,

I realize it goes back to this identity question that I had when I was a child

bunun ta çocukluğumdaki kimlik sorusuna kadar gittiğinin farkına vardım

-- and why am I here, and what is the meaning of my life,

-- ve niye buradayım, ve hayatımın anlamı ne,

and what is my place in the universe?

ve bu evrendeki yerim neresi?

It seems so obvious, and yet it is not.

Çok açık görünüyor, ve hala açık değil.

We all hate moral ambiguity in some sense,

Hepimiz bir şekilde manevi çelişkiden nefret ederiz,

and yet it is also absolutely necessary.

ve hala bunun kesinlikle gerekli olduğunu düşünüyorum.

In writing a story, it is the place where I begin.

Bir hikayeyi yazarken, bu başladığım yerdir.

Sometimes I get help from the universe, it seems.

Bazen bu yardımı evrenden alıyorum gibi görünüyor.

My mother would say it was the ghost of my grandmother from the very first book,

Annem ilk kitabımdan beri bunun büyük annemin hayaleti olduğunu söylerdi,

because it seemed I knew things I was not supposed to know.

çünkü bilmemem gereken şeyleri bildiğim ortaya çıkardı.

Instead of writing that the grandmother died accidentally,

Büyük annemin kazara vefat ettiğini yazmaktansa,

from an overdose of opium, while having too much of a good time,

çok güzel bir zaman geçirirken aldığım yüksek dozdaki afyonun etkisiyle,

I actually put down in the story that the woman killed herself,

ben hikayede onun kendi kendini öldürdüğü şeklinde koymuşum,

and that actually was the way it happened.

ve gerçekte de bu aynen böyle olmuş.

And my mother decided that that information must have come from my grandmother.

Ve annem bu bilginin bana büyük annemden geldiğine inanmaya karar verdi.

There are also things, quite uncanny,

Ayrıca anlaşılmaz olan şeyler vardı,

which bring me information that will help me in the writing of the book.

ki bunlar bana kitap yazarken yardım eden bilgileri getirirlerdi.

In this case, I was writing a story

Bu durumda, ben bir hikaye yazıyordum

that included some kind of detail, period of history, a certain location.

içinde bir takım detay, tarih dönemi ve belirli bir yerin olduğu hikaye.

And I needed to find something historically that would match that.

Ve ben tarihsel olarak buna uyan birşey bulmak zorundaydım.

And I took down this book, and I --

Ve ben bu kitabı aldım, ve ben --

first page that I flipped it to was exactly the setting, and the time period,

çevirdiğim ilk sayfasından bunun tam da istediğim kurgu ve zaman peryoduydu.

and the kind of character I needed -- was the Taiping rebellion,

Ve bana lazım olan karakter de Taipingli asiydi,

happening in the area near Guilin, outside of that,

Qualin yakınlarındaki ve dışındaki yerlerde vaki buluyordu,

and a character who thought he was the son of God.

ve kendisinin tanrının oğlu olduğunu düşünen bir karakter.

You wonder, are these things random chance?

Merak edersiniz, bunlar rastgele olan bir olasılık mıdır?

Well, what is random? What is chance? What is luck?

Şey, rasgele nedir? Olasılık nedir? Şans nedir?

What are things that you get from the universe that you can't really explain?

Evrenden alıp da açıklayamadığın şeyler nelerdir?

And that goes into the story, too.

Ve hikayeye bu da giriyordu.

These are the things I constantly think about from day to day.

Günden güne sık sık düşündüğüm şeyler var.

Especially when good things happen,

Özellikle iyi birşeyler olduğunda,

and, in particular, when bad things happen.

ve belirli olarak, kötü birşeyler olduğunda.

But I do think there's a kind of serendipity,

Fakat ben bir takım şans olduğunu düşünüyorum,

and I do want to know what those elements are,

ve buna katkıda bulunan bilmek istediğim elemanlar,

so I can thank them, and also try to find them in my life.

böylelikle onlara şükranımı sunabilirim, ve ayrıca onları kendi hayatımda aramaya çalışırım.

Because, again, I think that when I am aware of them, more of them happen.

Çünkü, yine, düşünüyorum ki ne zamanki onlardan haberdarım, daha çoğu olur.

Another chance encounter is when I went to a place

Başka karşılaşma ihtimali de o yere gittiğimdedir

-- I just was with some friends, and we drove randomly to a different place,

-- sadece bir kaç arkadaşımlayımdır, ve rastgele değişik bir yere sürüyoruz,

and we ended up in this non-tourist location,

ve sonunda turistik olmayan bu yere geliyoruz,

a beautiful village, pristine.

güze bir köy, el değmemiş.

And we walked three valleys beyond,

Ve üç vadi boyunca yürüyoruz,

and the third valley, there was something quite mysterious and ominous,

ve üçüncü vadide, son derece gizemli ve uğursuz birşey var,

a discomfort I felt. And then I knew that had to be [the] setting of my book.

bir rahatsızlık hissi. Ve bunun benim kitabımın kurgusu olduğunu anlıyorum.

And in writing one of the scenes, it happened in that third valley.

Ve bu sahneleriden birini yazarken, üçüncü vadide oldu.

For some reason I wrote about cairns -- stacks of rocks -- that a man was building.

Bir takım sebeplerden dolayı bu adamın inşa ettiği höyükten - taş istifinden - yazdım.

And I didn't know exactly why I had it, but it was so vivid.

Ve niye öyle yaptığımın sebebini bilmiyordum, fakat çok canlıydı.

I got stuck, and a friend, when she asked if I would go for a walk with her dogs,

Öyle kalmıştım, ve arkadaşım, bana köpeklerini gezdirmesine eşlik etmemi istediğinde,

that I said, sure. And about 45 minutes later,

tabi, dedim. Ve yaklaşık 45 dakika sonra,

walking along the beach, I came across this.

sahil kenarında yürürken, bununla karşılaştım.

And it was a man, a Chinese man,

Ve bu bir adamdı, Çinli bir adam,

and he was stacking these things, not with glue, not with anything.

ve o bu şeyleri üst üste istifliyordu, zamksız, hiçbirşey kullanmadan.

And I asked him, "How is it possible to do this?"

Ve ona bunun nasıl mümkün olduğunu sordum?

And he said, "Well, I guess with everything in life, there's a place of balance."

ve o dedi ki, şey, sanırım hayattaki herşeyde dengeye yer vardır.

And this was exactly the meaning of my story at that point.

Ve bu noktada söyledikleri benim hikayemim tam olarak anlamıydı.

I had so many examples -- I have so many instances like this, when I'm writing a story,

Birçok örneklerim var -- Ben bir hikaye yazdığımda bunun gibi birçok durumla karşılaşırım,

and I cannot explain it.

ve nedenini açıklayamam.

Is it because I had the filter that I have such a strong coincidence

Nedeni acaba benim böyle güçlü ihtimalleri filtre edişim midir,

in writing about these things?

tam da hakkında yazdığım anda ortaya çıkan şeyler için?

Or is it a kind of serendipity that we cannot explain, like the cosmological constant?

Ya da açıklayamadığımız bir çeşit tesadüf müdür, kozmolojik katsayı gibi?

A big thing that I also think about is accidents.

Kazalar hakkında düşündüğüm büyük şey de var.

And as I said, my mother did not believe in randomness.

Ve söylediğim üzere, annem tesadüjlere inanmazdı.

What is the nature of accidents?

Kazaların doğası nedir?

And how are we going to assign what the responsibility and the causes are,

Ve biz sorumluluk ve nedenlerini nasıl belirleyebiliriz,

outside of a court of law?

mahkeme kanunları dışında?

I was able to see that in a firsthand way,

Ben bunu ilk elden görüyordum,

when I went to beautiful Dong village, in Guizhou, the poorest province of China.

Çin'in en fakir bölgesinde bulunan Guizhou'daki güzel Dong köyündeyken.

And I saw this beautiful place. I knew I wanted to come back.

Ve çok güzel bir yer görduüm. Buraya tekrar geleceğimi biliyordum.

And I had a chance to do that, when National Geographic asked me

Ve bu imkana National Geopgraphic kanalı bana

if I wanted to write anything about China.

Çin hakkında birşey yazmak isteyip istemediğimi sorduğunda kavuştum.

And I said yes, about this village of singing people, singing minority.

Ve evet dedim, "Şarkı Söyleyen" köydeki, "Şarkı Söyleyen" azınlık hakkında.

And they agreed, and between the time I saw this place and the next time I went,

Ve kabul ettiler, bu yeri gördüğüm andan bir sonra göreceğim an arasında,

there was a terrible accident. A man, an old man, fell asleep,

dehşet bir kaza olmuş. Yaşlı bir adam uyuya kalmış,

and his quilt dropped in a pan of fire that kept him warm.

ve batteniyesi kendisini sıcak tutsun diye yaktığı ateşin içine düşmüş.

60 homes were destroyed, and 40 were damaged.

60 ev harap olmuş, 40 tanesi de zarar görmüş.

Responsibility was assigned to the family.

Sorumluluk aile üzerine atılmış.

The man's sons were banished to live three kilometers away, in a cowshed.

Adamın oğlu üç kilometere ötedeki inek ahırında yaşamaya zorlanmış.

And, of course, as Westerners, we say, "Well, it was an accident. That's not fair.

Ve tabi ki, batılılar olarak biz "Şey, ama bu bir kazaydı. Haksızlık bu.

It's the son, not the father."

Bu oğlu babası değil ki." deriz.

When I go on a story, I have to let go of those kinds of beliefs.

Ve hikayeye devam edersek, ben bu takım inançları kendimden uzaklaştırırım.

It takes a while, but I have to let go of them and just go there, and be there.

Biraz zaman alıyor, fakat ben oların gitmesine izin veririm ve oraya gider orada bulunurum.

And so I was there on three occasions, different seasons.

Ve böylece değişik mevsimlerde üç değişik olay olmuştu.

And I began to sense something different about the history,

Ve ben bu hikaye hakkında değişik birşeyler hissetmeye başladım

and what had happened before, and the nature of life in a very poor village,

ve burda önceden olan, ve bu fakir köydeki hayatın doğası,

and what you find as your joys, and your rituals, your traditions, your links

ve siz kendi neşe, ayin, gelenek ve diğer ailelerle bağınızı bulursunuz.

with other families. And I saw how this had a kind of justice, in its responsibility.

Ve ben bunun kendi sorumluluğu içinde nasıl bir adalet olduğunu gördüm.

I was able to find out also about the ceremony that they were using,

Ayrıca merasim hakkında kullandıklarını da buldum,

a ceremony they hadn't used in about 29 years. And it was to send some men

29 yıldır yapmadıkları bir merasim. Ve bu bazı adamları göndermekti

-- a Feng Shui master sent men down to the underworld on ghost horses.

-- Feng Shui ustası adamları karanlık dünyadaki hayalet atların üzerinde göndermişti.

Now you, as Westerners, and I, as Westerners,

Şimdi siz, batılılar olarak, ve ben batılı olarak,

would say well, that's superstition. But after being there for a while,

bunun bir batıl inanç olduğunu söyleriz. Fakat orada bir süre durunca,

and seeing the amazing things that happened,

ve hayret verici şeyler olduğunu görünce,

you begin to wonder whose beliefs are those that are in operation in the world,

bu inançların işleyen bu dünyadaki kimin inançları olduğunu merak etmeye başlarsınız,

determining how things happen.

birşeylerin nasıl olduğunu idraki için.

So I remained with them, and the more I wrote that story,

Böylece onlarla birlikte kaldım, ve ne kadar çok bu hikayeyi yazdımsa

the more I got into those beliefs, and I think that's important for me

o kadar çok bu inançlara dalarım, ve bunun benim için önemli olduğunu düşünürüm

-- to take on the beliefs, because that is where the story is real,

-- inançlardan birşeyler kapmak, çünkü bu hikayenin gerçek olduğudur,

and that is where I'm gonna find the answers

ve bu benim yanıtları bulacağım yerdir

to how I feel about certain questions that I have in life.

hayattaki belirli sorular hakkında nasıl hissettiğime dair.

Years go by, of course, and the writing, it doesn't happen instantly,

Yıllar geçer, tabi ki, ve yazı, birden bire oluşmaz,

as I'm trying to convey it to you here at TED.

bunu size burda TED'de aktarmaya çalıştığım gibi.

The book comes and it goes. When it arrives, it is no longer my book.

Kitap gelir ve kitap geçer. Ne zaman ki yetişir, o artık benim kitabım değildir.

It is in the hands of readers, and they interpret it differently.

O artık okuyucuların elindedir, ve onlar daha farklı yorumlarlar.

But I go back to this question of, how do I create something out of nothing?

Fakat bu soruya geri dönecek olursak, hiçbirşeyden nasıl birşeyler yaratırım?

And how do I create my own life?

Ve kendi hayatımda nasıl yaratırım?

And I think it is by questioning,

Ve bence bunu soruşturarak,

and saying to myself that there are no absolute truths.

ve kendime kesin doğrular olmadığını söyleyerek.

I believe in specifics, the specifics of story,

Ben belirginlikere inanırım, hikayedeki belirginliklere,

and the past, the specifics of that past,

ve geçmişte, geçmişin belirliklerine,

and what is happening in the story at that point.

ve bu noktadada hikayede olagelen budur.

I also believe that in thinking about things --

Ben ayrıca bu tip şeyler hakkında düşünerek

my thinking about luck, and fate, and coincidences and accidents,

benim şans, kader, ve tesadüf ve kazalar hakkında düşünerek,

God's will, and the synchrony of mysterious forces --

tanrının iradesine, ve gizemli güçlerin birlikteliklerine,

I will come to some notion of what that is, how we create.

Ben bunun ne olduğunu, nasıl yarattığımız olgusunu anlamaya başlarım.

I have to think of my role. Where I am in the universe,

Benim rolüm hakkında düşünürüm. Bu evrende neredeyim,

and did somebody intend for me to be that way, or is it just something I came up with?

ve başka birisi benim böyle olmamı mı istedi, ya da rastgele mi böyle olageldim?

And I also can find that by imagining fully, and becoming what is imagined --

Ve ben bunu tüm olarak hayal ederek bulurum, ve hayal edilene dönüşerek,

and yet is in that real world, the fictional world.

ve hala da gerçek dünyadadır, hayal edilen dünyada.

And that is how I find particles of truth, not the absolute truth, or the whole truth.

Ve ben bu şekilde gerçek parçacıklarını, mutlak gerçeği veya tüm gerçeği değil, bulurum.

And they have to be in all possibilities,

Ve bunlar bütün ihtimaller içinde olmalıdır,

including those I never considered before.

önceden hiç düşünmediklerimi bile.

So, there are never complete answers.

Böylece hiçbir zaman tastamam yanıtlar yoktur.

Or rather, if there is an answer, it is to remind

Ya da daha doğrusu, bir yanıt varsa, bu yanıt

myself that there is uncertainty in everything,

bana herşeyde bir belirsizlik olduğunu hatırlatmak içindir.

and that is good, because then I will discover something new.

ve bu iyi birşeydir. Çünkü ben bu şekilde yeni birşey keşfederim.

And if there is a partial answer, a more complete answer from me,

Ve eğer yarım bir yanıt varsa, daha tamam bir yanıt benim için,

it is to simply imagine.

bu sadece hayat etmek içindir.

And to imagine is to put myself in that story,

Ve hayat etmek kendimi hikayenin içine koymaktır,

until there was only -- there is a transparency between me and the story that I am creating.

en sonunda sadece -- ben ile yarattığım hikaye arasında bir şeffaflık vardır.

And that's how I've discovered that if I feel what is in the story

Ve bu benim hikayenin içinde nasıl hissettiğimi keşfetmemi sağlar

-- in one story -- then I come the closest, I think,

-- bir hikayede -- sonradan çok yaklaşırım, sanırım,

to knowing what compassion is, to feeling that compassion.

merhametin olduğunu biliğ onu hissederek.

Because for everything,

Çünkü bu herşeydir,

in that question of how things happen, it has to do with the feeling.

birşeylerin nasıl oluştuğu sorusu, bu duygu ile ilişkilidir.

I have to become the story in order to understand a lot of that.

Bütün bunları anlamak için hikayeye dönüşmem gerekir.

We've come to the end of the talk,

Konuşmamızın sonuna geldik,

and I will reveal what is in the bag, and it is the muse,

ve çantamın içinde ne olduğunu açıklayacağım, ve bu bir ilham,

and it is the things that transform in our lives,

ve bu hayatımızda dönüştürdüğümüz şeyler,

that are wonderful and stay with us.

harika olan ve biraz bekleyin.

There she is.

Kendileri burada.

Thank you very much!

Çok teşekkür ederim!

(Applause)

(Alkış)