Who are you, really? The puzzle of personality | Brian Little | TED

Translator: brikena kqiku Reviewer: Albanita Blakaj

What an intriguing group of individuals you are ...

Çfarë grupi njerëzish intrigues që jeni...

to a psychologist.

për një psikolog.

(Laughter)

(Të qeshura)

I've had the opportunity over the last couple of days

Kam pasur rastin që gjatë këtyre ditëve të fundit

of listening in on some of your conversations

t'i dëgjoj disa nga bisedat tuaja

and watching you interact with each other.

dhe të shikoj si ndërveproni me njëri-tjetrin.

And I think it's fair to say, already,

Dhe mendoj që është e drejtë të them, tashmë,

that there are 47 people in this audience,

se këtu janë 47 njerëz të pranishëm në audiencë,

at this moment,

në këtë moment,

displaying psychological symptoms I would like to discuss today.

që shfaqin simptoma psikologjike të cilat dua t'i diskutoj sot.

(Laughter)

(Të qeshura)

And I thought you might like to know who you are.

Dhe mendova që ju mund të doni të dini se kush jeni.

(Laughter)

(Të qeshura)

But instead of pointing at you,

Por në vend që t'ju drejtohem juve,

which would be gratuitous and intrusive,

gjë që do të ishte e paarsyeshme dhe e bezdisshme,

I thought I would tell you a few facts and stories,

Mendova t'ju tregoj disa fakte dhe histori

in which you may catch a glimpse of yourself.

në të cilat ju mund të gjeni një pjesë të vetes.

I'm in the field of research known as personality psychology,

Unë jam në fushën e hulumtimit të njohur si psikologji e personalitetit,

which is part of a larger personality science

e cila është pjesë e një shkence më të madhe të personalitetit,

which spans the full spectrum, from neurons to narratives.

e cila përfshin spektrin e gjerë, nga neuronet deri tek historitë.

And what we try to do,

Dhe ajo që provojmë të bëjmë,

in our own way,

në mënyrën tonë,

is to make sense of how each of us --

është t'i japim kuptim asaj se si secili nga ne--

each of you --

secili nga ju--

is, in certain respects,

është, në disa aspekte,

like all other people,

si të gjithë të tjerët,

like some other people

si disa njerëz të tjerë

and like no other person.

dhe si askush tjetër.

Now, already you may be saying of yourself,

Tani, tashmë ju mund të jeni duke thënë në vete,

"I'm not intriguing.

''Unë nuk jam intrigues.

I am the 46th most boring person in the Western Hemisphere."

Unë jam personi i 46-të më i mërzitshmi në Hemisferën Perëndimore''.

Or you may say of yourself,

Ose ju mund t'i thoni vetes,

"I am intriguing,

''Unë jam intrigues,

even if I am regarded by most people as a great, thundering twit."

edhe nëse vështrohem nga shumica e njerëzve si tallje e madhe,e zhurmshme''

(Laughter)

(Të qeshura)

But it is your self-diagnosed boringness and your inherent "twitiness"

Por është mërzitja juaj e vetë-përcaktuar dhe ''zgjuarsia'' juaj e natyrshme

that makes me, as a psychologist, really fascinated by you.

që më bën mua si psikolog vërtet të impresionuar nga ju.

So let me explain why this is so.

Kështu më lejoni të shpjegoj pse kjo është kështu.

One of the most influential approaches in personality science

Një nga qasjet më me ndikim në shkencën e personalitetit

is known as trait psychology,

njihet si psikologji e tipareve,

and it aligns you along five dimensions which are normally distributed,

dhe iu drejton ju drejt 5 dimensioneve, të cilat janë ndara normalisht

and that describe universally held aspects of difference between people.

dhe që përshkruajnë aspekte universale

të dallimeve në mes njerëzve.

They spell out the acronym OCEAN.

Ato formojnë akronimin OCEAN.

Pra, O përfaqëson hapjen ndaj eksperiencave

So, "O" stands for "open to experience,"

kundrejt atyre që janë më të mbyllur.

versus those who are more closed.

"C" stands for "conscientiousness,"

C përfaqëson ndërgjegjshmërinë

in contrast to those with a more lackadaisical approach to life.

në kontrast me ata që kanë një qasje më të tërhequr ndaj jetës.

"E" -- "extroversion," in contrast to more introverted people.

E, ekstraversioni në kontrast me njerëzit më introvert

"A" -- "agreeable individuals,"

A, individët më të pajtueshëm në kontrast me ata të papajtueshëm.

in contrast to those decidedly not agreeable.

And "N" -- "neurotic individuals,"

dhe N --

individët neurotikë në kontrast me ata më të qëndrueshëm.

in contrast to those who are more stable.

All of these dimensions have implications for our well-being,

Të gjitha këto dimensione kanë ndikim në mirëqenien tonë,

for how our life goes.

për ecurinë e jetës sonë.

And so we know that, for example,

Dhe ne e dimë që për shembull,

openness and conscientiousness are very good predictors of life success,

hapja dhe ndërgjegjshmëria janë përcaktues të mirë të suksesit në jetë,

but the open people achieve that success through being audacious

por njerëzit e hapur arrijnë suksesin nëpërmjet të qenurit të guximshëm,

and, occasionally, odd.

dhe herë pas here të cuditshëm.

The conscientious people achieve it through sticking to deadlines,

Njerëzit e ndërgjegjshëm arrijnë atë duke iu përmbajtur afateve,

to persevering, as well as having some passion.

duke këmbëngulur si dhe duke pasur pak pasion.

Extroversion and agreeableness are both conducive

Ekstraversioni dhe pajtueshmëria janë të dyja ndihmuese për të punuar me njerzit

to working well with people.

Extroverts, for example, I find intriguing.

Ekstravertët për shembull,

më duket intriguese me mësimet e mija,

With my classes, I sometimes give them a basic fact

unë nganjëherë u jap atyre një fakt themelor

that might be revealing with respect to their personality:

që mund të jetë zbulues për personalitetin e tyre.

I tell them that it is virtually impossible for adults

Unë u them atyre që është praktikisht e pamundur për adoleshentët

to lick the outside of their own elbow.

që të lëpijnë pjesën e jashtme të bërrylit të tyre.

(Laughter)

(Të qeshura)

Did you know that?

A e keni ditur këtë?

Already, some of you have tried to lick the outside of your own elbow.

Tashmë, disa nga ju kanë provuar të lëpijnë bërrylin e tyre.

But extroverts amongst you

Por midis jush, ekstravertët

are probably those who have not only tried,

janë ata të cilët jo vetëm që e kanë provuar,

but they have successfully licked the elbow

por e kanë bërë me sukses këtë

of the person sitting next to them.

ndaj personit të ulur afër tyre.

(Laughter)

(Të qeshura)

Those are the extroverts.

Këta janë ekstravertët.

Let me deal in a bit more detail with extroversion,

Më lejoni të merrem pak më në detaje me ekstraversionin,

because it's consequential and it's intriguing,

sepse është i rëndësishëm, intrigues,

and it helps us understand what I call our three natures.

dhe na ndihmon ne të kuptojmë atë që unë e quaj tri natyrat tona.

First, our biogenic nature -- our neurophysiology.

E para, natyrën tonë biogjenike -- neurofiziologjinë tonë.

Second, our sociogenic or second nature,

E dyta, natyra jonë sociogjenike,

which has to do with the cultural and social aspects of our lives.

e cila ka të bëjë me aspektet kulturore dhe sociale të jetës sonë.

And third, what makes you individually you -- idiosyncratic --

Dhe e treta, ajo që na bën ata që jemi -- idiosinkratike --

what I call your "idiogenic" nature.

ajo që e quaj natyra juaj ''idiogjenike''.

Let me explain.

Më lejoni të shpjegoj.

One of the things that characterizes extroverts is they need stimulation.

Një nga gjërat që i karakterizon ekstravertët është që u duhet stimulim.

And that stimulation can be achieved by finding things that are exciting:

Dhe ky stimulim mund të arrihet duke gjetur gjëra eksituese:

loud noises, parties and social events here at TED --

zhurma të larta, festa dhe evente sociale këtu në TED --

you see the extroverts forming a magnetic core.

i shikoni ekstravertët duke formuar një mbështjellës magnetik.

They all gather together.

Ata të gjithë mblidhen së bashku.

And I've seen you.

Dhe unë i'u kam parë juve.

The introverts are more likely to spend time in the quiet spaces

Introvertët priren më shumë të shpenzojnë kohën në hapësira të qeta.

up on the second floor,

lart në katin e dytë,

where they are able to reduce stimulation --

ku ata mund t'a reduktojnë stimulimin --

and may be misconstrued as being antisocial,

dhe ku mund të jenë të lirë nga të qenurit antisocial,

but you're not necessarily antisocial.

por ju nuk jeni domosdo antisocial.

It may be that you simply realize that you do better

Mund të jetë që ju thjesht e kuptoni se bëni më mirë

when you have a chance to lower that level of stimulation.

kur keni një mundësi për t'a ulur atë nivel të stimulimit.

Sometimes it's an internal stimulant, from your body.

Nganjëherë është një stimul i brendshëm, nga trupi juaj.

Caffeine, for example, works much better with extroverts than it does introverts.

Kafeina, për shembull, ka efekt më të mirë tek ekstravertët sesa tek introvertët.

When extroverts come into the office at nine o'clock in the morning

Kur ekstravertët vijnë në zyrë në orën nëntë në mëngjes

and say, "I really need a cup of coffee,"

dhe thonë, ''kam vërtet nevojë për një filxhan kafe'',

they're not kidding --

ata nuk po bëjnë shaka--

they really do.

ata kanë vërtet nevojë.

Introverts do not do as well,

Introvertët nuk janë kështu,

particularly if the tasks they're engaged in --

veçanërisht nëse detyrat në të cilat ata angazhohen --

and they've had some coffee --

dhe nëse kanë pirë kafe --

if those tasks are speeded,

nëse këto detyra kërkojnë shpejtësi,

and if they're quantitative,

dhe nëse janë kuantitative,

introverts may give the appearance of not being particularly quantitative.

introvertët mund të lënë përshtypjen e të mos qenurit veçanërisht kuantitativë.

But it's a misconstrual.

Por është një keqinterpretim.

So here are the consequences that are really quite intriguing:

Kështu ja ku janë disa përfundime që janë mjaft intriguese:

we're not always what seem to be,

ne nuk jemi gjithmonë si dukemi,

and that takes me to my next point.

dhe kjo më con në një pikë tjetër.

I should say, before getting to this,

Duhet të them, para kësaj,

something about sexual intercourse,

diçka për marrëdhënien seksuale,

although I may not have time.

edhe pse mund të mos kem kohë.

And so, if you would like me to --

Pra, nëse ju doni --

yes, you would?

po, do të donit?

OK.

Në rregull.

(Laughter)

(Të qeshura)

There are studies done

Janë bërë studime

on the frequency with which individuals engage in the conjugal act,

në frekuencën me të cilën individët përfshihen në aktin bashkëshortor,

as broken down by male, female; introvert, extrovert.

të ndarë si meshkuj, femra; introvertë, ekstravertë.

So I ask you:

Pra, ju pyes juve:

How many times per minute --

Sa herë për minutë--

oh, I'm sorry, that was a rat study --

më falni, ky ishte një studim me minjë.

(Laughter)

(Të qeshura)

How many times per month

Sa herë në muaj

do introverted men engage in the act?

burrat introvertë angazhohen në akt?

3.0.

3.0.

Extroverted men?

Po burrat ekstravertë?

More or less?

më pak apo më shumë?

Yes, more.

Po, më shumë.

5.5 -- almost twice as much.

5.5 -- gati dy herë më shumë.

Introverted women: 3.1.

Gratë introverte: 3.1.

Extroverted women?

Gratë ekstraverte?

Frankly, speaking as an introverted male,

Sinqerisht, duke folur si një mashkull introvert,

which I will explain later --

të cilën do t'a shpjegoj më vonë --

they are heroic.

ato janë të jashtëzakonshme.

7.5.

7.5.

They not only handle all the male extroverts,

Ato jo vetëm që i përballojnë meshkujt ekstravertë,

they pick up a few introverts as well.

ato madje zgjedhin edhe disa introvertë.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

We communicate differently, extroverts and introverts.

Ne komunikojmë ndryshe, si ekstravertë dhe si introvertë.

Extroverts, when they interact,

Ekstravertët,kur bashkëveprojnë

want to have lots of social encounter punctuated by closeness.

duan të kenë shumë takime sociale nga afër.

They'd like to stand close for comfortable communication.

Ata duan të kenë afërsi për një komunikim më të rehatshëm.

They like to have a lot of eye contact,

Ata pëlqejnë të kenë kontakt me sy,

or mutual gaze.

ose vështrim reciprok.

We found in some research

Në disa hulumtime gjetëm

that they use more diminutive terms when they meet somebody.

se ata përdorin terma më të shkurtër, kur ata takojnë dikë.

So when an extrovert meets a Charles,

Kur një ekstravert takon një Charles,

it rapidly becomes "Charlie," and then "Chuck,"

ai shumë shpejt bëhet ''Charlie'', pastaj ''Chuck'',

and then "Chuckles Baby."

dhe më vonë ''Chuckles Baby''.

(Laughter)

(Të qeshura)

Whereas for introverts,

Kurse për introvertët,

it remains "Charles," until he's given a pass to be more intimate

ai nënkupton''Charles'', derisa t'i lejohet të bëhet me i afërt

by the person he's talking to.

nga personi me të cilin po bisedon.

We speak differently.

Ne flasim ndryshe.

Extroverts prefer black-and-white, concrete, simple language.

Ekstrovertët preferojnë bardhë e zi, konkretisht, gjuhë të thjeshtë.

Introverts prefer -- and I must again tell you

Introvertët preferojnë -- duhet t'ju tregoj sërish

that I am as extreme an introvert as you could possibly imagine --

që unë jam aq introvert sa nuk mund t'a imagjinoni --

we speak differently.

ne flasim ndryshe.

We prefer contextually complex,

Ne preferojmë kontekstualisht fjali më komplekse,

contingent,

rastësore,

weasel-word sentences --

dhe të gërshetuara.

(Laughter)

(Të qeshura)

More or less.

Më pak apo më shumë.

(Laughter)

(Të qeshura)

As it were.

Sido që të thuash.

(Laughter)

(Të qeshura)

Not to put too fine a point upon it --

Për të mos shtuar një pikë më të mirë në të

like that.

si kjo.

When we talk,

Kur ne flasim,

we sometimes talk past each other.

Ne nganjëherë flasim me rradhë.

I had a consulting contract I shared with a colleague

Kisha një kontrate konsultimi së bashku me kolegun tim

who's as different from me as two people can possibly be.

i cili është kaq i ndryshëm prej meje sa është e mundur të jetë.

First, his name is Tom.

Së pari, emri i tij është Tom.

Mine isn't.

I imi nuk është ashtu.

(Laughter)

(Të qeshura)

Secondly, he's six foot five.

Së dyti, ai është gati dy metra.

I have a tendency not to be.

Unë kam tendencë të mos jem.

(Laughter)

(Të qeshura)

And thirdly, he's as extroverted a person as you could find.

Dhe së treti, ai është personi më ekstravert që mund të gjeni.

I am seriously introverted.

Unë jam seriozisht introvert.

I overload so much,

Unë jam i mbingarkuar,

I can't even have a cup of coffee after three in the afternoon

Nuk mund madje as të pij një filxhan kafe pas orës tre pasdite

and expect to sleep in the evening.

dhe të pres të më zërë gjumi në mbrëmje.

We had seconded to this project a fellow called Michael.

Ne kishim punuar në këtë projekt me një djalë të quajtur Michael.

And Michael almost brought the project to a crashing halt.

Dhe Michael pothuajse e solli projektin në një krizë.

So the person who seconded him asked Tom and me,

Personi që na e propozoi atë pyeti Tomin dhe mua,

"What do you make of Michael?"

''Çfarë shikoni tek Michael?''

Well, I'll tell you what Tom said in a minute.

Do t'ju tregoj çka, tha Tom njëherësh.

He spoke in classic "extrovert-ese."

Ai foli tipikisht ''ekstravertist''

And here is how extroverted ears heard what I said,

Dhe ja si e dëgjuan veshët e ekstravertëve atë që thashë unë,

which is actually pretty accurate.

e cila është mjaft e saktë.

I said, "Well Michael does have a tendency at times

Unë thash,'' Michael ka tendencë kohë pas kohe

of behaving in a way that some of us might see

të sillet në një mënyrë që disa prej nesh mund t'a shohin

as perhaps more assertive than is normally called for."

ndoshta si më të sigurtë sesa normalja''.

(Laughter)

(Të qeshura)

Tom rolled his eyes and he said,

Tomi rrotulloi sytë dhe tha,

"Brian, that's what I said:

''Brian, ja çfarë thash unë:

he's an asshole!"

ai është një idiot''.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

Now, as an introvert,

Tani, si një introvert,

I might gently allude to certain "assholic" qualities

unë mund të përmend me siguri disa cilësi ''idiotësie''

in this man's behavior,

në sjelljen e këtij burri,

but I'm not going to lunge for the a-word.

por nuk do të kapem për fjalën a.

(Laughter)

(Të qeshura)

But the extrovert says,

Por ekstravertët thonë,

"If he walks like one, if he talks like one, I call him one."

''Nëse ecën si gomar, nëse flet si gomar, e thërras gomar''.

And we go past each other.

Dhe e kalojmë njëri-tjetrin.

Now is this something that we should be heedful of?

A është kjo një gjë për të cilën duhet të jemi të vëmendshëm?

Of course.

Sigurisht.

It's important that we know this.

Është e rëndësishme që e dimë këtë

Is that all we are?

A është kjo e tëra çfarë jemi?

Are we just a bunch of traits?

A jemi vetëm një grumbull i tipareve?

No, we're not.

Jo, ne nuk jemi.

Remember, you're like some other people

Mbaje mend, ti je disa njerëz

and like no other person.

por si asnjë tjetër.

How about that idiosyncratic you?

Çfarë në lidhje me veten idiosinkratike?

As Elizabeth or as George,

Sikur Elizabeth ose sikur George,

you may share your extroversion or your neuroticism.

ju mund ta ndani ekstraversionin ose neuroticizmin tuaj.

But are there some distinctively Elizabethan features of your behavior,

Por a ka disa karakteristika të dallueshme Elizabethiane në sjelljen tuaj,

or Georgian of yours,

ose Georgiane

that make us understand you better than just a bunch of traits?

që na bëjnë t'u shohim më tepër sesa vetëm një grumbull tiparesh?

That make us love you?

Kjo na bën t'ju duam juve

Not just because you're a certain type of person.

Jo vetëm se jeni i takoni një tipi të caktuar të personit.

I'm uncomfortable putting people in pigeonholes.

Nuk ndihem rehat ti vë njerëzit në pozitë të vështirë.

I don't even think pigeons belong in pigeonholes.

Madje nuk mendoj që pëllumbat u përkasin foleve të tyre

So what is it that makes us different?

Pra, çfarë na bën ne të ndryshëm?

It's the doings that we have in our life -- the personal projects.

Janë veprat që i bëjmë në jetë -- projektet personale.

You have a personal project right now,

Ju mund të keni një projekt personal

but nobody may know it here.

por askush këtu nuk e di.

It relates to your kid --

Kjo lidhet me fëmijët tuaj --

you've been back three times to the hospital,

you keni shkuar tri herë në spital,

and they still don't know what's wrong.

dhe ata akoma nuk e dinë çka nuk shkon.

Or it could be your mom.

Ose mund të jetë nëna juaj.

And you'd been acting out of character.

Dhe ju do të dilnit nga vetja juaj.

These are free traits.

Këto janë tipare të lira.

You're very agreeable, but you act disagreeably

You mund të jeni i pajtueshëm, por veproni papajtueshëm

in order to break down those barriers of administrative torpor

në vend që t'i thyeni këto barriera të ngathtësisë

in the hospital,

në spital,

to get something for your mom or your child.

për të marrë diçka për nënën ose fëmijën tuaj.

What are these free traits?

Çka janë këto tipare të lira?

They're where we enact a script

Ato janë kur ne hartojmë një skenar

in order to advance a core project in our lives.

që të arrijmë me sukses një projekt thelbësor në jetë.

And they are what matters.

Dhe këto janë ato që kanë rëndësi.

Don't ask people what type you are;

Mos i pyesni njerëzit çfarë tipi jeni;

ask them, "What are your core projects in your life?"

pyesni,''Cilat janë projektet thelbësore në jetën tuaj?

And we enact those free traits.

Dhe ne i zbatojmë këto tipare.

I'm an introvert,

Unë jam introvert,

but I have a core project, which is to profess.

por kam një projekt thelbësor, që është të jap leksione.

I'm a professor.

Unë jam profesor.

And I adore my students,

Dhe unë i admiroj studentët e mi,

and I adore my field.

dhe e admiroj fushën time.

And I can't wait to tell them about what's new, what's exciting,

Dhe mezi pres t'i tregoj atyre të rejat, çka është emocionuese,

what I can't wait to tell them about.

çka nuk mund të pres për t'i treguar.

And so I act in an extroverted way,

Kështu veproj në mënyrë ekstraverte

because at eight in the morning,

sepse në orën 8 në mëngjes,

the students need a little bit of humor,

studentët kanë nevojë për pak humor,

a little bit of engagement to keep them going

pak angazhim për t'i motivuar të vazhdojnë

in arduous days of study.

në ditët të rënda të studimeve.

But we need to be very careful

Por duhet të jemi t'kujdesshëm

when we act protractedly out of character.

kur veprojmë jashtë vetes sonë.

Sometimes we may find that we don't take care of ourselves.

Nganjëherë mund të ndjehemi sikur nuk po kujdesemi për veten.

I find, for example, after a period of pseudo-extroverted behavior,

Mendoj, për shembull, pas një kohe duke u sjellur si ekstravertë,

I need to repair somewhere on my own.

Kam nevojë për ta qartësuar veten diku vetëm.

As Susan Cain said in her "Quiet" book,

Siç ka thënë Susan Cain në librin e saj ''Quiet'',

in a chapter that featured the strange Canadian professor

në një kapitull ku paraqiti profesorin e cuditshëm Kanadez

who was teaching at the time at Harvard,

i cili jepte mësim në Harvard,

nganjëherë shkoj në banjon e burrave

I sometimes go to the men's room

to escape the slings and arrows of outrageous extroverts.

për të shmangur llastiqet dhe shigjetat e ekstravertëve mizorë.

(Laughter)

(Të qeshura)

I remember one particular day when I was retired to a cubicle,

Më kujtohet një ditë kur isha vecuar në një kubik,

trying to avoid overstimulation.

për ta shmangur stimulimin e tepërt.

And a real extrovert came in beside me -- not right in my cubicle,

Dhe një ekstrovert i vërtetë erdhi afer, jo ne kubikun tim,

but in the next cubicle over --

në kubikun ngjitur --

and I could hear various evacuatory noises,

dhe mund të dëgjoja zhurma evakuuese,

which we hate -- even our own,

të cilat ne i urrejmë -- edhe nëse janë tonat,

that's why we flush during as well as after.

që është arsyeja pse ne e shkarkojme tualetin pas por edhe gjatë.

(Laughter)

(Të qeshura)

And then I heard this gravelly voice saying,

Dhe pastaj dëgjova këtë zë të ashpër duke thënë,

"Hey, is that Dr. Little?"

''Hej, a është aty Dr. Little?''

(Laughter)

(Të qeshura)

If anything is guaranteed to constipate an introvert for six months,

Nëse ka një gjë që e garanton irritimin e një introverti për gjashtë muaj,

it's talking on the john.

është e folura në nevojtore.

(Laughter)

(Të qeshura)

That's where I'm going now.

Ky është vendi ku po shkoj tani.

Don't follow me.

Mos më ndiqni.

Thank you.

Falemnderit.

(Applause)

(Duartrokitje)