Niall Ferguson: The 6 killer apps of prosperity

352,694 views ・ 2011-09-19

TED


Ju lutemi, klikoni dy herë mbi titrat në anglisht më poshtë për të luajtur videon.

Translator: Alda Mazreku Reviewer: Helena Bedalli
00:15
Let's talk about billions.
0
15260
3000
Le të flasim rreth miliardave.
00:18
Let's talk about
1
18260
3000
Le të flasim rreth
00:21
past and future billions.
2
21260
3000
të shkuarës dhe të ardhmes së miliardave.
00:24
We know
3
24260
2000
Ne e dimë
00:26
that about 106 billion people
4
26260
3000
që, rreth 106 miliard njerëz
00:29
have ever lived.
5
29260
2000
kanë jetuar.
00:31
And we know that most of them are dead.
6
31260
3000
Dhe ne e dimë që shumica e tyre kanë vdekur.
00:34
And we also know
7
34260
2000
Dhe ne dimë gjithashtu
00:36
that most of them live or lived in Asia.
8
36260
2000
që shumica e tyre jetojnë ose kanë jetuar në Azi.
00:38
And we also know
9
38260
2000
Po ashtu dimë
00:40
that most of them were or are very poor --
10
40260
4000
që shumica e tyre ishin ose janë shumë të varfër --
00:44
did not live for very long.
11
44260
3000
dhe nuk jetuan gjatë.
00:47
Let's talk about billions.
12
47260
3000
Le të flasim rreth miliardave.
00:50
Let's talk about
13
50260
2000
Le të flasim rreth
00:52
the 195,000 billion dollars of wealth
14
52260
4000
195,000 miliardë dollarë pasuri
00:56
in the world today.
15
56260
3000
në botë, sot
00:59
We know that most of that wealth
16
59260
3000
Ne e dimë se shumica e pasurisë
01:02
was made after the year 1800.
17
62260
3000
është bërë pas vitit 1800.
01:05
And we know that most of it
18
65260
3000
Dhe ne e dimë se shumica e saj
01:08
is currently owned
19
68260
2000
aktualisht zotërohet
01:10
by people we might call Westerners:
20
70260
4000
nga njerëz që mund t'i quajmë Perëndimorë:
01:14
Europeans, North Americans, Australasians.
21
74260
4000
Europianë, Amerikano-Veriorë, Australianë.
01:18
19 percent of the world's population today,
22
78260
3000
19 përqind e popullatës botërore, sot,
01:21
Westerners own two-thirds of its wealth.
23
81260
4000
Perëndimorët zotërojnë dy të tretat e pasurisë së saj.
01:25
Economic historians
24
85260
2000
Historianët ekonomikë
01:27
call this "The Great Divergence."
25
87260
3000
e quajnë " Divergjenca e madhe."
01:30
And this slide here
26
90260
2000
Dhe ky slajdi këtu
01:32
is the best simplification
27
92260
2000
është thjeshtimi më i mirë
01:34
of the Great Divergence story
28
94260
2000
i historisë së Divergjencës së Madhe
01:36
I can offer you.
29
96260
2000
që unë mund t'ju ofroj.
01:38
It's basically two ratios
30
98260
2000
Në parim, ka 2 tregues
01:40
of per capita GDP,
31
100260
2000
të GDP-së për frymë,
01:42
per capita gross domestic product,
32
102260
3000
Produkti i brëndshëm bruto për frymë,
01:45
so average income.
33
105260
2000
si dhe të ardhurat mesatare.
01:47
One, the red line,
34
107260
2000
Një, vija e kuqe,
01:49
is the ratio of British to Indian
35
109260
2000
është raporti i britanikëve me indianët
01:51
per capita income.
36
111260
2000
të të ardhurave për frymë.
01:53
And the blue line
37
113260
2000
Dhe vija blu
01:55
is the ratio of American to Chinese.
38
115260
3000
është raporti i amerikanëve me kinezët.
01:58
And this chart goes back to 1500.
39
118260
2000
Dhe ky grafik kthehet pas në 1500.
02:00
And you can see here
40
120260
2000
dhe ju mund të shihni këtu
02:02
that there's an exponential Great Divergence.
41
122260
3000
që ka një Divergjencë eksponenciale të Madhe.
02:05
They start off pretty close together.
42
125260
2000
Ata fillojnë pothuajse shumë afër njëri-tjetrit.
02:07
In fact, in 1500,
43
127260
2000
Në fakt, në 1500,
02:09
the average Chinese was richer than the average North American.
44
129260
3000
Kinezi i mesëm ishte më i pasur se Amerikani i mesëm.
02:13
When you get to the 1970s,
45
133260
3000
Kur arrini tek vitet 1970,
02:16
which is where this chart ends,
46
136260
2000
ku mbaron edhe ky grafik,
02:18
the average Briton is more than 10 times richer
47
138260
2000
Britaniku i mesëm ishte më shumë se 10 herë më e pasur
02:20
than the average Indian.
48
140260
2000
sesa Indiani i mesëm.
02:22
And that's allowing
49
142260
2000
Dhe kjo është llogaritur
02:24
for differences in the cost of living.
50
144260
2000
nga diferenca e kostos së jetesës.
02:26
It's based on purchasing power parity.
51
146260
3000
Është bazuar në paritetin e fuqinë blerëse.
02:29
The average American
52
149260
2000
Amerikani i mesëm
02:31
is nearly 20 times richer
53
151260
2000
është afërsisht 20 herë më e pasur
02:33
than the average Chinese
54
153260
2000
sesa Kinezi i mesëm
02:35
by the 1970s.
55
155260
2000
nga 1970.
02:37
So why?
56
157260
3000
Po përse?
02:40
This wasn't just an economic story.
57
160260
3000
Kjo nuk ishte vetëm një histori ekonomike.
02:43
If you take the 10 countries
58
163260
2000
Nëse do të merrni 10 shtetet
02:45
that went on to become
59
165260
3000
të cilat u bënë
02:48
the Western empires,
60
168260
2000
Perandoritë Perëndimore,
02:50
in 1500 they were really quite tiny --
61
170260
3000
në 1500 ato ishin realisht shumë të vogla
02:53
five percent of the world's land surface,
62
173260
2000
pesë përqind e sipërfaqes së tokës në botë ,
02:55
16 percent of its population,
63
175260
2000
16 përqind e popullatës,
02:57
maybe 20 percent of its income.
64
177260
3000
ndoshta 20 përqind e të ardhurave të saj.
03:00
By 1913,
65
180260
2000
Nga 1913,
03:02
these 10 countries, plus the United States,
66
182260
3000
këto 10 shtete, plus Shtetet e Bashkuara të Amerikës,
03:05
controlled vast global empires --
67
185260
3000
kontrolluan perandoritë e mëdha globale --
03:08
58 percent of the world's territory,
68
188260
2000
58 përqind të territorit të botës,
03:10
about the same percentage of its population,
69
190260
3000
dhe afërsisht të njëjtën përqindje të popullatës së tij,
03:13
and a really huge, nearly three-quarters share
70
193260
3000
dhe një pjesë me të vërtetë shumë të madhe, afërsisht tre të katërtat
03:16
of global economic output.
71
196260
2000
e prodhimit ekonomik global.
03:18
And notice, most of that went to the motherland,
72
198260
4000
Dhe vini re, shumica e tyre shkonin në atdhe,
03:22
to the imperial metropoles,
73
202260
2000
tek metropolet perandorake,
03:24
not to their colonial possessions.
74
204260
3000
jo në pronësi të kolonive të tyre.
03:28
Now you can't just blame this on imperialism --
75
208260
2000
Tani ju nuk mund të fajësoni vetem imperializmin
03:30
though many people have tried to do so --
76
210260
3000
megjithëse shumë njerëz janë përpjekur ta bëjnë këtë
03:33
for two reasons.
77
213260
3000
për dy arsye.
03:36
One, empire was the least original thing
78
216260
3000
Një, perandoria ishte gjëja më pak origjinale
03:39
that the West did after 1500.
79
219260
3000
që Perëndimi bëri pas 1500.
03:42
Everybody did empire.
80
222260
3000
Të gjithë bënë perandori.
03:45
They beat preexisting Oriental empires
81
225260
3000
Ata mundën Perandoritë Orientale ekzistuese
03:48
like the Mughals and the Ottomans.
82
228260
2000
si Mughalët(Indi) dhe Otomanët.
03:50
So it really doesn't look like empire is a great explanation
83
230260
3000
Pra me të vërtetë nuk duket se perandoria është një shpjegim i madh
03:53
for the Great Divergence.
84
233260
2000
për Divergjencat e Mëdha.
03:55
In any case, as you may remember,
85
235260
2000
Në çdo rast, siç mund të mbani mend,
03:57
the Great Divergence reaches its zenith in the 1970s,
86
237260
3000
Divergjenca e Madhe arriti kulmin e saj në vitet 1970,
04:00
some considerable time after decolonization.
87
240260
4000
në një kohë të konsiderueshme pas shkolonizimit.
04:04
This is not a new question.
88
244260
2000
Kjo nuk është një pyetje të re.
04:06
Samuel Johnson,
89
246260
2000
Samuel Johnson,
04:08
the great lexicographer,
90
248260
2000
leksikografi i madh,
04:10
[posed] it through his character Rasselas
91
250260
3000
[e paraqiti] atë nëpërmjet karakterit të Rasselas,
04:13
in his novel "Rasselas, Prince of Abissinia,"
92
253260
3000
në romanin e tij "Rasselas, Princi i Abissinisë,"
04:16
published in 1759.
93
256260
3000
publikuar në 1759.
04:19
"By what means are the Europeans thus powerful;
94
259260
3000
"Në çfarë mënyre janë evropianët kaq të fuqishëm;
04:22
or why, since they can so easily visit Asia and Africa
95
262260
3000
apo pse, qëkur ata mund vizitojnë lehtësisht Azinë dhe Afrikën
04:25
for trade or conquest,
96
265260
3000
për tregti apo pushtim,
04:28
cannot the Asiaticks and Africans
97
268260
2000
Aziatikët dhe Afrikanët nuk mund
04:30
invade their coasts,
98
270260
2000
të pushtojnë territoret e tyre,
04:32
plant colonies in their ports,
99
272260
2000
të vendosin kolonitë në portet e tyre,
04:34
and give laws to their natural princes?
100
274260
3000
dhe të japin ligje për princët e tyre natyrorë?
04:37
The same wind that carries them back
101
277260
3000
E njëjta erë që i shpuri ata atje
04:40
would bring us thither?"
102
280260
2000
do të na çoj dhe ne atje? "
04:42
That's a great question.
103
282260
2000
Kjo është një pyetje e madhe.
04:44
And you know what,
104
284260
2000
Dhe e dini çfarë,
04:46
it was also being asked at roughly the same time
105
286260
2000
kjo është pyetur përafërsisht të njëjtën kohë
04:48
by the Resterners -- by the people in the rest of the world --
106
288260
3000
nga Resterners - nga populli në pjesën tjetër të botës -
04:51
like Ibrahim Muteferrika,
107
291260
3000
si Ibrahim Muteferrika,
04:54
an Ottoman official,
108
294260
2000
një zyrtar osman,
04:56
the man who introduced printing, very belatedly,
109
296260
3000
njeriu që prezantoi botimet, me shumë vonesë,
04:59
to the Ottoman Empire --
110
299260
2000
në Perandorinë Osmane -
05:01
who said in a book published in 1731,
111
301260
3000
i cili tha në një libër të botuar në 1731,
05:04
"Why do Christian nations which were so weak in the past
112
304260
2000
"Përse popujt Kristianë, të cilët ishin më të varfër në të shkuarën
05:06
compared with Muslim nations
113
306260
2000
krahasuar me popujt Myslimanë
05:08
begin to dominate so many lands in modern times
114
308260
4000
filluan të dominojnë shumë tokë në kohërat moderne
05:12
and even defeat the once victorious Ottoman armies?"
115
312260
4000
dhe madje mundën ushtritë osmane fitimtare një herë e një kohë? "
05:16
Unlike Rasselas,
116
316260
2000
Ndryshe nga Rasselas,
05:18
Muteferrika had an answer to that question,
117
318260
2000
Muteferrika kishte një përgjigje për këtë pyetje,
05:20
which was correct.
118
320260
3000
e cila ishte e saktë.
05:23
He said it was "because they have laws and rules
119
323260
4000
Ai tha që ndodhi "sepse ata kishin ligje dhe rregulla
05:27
invented by reason."
120
327260
4000
të shpikura nga arsyeja."
05:31
It's not geography.
121
331260
3000
Kjo nuk është gjeografi.
05:34
You may think we can explain the Great Divergence
122
334260
2000
Ju mendoni se ne mund të shpjegojmë Divergjencën e Madhe
05:36
in terms of geography.
123
336260
2000
në terma gjeografikë.
05:38
We know that's wrong,
124
338260
2000
Por ne e dimë që kjo është e gabuar,
05:40
because we conducted two great natural experiments in the 20th century
125
340260
2000
sepse ne udhëhoqëm dy eksperimente natyrale të mëdha në shekullin e 20-të
05:42
to see if geography mattered more than institutions.
126
342260
2000
për të parë nëse gjeografia kishte rëndësi më shumë sesa institucionet.
05:44
We took all the Germans,
127
344260
3000
Ne morëm gjithë Gjermanët,
05:47
we divided them roughly in two,
128
347260
2000
i ndamë afërsisht në dy pjesë,
05:49
and we gave the ones in the East communism,
129
349260
3000
dhe njërës i dhamë komunizmin e Lindjes,
05:52
and you see the result.
130
352260
3000
dhe ju i shihni rezultatet.
05:55
Within an incredibly short period of time,
131
355260
2000
Brenda një periudhe tepër të shkurtër kohe,
05:57
people living in the German Democratic Republic
132
357260
2000
njerëzit që jetonin në Republikën Demokratike Gjermane
05:59
produced Trabants, the Trabbi,
133
359260
3000
prodhuan Trabants-in, Trabi-in,
06:02
one of the world's worst ever cars,
134
362260
3000
një nga makinat më të këqija ndonjëherë në botë,
06:05
while people in the West produced the Mercedes Benz.
135
365260
3000
ndërsa njerëzit në Perëndim prodhuan Benz Mercedes-in.
06:08
If you still don't believe me,
136
368260
2000
Nëse ju ende nuk më besoni,
06:10
we conducted the experiment also in the Korean Peninsula.
137
370260
2000
ne kemi bërë edhe eksperimentin në Gadishullin Korean.
06:12
And we decided we'd take Koreans
138
372260
2000
Dhe vendosëm të merrnim Koreanët
06:14
in roughly the same geographical place
139
374260
2000
përafërsisht në të njëjtin vend gjeografik
06:16
with, notice, the same basic traditional culture,
140
376260
4000
vëreni, me të njëjtën kulturë bazë tradicionale,
06:20
and we divided them in two, and we gave the Northerners communism.
141
380260
3000
dhe i ndamë ata në dy, dhe i dhamë komunizmin Verioreve.
06:23
And the result is an even bigger divergence
142
383260
3000
Dhe rezultati është një divergjencë edhe më të madhe
06:26
in a very short space of time
143
386260
2000
në një hapësirë ​​shumë të shkurtër kohe
06:28
than happened in Germany.
144
388260
2000
se sa ka ndodhur në Gjermani.
06:30
Not a big divergence in terms of uniform design for border guards admittedly,
145
390260
4000
Nuk është një divergjencë e madhe në aspektin e dizajnit të uniformës për rojet e kufirit, pa dyshim,
06:34
but in almost every other respect,
146
394260
2000
por pothuajse në çdo drejtim tjetër,
06:36
it's a huge divergence.
147
396260
2000
kjo është një divergjencë e madhe.
06:38
Which leads me to think
148
398260
2000
E cila më çon të mendoj
06:40
that neither geography nor national character,
149
400260
2000
që as gjeografia dhe as karakteri kombëtar,
06:42
popular explanations for this kind of thing,
150
402260
2000
por shpjegimet popullore për këtë lloj gjëje,
06:44
are really significant.
151
404260
3000
janë me të vërtetë të rëndësishme.
06:47
It's the ideas.
152
407260
2000
Janë idetë.
06:49
It's the institutions.
153
409260
2000
Janë institucionet.
06:51
This must be true
154
411260
2000
Kjo duhet të jetë e vërtetë
06:53
because a Scotsman said it.
155
413260
2000
sepse një skocez e tha këtë.
06:55
And I think I'm the only Scotsman here at the Edinburgh TED.
156
415260
3000
Dhe unë mendoj se jam i vetmi skocez këtu në TED-Edinburg.
06:58
So let me just explain to you
157
418260
2000
Kështuqë lejomëni t'ju shpjegoj ju
07:00
that the smartest man ever was a Scotsman.
158
420260
3000
se njeriu më i zgjuar ndonjëherë ishte një burrë skocez.
07:03
He was Adam Smith --
159
423260
2000
Ai ishte Adam Smith --
07:05
not Billy Connolly, not Sean Connery --
160
425260
3000
jo Billy Connolly, as Sean Connery --
07:08
though he is very smart indeed.
161
428260
3000
megjithëse ai ishte shumë i zgjuar, vërtetë.
07:11
(Laughter)
162
431260
3000
(Të qeshura)
07:14
Smith -- and I want you to go
163
434260
2000
Smithi -- dhe unë dua që ju të shkoni
07:16
and bow down before his statue in the Royal Mile;
164
436260
3000
dhe të përuleni përpara statujës së tij në Royal Mile;
07:19
it's a wonderful statue --
165
439260
2000
është një statujë e mrekullueshme --
07:21
Smith, in the "Wealth of Nations"
166
441260
2000
Smithi, në " Pasuria e Kombeve "
07:23
published in 1776 --
167
443260
2000
e publikuar në 1776 --
07:25
that's the most important thing that happened that year ...
168
445260
3000
që ishte gjëja më e rëndësishme që ndodhi atë vit ...
07:28
(Laughter)
169
448260
3000
(Të qeshura)
07:31
You bet.
170
451260
3000
Mund të vësh bast.
07:34
There was a little local difficulty in some of our minor colonies, but ...
171
454260
3000
Kishte pak vështiresi lokale në disa nga kolonitë tona të vogla, por ...
07:37
(Laughter)
172
457260
2000
(Të qeshura)
07:39
"China seems to have been long stationary,
173
459260
2000
Kina duket të mos ketë ndryshuar prej kohësh,
07:41
and probably long ago acquired that full complement of riches
174
461260
3000
dhe ndoshta kohë më parë siguroi gjithë pasurinë
07:44
which is consistent with the nature of its laws and institutions.
175
464260
4000
e cila është në përputhje me natyrën e ligjeve dhe intitucioneve
07:48
But this complement may be much inferior
176
468260
2000
Por kjo tërësi mund te jetë inferiore
07:50
to what, with other laws and institutions,
177
470260
3000
për atë cka ligjet dhe institucionet e tjera,
07:53
the nature of its soil, climate, and situation
178
473260
2000
natyra e tokës të saj, klima, dhe situata
07:55
might admit of."
179
475260
2000
mund ta pranojnë."
07:57
That is so right and so cool.
180
477260
2000
Kjo është shumë e drejtë dhe e pranueshme.
07:59
And he said it such a long time ago.
181
479260
3000
Dhe ai e tha këtë shumë kohë më parë.
08:02
But you know, this is a TED audience,
182
482260
3000
Por ju e dini, kjo është audienca e TED-it,
08:05
and if I keep talking about institutions,
183
485260
2000
dhe nëse unë vazhdoj të flas për institucionet,
08:07
you're going to turn off.
184
487260
2000
ju do të mërziteni.
08:09
So I'm going to translate this into language that you can understand.
185
489260
3000
Kështu që unë do ta përkthej këtë në një gjuhë që ju mund ta kuptoni.
08:13
Let's call them the killer apps.
186
493260
4000
Le t'i quajmë ato Mekanizma vrasëse.
08:17
I want to explain to you that there were six killer apps
187
497260
3000
Unë dua t'ju shpjegoj se ishin gjashtë Mekanizma vrasëse
08:20
that set the West apart from the rest.
188
500260
3000
që e dalluan Perëndimin nga pjesa tjetër.
08:23
And they're kind of like the apps on your phone,
189
503260
2000
Dhe ato janë një lloj si Aplikimet në telefonin tuaj,
08:25
in the sense that they look quite simple.
190
505260
2000
në kuptimin se ato duken mjaft të thjeshta.
08:27
They're just icons; you click on them.
191
507260
2000
Ato janë vetëm ikona, ju klikoni mbi to.
08:29
But behind the icon, there's complex code.
192
509260
3000
Por pas ikonave, ekziston një kod kompleks.
08:32
It's the same with institutions.
193
512260
2000
Është e njëjta gjë me institucionet.
08:34
There are six
194
514260
2000
Janë gjashtë
08:36
which I think explain the Great Divergence.
195
516260
3000
që unë mendoj se shpjegojnë Divergjencën e Madhe.
08:39
One, competition.
196
519260
2000
Një, konkurrenca.
08:41
Two, the scientific revolution.
197
521260
2000
Dy, revolucioni shkencor.
08:43
Three, property rights.
198
523260
2000
Tre, të drejtat e pronësisë.
08:45
Four, modern medicine.
199
525260
2000
Katër, mjekësia moderne.
08:47
Five, the consumer society.
200
527260
2000
Pesë, shoqëria konsumatore.
08:49
And six, the work ethic.
201
529260
2000
Dhe gjashtë, etika e punës.
08:51
You can play a game and try and think of one I've missed at,
202
531260
2000
Ju mund të luani një lojë dhe të përpiqeni dhe të mendoni për atë që mund të kem harruar,
08:53
or try and boil it down to just four,
203
533260
3000
ose të përpiqeni dhe të vlerësoni vetëm katër,
08:56
but you'll lose.
204
536260
2000
por do të humbni.
08:58
(Laughter)
205
538260
2000
(Të qeshura)
09:00
Let me very briefly tell you what I mean by this,
206
540260
3000
Më lejoni shkurtimisht t'ju them se ç'dua të them me këtë,
09:03
synthesizing the work of many economic historians
207
543260
3000
duke sintetizuar punën e shumë historianëve ekonomikë
09:06
in the process.
208
546260
2000
në proces.
09:08
Competition means,
209
548260
2000
Konkurrencë do të thotë,
09:10
not only were there a hundred different political units in Europe in 1500,
210
550260
2000
jo vetëm që ishin njëqind njësi të ndryshme politike në Europë në 1500,
09:12
but within each of these units,
211
552260
2000
por brenda secilës prej këtyre njësive,
09:14
there was competition between corporations as well as sovereigns.
212
554260
4000
kishte konkurrencë mes korporatave, ashtu si dhe mes sovranëve.
09:18
The ancestor of the modern corporation, the City of London Corporation,
213
558260
3000
Paraardhësit e korporatës moderne, Korporata e Qytetit të Londrës,
09:21
existed in the 12th century.
214
561260
2000
ekzistonte në shekullin e 12.
09:23
Nothing like this existed in China,
215
563260
2000
Asgjë si kjo nuk ka ekzistuar në Kinë,
09:25
where there was one monolithic state
216
565260
2000
ku ishte një shtet monolit
09:27
covering a fifth of humanity,
217
567260
2000
që mbulonte një të pestën e njerëzimit,
09:29
and anyone with any ambition
218
569260
2000
dhe kushdo me ndonjë ambicie
09:31
had to pass one standardized examination,
219
571260
2000
duhet të kalonte një provim të standardizuar,
09:33
which took three days and was very difficult
220
573260
2000
i cili zgjaste tri ditë dhe ishte shumë i vështirë
09:35
and involved memorizing vast numbers of characters
221
575260
3000
dhe përfshinte memorizimin e një numri të madh karakteresh
09:38
and very complex Confucian essay writing.
222
578260
4000
dhe një ese Konfuciane me shkrim, shumë komplekse.
09:42
The scientific revolution was different
223
582260
3000
Revolucioni shkencor ishte ndryshe
09:45
from the science that had been achieved in the Oriental world
224
585260
3000
nga shkenca që ishte arritur në botën orientale
09:48
in a number of crucial ways,
225
588260
2000
në shumë mënyra,
09:50
the most important being
226
590260
2000
gjëja më e rëndësishme
09:52
that, through the experimental method,
227
592260
2000
ishte se, përmes metodës eksperimentale,
09:54
it gave men control over nature in a way that had not been possible before.
228
594260
3000
ajo u dha njerezve kontrollin mbi natyrën në një mënyrë që nuk ishte e mundur më parë.
09:57
Example: Benjamin Robins's extraordinary application
229
597260
4000
Për shembull: Aplikimi i jashtëzakonshëm i Benjamin Robins
10:01
of Newtonian physics to ballistics.
230
601260
3000
për fizikën balistike të Njutonit.
10:04
Once you do that,
231
604260
2000
Pasi ta keni bërë këtë,
10:06
your artillery becomes accurate.
232
606260
3000
artileria juaj bëhet e saktë.
10:09
Think of what that means.
233
609260
2000
Mendoni se çfarë do të thotë.
10:11
That really was a killer application.
234
611260
2000
Që me të vërtetë ishte një aplikim vras.
10:13
(Laughter)
235
613260
3000
(Të qeshura)
10:16
Meanwhile, there's no scientific revolution anywhere else.
236
616260
3000
Ndërkohë, nuk ka revolucion shkencor në asnjë vend tjetër.
10:19
The Ottoman Empire's not that far from Europe,
237
619260
2000
Perandoria Osmane, është jo shumë larg Europës,
10:21
but there's no scientific revolution there.
238
621260
2000
por atje nuk ka revolucion shkencor.
10:23
In fact, they demolish Taqi al-Din's observatory,
239
623260
3000
Në fakt, ata e shembën observatorin Taki el-Din,
10:26
because it's considered blasphemous
240
626260
2000
për shkak se u konsiderua blasfemi
10:28
to inquire into the mind of God.
241
628260
3000
të kërkoje në mendjen e Perëndisë.
10:31
Property rights: It's not the democracy, folks;
242
631260
3000
Të drejtat e pronësisë: Nuk është demokraci, njerëz;
10:34
it's having the rule of law based on private property rights.
243
634260
3000
është sundim i ligjit bazuar në të drejtat e pronës private.
10:37
That's what makes the difference
244
637260
2000
Kjo është ajo që bën dallimin
10:39
between North America and South America.
245
639260
2000
mes Amerikës së Veriut dhe Amerikës së Jugut.
10:41
You could turn up in North America
246
641260
2000
Ti mund të arrish në Amerikën e Veriut
10:43
having signed a deed of indenture
247
643260
2000
me një kontratë të nënshkruar
10:45
saying, "I'll work for nothing for five years.
248
645260
2000
ku thuhet: "Unë do të punoj falas për pesë vjet.
10:47
You just have to feed me."
249
647260
2000
Ju duhet vetëm të më ushqeni mua. "
10:49
But at the end of it, you've got a hundred acres of land.
250
649260
3000
Por në përfundim, ti do të kesh njeqind hektarë tokë.
10:52
That's the land grant
251
652260
2000
Ky është granti për tokën
10:54
on the bottom half of the slide.
252
654260
2000
në gjysmën e poshtme të slajdit.
10:56
That's not possible in Latin America
253
656260
3000
Kjo nuk është e mundur në Amerikën Latine
10:59
where land is held onto
254
659260
2000
ku toka është në duart
11:01
by a tiny elite descended from the conquistadors.
255
661260
2000
e një elite të vogël e ardhur nga Conquistadorë-t pushtuesit Spanjollë).
11:03
And you can see here the huge divergence
256
663260
2000
Dhe ju mund të shikoni këtu divergjencën e madhe
11:05
that happens in property ownership between North and South.
257
665260
3000
që ndodh me pronësinë e pronës midis Veriut dhe Jugut.
11:08
Most people in rural North America
258
668260
2000
Shumica e njerëzve në Amerikën rurale të Veriut
11:10
owned some land by 1900.
259
670260
3000
zotërojnë disa toka që nga 1900.
11:13
Hardly anyone in South America did.
260
673260
2000
Vështirë që dikush në Amerikën e Jugut ta ketë bërë.
11:15
That's another killer app.
261
675260
3000
Ky është një tjetër Mekanizëm vrasës.
11:18
Modern medicine in the late 19th century
262
678260
2000
Mjekësia moderne në fund të shekullit 19
11:20
began to make major breakthroughs
263
680260
2000
filloi të bëjë përparime të mëdha
11:22
against the infectious diseases that killed a lot of people.
264
682260
2000
kundër sëmundjeve infektive që vranë shumë njerëz.
11:24
And this was another killer app --
265
684260
2000
Dhe ky ishte një tjetër aplikim vrasës -
11:26
the very opposite of a killer,
266
686260
2000
krejt e kundërta e një vrasësi,
11:28
because it doubled, and then more than doubled, human life expectancy.
267
688260
3000
sepse dyfishoi, dhe pastaj më shumë se dyfishoi, jetëgjatësinë e njeriut.
11:31
It even did that
268
691260
2000
Madje, e bëri këtë
11:33
in the European empires.
269
693260
2000
në perandoritë evropiane.
11:35
Even in places like Senegal,
270
695260
2000
Edhe në vende si Senegal,
11:37
beginning in the early 20th century,
271
697260
2000
duke filluar nga fillimi i shekullit 20-të,
11:39
there were major breakthroughs in public health,
272
699260
2000
ka pasur përparime të mëdha në shëndetin publik,
11:41
and life expectancy began to rise.
273
701260
2000
dhe jetëgjatësia filloi të rritet.
11:43
It doesn't rise any faster
274
703260
2000
Por ajo nuk po rritet me atë shpejtësi
11:45
after these countries become independent.
275
705260
2000
pasi këto vende u bënë të pavarura.
11:47
The empires weren't all bad.
276
707260
2000
Perandoritë nuk ishin të gjitha të këqija.
11:49
The consumer society is what you need
277
709260
2000
Shoqëria e konsumit ishte ajo që u duhej
11:51
for the Industrial Revolution to have a point.
278
711260
3000
që Revolucionini industrial të merrte rrugë.
11:54
You need people to want to wear tons of clothes.
279
714260
2000
Nevojiteshin njerëz që duan të veshin rroba me tonelata.
11:56
You've all bought an article of clothing in the last month;
280
716260
2000
Ju të gjithë keni blerë një veshje muajin e fundit;
11:58
I guarantee it.
281
718260
2000
Unë jua garantoj atë.
12:00
That's the consumer society,
282
720260
2000
Kjo është shoqëria e konsumit,
12:02
and it propels economic growth
283
722260
2000
dhe ajo i jep shtysë rritjes ekonomike
12:04
more than even technological change itself.
284
724260
3000
madje më shumë se ndryshimet teknologjike në vetvete.
12:07
Japan was the first non-Western society
285
727260
2000
Japonia ishte shoqëria e parë jo-perëndimore
12:09
to embrace it.
286
729260
2000
që e përqafoi atë.
12:11
The alternative,
287
731260
2000
Alternativa,
12:13
which was proposed by Mahatma Gandhi,
288
733260
2000
e cila u propozua nga Mahatma Gandhi,
12:15
was to institutionalize and make poverty permanent.
289
735260
3000
ishte për të institucionalizuar dhe për ta bërë varfërinë të përhershme.
12:18
Very few Indians today
290
738260
2000
Shumë pak Indianë sot
12:20
wish that India had gone down
291
740260
2000
urojnë që India të kishte ndjekur
12:22
Mahatma Gandhi's road.
292
742260
3000
rrugën e Mahatma Gandhi-t.
12:25
Finally, the work ethic.
293
745260
2000
Së fundi, etika e punës.
12:27
Max Weber thought that was peculiarly Protestant.
294
747260
3000
Max Weber mendonte se ishte veçanërisht Protestante.
12:30
He was wrong.
295
750260
2000
Ai e kishte gabim.
12:32
Any culture can get the work ethic
296
752260
2000
Çdo kulturë mund të ketë etikë pune
12:34
if the institutions are there
297
754260
2000
nëse institucionet janë aty
12:36
to create the incentive to work.
298
756260
2000
për të krijuar nxitje për të punuar.
12:38
We know this
299
758260
2000
Ne e dimë këtë
12:40
because today the work ethic
300
760260
2000
sepse sot etika e punës
12:42
is no longer a Protestant, Western phenomenon.
301
762260
3000
nuk është më Protestante, fenomen Perëndimor.
12:45
In fact, the West has lost its work ethic.
302
765260
3000
Në fakt, Perëndimi e ka humbur etikën e tij të punës.
12:48
Today, the average Korean
303
768260
3000
Sot, mesatarja e Koreanëve
12:51
works a thousand hours more a year
304
771260
4000
punon një mijë orë më shumë në vit
12:55
than the average German --
305
775260
2000
se sa mesatarja e Gjermanëve -
12:57
a thousand.
306
777260
2000
një mijë.
12:59
And this is part
307
779260
2000
Dhe kjo është pjesë e
13:01
of a really extraordinary phenomenon,
308
781260
3000
i një fenomeni me të vërtetë të jashtëzakonshëm,
13:04
and that is the end of the Great Divergence.
309
784260
3000
dhe kjo është fundi i Divergjencave të Mëdha.
13:07
Who's got the work ethic now?
310
787260
2000
Kush ka etikë pune tani?
13:09
Take a look at mathematical attainment
311
789260
3000
Hidhni një sy rezultateve matematikore
13:12
by 15 year-olds.
312
792260
2000
të 15 vjeçarëve.
13:14
At the top of the international league table
313
794260
2000
Në krye të kategorisë në tabelën ndërkombëtare
13:16
according to the latest PISA study,
314
796260
3000
sipas studimit të fundit të PISA-s,
13:19
is the Shanghai district of China.
315
799260
2000
është Shangai, distrikt i Kinës.
13:21
The gap between Shanghai
316
801260
2000
Hendeku midis Shangait
13:23
and the United Kingdom and the United States
317
803260
3000
dhe Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuara
13:26
is as big as the gap between the U.K. and the U.S.
318
806260
3000
është aq i madh sa hendeku mes Britanisë së Madhe dhe SHBA-së
13:29
and Albania and Tunisia.
319
809260
3000
me Shqipërinë dhe Tunizinë.
13:32
You probably assume
320
812260
2000
Ju ndoshta supozoni
13:34
that because the iPhone was designed in California
321
814260
2000
se meqë iPhone është projektuar në Kaliforni
13:36
but assembled in China
322
816260
2000
por montuar në Kinë,
13:38
that the West still leads in terms of technological innovation.
323
818260
3000
se Perëndimi ende drejton inovacionin teknologjik.
13:41
You're wrong.
324
821260
2000
E keni gabim.
13:43
In terms of patents,
325
823260
2000
Në terma patentash,
13:45
there's no question that the East is ahead.
326
825260
2000
nuk ka dyshim se Lindja është përpara.
13:47
Not only has Japan been ahead for some time,
327
827260
3000
Jo vetëm që Japonia ka qenë përpara për disa kohë,
13:50
South Korea has gone into third place,
328
830260
3000
Koreja e Jugut ka shkuar në vendin e tretë,
13:53
and China is just about to overtake Germany.
329
833260
3000
dhe Kina është gati për të tejkaluar Gjermaninë.
13:56
Why?
330
836260
2000
Pse?
13:58
Because the killer apps can be downloaded.
331
838260
2000
Sepse Mekanizmat vrasëse mund të shkarkohen.
14:00
It's open source.
332
840260
2000
Është burim i hapur.
14:02
Any society can adopt these institutions,
333
842260
2000
Çdo shoqëri mund të adoptojë këto institucione,
14:04
and when they do,
334
844260
2000
dhe kur ata e bëjnë,
14:06
they achieve what the West achieved after 1500 --
335
846260
4000
e arrijnë atë që Perëndim arriti pas 1500 -
14:10
only faster.
336
850260
2000
vetëm se më shpejt.
14:12
This is the Great Reconvergence,
337
852260
2000
Kjo është Rikonvergjenca e Madhe,
14:14
and it's the biggest story of your lifetime.
338
854260
4000
dhe kjo është historia më e madhe e jetës tuaj.
14:18
Because it's on your watch that this is happening.
339
858260
3000
Sepse po ndodh para syve tuaj.
14:21
It's our generation
340
861260
2000
Është gjenerata jonë
14:23
that is witnessing the end of Western predominance.
341
863260
2000
që po përjeton fundin e dominimit perëndimor.
14:25
The average American used to be more than 20 times richer
342
865260
2000
Amerikani mesatar ka qenë më shumë se 20 herë më e pasur
14:27
than the average Chinese.
343
867260
2000
se Kinezi mesatar.
14:29
Now it's just five times,
344
869260
2000
Tani është vetëm pesë herë,
14:31
and soon it will be 2.5 times.
345
871260
2000
dhe së shpejti do të jetë 2,5 herë.
14:33
So I want to end with three questions
346
873260
3000
Kështu, dua të përfundoj me tre pyetje
14:36
for the future billions,
347
876260
2000
për miliardat e ardhshme,
14:38
just ahead of 2016,
348
878260
3000
në 2016 që po vjen,
14:41
when the United States will lose its place
349
881260
2000
kur Shtetet e Bashkuara do të humbasin vendin e vet
14:43
as number one economy to China.
350
883260
3000
si ekonomia numër një kundrejt Kinës.
14:46
The first is, can you delete these apps,
351
886260
4000
E para është, a mund t'i fshini këto aplikacione,
14:50
and are we in the process of doing so
352
890260
2000
dhe a jemi ne në procesin e bërjes kështu
14:52
in the Western world?
353
892260
2000
në botën perëndimore?
14:54
The second question is,
354
894260
2000
Pyetja e dytë është,
14:56
does the sequencing of the download matter?
355
896260
4000
a ka rëndësi renditja e shkarkimeve?
15:00
And could Africa get that sequencing wrong?
356
900260
5000
Dhe, a mund ta marrë Afrika renditjen gabim?
15:05
One obvious implication of modern economic history
357
905260
2000
Një implikim i dukshëm i historisë moderne ekonomike
15:07
is that it's quite hard to transition to democracy
358
907260
3000
është vështirësia e tranzicionit drejt demokracisë
15:10
before you've established
359
910260
2000
përpara se të jetë vendosur
15:12
secure private property rights.
360
912260
3000
siguria e të drejtës së pronës private.
15:15
Warning: that may not work.
361
915260
3000
Kujdes: Mund të mos funksionojë.
15:18
And third, can China do without
362
918260
2000
Dhe së treti, a mund që Kina të bëjë pa
15:20
killer app number three?
363
920260
2000
aplikacionin vrasës numër tre?
15:22
That's the one that John Locke systematized
364
922260
4000
Kjo është ajo që John Locke sistemoi
15:26
when he said that freedom was rooted in private property rights
365
926260
4000
kur tha se liria ishte e rrënjosur në të drejtat e pronësisë private
15:30
and the protection of law.
366
930260
2000
dhe mbrojtjen e ligjit.
15:32
That's the basis
367
932260
2000
Kjo është baza
15:34
for the Western model
368
934260
2000
për modelin perëndimor
15:36
of representative government.
369
936260
3000
të qeverisë përfaqësuese.
15:39
Now this picture shows the demolition
370
939260
2000
Tani kjo foto tregon prishjen
15:41
of the Chinese artist Ai Weiwei's studio
371
941260
3000
e studios kineze të artistit Ait Weiwei
15:44
in Shanghai earlier this year.
372
944260
2000
në Shanghai në fillim të këtij viti.
15:46
He's now free again,
373
946260
2000
Ai tani është i lirë përsëri,
15:48
having been detained, as you know, for some time.
374
948260
2000
ka qenë i ndaluar, siç e dini, për disa kohë.
15:50
But I don't think his studio has been rebuilt.
375
950260
3000
Por unë nuk mendoj se studioja e tij është rindërtuar.
15:55
Winston Churchill once defined civilization
376
955260
4000
Winston Churchill një herë e përcaktoi qytetërimin
15:59
in a lecture he gave in the fateful year of 1938.
377
959260
4000
në një leksion që ai dha në vitin fatal, 1938.
16:03
And I think these words really nail it:
378
963260
3000
Dhe unë mendoj se me këto fjalë vërtet i ka rënë pikës :
16:06
"It means a society based upon the opinion of civilians.
379
966260
4000
"Do të thotë një shoqëri e bazuar mbi mendimin e civilëve.
16:10
It means that violence, the rule of warriors and despotic chiefs,
380
970260
3000
Do të thotë se dhuna, sundimi i luftëtarëve dhe shefat despotike,
16:13
the conditions of camps and warfare, of riot and tyranny,
381
973260
3000
kushtet e kampeve dhe luftës, të trazirave dhe të tiranisë,
16:16
give place to parliaments where laws are made,
382
976260
3000
i lënë vendin parlamenteve ku bëhen ligjet,
16:19
and independent courts of justice
383
979260
2000
dhe gjykatave të pavarura të drejtësisë
16:21
in which over long periods those laws are maintained.
384
981260
3000
në të cilën për një kohë të gjatë zbatohen këto ligje.
16:24
That is civilization --
385
984260
2000
Ky është qytetërimi -
16:26
and in its soil grow continually
386
986260
2000
dhe në tokën e tij rritet vazhdimisht
16:28
freedom, comfort and culture,"
387
988260
3000
liria, mirëqënia dhe kultura, "
16:31
what all TEDsters care about most.
388
991260
4000
atë që të gjithë TED-istat interesohen më shumë.
16:35
"When civilization reigns in any country,
389
995260
3000
"Kur qytetërimi mbretëron në çdo vend,
16:38
a wider and less harassed life
390
998260
3000
një jetë më e plotë dhe më pak e trazuar
16:41
is afforded to the masses of the people."
391
1001260
3000
u është dhënë masës së popullit. "
16:44
That's so true.
392
1004260
3000
Kjo është shumë e vërtetë.
16:48
I don't think the decline of Western civilization
393
1008260
3000
Unë nuk mendoj se rënia e qytetërimit perëndimor
16:51
is inevitable,
394
1011260
2000
është e pashmangshme,
16:53
because I don't think history operates
395
1013260
3000
sepse unë nuk mendoj se historia vepron
16:56
in this kind of life-cycle model,
396
1016260
2000
me këtë lloj modeli të ciklit të jetës,
16:58
beautifully illustrated by Thomas Cole's
397
1018260
2000
e i ilustruar bukur nga Thomas Cole
17:00
"Course of Empire" paintings.
398
1020260
3000
në pikturat "Kursi i Perandorisë".
17:03
That's not the way history works.
399
1023260
3000
Kjo nuk është mënyra se si historia punon.
17:06
That's not the way the West rose,
400
1026260
2000
Kjo nuk është mënyra se si Perëndimi u rrit,
17:08
and I don't think it's the way the West will fall.
401
1028260
3000
dhe unë nuk mendoj se kjo është mënyra se si Perëndimi do të bjerë.
17:11
The West may collapse very suddenly.
402
1031260
3000
Perëndimi mund të shkatërrohet shumë papritur.
17:14
Complex civilizations do that,
403
1034260
3000
Qytetërimet komplekse e bëjnë këtë,
17:17
because they operate, most of the time,
404
1037260
2000
sepse ata veprojnë, shumicën e kohës,
17:19
on the edge of chaos.
405
1039260
2000
në buzë të kaosit.
17:21
That's one of the most profound insights
406
1041260
3000
Kjo është një nga njohuritë më të thella
17:24
to come out of the historical study of complex institutions
407
1044260
3000
për të dalë nga studimi historik i institucioneve komplekse
17:27
like civilizations.
408
1047260
3000
siç janë qytetërimet.
17:30
No, we may hang on,
409
1050260
2000
Jo, ne mund të mbahemi fort,
17:32
despite the huge burdens of debt that we've accumulated,
410
1052260
4000
pavarësisht nga barra e madhe e borxhit që kemi akumuluar,
17:36
despite the evidence that we've lost our work ethic
411
1056260
3000
pavarësisht provave që ne kemi humbur etikën e punës sonë
17:39
and other parts of our historical mojo.
412
1059260
3000
dhe pjesë të tjera të fatit tonë historik.
17:42
But one thing is for sure,
413
1062260
2000
Por një gjë është e sigurt,
17:44
the Great Divergence
414
1064260
2000
Divergjenca e Madhe
17:46
is over, folks.
415
1066260
2000
mbaroi, shokë.
17:48
Thanks very much.
416
1068260
2000
Faleminderit shumë.
17:50
(Applause)
417
1070260
25000
(Duartrokitje)
18:15
Bruno Giussani: Niall,
418
1095260
2000
Bruno Giussani: Niall,
18:17
I am just curious
419
1097260
2000
Unë jam thjesht kureshtar
18:19
about your take on the other region of the world that's booming,
420
1099260
3000
për të marrë opinionin tuaj për rajonin tjetër të botës që po lulëzon,
18:22
which is Latin America.
421
1102260
3000
e cila është në Amerika Latine.
18:25
What's your view on that?
422
1105260
3000
Cili është mendimi juaj për këtë?
18:28
Niall Ferguson: Well I really am not just talking
423
1108260
2000
Niall Ferguson: E pra, nuk jam vetëm duke folur me të vërtetë
18:30
about the rise of the East;
424
1110260
2000
për rritjen e Lindjes;
18:32
I'm talking about the rise of the Rest,
425
1112260
2000
Unë jam duke folur për rritjen e pjesës tjetër,
18:34
and that includes South America.
426
1114260
2000
dhe që përfshin Amerikën e Jugut.
18:36
I once asked one of my colleagues at Harvard,
427
1116260
2000
Njëherë pyeta një nga kolegët e mi në Harvard,
18:38
"Hey, is South America part of the West?"
428
1118260
2000
"Hej, a është Amerika e Jugut pjesë e Perëndimit?"
18:40
He was an expert in Latin American history.
429
1120260
2000
Ai ishte një ekspert në historinë e Amerikës Latine.
18:42
He said, "I don't know; I'll have to think about that."
430
1122260
2000
Ai tha, "Unë nuk e di, duhet të mendohem për këtë."
18:44
That tells you something really important.
431
1124260
2000
Që ju tregon diçka vërtetë të rëndësishme.
18:46
I think if you look at what is happening in Brazil in particular,
432
1126260
2000
Unë mendoj se në qoftë se shikoni se çfarë po ndodh në Brazil, në veçanti,
18:48
but also Chile,
433
1128260
2000
por edhe në Kili,
18:50
which was in many ways the one that led the way
434
1130260
3000
i cili ishte i vetmi që i hapi rrugë, në shumë mënyra
18:53
in transforming the institutions of economic life,
435
1133260
3000
transformimit të institucioneve të jetës ekonomike,
18:56
there's a very bright future indeed.
436
1136260
3000
ka vërtetë një të ardhme shumë të ndritur.
18:59
So my story really is
437
1139260
2000
Pra, historia ime vërtet ka të bëjë
19:01
as much about that convergence in the Americas
438
1141260
3000
si për konvergjencën në Amerikat
19:04
as it's a convergence story in Eurasia.
439
1144260
2000
ashtu edhe për historinë e konvergjencës në Euroazi.
19:06
BG: And there is this impression
440
1146260
2000
BG: Ekziston përshtypja
19:08
that North America and Europe
441
1148260
2000
se Amerika e Veriut dhe Evropa
19:10
are not really paying attention
442
1150260
2000
nuk po i kushtojnë realisht vëmendje
19:12
to these trends.
443
1152260
2000
këtyre tendencave.
19:14
Mostly they're worried about each other.
444
1154260
3000
Kryesisht ata janë të shqetësuar për njëri-tjetrin.
19:17
The Americans think that the European model is going to crumble tomorrow.
445
1157260
3000
Amerikanët mendojnë se modeli Evropian do të shkërmoqet nesër.
19:20
The Europeans think that the American budget is going to explode tomorrow.
446
1160260
3000
Evropianët mendojnë se buxheti amerikan do të shpërthejnë nesër.
19:23
And that's all we seem to be caring about recently.
447
1163260
3000
Dhe kjo është e gjitha që duket se u intereson kohët e fundit.
19:26
NF: I think the fiscal crisis
448
1166260
2000
NF: Unë mendoj se kriza fiskale
19:28
that we see in the developed World right now -- both sides of the Atlantic --
449
1168260
3000
që shohim në botën e zhvilluar tani - në të dyja anët e Atlantikut -
19:31
is essentially the same thing
450
1171260
2000
është në thelb e njëjta gjë
19:33
taking different forms
451
1173260
2000
duke marrë forma të ndryshme
19:35
in terms of political culture.
452
1175260
2000
në aspektin e kulturës politike.
19:37
And it's a crisis that has its structural facet --
453
1177260
4000
Dhe kjo është një krizë që ka aspektin e saj strukturor -
19:41
it's partly to do with demographics.
454
1181260
2000
kjo ka pjesërisht të bëjë me demografinë.
19:43
But it's also, of course, to do with the massive crisis
455
1183260
3000
Por gjithashtu, sigurisht, ka të bëjë me krizën masive
19:46
that followed excessive leverage,
456
1186260
2000
që pasuan shfrytëzimin e tepërt,
19:48
excessive borrowing in the private sector.
457
1188260
2000
huamarrjes së tepruar në sektorin privat.
19:50
That crisis,
458
1190260
2000
ajo krize
19:52
which has been the focus of so much attention, including by me,
459
1192260
3000
e cila ka qenë në qendër të vëmendjes aq shumë, përfshirë dhe mua,
19:55
I think is an epiphenomenon.
460
1195260
2000
Unë mendoj se është një epifenomenon.
19:57
The financial crisis is really a relatively small historic phenomenon,
461
1197260
3000
Kriza financiare është me të vërtetë një fenomen relativisht i vogël historik,
20:00
which has just accelerated
462
1200260
2000
që vetëm ka përshpejtuar
20:02
this huge shift,
463
1202260
2000
këtë ndryshim të madh,
20:04
which ends half a millennium of Western ascendancy.
464
1204260
2000
i cili i jep fund pushtetit gjysëm-mijëvjeçar të Perëndimit.
20:06
I think that's its real importance.
465
1206260
2000
Unë mendoj se kjo është rëndësia e saj e vërtetë.
20:08
BG: Niall, thank you. (NF: Thank you very much, Bruno.)
466
1208260
2000
BG: Niall, Faleminderit. (NF: Faleminderit shumë, Bruno.)
20:10
(Applause)
467
1210260
3000
(Duartrokitje)
Rreth kësaj faqe interneti

Kjo faqe do t'ju prezantojë me videot e YouTube që janë të dobishme për të mësuar anglisht. Do të shihni mësime angleze të mësuara nga mësues të nivelit më të lartë nga e gjithë bota. Klikoni dy herë mbi titrat në anglisht të shfaqura në secilën faqe të videos për të luajtur videon prej andej. Titrat lëvizin në sinkron me riprodhimin e videos. Nëse keni ndonjë koment ose kërkesë, ju lutemi na kontaktoni duke përdorur këtë formular kontakti.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7