Who are you, really? The puzzle of personality | Brian Little | TED

Translator: Khoa Ngo Reviewer: Đoan Thư Nguyễn Trang

What an intriguing group of individuals you are ...

Các bạn là nhóm những cá nhân thật hấp dẫn...

to a psychologist.

đối với một nhà tâm lý học

(Laughter)

(Cười)

I've had the opportunity over the last couple of days

Tôi có cơ hội trong những ngày qua

of listening in on some of your conversations

lắng nghe một số cuộc hội thoại của các bạn

and watching you interact with each other.

và xem các bạn tương tác với nhau.

And I think it's fair to say, already,

Và tôi nghĩ sẽ hợp lý khi nói rằng, đã có,

that there are 47 people in this audience,

47 người trong số khán giả ở đây,

at this moment,

tại thời điểm này,

displaying psychological symptoms I would like to discuss today.

có các triệu chứng tâm lý mà tôi muốn thảo luận ngày hôm nay.

(Laughter)

(Cười)

And I thought you might like to know who you are.

Và tôi nghĩ các bạn chắc muốn biết đó là những ai.

(Laughter)

(Cười)

But instead of pointing at you,

Nhưng thay vì chỉ ra các bạn này,

which would be gratuitous and intrusive,

điều này khá vô cớ và bất lịch sự,

I thought I would tell you a few facts and stories,

tôi nghĩ rằng tôi sẽ kể bạn nghe một vài câu chuyện

in which you may catch a glimpse of yourself.

mà trong đó bạn có thể thoáng thấy bản thân mình.

I'm in the field of research known as personality psychology,

Tôi nghiên cứu trong lĩnh vực được biết đến là tâm lý học tính cách,

which is part of a larger personality science

là một phần của khoa học tính cách

which spans the full spectrum, from neurons to narratives.

bao quát toàn bộ lĩnh vực, từ thần kinh đến sự tường thuật.

And what we try to do,

Và điều chúng tôi cố gắng làm,

in our own way,

bằng cách riêng của mình,

is to make sense of how each of us --

là tạo ra ý nghĩa làm thế nào mỗi chúng ta --

each of you --

mỗi các bạn --

is, in certain respects,

ở những khía cạnh nhất định,

like all other people,

giống tất cả những người khác,

like some other people

giống một số những người khác

and like no other person.

và không giống một ai cả.

Now, already you may be saying of yourself,

Giờ đây, bạn có thể đã tự nhủ,

"I'm not intriguing.

"Tôi chẳng hề thú vị.

I am the 46th most boring person in the Western Hemisphere."

Tôi là người nhàm chán thứ 46 ở vùng Tây bán cầu."

Or you may say of yourself,

Hoặc bạn cũng có thể tự nhủ,

"I am intriguing,

"Tôi rất thú vị,

even if I am regarded by most people as a great, thundering twit."

kể cả khi tôi bị phần lớn mọi người xem như một tên đại ngốc."

(Laughter)

(Cười)

But it is your self-diagnosed boringness and your inherent "twitiness"

Nhưng chính sự nhàm chán tự chẩn đoán và sự "đần độn" vốn có của bạn

that makes me, as a psychologist, really fascinated by you.

làm cho tôi, một nhà tâm lý học, thực sự bị cuốn hút.

So let me explain why this is so.

Hãy để tôi giải thích tại sao.

One of the most influential approaches in personality science

Một trong những phương pháp tiếp cận có ảnh hưởng nhất trong khoa học tính cách

is known as trait psychology,

được biết đến là đặc điểm tâm lý,

and it aligns you along five dimensions which are normally distributed,

nó sẽ đặt bạn vào một cái khuôn năm chiều đã được thiết lập sẵn,

and that describe universally held aspects of difference between people.

và miêu tả các khía cạnh khác biệt phổ biến giữa con người.

They spell out the acronym OCEAN.

Họ gọi từ viết tắt là OCEAN.

So, "O" stands for "open to experience,"

"O" là viết tắt của " sự sẵn sàng với trải nghiệm,"

versus those who are more closed.

trái ngược với những người khép kín.

"C" stands for "conscientiousness,"

"C" là viết tắt của "sự tận tâm,"

in contrast to those with a more lackadaisical approach to life.

đối nghịch với những người có cách sống ủy mị.

"E" -- "extroversion," in contrast to more introverted people.

"E" -- "hướng ngoại", tương phản với những người hướng nội.

"A" -- "agreeable individuals,"

"A" -- "cá thể dễ chịu"

in contrast to those decidedly not agreeable.

trái ngược với những người hoàn toàn khó chịu.

And "N" -- "neurotic individuals,"

và "N" - cá thể nhạy cảm,"

in contrast to those who are more stable.

trái ngược với những người ổn định hơn.

All of these dimensions have implications for our well-being,

Những nhân tố này có quan hệ mật thiết với hạnh phúc của chúng ta,

for how our life goes.

với việc ta sống như thế nào.

And so we know that, for example,

Và chúng ta biết rằng, ví dụ,

openness and conscientiousness are very good predictors of life success,

sự cởi mở và sự tận tâm là yếu tố dự đoán rất tốt về thành công trong cuộc sống

but the open people achieve that success through being audacious

nhưng những người cởi mở thành công nhờ sự táo bạo

and, occasionally, odd.

và, đôi khi, lập dị.

The conscientious people achieve it through sticking to deadlines,

Những người tận tâm đạt được nó bằng việc tuân thủ thời hạn,

to persevering, as well as having some passion.

để kiên trì, đồng thời sở hữu niềm đam mê.

Extroversion and agreeableness are both conducive

Sự hướng ngoại và tính dễ chịu đều có ích

to working well with people.

để làm việc tốt với mọi người.

Extroverts, for example, I find intriguing.

Những người hướng ngoại, ví dụ, tôi thấy rất thú vị.

With my classes, I sometimes give them a basic fact

Trong lớp học, tôi thỉnh thoảng đưa cho sinh viên một thực tế cơ bản

that might be revealing with respect to their personality:

mà có thể ngầm tiết lộ tính cách của họ:

I tell them that it is virtually impossible for adults

Tôi nói rằng người lớn hầu như không thể

to lick the outside of their own elbow.

liếm khuỷu tay của mình.

(Laughter)

(Cười)

Did you know that?

Bạn có biết điều đó không?

Already, some of you have tried to lick the outside of your own elbow.

Một số bạn chắc đã thử liếm khuỷu tay của mình rồi.

But extroverts amongst you

Nhưng những người hướng ngoại trong số các bạn

are probably those who have not only tried,

có thể không những thử,

but they have successfully licked the elbow

mà đã liếm thành công khuỷu tay

of the person sitting next to them.

của người ngồi bên cạnh họ.

(Laughter)

(Cười)

Those are the extroverts.

Đó chính là người hướng ngoại.

Let me deal in a bit more detail with extroversion,

Hãy để tôi giải thích chi tiết hơn về sự hướng ngoại

because it's consequential and it's intriguing,

bới vì nó quan trọng và nó hấp dẫn,

and it helps us understand what I call our three natures.

và nó giúp ta hiểu được cái tôi gọi là ba đặc tính tự nhiên.

First, our biogenic nature -- our neurophysiology.

Thứ nhất, bản chất sinh học -- sinh lý thần kinh.

Second, our sociogenic or second nature,

Thứ hai, bản chất xã hội hay đặc tính tự nhiên thứ hai,

which has to do with the cultural and social aspects of our lives.

liên quan đến văn hoá và các khía cạnh xã hội của cuộc sống.

And third, what makes you individually you -- idiosyncratic --

Và thứ ba, điều làm bạn là chính bạn -- đặc tính riêng --

what I call your "idiogenic" nature.

điều tôi gọi là bản chất đặc trưng của bạn.

Let me explain.

Để tôi giải thích.

One of the things that characterizes extroverts is they need stimulation.

Một trong những điều định nghĩa người hướng ngoại là họ cần sự kích thích.

And that stimulation can be achieved by finding things that are exciting:

Và sự kích thích đó có thể đạt được bằng cách tìm những điều thú vị:

loud noises, parties and social events here at TED --

tiếng ồn, các bữa tiệc và các sự kiện xã hội ở TED --

you see the extroverts forming a magnetic core.

bạn thấy những người hướng ngoại tạo thành một lõi nam châm.

They all gather together.

Họ tụ tập lại với nhau.

And I've seen you.

Và tôi nhìn thấy bạn.

The introverts are more likely to spend time in the quiet spaces

Những người hướng nội thường dành thời gian ở những không gian yên tĩnh

up on the second floor,

trên tầng hai,

where they are able to reduce stimulation --

nơi họ có thể giảm thiểu sự kích thích --

and may be misconstrued as being antisocial,

và có thể bị hiểu nhầm là khó gần gũi,

but you're not necessarily antisocial.

nhưng bạn không nhất thiết phải là kẻ khó gần gũi.

It may be that you simply realize that you do better

Có thể đơn giản là bạn nhận ra bạn làm tốt hơn

when you have a chance to lower that level of stimulation.

khi bạn có cơ hội hạ thấp mức độ của sự kích thích.

Sometimes it's an internal stimulant, from your body.

Thỉnh thoảng nó là sự kích thích từ bên trong, từ cơ thể bạn.

Caffeine, for example, works much better with extroverts than it does introverts.

Caffeine, ví dụ, có tác dụng nhiều hơn với người hướng ngoại hơn là hướng nội.

When extroverts come into the office at nine o'clock in the morning

Khi người hướng ngoại đến văn phòng vào 9h sáng

and say, "I really need a cup of coffee,"

và nói "Tôi thực sự cần một ly cà phê,"

they're not kidding --

họ không đùa đâu --

they really do.

họ thật sự cần nó.

Introverts do not do as well,

Người hướng nội không làm tốt được như thế

particularly if the tasks they're engaged in --

đặc biệt ở công việc họ đang làm --

and they've had some coffee --

và họ đã uống cà phê --

if those tasks are speeded,

ở những công việc được đẩy nhanh,

and if they're quantitative,

và được ước lượng,

introverts may give the appearance of not being particularly quantitative.

người hướng nội có thể tỏ ra không biết ước lượng.

But it's a misconstrual.

Nhưng đó là một sự hiểu nhầm.

So here are the consequences that are really quite intriguing:

Vì thế đây sẽ là kết luận khá thú vị:

we're not always what seem to be,

chúng ta không giống với những gì trông thấy,

and that takes me to my next point.

điều đó sẽ đưa đến ý tiếp theo.

I should say, before getting to this,

Tôi muốn nói, trước khi đề cập đến điều này,

something about sexual intercourse,

một vài thứ về sự quan hệ tình dục,

although I may not have time.

mặc dù có thể tôi không có đủ thời gian.

And so, if you would like me to --

Nên, nếu các bạn muốn tôi --

yes, you would?

vâng, các bạn muốn chứ?

OK.

Được thôi.

(Laughter)

(Cười)

There are studies done

Có nhiều nghiên cứu được thực hiện

on the frequency with which individuals engage in the conjugal act,

về mức độ thường xuyên mà các cá nhân tham gia vào quan hệ vợ chồng,

as broken down by male, female; introvert, extrovert.

được chia theo nam, nữ; hướng nội, hướng ngoại.

So I ask you:

Tôi muốn hỏi các bạn:

How many times per minute --

Bao nhiêu lần một phút --

ôi, tôi xin lỗi, đó là nghiên cứu trên chuột --

oh, I'm sorry, that was a rat study --

(Laughter)

(Cười)

How many times per month

Bao nhiêu lần một tháng

do introverted men engage in the act?

những người đàn ông hướng nội tham gia quan hệ?

3.0.

3.0.

Extroverted men?

Đàn ông hướng ngoại?

More or less?

Nhiều hơn hay ít hơn?

Yes, more.

Vâng, nhiều hơn.

5.5 -- almost twice as much.

5.5 -- gần như là gấp đôi.

Introverted women: 3.1.

Phụ nữ hướng nội: 3.1.

Extroverted women?

Phụ nữ hướng ngoại?

Frankly, speaking as an introverted male,

Thành thật mà nói, trên cương vị một người đàn ông hướng nội

which I will explain later --

mà tôi sẽ giải thích sau --

they are heroic.

tôi thấy họ là những người hùng.

7.5.

7.5.

They not only handle all the male extroverts,

Họ không những làm với đàn ông hướng ngoại,

they pick up a few introverts as well.

mà còn với cả một vài người hướng nội nữa.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

We communicate differently, extroverts and introverts.

Chúng ta giao tiếp khác nhau, người hướng ngoại và người hướng nội.

Extroverts, when they interact,

Người hướng ngoại, khi họ giao tiếp,

want to have lots of social encounter punctuated by closeness.

muốn có nhiều sự va chạm theo sau bởi sự gần gũi.

They'd like to stand close for comfortable communication.

Họ thích đứng gần để giao tiếp thoải mái.

They like to have a lot of eye contact,

Họ thích nhìn vào mắt,

or mutual gaze.

hay chia sẻ ánh nhìn.

Chúng tôi thấy trong một số nghiên cứu

We found in some research

that they use more diminutive terms when they meet somebody.

họ sử dụng các từ ngữ thân mật nhiều hơn khi họ gặp một ai đó.

So when an extrovert meets a Charles,

Khi một người hướng ngoại gặp Charles,

it rapidly becomes "Charlie," and then "Chuck,"

nó nhanh chóng trở thành "Charlie," rồi "Chuck,"

and then "Chuckles Baby."

và rồi "Chuckles bé bỏng."

(Laughter)

(Cười)

Whereas for introverts,

Trong khi đối với những người hướng nội,

it remains "Charles," until he's given a pass to be more intimate

nó vẫn là "Charles," cho tới khi họ được cho phép trở nên thân mật hơn

by the person he's talking to.

bởi người mà họ đang nói chuyện cùng.

We speak differently.

Chúng ta nói chuyện theo những cách khác nhau.

Extroverts prefer black-and-white, concrete, simple language.

Người hướng ngoại thích ngôn ngữ trắng đen phân biệt, chắc chắn, đơn giản.

Introverts prefer -- and I must again tell you

Người hướng nội thích -- và tôi phải nói lại với bạn rằng

that I am as extreme an introvert as you could possibly imagine --

tôi là một người cực hướng nội mà bạn có thể tưởng tượng ra --

we speak differently.

chúng tôi nói khác nhau.

We prefer contextually complex,

Chúng tôi thích các ngữ cảnh phức tạp,

contingent,

nhiều nghĩa,

weasel-word sentences --

câu từ lắt léo --

(Laughter)

(Cười)

More or less.

Nhiều hay ít hơn.

(Laughter)

(Cười)

As it were.

Là nó vốn có.

(Laughter)

(Cười)

Not to put too fine a point upon it --

Không đặt quá nhiều trọng điểm vào nó --

like that.

như vậy.

When we talk,

Khi chúng tôi nói,

we sometimes talk past each other.

thỉnh thoảng chúng tôi nói qua nhau.

I had a consulting contract I shared with a colleague

Tôi có một hợp đồng tôi chia sẻ với một đồng nghiệp

who's as different from me as two people can possibly be.

người mà khác tôi hoàn toàn như hai người có thể khác nhau.

First, his name is Tom.

Đầu tiên, tên anh ấy là Tom.

Mine isn't.

Tên tôi thì không.

(Laughter)

(Cười)

Secondly, he's six foot five.

Thứ hai, anh ấy cao 6ft5.

I have a tendency not to be.

Tôi có xu hướng không được như thế.

(Laughter)

(Cười)

And thirdly, he's as extroverted a person as you could find.

Và thứ ba, anh ấy là người hướng ngoại tiêu biểu bạn có thể tìm được.

I am seriously introverted.

Tôi thì lại rất hướng nội.

I overload so much,

Tôi bị quá tải rất nhiều,

I can't even have a cup of coffee after three in the afternoon

Tôi còn không thể uống cà phê sau 3h vào buổi chiều

and expect to sleep in the evening.

mà buổi tối có thể ngủ được.

We had seconded to this project a fellow called Michael.

Chúng tôi phái đến dự án này một người tên là Michael.

And Michael almost brought the project to a crashing halt.

Và Michael xém nữa đã phá hỏng dự án.

So the person who seconded him asked Tom and me,

Người đã phái anh ta đến hỏi Tom và tôi,

"What do you make of Michael?"

"Các bạn nghĩ gì về Michael?"

Well, I'll tell you what Tom said in a minute.

Vâng, tôi sẽ kể bạn nghe Tom nói gì trong một phút nữa.

He spoke in classic "extrovert-ese."

Anh ấy nói bằng giọng hướng ngoại điển hình.

And here is how extroverted ears heard what I said,

Và sau đây là những gì đôi tai hướng ngoại nghe những gì tôi nói,

which is actually pretty accurate.

mà nó thực sự khá chính xác.

I said, "Well Michael does have a tendency at times

Tôi nói, "Vâng, Michael đúng là có khuynh hướng nhiều lần

of behaving in a way that some of us might see

hành xử một cách mà nhiều người chúng ta thấy

as perhaps more assertive than is normally called for."

có lẽ quyết đoán hơn bình thường cần thiết."

(Laughter)

(Cười)

Tom rolled his eyes and he said,

Tom đảo mắt và nói,

"Brian, that's what I said:

"Brian, đó là những gì tôi vừa nói:

he's an asshole!"

nó là một thằng khốn!"

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Now, as an introvert,

Đối với một người hướng nội,

I might gently allude to certain "assholic" qualities

Tôi có thể nhẹ nhàng ám chỉ một số phẩm chất "khốn" nhất định

trong hành vi của người này,

in this man's behavior,

but I'm not going to lunge for the a-word.

nhưng tôi sẽ không dùng đến một từ đó.

(Laughter)

(Cười)

But the extrovert says,

Nhưng người hướng ngoại nói,

"If he walks like one, if he talks like one, I call him one."

"Nếu nó đi như thế, nói như thế, thì tôi gọi nó là như thế."

And we go past each other.

Và chúng tôi hiểu sai nhau.

Now is this something that we should be heedful of?

Đó là một điều gì đó chúng ta nên chú ý?

Of course.

Đương nhiên.

It's important that we know this.

Nó rất quan trọng rằng chúng ta biết điều này.

Is that all we are?

Đó có phải tất cả những gì chúng ta là?

Are we just a bunch of traits?

Có phải chúng ta chỉ là một loạt các tính trạng?

No, we're not.

Không, không phải.

Remember, you're like some other people

Nên nhớ rằng, chúng ta giống một vài người

and like no other person.

và không giống một ai.

How about that idiosyncratic you?

Làm thế nào điều đó mang phong cách của riêng bạn?

As Elizabeth or as George,

Như Elizabeth hay George,

you may share your extroversion or your neuroticism.

bạn có thể chia sẻ sự hướng ngoại hay loạn thần kinh.

But are there some distinctively Elizabethan features of your behavior,

Nhưng có những tính năng đặc trưng của Elizabeth trên hành vi của bạn,

or Georgian of yours,

hay của George trên bạn,

that make us understand you better than just a bunch of traits?

làm chúng ta hiểu bạn hơn là một loạt các tính trạng?

That make us love you?

Làm chúng tôi yêu bạn?

Not just because you're a certain type of person.

Không chỉ vì bạn là một loại người nhất định.

I'm uncomfortable putting people in pigeonholes.

Tôi thấy không thoải mái đặt mọi người vào những chuồng chim bồ câu.

Tôi còn không nghĩ rằng chim bồ câu thuộc về chuồng chim bồ câu.

I don't even think pigeons belong in pigeonholes.

So what is it that makes us different?

Vậy điều gì làm chúng ta khác biệt?

It's the doings that we have in our life -- the personal projects.

Đó là những điều chúng ta làm trong cuộc sống -- các dự án cá nhân.

You have a personal project right now,

Bạn có một dự án cá nhân ngay lúc này,

but nobody may know it here.

nhưng có thể không ai biết nó ở đây.

It relates to your kid --

nó liên quan đến con bạn --

you've been back three times to the hospital,

bạn đã quay lại bệnh viện ba lần,

and they still don't know what's wrong.

và họ vẫn không biết bệnh gì.

Or it could be your mom.

Hay nó có thể là mẹ bạn.

And you'd been acting out of character.

Và bạn đã nổi điên.

These are free traits.

Đây là những tính trạng tự do.

You're very agreeable, but you act disagreeably

Bạn rất dễ chịu, nhưng bạn hành xử không dễ chịu

in order to break down those barriers of administrative torpor

để có thể phá vỡ những rào cản hành chính

in the hospital,

trong bệnh viện

to get something for your mom or your child.

để có thể có điều gì đó cho mẹ bạn, hay con bạn.

What are these free traits?

Những đặc tính tự do là gì?

They're where we enact a script

Chúng là khi chúng ta khởi động một kịch bản

in order to advance a core project in our lives.

để có thể đẩy nhanh một dự án cốt lõi trong cuộc sống.

And they are what matters.

Và nó là những gì quan trọng.

Don't ask people what type you are;

Đừng hỏi mọi người bạn thuộc loại nào;

ask them, "What are your core projects in your life?"

hỏi họ "Những dự án cốt lõi trong cuộc sống của bạn là gì?

And we enact those free traits.

và chúng ta kích thích những tính trạng tự do đó.

I'm an introvert,

Tôi là người hướng nội,

but I have a core project, which is to profess.

Nhưng tôi có dự án cốt lõi là dạy học.

I'm a professor.

Tôi là một giáo sư.

And I adore my students,

Và tôi yêu quý các học sinh của mình,

Và tôi yêu quý lĩnh vực mình nghiên cứu.

and I adore my field.

And I can't wait to tell them about what's new, what's exciting,

Và tôi không thể đợi để kể với họ những điều mới, những điều thú vị,

what I can't wait to tell them about.

những điều tôi không thể đợi để kể với họ.

And so I act in an extroverted way,

Nên tôi hành xử như một người hướng ngoại,

because at eight in the morning,

bởi vì vào 8h sáng,

the students need a little bit of humor,

các sinh viên cần một chút hài hước,

a little bit of engagement to keep them going

một chút để giữ họ tỉnh táo

in arduous days of study.

trong những ngày học tập gian khổ.

But we need to be very careful

Nhưng chúng ta cần cẩn thận

when we act protractedly out of character.

khi chúng ta hành động khỏi nhân vật của mình.

Sometimes we may find that we don't take care of ourselves.

Thỉnh thoảng chúng ta thấy chúng ta không chăm sóc bản thân.

I find, for example, after a period of pseudo-extroverted behavior,

Tôi thấy, ví dụ, sau một thời gian giả hướng ngoại

I need to repair somewhere on my own.

Tôi cần một nơi nào đó để sửa chữa chính mình.

As Susan Cain said in her "Quiet" book,

Như Susan Cain nói trong cuốn sách "Im lặng (Quiet)"

in a chapter that featured the strange Canadian professor

Trong chương nói về giáo sư kỳ lạ người Canada

who was teaching at the time at Harvard,

người lúc đó đang giảng dạy ở Harvard,

I sometimes go to the men's room

tôi thỉnh thoảng vào nhà vệ sinh nam

to escape the slings and arrows of outrageous extroverts.

để thoát khỏi đám đông những người hướng ngoại quá khích.

(Laughter)

(Cười)

I remember one particular day when I was retired to a cubicle,

Tôi nhớ một ngày nọ, khi tôi đang nghỉ trong một buồng vệ sinh,

trying to avoid overstimulation.

cố gắng tránh sự quá kích thích.

And a real extrovert came in beside me -- not right in my cubicle,

Và một người hướng ngoại đến bên tôi -- không phải trong buồng vệ sinh tôi ngồi,

but in the next cubicle over --

nhưng ở buồng bên cạnh --

and I could hear various evacuatory noises,

và tôi có thể nghe nhiều tiếng ồn,

which we hate -- even our own,

mà chúng tôi ghét -- ngay cả của chính mình,

that's why we flush during as well as after.

đó là lý do tại sao chúng tôi giật nước trong và sau khi hành sự.

(Laughter)

(Cười)

And then I heard this gravelly voice saying,

Và tôi nghe giọng nói,

"Hey, is that Dr. Little?"

"Hey, có phải Tiến sĩ Little đó không?"

(Laughter)

(Cười)

If anything is guaranteed to constipate an introvert for six months,

Nếu có thể làm gì để chắc chắn làm táo bón một người hướng nội trong sáu tháng,

it's talking on the john.

đó là nói chuyện trong lúc hành sự.

(Laughter)

(Cười)

That's where I'm going now.

Đó là nơi tôi đi đây.

Don't follow me.

Đừng đi theo tôi.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)