Niall Ferguson: The 6 killer apps of prosperity

Niall Ferguson: 6 ứng dụng là sát thủ của sự thịnh vượng

Translator: Thuy Le Reviewer: Duc Nguyen

Let's talk about billions.

Chúng ta hãy nói về tỷ.

Let's talk about

Hãy cùng nói về

past and future billions.

quá khứ và tương lai của tỷ.

We know

Chúng ta biết

that about 106 billion people

rằng khoảng 106 tỷ người

have ever lived.

đã từng sống.

And we know that most of them are dead.

Và chúng ta biết rằng rất nhiều trong số họ đã chết.

And we also know

Và chúng ta cũng biết

that most of them live or lived in Asia.

rằng hầu hết những người đó đang và đã sống ở Châu Á.

And we also know

Và chúng ta cũng biết

that most of them were or are very poor --

rằng có có những người đã và đang rất nghèo --

did not live for very long.

đã không sống được thọ.

Let's talk about billions.

Hãy cùng nói về tỷ.

Let's talk about

Cùng nói về

the 195,000 billion dollars of wealth

những thứ của cải trị giá 195.000 tỉ đô-la

in the world today.

trong thế giới ngày nay.

We know that most of that wealth

Chúng ta biết rằng hầu hết những của cải này

was made after the year 1800.

có được sau năm 1800.

And we know that most of it

Và chúng ta biết rằng đa phần trong số chúng

is currently owned

hiện được sở hữu

by people we might call Westerners:

bởi những người mà chúng ta gọi là những người Phương Tây:

Europeans, North Americans, Australasians.

người châu Âu, người Bắc mĩ, người Úc.

19 percent of the world's population today,

19% dân số thế giới ngày nay

Westerners own two-thirds of its wealth.

người châu Âu sở hữu 2/3 của cải.

Economic historians

Các nhà sử gia kinh tế

call this "The Great Divergence."

gọi đó là "Sự Khác Biệt Lớn".

And this slide here

Và đồ thị này

is the best simplification

là một sự đơn giản hoá tốt nhất về

of the Great Divergence story

câu chuyện của Sự Khác Biệt Lớn

I can offer you.

mà tôi có thể mang lại cho bạn.

It's basically two ratios

Nó cơ bản là 2 tỷ lệ

of per capita GDP,

GDP theo đầu người,

per capita gross domestic product,

tổng sản phầm trong nước theo đầu người,

so average income.

mức thu nhập trung bình,

One, the red line,

Đường màu đỏ

is the ratio of British to Indian

là tỷ lệ giữa người Anh và người Ấn độ

per capita income.

thu nhập theo đầu người.

And the blue line

Và đường màu xanh

is the ratio of American to Chinese.

là tỷ lệ của người Mỹ và người Trung quốc.

And this chart goes back to 1500.

Và biểu đồ này quay ngược thời gian trở lại năm 1500.

And you can see here

Bạn có thể thấy ở đây

that there's an exponential Great Divergence.

có 1 sự khác biệt lớn theo luật số mũ.

They start off pretty close together.

Chúng bắt đầu khá gần nhau.

In fact, in 1500,

Thực tế, năm 1500,

the average Chinese was richer than the average North American.

người trung quốc với mức thu nhập trung bình giàu hơn người Bắc Mỹ có mức thu nhập trung bình.

When you get to the 1970s,

Những năm 1970,

which is where this chart ends,

cũng là sự kết thúc của biểu đồ,

the average Briton is more than 10 times richer

người Anh có mức thu nhập trung bình giàu hơn gấp 10 lần

than the average Indian.

người Ấn độ có mức thu nhập trung bình.

And that's allowing

Và điều đó dẫn đến

for differences in the cost of living.

sự khác nhau giữa các khoản chi phí của cuộc sống.

It's based on purchasing power parity.

Nó dựa trên sức mua tương đương.

The average American

Người Mỹ trung bình

is nearly 20 times richer

gần như giàu gấp 20 lần

than the average Chinese

người Trung quốc có thu nhập trung bình

by the 1970s.

vào những năm 1970.

So why?

Vậy tại sao?

This wasn't just an economic story.

Đó không chỉ là một bài toán kinh tế.

If you take the 10 countries

Nếu bạn quan sát 10 quốc gia

that went on to become

mà đã trở thành

the Western empires,

những đế chế phương Tây

in 1500 they were really quite tiny --

năm 1500, họ đã rất nhỏ bé --

five percent of the world's land surface,

chỉ chiếm 5% mặt đất thế giới,

16 percent of its population,

16% dân số thế giới,

maybe 20 percent of its income.

khoảng 20% thu nhập.

By 1913,

Trước năm 1913,

these 10 countries, plus the United States,

10 nước này, có thêm Hoa Kỳ,

controlled vast global empires --

kiểm soát những đế chế toàn cầu lớn --

58 percent of the world's territory,

chiếm 58% lãnh thổ thế giới,

about the same percentage of its population,

về cùng chiếm từng đấyphần trăm dân số,

and a really huge, nearly three-quarters share

và thực sự rất lớn, gần ¾

of global economic output.

sản lượng kinh tế toàn cầu.

And notice, most of that went to the motherland,

Và nhận thấy rằng, hầu hết của cải đó trở về mẫu quốc,

to the imperial metropoles,

trở về nhà vua,

not to their colonial possessions.

chứ không phải các thuộc địa.

Now you can't just blame this on imperialism --

Bây giờ bạn không thể chỉ đổ lỗi đó cho chủ nghĩa đế quốc --

though many people have tried to do so --

mặc dù rất nhiều người đã cố gắng làm điều đó --

for two reasons.

bởi 2 lý do:

One, empire was the least original thing

Thứ nhất, đế chế là thứ mà không chỉ có ở

that the West did after 1500.

các nước phương Tây sau năm 1500.

Everybody did empire.

Tất cả mọi đều xây dựng đế chế.

They beat preexisting Oriental empires

Họ đã đánh bại từ trước các đế chế phương Đông

like the Mughals and the Ottomans.

như Mughals và Ottomans.

So it really doesn't look like empire is a great explanation

Vì vậy thực sự đế chế chưa phải là một lời giải thích tuyệt vời

for the Great Divergence.

cho Sự Khác Biệt Lớn.

In any case, as you may remember,

Trong mọi trường hợp, như bạn có thể biết,

the Great Divergence reaches its zenith in the 1970s,

Sự Khác Biệt Lớn đạt đỉnh cao vào những năm 1970,

some considerable time after decolonization.

một khoảng thời gian đáng kể sau khi phi thực dân hoá.

This is not a new question.

Đó ko phải là một câu hỏi mới.

Samuel Johnson,

Samuel Johnson,

the great lexicographer,

nhà từ điển học tuyệt vời,

[posed] it through his character Rasselas

phản đối nó thông qua nhân vật của ông Rasselas

in his novel "Rasselas, Prince of Abissinia,"

trong tiểu thuyết của ông "Rasselas, Hoàng tử xứ Absissinia,"

published in 1759.

xuất bản năm 1759.

"By what means are the Europeans thus powerful;

"Tại sao những người Châu Âu lại mạnh mẽ;

or why, since they can so easily visit Asia and Africa

hoặc tại sao, vì họ có thể dễ dàng đến châu Á và châu Phi

for trade or conquest,

để buôn bán hoặc xâm lược,

cannot the Asiaticks and Africans

mà không phải là người châu Á và người châu Phi

invade their coasts,

xâm chiếm lãnh thổ của họ,

plant colonies in their ports,

xây dựng thuộc địa ở các cảng của họ,

and give laws to their natural princes?

và đưa ra luật pháp cho hoàng tử của họ?

The same wind that carries them back

Ngọn gió đã mang họ trở lại

would bring us thither?"

cũng sẽ mang chúng ta tới đó?"

That's a great question.

Đó là một câu hỏi tuyệt vời.

And you know what,

Và bạn biết không,

it was also being asked at roughly the same time

câu hỏi này cũng được hỏi ở cùng thời điểm

by the Resterners -- by the people in the rest of the world --

bởi những người Resterners -- bởi những người còn lại của thế giới --

like Ibrahim Muteferrika,

như Ibrahim Muteferrika,

an Ottoman official,

một công chức Ottaman,

the man who introduced printing, very belatedly,

người đã đưa ra in ấn rất muộn

to the Ottoman Empire --

cho đế chế Ottoman --

who said in a book published in 1731,

là người nói trong một quyển sách xuất bản năm 1731,

"Why do Christian nations which were so weak in the past

" Tại sao các quốc gia theo Đạo thiên chúa rất yếu trong quá khứ,

compared with Muslim nations

trái ngược với quốc gia theo đạo Hồi

begin to dominate so many lands in modern times

bắt đầu chiếm rất nhiều đất trong thời kì hiện đại

and even defeat the once victorious Ottoman armies?"

và thậm chí một lần đánh bại quân đội Ottoman hùng mạnh?"

Unlike Rasselas,

Khác Rasselas,

Muteferrika had an answer to that question,

Muteferrika đã có câu trả lời cho câu hỏi đó,

which was correct.

mà rất đúng.

He said it was "because they have laws and rules

Ông nói rằng đó là vì họ có pháp luật và các quy tắc

invented by reason."

hợp lý.

It's not geography.

Đó không phải là địa lý.

You may think we can explain the Great Divergence

Có thể bạn nghĩ chúng ta có thể giải thích Sự Khác Biệt Lớn

in terms of geography.

về mặt địa lý.

We know that's wrong,

Đó là sai lầm,

because we conducted two great natural experiments in the 20th century

vì chúng ta đã thực hiện 2 thí nghiệm tự nhiên lớn trong thế kỉ 20

to see if geography mattered more than institutions.

để xem địa lý có quan trọng hơn thể chế không.

We took all the Germans,

Chúng ta thực hiện trên tất cả người Đức,

we divided them roughly in two,

chúng ta chia họ làm 2,

and we gave the ones in the East communism,

và cho 1 nửa tiếp thu chủ nghĩa cộng sản phương Đông,

and you see the result.

và đây là kết quả.

Within an incredibly short period of time,

Trong vòng một khoảng thời gian rất ngắn,

people living in the German Democratic Republic

những người sống trong Cộng hoà dân chủ liên bang Đức

produced Trabants, the Trabbi,

sản xuất Trabants,

one of the world's worst ever cars,

một trong những chiếc ô tô tồi tệ nhất thế giới,

while people in the West produced the Mercedes Benz.

trong khi những người ở phương Tây sản xuất ra Mercedes Benz.

If you still don't believe me,

Nếu bạn vẫn không tin tôi,

we conducted the experiment also in the Korean Peninsula.

chúng ta cũng thực hiện thí nghiệm đó ở bán đảo Hàn quốc.

And we decided we'd take Koreans

Và chúng ta đã quyết định chúng tôi sẽ thực hiện trên người Hàn quốc

in roughly the same geographical place

trong một khu vực địa lý giống nhau

with, notice, the same basic traditional culture,

với cùng một nền văn hoá,

and we divided them in two, and we gave the Northerners communism.

và chúng ta chia họ làm 2, và chúng ta cho những người phía Bắc chủ nghĩa cộng sản.

And the result is an even bigger divergence

Và kết quả là một sự khác biệt lớn hơn

in a very short space of time

trong một không gian ngắn

than happened in Germany.

hơn ở Đức.

Not a big divergence in terms of uniform design for border guards admittedly,

Thừa nhận là không có sự khác nhau lớn về thiết kế thống nhất để bảo vệ ranh giới,

but in almost every other respect,

nhưng ở hầu hết các khía cạnh khác,

it's a huge divergence.

đó là một khác biệt lớn.

Which leads me to think

Điều đó làm tôi nghĩ rằng

that neither geography nor national character,

đó không phải do đặc điểm quốc gia hay địa lý,

popular explanations for this kind of thing,

những giải thích phổ biến cho loại này,

are really significant.

quan trọng.

It's the ideas.

Đó là ý tưởng.

It's the institutions.

Đó là thể chế.

This must be true

Điều đó phải đúng

because a Scotsman said it.

vì một người Xcot-len đã nói vậy.

And I think I'm the only Scotsman here at the Edinburgh TED.

Và tôi nghĩ tôi là người Xcot-len duy nhất ở đây, Edinburgh TED.

So let me just explain to you

Vì vậy, để tôi giải thích cho bạn

that the smartest man ever was a Scotsman.

rằng người thông minh nhất đã từng là người Xcot-len.

He was Adam Smith --

Người đó là Adam Smith --

not Billy Connolly, not Sean Connery --

không phải Billy Connolly hay Sean Connery --

though he is very smart indeed.

mặc dù anh ấy thực sự rất thông minh.

(Laughter)

(Cười)

Smith -- and I want you to go

Smith - và tôi muốn các bạn đến

and bow down before his statue in the Royal Mile;

và cúi mình trước tượng đài ông ấy ở Royal Mile;

it's a wonderful statue --

đó là một bức tượng tuyệt vời --

Smith, in the "Wealth of Nations"

Smith, trong "Sự giàu có của các quốc gia"

published in 1776 --

xuất bản năm 1776 --

that's the most important thing that happened that year ...

đó là một điều quan trong nhất đã xảy ra vào năm đó ...

(Laughter)

(Cười)

You bet.

Tôi dám cá điều đó.

There was a little local difficulty in some of our minor colonies, but ...

Đã có 1 số khó khăn ở 1 vài thuộc địa của chúng tôi, nhưng ...

(Laughter)

(Cười)

"China seems to have been long stationary,

"Trung quốc dường như vẫn đứng lại rất lâu,

and probably long ago acquired that full complement of riches

và hầu như cách đây rất lâu đã nhận được những lời khen ngợi về sự giàu có

which is consistent with the nature of its laws and institutions.

mà khá phù hợp với luật pháp và các quy tắc tự nhiên của nó.

But this complement may be much inferior

Nhưng lời khen ngợi có lẽ khá nhiều ý xấu

to what, with other laws and institutions,

với những luật pháp và quy tắc,

the nature of its soil, climate, and situation

đất, khí hậu và tình trạng

might admit of."

đã chấp nhận".

That is so right and so cool.

Điều đó rất đúng và tuyệt.

And he said it such a long time ago.

Và ông ấy đã nói về nó cách đây 1 thời gian dài

But you know, this is a TED audience,

Nhưng như bạn biết, đây là một thính giả của TED,

and if I keep talking about institutions,

và nếu tôi tiếp tục nói về các quy tắc,

you're going to turn off.

bạn sẽ tắt TV.

So I'm going to translate this into language that you can understand.

Vì vậy tôi dịch nó sang ngôn ngữ mà bạn có thể hiểu.

Let's call them the killer apps.

Hãy gọi họ là những ứng dụng sát thủ.

I want to explain to you that there were six killer apps

Tôi muốn giải thích cho bạn rằng có 6 ứng dụng sát thủ

that set the West apart from the rest.

mà khiến miền Tây xa rời phần còn lại của thế giới.

And they're kind of like the apps on your phone,

Và chúng giống những ứng dụng trên điện thoại của bạn,

in the sense that they look quite simple.

theo cách hiểu đó, chúng khá đơn giản.

They're just icons; you click on them.

Chúng chỉ là những biểu tượng, và bạn click vào chúng.

But behind the icon, there's complex code.

Nhưng đằng sau biểu tượng, có cả mật mã phức tạp.

It's the same with institutions.

Rất giống với các quy tắc.

There are six

Có 6 lý do

which I think explain the Great Divergence.

mà tôi nghĩ là giải thích cho Sự Khác biệt lớn.

One, competition.

Một, cạnh tranh.

Two, the scientific revolution.

Hai, cách mạng khoa học.

Three, property rights.

Ba, quyền tài sản.

Four, modern medicine.

Bốn, thuốc hiện đại.

Five, the consumer society.

Năm, xã hội người tiêu dùng.

And six, the work ethic.

Và sáu, đạo đức công việc.

You can play a game and try and think of one I've missed at,

Bạn có thể chơi trò chơi và thử và tìm một lý do mà tôi đã quên mất,

or try and boil it down to just four,

hoặc cố gắng và rút ngắn xuống 4,

but you'll lose.

nhưng bạn sẽ thua thôi.

(Laughter)

(Cười)

Let me very briefly tell you what I mean by this,

Tôi sẽ nói lại một cách ngắn gọn những gì tôi muốn nói,

synthesizing the work of many economic historians

tổng hợp lại công việc của nhiều nhà sử gia kinh tế

in the process.

theo quá trình.

Competition means,

Cạnh tranh nghĩa là

not only were there a hundred different political units in Europe in 1500,

không chỉ có 100 thành phần chính trị khác nhau ở châu Âu năm 1500,

but within each of these units,

mà trong mỗi thành phần,

there was competition between corporations as well as sovereigns.

đã có sự cạnh tranh giữa các hiệp hội cũng như chủ quyền.

The ancestor of the modern corporation, the City of London Corporation,

Tổ tiên của các hiệp hội ngày nay là Hiệp hội Thành phố London

existed in the 12th century.

đã tồn tại ở thế kỉ thứ 12.

Nothing like this existed in China,

Không có 1 sự tồn tại như thế này ở Trung Quốc,

where there was one monolithic state

nơi có một bang rộng lớn

covering a fifth of humanity,

bao phủ 1/5 nhân loại,

and anyone with any ambition

và tất cả mọi người với mọi tham vọng

had to pass one standardized examination,

phải vượt qua kì kiểm tra tiêu chuẩn hoá,

which took three days and was very difficult

mất khoảng 3 ngày và rất khó

and involved memorizing vast numbers of characters

và liên quan đến một số lượng đặc điểm về trí nhớ

and very complex Confucian essay writing.

và những bài luận rất phức tạp của những người theo Nho giáo.

The scientific revolution was different

Cuộc các mạng khoa học rất khác

from the science that had been achieved in the Oriental world

so với khoa học của các nước phương Đông

in a number of crucial ways,

trong một số điểm quan trọng,

the most important being

mà điểm quan trọng nhất

that, through the experimental method,

qua cách "làm thí nghiệm"

it gave men control over nature in a way that had not been possible before.

con người có thể điều khiển thiên nhiên theo 1 cách mà trước đây dường như là không thể.

Example: Benjamin Robins's extraordinary application

Ví dụ: ứng dụng khác thường của Benjamin Robins

of Newtonian physics to ballistics.

về vật lý Newton đến đạn đạo học.

Once you do that,

Một khi bạn làm vậy,

your artillery becomes accurate.

việc nghiên cứu pháo của bạn sẽ rất chính xác.

Think of what that means.

Điều đó nghĩa là gì.

That really was a killer application.

Đó thực sự đó là một ứng dụng sát thủ.

(Laughter)

(Cười)

Meanwhile, there's no scientific revolution anywhere else.

Trong lúc ấy, không hề có một cuộc cách mạng khoa học nào khác.

The Ottoman Empire's not that far from Europe,

Đế chế Ottaman khá giống châu Âu,

but there's no scientific revolution there.

nhưng cũng không có cách mạng khoa học nào ở đó.

In fact, they demolish Taqi al-Din's observatory,

Thực tế, họ đánh đổ đài thiên văn của Taqi al-Din

because it's considered blasphemous

bởi vì nó bị xem là báng bổ

to inquire into the mind of God.

khi điều tra tâm trí của Chúa.

Property rights: It's not the democracy, folks;

Quyền về tài sản: Nó không phải chế độ dân chủ, truyền thống;

it's having the rule of law based on private property rights.

mà có quy định của luật dựa trên quyền về tài sản riêng.

That's what makes the difference

Điều đó tạo nên sự khác nhau

between North America and South America.

giữa Bắc Mĩ và Nam Mĩ.

You could turn up in North America

Bạn có thể đến Bắc Mĩ

having signed a deed of indenture

ký một bản giao kèo

saying, "I'll work for nothing for five years.

và nói "Tôi sẽ làm việc không công trong 5 năm.

You just have to feed me."

Bạn chỉ phải cho tôi ăn"

But at the end of it, you've got a hundred acres of land.

Nhưng cuối cùng, bạn có 100 mẫu Anh đất.

That's the land grant

Đây là những đất thưởng

on the bottom half of the slide.

ở nửa dưới của slide thuyết trình.

That's not possible in Latin America

Điều đó là không thể ở Mĩ Latin

where land is held onto

nơi mà đất được giữ

by a tiny elite descended from the conquistadors.

bởi những tầng lớp cao quý con cháu của những kẻ xâm chiếm người Tây Ban Nha.

And you can see here the huge divergence

Và bạn có thể thấy ở đây là sự khác nhau lớn

that happens in property ownership between North and South.

về sự sở hữu tài sản giữa Bắc và Nam.

Most people in rural North America

Hầu hết mọi người ở khu vực nông thôn Bắc Mĩ

owned some land by 1900.

làm chủ vài mảnh đất trước 1900.

Hardly anyone in South America did.

Ít ai ở Nam Mĩ làm được.

That's another killer app.

Đó là một ứng dụng sát thủ khác.

Modern medicine in the late 19th century

Các loại thuốc mới vào cuối thế kỉ 19

began to make major breakthroughs

đã tạo nên sự đổi mới chính

against the infectious diseases that killed a lot of people.

chống lại các bệnh lây nhiễm mà đã giết chết bao nhiêu người.

And this was another killer app --

Và đó là một ứng dụng sát thủ khác --

the very opposite of a killer,

một sự đối lập hoàn toàn với một sát thủ,

because it doubled, and then more than doubled, human life expectancy.

bởi vì nó nhân đuôi tuổi thọ của con người.

It even did that

Điều đó thậm chí đã xảy ra

in the European empires.

ở các đế chế châu Âu.

Even in places like Senegal,

Thậm chí ở những nơi như Senegal,

beginning in the early 20th century,

đầu thế kỉ 20,

there were major breakthroughs in public health,

có sự đổi mới lớn trong lĩnh vực sức khoẻ cộng đồng,

and life expectancy began to rise.

và tuổi thọ con người bắt đầu tăng.

It doesn't rise any faster

Nó không tăng nhanh hơn

after these countries become independent.

sau khi những nước này trở thành những nước tự do.

The empires weren't all bad.

Những đế chế không phải tất cả đều tồi.

The consumer society is what you need

Xã hội tiêu thụ là những gì bạn cần

for the Industrial Revolution to have a point.

cho Cách mạng công nghiệp để có một dấu mốc.

You need people to want to wear tons of clothes.

Bạn cần nhiều người để mặc rất nhiều quần áo.

You've all bought an article of clothing in the last month;

Bạn mua một lô quần áo vào cuối tháng;

I guarantee it.

Tôi đảm bảo điều đó.

That's the consumer society,

Đó là một xã hội tiêu thụ,

and it propels economic growth

và nó thúc đẩy sự phát triển kinh tế

more than even technological change itself.

hơn hẳn những thay đổi công nghệ.

Japan was the first non-Western society

Nhật bản là một xã hội không phải phương Tây đầu tiên

to embrace it.

chấp nhận nó.

The alternative,

Sự thay thế,

which was proposed by Mahatma Gandhi,

mà được đưa ra bởi Mahatma Gandhi,

was to institutionalize and make poverty permanent.

là thể chế hoá và tạo nên nghèo đói vĩnh viễn.

Very few Indians today

Rất ít người Ấn Độ ngày nay

wish that India had gone down

mong muốn rằng Ấn Độ sẽ đi theo

Mahatma Gandhi's road.

con đường của Mahatma Gandhi.

Finally, the work ethic.

Cuối cùng, hệ thống đạo đức.

Max Weber thought that was peculiarly Protestant.

Max Weber nghĩ rằng đó chỉ dành cho người theo đạo Tin lành.

He was wrong.

Và ông ấy đã sai.

Any culture can get the work ethic

Mọi nền văn hoá đều có thể có hệ thống đạo đức

if the institutions are there

nếu có các quy tắc

to create the incentive to work.

để tạo ra những khích lệ để làm việc.

We know this

Chúng ta biết

because today the work ethic

bởi vì ngày nay hệ thống đạo đức

is no longer a Protestant, Western phenomenon.

không còn là hiện tượng phương Tây, Tin Lành.

In fact, the West has lost its work ethic.

Thực tế, các nước này đã mất hệ thống đạo đức của họ.

Today, the average Korean

Ngày nay, Người Hàn Quốc trung bình

works a thousand hours more a year

làm việc hơn 1000 giờ 1 năm

than the average German --

hơn người Đức trung bình --

a thousand.

1000 giờ.

And this is part

Đó là một phần

of a really extraordinary phenomenon,

của một hiện tượng rất kì lạ,

and that is the end of the Great Divergence.

và đó là sự kết thúc của Sự khác biệt lớn.

Who's got the work ethic now?

Nước nào có hệ thống đạo đức hiện nay?

Take a look at mathematical attainment

Hãy nhìn những thành tựu về Toán học

by 15 year-olds.

15 năm tuổi.

At the top of the international league table

Đứng đầu bảng liên đoàn quốc tế

according to the latest PISA study,

theo nghiên cứu mới nhất của PISA,

is the Shanghai district of China.

là Thượng Hải, Trung Quốc.

The gap between Shanghai

Khoảng cách giữa Thượng Hải

and the United Kingdom and the United States

và Vương quốc Anh và Hoa Kì

is as big as the gap between the U.K. and the U.S.

lớn ngang khoảng cách giữa Vương quốc Anh và Hoa Kì

and Albania and Tunisia.

và Albania và Tunisia.

You probably assume

Bạn chắc chắn cho rằng

that because the iPhone was designed in California

vì iPhone được thiết kế ở California

but assembled in China

nhưng lại lắp ráp ở Trung quốc

that the West still leads in terms of technological innovation.

nên phương Tây vẫn dẫn đầu về đổi mới công nghệ.

You're wrong.

Đó là một sai lầm.

In terms of patents,

Về bằng sáng chế,

there's no question that the East is ahead.

không còn nghi ngờ gì về sự dẫn đầu ở phương Đông.

Not only has Japan been ahead for some time,

Không chỉ có Nhật Bản dẫn đầu một thời gian,

South Korea has gone into third place,

Nam Hàn đứng vị trí thứ 3,

and China is just about to overtake Germany.

và Trung Quốc sắp sửa vượt Đức.

Why?

Tại sao?

Because the killer apps can be downloaded.

Vì các ứng dụng sát thủ có thể được tải xuống.

It's open source.

Đó là một nguồn mở.

Any society can adopt these institutions,

Mọi xã hội có thể làm theo những quy tắc này,

and when they do,

và khi họ làm,

they achieve what the West achieved after 1500 --

họ có thể đạt được những gì mà phương Tây có sau 1500 --

only faster.

thậm chí nhanh hơn.

This is the Great Reconvergence,

Đó là sự Hội tụ lại,

and it's the biggest story of your lifetime.

và đó là câu chuyện lớn nhất của đời bạn.

Because it's on your watch that this is happening.

Đó là cái đang diễn ra.

It's our generation

Chính thế hệ của chúng ta

that is witnessing the end of Western predominance.

đang chứng kiến sự kết thúc của sự vượt trội của phương Tây.

The average American used to be more than 20 times richer

Người Mỹ trung bình trước đấy giàu hơn 20 lần

than the average Chinese.

người Trung Quốc trung bình.

Now it's just five times,

Bây giờ, chỉ còn 5 lần,

and soon it will be 2.5 times.

và ko lâu nữa sẽ là 2.5 lần.

So I want to end with three questions

Vì vậy tôi muốn đặt ra 3 câu hỏi

for the future billions,

cho những tỉ phú tương lai,

just ahead of 2016,

đầu năm 2016,

when the United States will lose its place

khi mà Hoa Kì sẽ mất vị trí kinh tế số 1

as number one economy to China.

cho Trung Quốc.

The first is, can you delete these apps,

Câu hỏi đầu tiên là có thể bạn sẽ xoá những ứng dụng này,

and are we in the process of doing so

và chúng ta liệu có đang làm điều đó

in the Western world?

ở thế giới phương Tây?

The second question is,

Câu thứ 2

does the sequencing of the download matter?

sự sắp xếp của việc tải xuống có quan trọng không?

And could Africa get that sequencing wrong?

Và liệu có phải châu Phi đã mắc phải sự sắp xếp sai?

One obvious implication of modern economic history

Một sự liên quan rõ ràng của lịch sử kinh tế hiện đại

is that it's quite hard to transition to democracy

là khá khó để quá độ đi lên chế độ dân chủ

before you've established

trước khi bạn thành lập

secure private property rights.

quyền bảo vệ tài sản.

Warning: that may not work.

Cảnh báo: có thể sẽ ko hiệu quả.

And third, can China do without

Và thứ 3, Trung quốc có thể làm vậy không

killer app number three?

nếu ko có ứng dụng sát thủ 3?

That's the one that John Locke systematized

Đó là cái mà John Locke sắp xếp theo hệ thống

when he said that freedom was rooted in private property rights

khi ông ấy nói rằng tự do là gốc rễ của quyền tài sản tư

and the protection of law.

và sự bảo vệ của luật pháp.

That's the basis

Đó là cơ sở

for the Western model

cho mô hình

of representative government.

của chính phủ đại diện phương Tây.

Now this picture shows the demolition

Bức tranh này thể hiện sự phá huỷ

of the Chinese artist Ai Weiwei's studio

xưởng vẽ của Ai Weiwei - nghệ sĩ người Trung Quốc

in Shanghai earlier this year.

ở Thượng Hải trong đầu năm nay.

He's now free again,

Giờ anh ấy được tự do

having been detained, as you know, for some time.

sau khi bị đã ngăn cản, như các bạn biết, 1 thời gian.

But I don't think his studio has been rebuilt.

Nhưng tôi không nghĩ là xưởng vẽ của anh đã được xây dựng lại.

Winston Churchill once defined civilization

Winston Churchill một lần đã định nghĩa nền văn minh

in a lecture he gave in the fateful year of 1938.

trong một bài giảng của ông trong cái năm định mệnh 1938.

And I think these words really nail it:

Và tôi nghĩ những từ này đã thực sự ghìm chặt nó:

"It means a society based upon the opinion of civilians.

"Đó là một xã hội được xây dựng trên ý kiến của nhân dân.

It means that violence, the rule of warriors and despotic chiefs,

Điều đấy nghĩa là bạo lực, quân nhân, ông chủ chuyên chế,

the conditions of camps and warfare, of riot and tyranny,

các điều kiện của chiến tranh, nổi loạn và bạo ngược,

give place to parliaments where laws are made,

tạo điều kiện cho nghị viện

and independent courts of justice

và toà án xét xử tự do

in which over long periods those laws are maintained.

tại đó luật pháp đã được lưu giữ trong một thời gian dài.

That is civilization --

Đó là nền văn minh --

and in its soil grow continually

và trong sự phát triển không ngừng,

freedom, comfort and culture,"

tự do, mưu cầu và văn hoá,"

what all TEDsters care about most.

tất cả những gì mà các TEDsters quan tâm nhất.

"When civilization reigns in any country,

"Khi nền văn minh ngự trị ở mọi đất nước,

a wider and less harassed life

một cuộc sống sâu rộng và bớt lo âu

is afforded to the masses of the people."

sẽ đến với rất rất nhiều người"

That's so true.

Rất chính xác.

I don't think the decline of Western civilization

Tôi không nghĩ sự đi xuống của nền văn minh phương Tây

is inevitable,

chắc chắn sẽ xảy ra,

because I don't think history operates

bởi vì tôi nghĩ rằng lịch sử kết hợp

in this kind of life-cycle model,

trong mô hình vòng đời này,

beautifully illustrated by Thomas Cole's

được minh hoạ rất sinh động bởi những

"Course of Empire" paintings.

bức tranh "Course of Empire" của Thomas Cole.

That's not the way history works.

Đó không phải cái cách của lịch sử đã làm.

That's not the way the West rose,

Đó không phải cái cách mà phương Tây đi lên,

and I don't think it's the way the West will fall.

và tôi không nghĩ nó lại là cách mà phương Tây sẽ đi xuống.

The West may collapse very suddenly.

Phương Tây có thể sụp đổ rất bất ngờ.

Complex civilizations do that,

Nền văn minh phức tạp sẽ làm như vậy,

because they operate, most of the time,

bởi vì chúng có tác dụng, hầu hết như vậy,

on the edge of chaos.

trên khía cạnh của sự hỗn độn.

That's one of the most profound insights

Đó là một trong những sự thấu hiểu sâu sắc nhất

to come out of the historical study of complex institutions

để thoát ra từ những nghiên cứu lịch sử về các quy tắc phức tạp

like civilizations.

như các nền văn minh.

No, we may hang on,

Không, chúng ta có thể duy trì

despite the huge burdens of debt that we've accumulated,

mặc dù những gánh nặng nợ lớn mà chúng ta đã chồng chất,

despite the evidence that we've lost our work ethic

mặc dù thực tế chúng ta đã mất hệ thống đạo đức

and other parts of our historical mojo.

và những thành phần khác của sức mạnh lịch sử.

But one thing is for sure,

Nhưng một thứ là chắc chắn,

the Great Divergence

Sự khác biệt lớn

is over, folks.

đã qua.

Thanks very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)

Bruno Giussani: Niall,

Bruno Giussani: Niall,

I am just curious

Tôi chỉ tò mò

about your take on the other region of the world that's booming,

về chuyến đi của bạn ở những khu vực đang bùng nổ,

which is Latin America.

đó là Mỹ Latin.

What's your view on that?

Bạn có suy nghĩ gì?

Niall Ferguson: Well I really am not just talking

Niall Ferguson: Tôi thực sự không đang nói

about the rise of the East;

về sự đi lên của phương Đông;

I'm talking about the rise of the Rest,

Tôi đang nói về sự đi lên của phần còn lại,

and that includes South America.

và gồm có Nam Mĩ.

I once asked one of my colleagues at Harvard,

Một lần tôi hỏi 1 người bạn của tôi ở Harvard,

"Hey, is South America part of the West?"

"Này, có phải Nam Mĩ là một phần của phương Tây?"

He was an expert in Latin American history.

Anh ấy là một chuyên gia về lịch sử Mỹ Latinh.

He said, "I don't know; I'll have to think about that."

Anh ấy nói rằng, "Tôi không biết, tôi phải suy nghĩ đã"

That tells you something really important.

Điều đó nói với bạn một vài thứ rất quan trọng.

I think if you look at what is happening in Brazil in particular,

Tôi nghĩ rằng khi bạn nhìn những gì đang xảy ra ở Brazil,

but also Chile,

Chile,

which was in many ways the one that led the way

theo nhiều cách đã dẫn đến việc

in transforming the institutions of economic life,

biến đổi các quy định của đời sống kinh tế,

there's a very bright future indeed.

thực sự có một tương lai rất tươi sáng.

So my story really is

Câu chuyện của tôi thực ra

as much about that convergence in the Americas

là về sự khác biệt ở đó ở Châu Mỹ

as it's a convergence story in Eurasia.

như sự khác biệt đó ở châu Âu.

BG: And there is this impression

BG: Và có một điểm đáng chú ý

that North America and Europe

rằng Bắc Mĩ và châu Âu

are not really paying attention

thực sự không chú ý

to these trends.

đến những hướng này.

Mostly they're worried about each other.

Hầu như họ lo lắng về nhau.

The Americans think that the European model is going to crumble tomorrow.

Người Mĩ nghĩ rằng mô hình của châu Âu sắp vỡ vụn mai sau.

The Europeans think that the American budget is going to explode tomorrow.

Người châu Âu lại nghĩ rằng các Đảng của Mĩ rồi sẽ tiêu tan.

And that's all we seem to be caring about recently.

Và đó là tất cả những gì mà chúng tôi quan tâm đến gần đây.

NF: I think the fiscal crisis

NF: Tôi nghĩ rằng cuộc khủng hoảng tài chính

that we see in the developed World right now -- both sides of the Atlantic --

mà chúng ta thấy ở những nước phát triển -- ở cả 2 bên của Tây Đại Dương --

is essentially the same thing

về cơ bản là giống nhau

taking different forms

nhưng khác nhau

in terms of political culture.

về văn hoá chính trị.

And it's a crisis that has its structural facet --

Và cuộc khủng hoảng mà mặt cấu trúc --

it's partly to do with demographics.

một phần làm với nhân khẩu học.

But it's also, of course, to do with the massive crisis

Nhưng rồi nó cũng xảy ra với cuộc khủng cực lớn

that followed excessive leverage,

theo sau sự đòn bẩy quá mức,

excessive borrowing in the private sector.

mượn quá mức ở khu vực tư nhân.

That crisis,

Cuộc khủng hoảng đó,

which has been the focus of so much attention, including by me,

đã tập trung đc rất nhiều sự chú ý, trong đó có tôi,

I think is an epiphenomenon.

Tôi nghĩ là một hiện tượng phụ.

The financial crisis is really a relatively small historic phenomenon,

Cuộc khủng hoảng tài chỉ là một hiện tượng lịch sử khá nhỏ,

which has just accelerated

chỉ vừa tăng tốc

this huge shift,

tới sự thay đổi vị trí này,

which ends half a millennium of Western ascendancy.

đã kết thúc 500 năm uy lực của phương Tây.

I think that's its real importance.

Tôi nghĩ rằng đó mới thực sự rất quan trọng.

BG: Niall, thank you. (NF: Thank you very much, Bruno.)

BG: Niall, cảm ơn. (NF: Cảm ơn rất nhiều, Bruno.)

(Applause)

(Vỗ tay)