Bryan Stevenson: We need to talk about an injustice | TED

1,840,511 views ・ 2012-03-05

TED


Ju lutemi, klikoni dy herë mbi titrat në anglisht më poshtë për të luajtur videon.

Translator: Dita Bytyci Reviewer: Helena Bedalli
Ky është një nder i jashtëzakonshëm për mua.
00:16
Well, this is a really extraordinary honor for me.
0
16109
3032
Unë kaloj shumicën e kohës sime
00:19
I spend most of my time in jails, in prisons, on death row.
1
19165
4666
nëpër burgje dhe dënimet me vdekje.
00:23
I spend most of my time in very low-income communities,
2
23855
2604
Kaloj shumicën e kohës sime në komunitete të varfëra
00:26
in the projects and places where there's a great deal of hopelessness.
3
26483
3713
në vende të pashpresa.
Të jem këtu në TED
00:30
And being here at TED and seeing the stimulation, hearing it,
4
30220
3552
dhe të shoh stimulimin, ta dëgjoj atë,
00:33
has been very, very energizing to me.
5
33796
1794
ka qenë shumë energjike për mua.
00:35
And one of the things that's emerged in my short time here
6
35614
2913
Dhe një nga gjërat që kam kuptuar nga koha ime e shkurtër këtu
00:38
is that TED has an identity.
7
38551
1994
është se TED ka një identitet.
00:41
And you can actually say things here that have impacts around the world.
8
41149
4826
Dhe këtu në fakt mund të thuash gjëra
që kanë ndikim në tërë botën.
00:45
And sometimes when it comes through TED, it has meaning and power
9
45999
3842
Dhe ndonjëherë kur vjen përmes TED-it,
ka kuptimin dhe fuqinë
00:49
that it doesn't have when it doesn't.
10
49865
2895
që përndryshe nuk e ka.
00:52
And I mention that because I think identity is really important.
11
52784
3269
Dhe e them këtë sepse mendoj se identiteti është shumë i rëndësishëm.
Dhe kemi pasur disa prezantime fantastike.
00:56
And we've had some fantastic presentations.
12
56077
2914
Dhe çfarë kemi mësuar
00:59
And I think what we've learned is that, if you're a teacher,
13
59015
3084
është se nëse je mësues fjalët tua mund të kenë kuptim,
01:02
your words can be meaningful,
14
62123
1399
por nëse je mësues zemërdhembsur,
01:03
but if you're a compassionate teacher, they can be especially meaningful.
15
63546
3491
atëherë ato mund të kenë kuptim të veçantë.
Nëse je mjek, ti mund të bësh ca gjëra të mira,
01:07
If you're a doctor, you can do some good things,
16
67061
2245
mirëpo nëse jë një mjek i ndjeshëm, mund të bësh ca gjëra tjera.
01:09
but if you're a caring doctor, you can do some other things.
17
69330
2830
Prandaj dua të flas për fuqinë e identitetit.
01:12
So I want to talk about the power of identity.
18
72184
3040
Dhe këtë në fakt nuk e kam mësuar
01:15
And I didn't learn about this actually practicing law
19
75248
2868
duke praktikuar drejtësinë dhe punën që bëj.
01:18
and doing the work that I do.
20
78140
1418
E kam mësuar nga gjyshja ime.
01:19
I actually learned about this from my grandmother.
21
79582
2409
Jam rritur në një shtëpi
01:22
I grew up in a house that was the traditional African American home
22
82015
4148
tradicionale Afrikano-Amerikane
e dominuar nga femra,
01:26
that was dominated by a matriarch,
23
86187
1628
01:27
and that matriarch was my grandmother.
24
87839
2337
dhe ajo femër ishte gjyshja ime.
Ajo ka qenë e ashpër, e fortë,
01:30
She was tough, she was strong, she was powerful.
25
90200
4109
e fuqishme.
01:34
She was the end of every argument in our family.
26
94333
3061
Ajo ka qenë fundi i çdo diskutimi në familjen tonë.
01:37
(Laughter)
27
97418
1001
01:38
She was the beginning of a lot of arguments in our family.
28
98443
2941
Ka qenë edhe fillimi i shumë diskutimeve në familjen tonë.
01:41
(Laughter)
29
101408
1001
Ajo ishte vajza e njerëzve që kishin qenë skllevër.
01:42
She was the daughter of people who were actually enslaved.
30
102433
2736
Prindërit e saj kishin lindur në skllavëri në Virgjinia në vitet 1840.
01:45
Her parents were born in slavery in Virginia in the 1840s.
31
105193
2778
Ajo ka lindur në vitet 1880
01:47
She was born in the 1880s,
32
107995
1532
dhe përvoja e saj me skllavërinë
01:49
and the experience of slavery
33
109551
1435
i dha formë mënyrës se si e shihte ajo botën
01:51
very much shaped the way she saw the world.
34
111010
2323
01:53
And my grandmother was tough, but she was also loving.
35
113644
2531
Dhe gjyshja ime ishte e ashpër, por ishte po ashtu e dashur.
Kur e shihja në kohën kur isha i vogël,
01:56
When I would see her as a little boy,
36
116199
1787
ajo më afrohej dhe më përqafonte.
01:58
she'd come up to me and give me these hugs.
37
118010
2070
Dhe më shtrëngonte aq shumë saqë mezi merrja frymë
02:00
And she'd squeeze me so tight I could barely breathe,
38
120104
2547
dhe pastaj më lëshonte.
02:02
and then she'd let me go.
39
122675
1602
Dhe pas një ore ose dy, nëse e shihja përsëri,
02:04
And an hour or two later, if I saw her,
40
124301
1906
më vinte pranë dhe më thoshte, "Brajan, a e ndjen akoma se po të përqafoj?"
02:06
she'd come over to me and say, "Bryan, do you still feel me hugging you?"
41
126231
3465
Dhe nëse thosha, "Jo", ajo më sulmonte përsëri.
02:09
If I said, "No," she'd assault me again,
42
129720
1932
dhe nëse thosha "Po," atëherë më linte rehat.
02:11
and if I said, "Yes," she'd leave me alone.
43
131676
2033
Dhe ajo kishtë një kualitet
02:13
And she just had this quality that you always wanted to be near her.
44
133733
3272
që të bënte që gjithmonë të doje të ishe pranë saj.
Dhe i vetmi problem ishte se ajo kishte 10 fëmijë.
02:17
And the only challenge was that she had 10 children.
45
137029
2478
02:19
My mom was the youngest of her 10 kids.
46
139531
1946
Nëna ime ishte fëmija më i vogël i saj.
02:21
And sometimes when I would go and spend time with her,
47
141501
2568
Dhe ndonjëherë kur shkoja të kaloja kohë me të,
ishte vështirë ta merrje kohën dhe vëmendjen e saj.
02:24
it would be difficult to get her time and attention.
48
144093
2440
Kushërinjtë e mi vraponin gjithandej.
02:26
My cousins would be running around everywhere.
49
146557
2225
Dhe mbaj mend, kur ishte 8 ose 9 vjeç,
02:28
And I remember, when I was about eight or nine years old,
50
148806
2704
u zgjova në mëngjes, shkova në dhomën e ndenjës,
02:31
waking up one morning, going into the living room,
51
151534
2398
dhe gjithë kushërinjtë e mi po vraponin përeth.
02:33
and all of my cousins were running around.
52
153956
2046
Dhe gjyshja ime ishte ulur në dhomë dhe
02:36
And my grandmother was sitting across the room,
53
156026
2203
po më shikonte.
02:38
staring at me.
54
158253
1174
Dhe në fillim mendova se po luanim ndonjë lojë.
02:39
And at first, I thought we were playing a game.
55
159451
2226
E shikoja dhe buzëqeshja,
02:41
And I would look at her, and I'd smile, but she was very serious.
56
161701
3285
por ajo ishte shumë serioze.
Dhe pas 15 ose 20 minuta,
02:45
And after about 15 or 20 minutes of this,
57
165010
1976
ajo u ngrit dhe mu afrua
02:47
she got up and she came across the room,
58
167010
2365
02:49
and she took me by the hand,
59
169399
1920
më mori dorën
02:51
and she said, "Come on, Bryan. You and I are going to have a talk."
60
171343
3174
dhe tha, 'Eja Brajan. Duhet të flasim."
Dhe e mbaj mend sikur të kishte ndodhur dje.
02:54
And I remember this just like it happened yesterday.
61
174541
3280
02:57
I never will forget it.
62
177845
1895
Asnjëherë nuk do ta harroj këtë.
02:59
She took me out back and said, "Bryan, I'm going to tell you something,
63
179764
3358
Ajo më mori dhe më tha, "Brajan, do të të them diçka,
por mos i trego askujt atë që do të them ty."
03:03
but you don't tell anybody what I tell you."
64
183146
2057
I thashë, "Në rregull, gjyshe."
03:05
I said, "OK, Mama."
65
185227
1155
Ajo tha, "Tani duhet të jesh i sigurtë që nuk do ta bësh." I thashë, "Sigurisht."
03:06
She said, "Now, you make sure you don't do that."
66
186406
2315
03:08
I said, "Sure."
67
188745
1154
Pastaj ajo më bëri të ulen, më shikoi
03:09
Then she sat me down and she looked at me,
68
189923
2547
dhe më tha, "Dua ta dish që
03:12
and she said, "I want you to know I've been watching you."
69
192494
3250
kam qenë duke të të vëzhguar."
03:16
And she said, "I think you're special."
70
196446
2976
Pastaj tha, "Unë mendoj se ti je i veçantë."
03:19
She said, "I think you can do anything you want to do."
71
199928
4268
"Mendoj se mund të bësh çfarëdo që dëshiron të bësh."
Asnjëherë nuk do ta harroj atë.
03:24
I will never forget it.
72
204220
1621
03:26
And then she said, "I just need you to promise me three things, Bryan."
73
206549
3350
Tha, "Vetëm dua të më premtosh tri gjëra Brajan."
Thashë, "Në rregull, gjyshe."
03:29
I said, "OK, Mama."
74
209923
1160
Ajo tha, "Gjëja e parë që dua të më premtosh
03:31
She said, "The first thing I want you to promise me
75
211107
2417
është se gjithmonë do ta duash nënën tënde."
03:33
is that you'll always love your mom."
76
213548
2094
"Ajo është vajza ime e vogël,
03:35
She said, "That's my baby girl,
77
215666
1481
dhe duhet të më premtosh se gjithmonë do të kujdesesh për të."
03:37
and you have to promise me now you'll always take care of her."
78
217171
2990
Unë e adhuroja nënën time prandaj thashë, "Po gjyshe, të premtoj."
03:40
Well, I adored my mom, so I said, "Yes, Mama. I'll do that."
79
220185
2818
Pastaj ajo tha, "Gjëja e dyte që dua të më premtosh
03:43
Then she said, "The second thing I want you to promise me
80
223027
2732
është se gjithmonë do ta bësh gjënë e drejtë
03:45
is that you'll always do the right thing,
81
225783
2053
edhe nëse ndonjëherë do të jetë e vështirë."
03:47
even when the right thing is the hard thing."
82
227860
2491
Unë mendova dhe i thashë, "Po, gjyshe. Do ta bëj atë."
03:50
And I thought about it, and I said, "Yes, Mama. I'll do that."
83
230375
3073
Në fund ajo tha, "Gjëja e tretë që dua të më premtosh
03:54
Then finally, she said, "The third thing I want you to promise me
84
234010
3126
është se asnjëherë nuk do të pish alkohol."
03:57
is that you'll never drink alcohol."
85
237160
2208
(Të qeshura)
03:59
(Laughter)
86
239392
1594
Atëherë isha 9 vjeç prandaj i thashe, "Po gjyshe, të premtoj."
04:01
Well, I was nine years old, so I said, "Yes, Mama. I'll do that."
87
241010
3142
Jam rritur në një fshat në jugun rural,
04:04
I grew up in the country in the rural South,
88
244176
2088
dhe kam një vëlla një vit më të vjetër se unë dhe një motër një vit më të re se unë.
04:06
and I have a brother a year older than me and a sister a year younger.
89
246288
3406
Kur isha rreth 14 ose 15,
04:09
When I was about 14 or 15,
90
249718
1249
04:10
one day, my brother came home and he had this six-pack of beer;
91
250991
3031
një ditë vëllau im erdhi në shtëpi me një kuti me 6 birra --
Nuk e di se ku i kishte marrë --
04:14
I don't know where he got it.
92
254046
1407
na mori mua dhe motrën time dhe shkuam në pyll.
04:15
He grabbed me and my sister, and we went out in the woods,
93
255477
2748
Dhe ne po rrinim e po bënin gjërat e çmendura që i bënim gjithmonë.
04:18
and we were just out there doing the stuff we crazily did,
94
258249
2754
Ai piu një gllënjkë nga birra dhe ia ofroi motrës sime, dhe ajo piu,
04:21
and he had a sip of this beer and gave some to my sister
95
261027
2647
pastaj ma ofruan mua.
04:23
and she had some, and they offered it to me.
96
263698
2063
Unë thashë, "Jo, jo, jo. Jam në rregull. Ju vazhdoni pini. Unë nuk dua."
04:25
I said, "No, that's OK. Y'all go ahead. I'm not going to have any."
97
265785
3161
Vëllau më tha, "E pra pije. Ti gjithmonë bën atë që bëjmë ne, dhe sot po e bëjmë këtë.
04:28
My brother said, "Come on. We're doing this today; you always do what we do.
98
268970
3582
Motra piu pak, pi edhe ti pak. Merr pak birrë."
04:32
I had some, your sister had some. Have some beer."
99
272576
2339
Unë thashë, "Jo, nuk më duket në rregull. Ju vetëm vazhdoni."
04:34
I said, "No, I don't feel right about that. Y'all go ahead."
100
274939
2822
Pastaj vëllau më shikoi.
Ai tha, "Çfarë po ndodh me ty? Pi pak birrë."
04:37
And then my brother stared at me and said, "What's wrong with you? Have some beer."
101
277785
3910
Dhe pastaj më shikoi mirë dhe tha,
04:41
Then he looked at me real hard and said,
102
281719
1922
"Oh, shpresoj që nuk je ende duke qëndruar
04:43
"Oh, I hope you're not still hung up on that conversation Mama had with you."
103
283665
3643
prapa asaj çfarë të tha gjyshja."
(Të qeshura)
04:47
(Laughter)
104
287332
1002
Unë thashë, "Për çfarë po flet?"
04:48
I said, "What are you talking about?"
105
288358
1781
Ai tha, "Gjyshja u thotë gjithë nipërve të saj se ata janë të veçantë."
04:50
He said, "Oh, Mama tells all the grandkids that they're special."
106
290163
3153
(Të qeshura)
04:53
(Laughter)
107
293340
2122
04:55
I was devastated.
108
295486
2500
U zhgënjeva aq shumë.
(Të qeshura)
04:58
(Laughter)
109
298010
1888
Dhe do të pranoj diçka para jush.
05:00
And I'm going to admit something to you.
110
300416
1939
Do t'ju tregoj diçka që ndoshta nuk duhet.
05:02
I'm going to tell you something I probably shouldn't.
111
302379
2543
E di se kjo mund të transmetohet gjithandej.
05:04
I know this might be broadcast broadly.
112
304946
1880
Por unë jam 52 vjeçar,
05:06
But I'm 52 years old,
113
306850
1178
dhe do ta pranoj para jush
05:08
and I'm going to admit to you
114
308052
1439
05:09
that I've never had a drop of alcohol.
115
309515
3060
se asnjëherë nuk e kam pirë alkoholin.
05:12
(Applause)
116
312599
2101
(Duartrokitje)
05:14
I don't say that because I think that's virtuous;
117
314724
2644
Nuk e them sepse është ndonjë virtyt;
05:17
I say that because there is power in identity.
118
317392
3618
e them sepse ka fuqi në identitet.
05:21
When we create the right kind of identity,
119
321557
2065
Kur krijojmë identitetin e duhur,
05:23
we can say things to the world around us
120
323646
1953
mund t'i themi botës rreth nesh gjëra
05:25
that they don't actually believe make sense.
121
325623
2530
që ata nuk besojnë se kanë kuptim.
Mund t'i shtyjmë ata të bëjnë gjëra
05:28
We can get them to do things that they don't think they can do.
122
328177
3745
të cilant nuk mendojnë se mund t'i bëjnë.
Kur mendoja për gjyshen time,
05:32
When I thought about my grandmother,
123
332359
1751
sigurisht se ajo mendonte se të gjithë nipërit e saj ishin të veçantë.
05:34
of course she would think all her grandkids were special.
124
334134
2734
Gjyshi im ishte në burg gjatë kohës kur u ndalua alkoholi.
05:36
My grandfather was in prison during prohibition.
125
336892
2320
Xhaxhallarët e mi vdiqën nga sëmundje lidhur me alkoholin.
05:39
My male uncles died of alcohol-related diseases.
126
339236
2306
Dhe këto ishin gjërat që ajo mendonite se ne duhej t'i kushtoheshim.
05:41
And these were the things she thought we needed to commit to.
127
341566
2879
Unë jam përpjekur të them diçka
05:44
Well, I've been trying to say something about our criminal justice system.
128
344469
3588
rreth sistemit të drejtësisë penale tek ne.
Ky vend është shumë ndryshe sot
05:48
This country is very different today than it was 40 years ago.
129
348081
3555
nga çka qenë 40 vite më parë.
05:51
In 1972, there were 300,000 people in jails and prisons.
130
351660
3488
Në 1972, ka pasur 300 mijë njerëz në burgje.
Sot ka 2.3 milionë.
05:55
Today, there are 2.3 million.
131
355172
3752
05:59
The United States now has the highest rate of incarceration
132
359898
2811
Shtetet e Bashkuara tani ka shkallën më të lartë të burgimit
në botë.
06:02
in the world.
133
362733
1186
06:03
We have seven million people on probation and parole.
134
363943
2754
Kemi 7 milionë njerëz të liruar me kusht.
06:06
And mass incarceration, in my judgment,
135
366721
2823
Dhe burgimi masiv, sipas mendimit tim,
06:09
has fundamentally changed our world.
136
369568
2709
ka ndryshuar rrënjësisht botën.
Në komunitetet e varfëra, në komunitetet me ngjyrë,
06:13
In poor communities, in communities of color,
137
373444
2199
ka një dëshpërim,
06:15
there is this despair,
138
375667
1319
një pashpresë,
06:17
there is this hopelessness
139
377010
1843
06:18
that is being shaped by these outcomes.
140
378877
2108
që po formësohet nga këto pasoja.
Një në tre meshkuj të zinj
06:21
One out of three Black men between the ages of 18 and 30
141
381383
3132
në moshën mes 18 dhe 30
06:24
is in jail, in prison, on probation or parole.
142
384539
3447
është në burg ose i liruar me kusht.
Në komunitetet urbane në vend --
06:28
In urban communities across this country --
143
388714
2015
Los Anxhelos, Filadelfia, Baltimor, Vashington --
06:30
Los Angeles, Philadelphia, Baltimore, Washington --
144
390753
2454
50 deri 60 përqind të meshkujve të rinj me ngjyrë janë
06:33
50 to 60 percent of all young men of color
145
393231
2850
në burg ose të liruar me kusht.
06:36
are in jail or prison
146
396105
1310
06:37
or on probation or parole.
147
397439
1792
Sistemi ynë jo vetëm që është duke u formësuar
06:39
Our system isn't just being shaped in these ways
148
399255
2326
në këto mënyra që siç duket po ndryshojnë në aspekt racor,
06:41
that seem to be distorting around race,
149
401605
2040
por edhe nga varfëria.
06:43
they're also distorted by poverty.
150
403669
1642
Ne kemi një sistem të drejtësisë në vend
06:45
We have a system of justice in this country
151
405335
2651
që të trajton shumë më mirë
06:48
that treats you much better if you're rich and guilty
152
408010
3926
nëse je i pasur dhe fajtor sesa nëse je i varfër dhe i pafajshëm.
06:51
than if you're poor and innocent.
153
411960
1573
Pasuria, jo fajësia,
06:53
Wealth, not culpability, shapes outcomes.
154
413557
3603
i japin formë pasojave.
06:57
And yet, we seem to be very comfortable.
155
417970
3081
Dhe prapë, ne si duket jemi shumë rehat me këtë.
Politika e frikës dhe hidhërimit
07:01
The politics of fear and anger have made us believe
156
421726
2931
na kanë bërë të besojmë
07:04
that these are problems that are not our problems.
157
424681
2487
se këto probleme nuk janë problemet tona.
07:07
We've been disconnected.
158
427668
1647
Ne jemi izoluar.
Mua më duket interesante.
07:10
It's interesting to me.
159
430220
1215
07:11
We're looking at some very interesting developments in our work.
160
431459
3025
Ne po shohim disa zhvilllime shumë interesante në punën tonë.
Shteti im Alabama, sikur një numër shtetesh,
07:14
My state of Alabama, like a number of states,
161
434508
2116
përgjithmonë ta heqë të drejtën e votës
07:16
actually permanently disenfranchises you if you have a criminal conviction.
162
436648
3544
nëse je dënuar penalisht.
Momentalisht në Alabama
07:20
Right now in Alabama,
163
440216
1164
07:21
34 percent of the Black male population has permanently lost the right to vote.
164
441404
5264
34 përqind e popullatës mashkullore të zezë
ka humbur përjetë të drejtën për të votuar.
Faktikisht ne parashikojmë se në 10 vitet e ardhshme
07:26
We're actually projecting that in another 10 years,
165
446692
2415
shkalla e heqjes së votës
07:29
the level of disenfranchisement will be as high as it's been
166
449131
2835
do të jetë aq e lartë sa ka qenë
07:31
since prior to the passage of the Voting Rights Act.
167
451990
2458
para miratimit të Aktit të të Drejtave të Votimit.
Dhe pastaj na kaplon një qetësi e tmerrshme.
07:34
And there is this stunning silence.
168
454472
2516
Unë përfaqësoj fëmijët.
07:38
I represent children.
169
458384
1730
Shumë klientë të mi janë shumë të rinj.
07:40
A lot of my clients are very young.
170
460138
1699
07:41
The United States is the only country in the world
171
461861
2341
Shtetet e Bashkuara janë i vetmi vend në botë
që dënon fëmijë 13 vjeçarë
07:44
where we sentence 13-year-old children
172
464226
1898
të vdesin në burg.
07:46
to die in prison.
173
466148
1300
07:47
We have life imprisonment without parole for kids in this country.
174
467871
3398
Ne kemi burgim të përjetshëm pa lirim me kusht për fëmijë në këtë vend.
Dhe ne në fakt jemi duke bërë disa padi.
07:51
And we're actually doing some litigation.
175
471293
2077
I vetmi vend në botë.
07:53
The only country in the world.
176
473394
1530
Unë përfaqësoj njerëz të dënuar me vdekje.
07:55
I represent people on death row.
177
475369
1564
07:56
It's interesting, this question of the death penalty.
178
476957
2812
Është interesant kjo çështja e dënimit me vdekje.
Në shumë mënyra, ne jemi mësuar të mendojmë
07:59
In many ways, we've been taught to think that the real question is:
179
479793
3295
se pyetja e vërtetë është,
a meritojnë njerëzit të vdesin për krimet që kanë kryer?
08:03
Do people deserve to die for the crimes they've committed?
180
483112
2762
08:05
And that's a very sensible question.
181
485898
2086
Dhe kjo është një pyetje shumë me mend.
Mirëpo ka një mënyrë tjetër të të menduarit
08:08
But there's another way of thinking about where we are in our identity.
182
488388
3730
rreth asaj se ku jemi ne në identitetin tonë.
Mënyra tjetër e të menduarit rreth asaj
08:12
The other way of thinking about it is not:
183
492142
2017
nuk është, a meritojnë njerëzit që kanë kryer krime të vdesin,
08:14
Do people deserve to die for the crimes they commit?,
184
494183
2496
por a meritojmë ne të vrasim?
08:16
but: Do we deserve to kill?
185
496703
1862
Dua të them, kjo është mahnitëse.
08:19
I mean, it's fascinating.
186
499039
1208
Dënimi me vdekje në Amerikë definohet nga gabimi.
08:20
Death penalty in America is defined by error.
187
500271
2508
08:22
For every nine people who have been executed,
188
502803
2144
Për çdo 9 njerëz që janë ekzekutuar,
08:24
we've actually identified one innocent person
189
504971
2198
ne në fakt kemi identifikuar një person të pafajshëm
i cili është shfajësuar dhe është liruar nga dënimi me vdekje.
08:27
who's been exonerated and released from death row.
190
507193
2934
Një shkallë gabimi jashtëzakonisht interesante --
08:30
A kind of astonishing error rate --
191
510754
2311
1 nga 9 njerëzit të pafajshëm.
08:33
one out of nine people, innocent.
192
513089
2456
Është mahnitëse.
08:36
I mean, it's fascinating.
193
516148
1838
Në aviacion, kurrë nuk do lejonim njerëz në aeroplanë
08:38
In aviation, we would never let people fly on airplanes
194
518010
2657
08:40
if, for every nine planes that took off,
195
520691
1977
nëse për 9 aeroplanë që janë ngritur
08:42
one would crash.
196
522692
1150
1 është rrëzuar.
08:43
(Laughter)
197
523866
1001
08:44
But somehow, we can insulate ourselves from this problem.
198
524891
3321
Mirëpo, ne disi arrijmë ta distancojmë veten nga ky problem.
Nuk është problemi ynë.
08:48
It's not our problem.
199
528236
1601
08:49
It's not our burden.
200
529861
1353
Nuk është barra jonë.
08:51
It's not our struggle.
201
531238
1595
Nuk është puna jonë.
08:53
I talk a lot about these issues.
202
533732
1576
Unë flas shumë për këto gjëra.
08:55
I talk about race
203
535332
2017
Unë flas për racën dhe pyetjen nëse
08:57
and this question of whether we deserve to kill.
204
537373
2273
ne meritojmë të vrasim.
08:59
And it's interesting,
205
539670
1151
Dhe është interesante, kur mësoj nxënësit e mi për historinë Afrikano-Amerikane,
09:00
when I teach my students about African American history,
206
540845
2654
u tregoj për skllavërinë.
09:03
I tell them about slavery.
207
543523
1267
U tregoj për terrorizmin,
09:04
I tell them about terrorism,
208
544814
1341
periudhën që filloi në fund të rindërtimit
09:06
the era that began at the end of reconstruction
209
546179
2244
që vazhdoi gjatë Luftës së Dytë Botërore.
09:08
that went on to World War II.
210
548447
1425
09:09
We don't really know very much about it.
211
549896
1923
Ne nuk dimë aq shumë për këtë gjë.
09:11
But for African Americans in this country,
212
551843
2059
Mirëpo për Afrikano- Amerikanët në këtë vend,
09:13
that was an era defined by terror.
213
553926
2233
ajo ka qenë një periudhë e karakterizuar nga terrori.
Në shumë komunitete, njerëzit duhej të brengoseshin se mos vriteshin.
09:16
In many communities, people had to worry about being lynched.
214
556183
2874
Duhej të brengoseshin se mos i gjuanin me bombë.
09:19
They had to worry about being bombed.
215
559081
1801
Ishte kërcënimi nga terrori që karakterizonte jetën e tyre.
09:20
It was the threat of terror that shaped their lives.
216
560906
2469
Dhe këta njerëz të vjetër tani vijnë tek unë
09:23
And these older people come up to me now and say,
217
563399
2300
dhe thonë, "Z. Stevenson, ti mban fjalime dhe ligjërata,
09:25
"Mr. Stevenson, you give talks, you make speeches,
218
565723
2361
u thua njerëzve të ndalojnë të thonë
09:28
you tell people to stop saying we're dealing with terrorism
219
568108
2873
se për herë të parë në historinë e vendit tonë jemi përballur me terrorizëm
09:31
for the first time in our nation's history after 9/11."
220
571005
2883
më 11 shtator."
09:33
They tell me to say, "No, tell them that we grew up with that."
221
573912
3089
Ata me shtyjnë të them, "Jo, tregoju që ne jemi rritur me terrorizëm."
Dhe ajo periudhë e terrorizmit, sigurisht,
09:37
And that era of terrorism, of course, was followed by segregation
222
577025
4339
u ndoq nga segregacioni
dhe dekata të nënshtrimit racor
09:41
and decades of racial subordination
223
581388
1771
dhe aparteidit.
09:43
and apartheid.
224
583183
1770
Dhe përsëri, në këtë vend kemi një dinamikë
09:45
And yet, we have in this country
225
585555
1565
09:47
this dynamic where we really don't like to talk about our problems.
226
587144
4035
ku ne realisht nuk na pëlqen të flasim për problemet tona.
Ne nuk kemi dëshirë të flasim për historinë tonë.
09:51
We don't like to talk about our history.
227
591203
2486
09:53
And because of that, we really haven't understood
228
593713
2977
Dhe për këtë arsye, ne nuk kemi arritur ta kuptojmë
09:56
what it's meant to do the things we've done historically.
229
596714
2976
çfarë do të thotë të bëjmë gjërat që kemi bërë historikisht.
Dhe vazhdimisht jemi duke u ndeshur me njëri-tjetrin.
10:00
We're constantly running into each other.
230
600069
2028
Vazhdimisht jemi duke krijuar tensione dhe konflikte.
10:02
We're constantly creating tensions and conflicts.
231
602121
2313
E kemi të vështirë të flasim për racën,
10:04
We have a hard time talking about race,
232
604458
2863
dhe besoj se kjo ndodh sepse nuk jemi të gatshëm të përkushtojmë veten
10:07
and I believe it's because we are unwilling to commit ourselves
233
607345
3281
10:10
to a process of truth and reconciliation.
234
610650
2073
ndaj procesit të së vërtetës dhe pajtimit.
10:12
In South Africa,
235
612747
1987
Në Afrikën Jugore, njerëzit kuptonin
10:14
people understood that we couldn't overcome apartheid
236
614758
2601
se nuk mund ta kalonin aparteidin
pa përkushtimin ndaj të vërtetës dhe pajtimit.
10:17
without a commitment to truth and reconciliation.
237
617383
2313
Në Ruanda, edhe pas gjenocidit, ka ekzistuar ky përkushtim,
10:19
In Rwanda, even after the genocide, there was this commitment.
238
619720
2975
por në këtë vend nuk e kemi bërë këtë.
10:22
But in this country, we haven't done that.
239
622719
2008
Po jepja disa ligjërata në Gjermani rreth dënimit me vdekje.
10:24
I was giving some lectures in Germany about the death penalty.
240
624751
3134
Ishte interesante
10:27
It was fascinating,
241
627909
1189
sepse një nga studentët pas prezantimit u ngrit dhe tha,
10:29
because one of the scholars stood up after the presentation
242
629122
2864
"Është shumë shqetësuese të dëgjosh
10:32
and said, "Well, you know, it's deeply troubling
243
632010
2279
çfarë jeni duke treguar."
10:34
to hear what you're talking about."
244
634313
1919
Ai tha, "Ne nuk kemi dënim me vdekje në Gjermani.
10:36
He said, "We don't have the death penalty in Germany,
245
636256
2563
10:38
and of course, we can never have the death penalty in Germany."
246
638843
3531
Dhe sigurisht, asnjëherë nuk mund të kemi dënim me vdekje këtu."
E gjithë dhoma ra në qetësi,
10:42
And the room got very quiet,
247
642398
1358
10:43
and this woman said,
248
643780
1905
kur një grua tha,
10:45
"There's no way, with our history,
249
645709
3277
"Në asnjë mënyrë, me historinë tonë
nuk mund të shkaktojmë
10:49
we could ever engage in the systematic killing of human beings.
250
649010
4085
vrasje sistematike të qenieve njerëzore.
Do të ishte e paarsyeshme për ne
10:53
It would be unconscionable for us
251
653484
2563
që, në mënyrë të qëllimshme,
10:57
to, in an intentional and deliberate way,
252
657010
1976
të ekzekutonim njerëz."
10:59
set about executing people."
253
659010
2123
Dhe mendova për këtë.
11:02
And I thought about that.
254
662077
1367
Si do të ishte të
11:04
What would it feel like to be living in a world
255
664222
2617
jetoje në një botë
11:07
where the nation-state of Germany was executing people,
256
667954
2586
ku shteti i Gjermanisë ekzekutonte njerëz,
11:10
especially if they were disproportionately Jewish?
257
670564
2429
veçanërisht nëse ishin çifutë?
Nuk do mund ta duroja.
11:13
I couldn't bear it.
258
673017
1195
11:14
It would be unconscionable.
259
674724
2198
Do të ishte e paarsyeshme.
11:16
And yet, in this country,
260
676946
2080
Megjithatë, në këtë vend,
në shtetet e Jugut të Vjetër,
11:19
in the states of the Old South,
261
679050
2167
ne ekzekutojmë njerëz --
11:21
we execute people --
262
681241
1745
ku gjasat janë 11 herë më të mëdha që do marrësh dënim me vdekje
11:23
where you're 11 times more likely to get the death penalty
263
683010
2793
nëse viktima është i bardhë sesa nëse viktima është i zi.
11:25
if the victim is white than if the victim is Black,
264
685827
2414
22 herë më të mëdha janë gjasat
11:28
22 times more likely to get it
265
688265
1436
nëse i akuzuari është i zi dhe viktima është i bardhë --
11:29
if the defendant is Black and the victim is white --
266
689725
2440
pikërisht në tokat e shteteve ku janë varrosur
11:32
in the very states where there are, buried in the ground,
267
692189
2720
trupat e të zinjëve që janë vrarë.
11:34
the bodies of people who were lynched.
268
694933
1824
Dhe ende, ekziston ky distancim.
11:36
And yet, there is this disconnect.
269
696781
1753
Unë besoj se identiteti ynë është në rrezik.
11:39
Well, I believe that our identity is at risk,
270
699010
3130
Se ne nuk na intereson
11:43
that when we actually don't care about these difficult things,
271
703339
4857
për këto gjëra të rënda,
gjërat pozitive dhe të mira
11:49
the positive and wonderful things are nonetheless implicated.
272
709363
3410
megjithatë janë të implikuara.
11:53
We love innovation.
273
713930
1977
Ne na pëlqen inovacioni.
11:55
We love technology. We love creativity.
274
715931
2615
Ne na pëlqen teknologjia e kreativiteti.
11:58
We love entertainment.
275
718570
1976
Na pëlqen argëtimi.
Por në fund të fundit,
12:01
But ultimately,
276
721696
1290
ato realitete
12:03
those realities are shadowed by suffering,
277
723010
4789
ndiqen nga vuajtja,
12:07
abuse, degradation,
278
727823
2845
abuzimi, degradimi,
margjinalizimi.
12:10
marginalization.
279
730692
1294
Dhe për mua, bëhet e nevojshme
12:12
And for me, it becomes necessary to integrate the two,
280
732625
3799
integrimi i të dyjave.
Sepse në fund të fundit ne jemi duke folur
12:16
because ultimately, we are talking about a need to be more hopeful,
281
736448
4141
për nevojën e të qenit më shpresëdhënës,
më të përkushtuar, më të dedikuar
12:20
more committed, more dedicated
282
740613
2178
12:22
to the basic challenges of living in a complex world.
283
742815
3324
ndaj sfidat bazike të jetesës në këtë botë komplekse.
Dhe për mua kjo do të thotë
12:26
And for me, that means
284
746163
3172
të kalojmë kohë duke menduar dhe folur
12:29
spending time thinking and talking about the poor, the disadvantaged,
285
749359
4079
për të varfërit, të joprovilegjuarit,
12:33
those who will never get to TED,
286
753462
2228
ata që asnjëherë nuk do arrijnë në TED.
Por të mendojmë për ata në mënyrën
12:36
but thinking about them in a way that is integrated in our own lives.
287
756222
3764
që është e integruar në jetat tona.
Përfundimisht, ne na duhet të besojmë gjëra që nuk i kemi parë.
12:40
You know, ultimately, we all have to believe things we haven't seen.
288
760509
3318
12:43
We do.
289
763851
1188
Dhe besojmë. Si racionalë që jemi, të përkushtuar ndaj intelektit që kemi.
12:45
As rational as we are, as committed to intellect as we are,
290
765063
2821
12:47
innovation, creativity, development
291
767908
2937
Inovacioni, kreativiteti,
zhvillimi vjen
12:50
comes not from the ideas in our mind alone.
292
770869
3387
jo nga idetë vetëm në mendjet tona.
Ato vijnë nga idetë e mendjes sonë
12:54
They come from the ideas in our mind
293
774280
2426
12:56
that are also fueled by some conviction in our heart.
294
776730
3200
që po ashtu shtyhen nga
një bindje nga zemra jonë.
13:00
And it's that mind-heart connection that I believe compels us
295
780526
4628
Dhe është ajo lidhje mendje-zemër
që unë besoj na detyron
jo vetëm të jemi të vëmendshëm
13:05
to not just be attentive to all the bright and dazzly things,
296
785178
4808
ndaj gjithë atyre gjërave të mira,
por edhe ndaj gjërave të rënda dhe të errëta.
13:10
but also the dark and difficult things.
297
790010
2499
Vaclav Havel, lideri i madh çek, ka folur për këtë.
13:13
Václav Havel, the great Czech leader, talked about this.
298
793248
2644
13:15
He said, "When we were in Eastern Europe and dealing with oppression,
299
795916
3305
Ai kishte thënë, "Kur ishim në Evropën Lindore dhe përballeshim me tirani,
dëshironim gjithë llojet e gjërave,
13:19
we wanted all kinds of things.
300
799245
1466
13:20
But mostly what we needed was hope,
301
800735
2063
por më së shumti çfarë na nevojitej ishte shpresa,
13:22
an orientation of the spirit,
302
802822
1859
një orientim i shpirtit,
13:24
a willingness to sometimes be in hopeless places
303
804705
2287
një gatishmëri që ndonjëherë të ishim në vende të pashpresa
dhe të ishim dëshmitarë."
13:27
and be a witness."
304
807016
1240
13:28
Well, that orientation of the spirit is very much at the core of what I believe
305
808748
5238
Ai orientim i shpirtit
është në qendër të asaj ku unë besoj
se edhe komunitetet e TED
13:34
even TED communities have to be engaged in.
306
814010
3869
duhet të jenë të përfshira.
Nuk ka asnjë shkëputje
13:38
There is no disconnect around technology and design
307
818355
4164
rreth teknologjisë dhe dizajnit
13:42
that will allow us to be fully human
308
822543
2690
që do të na lejojë ne të jemi plotësisht njerëzorë
derisa t'i kushtojmë vëmendje vuajtjes,
13:45
until we pay attention to suffering,
309
825257
2215
13:47
to poverty, to exclusion, to unfairness, to injustice.
310
827496
3606
varfërisë, përjashtimit, paanësisë, padrejtësisë.
Tani do t'ju paralajmëroj
13:51
Now, I will warn you
311
831126
1586
13:52
that this kind of identity is a much more challenging identity
312
832736
5003
se ky lloj identiteti
ëshë një identitet shumë më sfidues
13:57
than ones that don't pay attention to this.
313
837763
2145
se ato që nuk u kushtojnë vëmendje kësaj.
Do ta kuptoni edhe ju.
14:00
It will get to you.
314
840686
1164
14:01
I had the great privilege, when I was a young lawyer,
315
841874
2496
Kam pasur privilegjin e madh, kur isha avokat i ri, të takoja Roza Parks.
14:04
of meeting Rosa Parks.
316
844394
1171
Dhe Znj. Parks vinte herë pas here në Montgomeri,
14:05
And Ms. Parks used to come back to Montgomery every now and then,
317
845589
3086
takohej me dy mikeshat e saj më të mira,
14:08
and she would get together with two of her dearest friends,
318
848699
2810
dy gra në moshë,
14:11
these older women,
319
851533
1160
Xhoni Karr e cila kishte organizuar
14:12
Johnnie Carr, who was the organizer of the Montgomery bus boycott --
320
852717
3269
bojkotin e autobusit të Montgomerit --
një grua e jashtëzakonshme Afrikano-Amerikane --
14:16
amazing African American woman --
321
856010
1870
14:17
and Virginia Durr, a white woman,
322
857904
1659
dhe Virxhinia Durr, një grua e bardhë,
14:19
whose husband, Clifford Durr, represented Dr. King.
323
859587
2686
burri i së cilës, Kliford Durr, përfaqësonte Dr. King.
Dhe këto gra bëheshin bashkë dhe vetëm flisnin.
14:22
And these women would get together and just talk.
324
862297
2345
14:24
And every now and then Ms. Carr would call me,
325
864666
2160
Dhe herë pas here Znj. Karr më telefononte
14:26
and she'd say, "Bryan, Ms. Parks is coming to town.
326
866850
2397
dhe më thoshte, "Brajan, Znj. Parks po vjen në qytet. Do bëhemi bashkë dhe do flasim.
14:29
We're going to get together and talk. Do you want to come over and listen?"
327
869271
3553
A dëshiron të vish dhe të dëgjosh?"
Unë thosha, "Po zonjë, do vi."
14:32
And I'd say, "Yes, ma'am, I do."
328
872848
1537
Ajo pastaj thoshte, "Por çfarë do bësh kur të vish?"
14:34
She'd say, "What are you going to do when you get here?"
329
874409
2641
"Do dëgjoj," thosha unë.
14:37
I said, "I'm going to listen."
330
877074
1439
Shkoja atje dhe vetëm i dëgjoja tek flisnin.
14:38
And I'd go over there and I would, I'd just listen.
331
878537
2406
Ishte aq energjike dhe e fuqishme.
14:40
It would be so energizing and so empowering.
332
880967
2075
Dhe një herë derisa po i dëgjoja ato gra tek flisnin,
14:43
And one time I was over there listening to these women talk,
333
883066
2813
pas dy orësh Znj. Parks u kthye nga unë
14:45
and after a couple of hours, Ms. Parks turned to me and said,
334
885903
2867
dhe tha, "Tani Brajan, më trego çfarë është Iniciativa për Drejtësi të Barabartë."
14:48
"Bryan, tell me what the Equal Justice Initiative is.
335
888794
2488
Më trego çfarë po përpiqesh të bësh."
14:51
Tell me what you're trying to do."
336
891306
1624
Dhe fillova t'i tregoj.
14:52
And I began giving her my rap.
337
892954
1438
"Ne jemi duke u përpjekur ta ndalojmë padrejtësinë.
14:54
"We're trying to challenge injustice.
338
894416
1779
Po përpiqemi të ndihmojë njerëzit që janë dënuar padrejtësisht.
14:56
We're trying to help people who have been wrongly convicted.
339
896219
2848
Po përpiqeni t'i kundëvihemi paragjykimit dhe diskriminimit
14:59
We're trying to confront bias and discrimination
340
899091
2241
në administratën e drejtësisë penale.
15:01
in the administration of criminal justice.
341
901356
2024
Po përpiqemi t'i japim fund gjykimit pa lirim me kusht për fëmijë.
15:03
We're trying to end life without parole sentences for children.
342
903404
2977
Po përpiqemi të bëjmë diçka rreth dënimit me vdekje.
15:06
We're trying to do something about the death penalty.
343
906405
2484
Po përpiqemi të reduktojmë popullatën e burgut.
15:08
We're trying to reduce the prison population.
344
908913
2112
Po përpiqemi t'i japim fund burgosjes masive."
Pasi mbarova ajo më shikoi dhe
15:11
We're trying to end mass incarceration."
345
911049
1921
15:12
I gave her my whole rap, and when I finished she looked at me
346
912994
2906
tha, "Mmm mmm mmm."
15:15
and she said, "Mmm mmm mmm.
347
915924
1321
"Kjo do të të bëj të lodhur, të lodhur, të lodhur."
15:17
That's going to make you tired, tired, tired."
348
917269
2158
(Të qeshura)
15:19
(Laughter)
349
919451
1234
15:20
And that's when Ms. Carr leaned forward, she put her finger in my face,
350
920709
3370
Dhe atëherë Znj. Karr m'u afrua dhe më vuri gishtin e saj në fytyrën time,
dhe tha, "Për këtë arsye duhet të jesh i guximshëm, i guximshëm, i guximshëm."
15:24
she said, "That's why you've got to be brave, brave, brave."
351
924103
4049
Dhe unë në fakt besoj se komuniteti TED
15:29
And I actually believe that the TED community
352
929200
2145
15:31
needs to be more courageous.
353
931369
2325
duhet të jetë më i guximshëm.
Ne duhet të gjejmë mënyra
15:34
We need to find ways to embrace these challenges,
354
934551
3488
të përqafojmë këto sfida,
këto probleme, vuajtjen.
15:38
these problems, the suffering.
355
938063
2311
Sepse në fund të fundit, humanizmi ynë varet
15:40
Because ultimately, our humanity depends on everyone's humanity.
356
940398
4330
në humanizmin e secilit nga ne.
15:44
I've learned very simple things doing the work that I do.
357
944752
2713
Kam mësuar gjëra shumë të thjeshta duke bërë punën që bëj.
Më ka mësuar gjëra shumë të thjeshta.
15:47
It's just taught me very simple things.
358
947489
1917
Kam arritur të kuptoj dhe të besoj
15:49
I've come to understand and to believe
359
949430
2556
se secili prej nesh
15:52
that each of us is more than the worst thing we've ever done.
360
952010
3884
është më shumë se gjëja më e keqe që kemi bërë ndonjëherë.
15:55
I believe that for every person on the planet.
361
955918
3057
Unë besoj këtë për secilin person në planet.
Mendoj se nëse dikush thotë një gënjeshtër, ai nuk është vetëm gënjeshtar.
15:59
I think if somebody tells a lie, they're not just a liar.
362
959355
3201
Mendoj se nëse dikush merr diçka që nuk u takon atyre,
16:02
I think if somebody takes something that doesn't belong to them,
363
962580
3014
ata nuk janë vetëm vjedhësa.
16:05
they're not just a thief.
364
965618
1210
Mendoj se edhe nëse vret dikë, nuk je vetëm vrasës.
16:06
I think even if you kill someone, you're not just a killer.
365
966852
2789
Dhe për shkak të kësaj, ka një dinjitet bazik njerëzor
16:09
And because of that, there's this basic human dignity
366
969665
2522
që duhet respektuar nga ligji.
16:12
that must be respected by law.
367
972211
1759
Po ashtu mendoj
16:14
I also believe
368
974484
1699
se në shumë pjesë të këtij vendi,
16:16
that in many parts of this country,
369
976207
1921
dhe sigurisht në shumë vende të globit,
16:18
and certainly in many parts of this globe,
370
978152
2536
16:21
that the opposite of poverty is not wealth.
371
981705
2523
e kundërta e varfërisë nuk është pasuria.
Unë nuk e besoj këtë.
16:25
I don't believe that.
372
985013
1311
Unë në fakt mendoj, në shumë vende,
16:26
I actually think, in too many places,
373
986348
2638
e kundërta e varfërisë është drejtësia.
16:29
the opposite of poverty is justice.
374
989010
2648
Dhe në fund, unë besoj
16:32
And finally, I believe
375
992357
1772
se, përkundër faktit që është aq dramatike
16:35
that, despite the fact that it is so dramatic and so beautiful
376
995262
3711
aq e bukur dhe aq inspiruese
16:38
and so inspiring and so stimulating,
377
998997
2546
dhe aq stimuluese,
16:41
we will ultimately not be judged by our technology,
378
1001567
4076
në fund të fundit ne nuk do të gjykohemi nga teknologjia jonë,
nuk do të gjykohemi nga dizajni,
16:45
we won't be judged by our design,
379
1005667
2254
16:47
we won't be judged by our intellect and reason.
380
1007945
2349
nuk do të gjykohemi nga intelekti dhe arsyeja.
16:50
Ultimately, you judge the character of a society
381
1010318
3572
Përfundimisht, ti gjykon karakterin e shoqërisë,
16:53
not by how they treat their rich and the powerful and the privileged,
382
1013914
3265
jo se si trajton të pasurit, të fuqishmit dhe të privilegjuarit,
por se si trajton të varfërin,
16:57
but by how they treat the poor,
383
1017203
1722
16:58
the condemned,
384
1018949
1337
të ndëshkuarin, të burgosurin.
17:00
the incarcerated.
385
1020310
1271
Sepse në këtë mënyrë
17:01
Because it's in that nexus
386
1021605
1381
ne do fillojmë të kuptojmë gjëra vërtetë të thella rreth asaj
17:03
that we actually begin to understand truly profound things
387
1023010
3246
se kush jemi.
17:06
about who we are.
388
1026280
1650
17:09
I sometimes get out of balance.
389
1029795
1501
Unë ndonjëherë dal nga balanci. Do ta përfundoj më këtë storje.
17:11
I'll end with this story.
390
1031320
1212
Ndonjëherë unë përpiqem shumë.
17:12
I sometimes push too hard.
391
1032556
1382
17:13
I do get tired, as we all do.
392
1033962
2024
Lodhem, sikur të gjithë ne.
Ndonjëherë idetë tona drejtojnë mendimet tona
17:16
Sometimes those ideas get ahead of our thinking
393
1036010
3231
në mënyra që janë aq të rëndësishme.
17:19
in ways that are important.
394
1039265
1437
Unë kam përfaqësuar këta fëmijë
17:21
And I've been representing these kids
395
1041250
1820
të cilët janë ndëshkuar me dënime aq të rënda.
17:23
who have been sentenced to these very harsh sentences.
396
1043094
2556
Dhe unë shkoj në burg ta shoh klientin tim 13 ose 14 vjeçar,
17:25
And I go to the jail and I see my client, who's 13 and 14,
397
1045674
2859
dhe ai ishte certifikuar për të dalë në gjyq si një i rritur.
17:28
and he's been certified to stand trial as an adult.
398
1048557
2389
17:30
I start thinking, well, how did that happen?
399
1050970
2074
Fillova të mendoj, si ka mund të ndodhë kjo?
Si mundet një gjykatës të të kthejë në diçka
17:33
How can a judge turn you into something that you're not?
400
1053068
3067
që ti nuk je?
17:36
And the judge has certified him as an adult, but I see this kid.
401
1056658
3015
Dhe gjykatësi e kishte certifikuar si të rritur, por unë shihja një fëmijë.
17:39
And I was up too late one night and I started thinking,
402
1059697
2591
Po rrija zgjuar një natë vonë dhe fillova të mendoj,
nëse një gjykatës mund të të kthejë në diçka që ti nuk je,
17:42
well, if the judge can turn you into something you're not,
403
1062312
2751
atëherë ai duhet të ketë fuqi magjike.
17:45
the judge must have magic power.
404
1065087
1559
Po Brajan, gjykatësi ka fuqi magjike.
17:46
Yeah, Bryan, the judge has some magic power.
405
1066670
2069
17:48
You should ask for some of that.
406
1068763
1738
Duhet ta pyesësh që t'ja marrësh pak.
17:50
And because I was up too late and wasn't thinking real straight,
407
1070525
3015
Dhe për shkak se isha zgjuar deri vonë, nuk po mendoja drejt,
fillova të punoja në një mocion.
17:53
I started working on a motion.
408
1073564
1474
Kisha një klient që ishte 14 vjeç, një djalë i zi i varfër.
17:55
I had a client who was 14 years old, a young, poor Black kid.
409
1075062
3181
Dhe fillova të punoj në një mocion,
17:58
And I started working on this motion, and the head of the motion was:
410
1078267
3269
dhe titulli i tij ishte: "Mocion për të gjykuar klientin tim
18:01
"Motion to try my poor, 14-year-old Black male client
411
1081560
2523
14 vjeçar të varfër e të zi,
si një 75 vjeçar ekzekutiv korporate
18:04
like a privileged, white, 75-year-old corporate executive."
412
1084107
3352
të bardhë, të privilegjuar.
18:07
(Laughter)
413
1087483
1103
(Duartrokitje)
18:08
(Applause and cheers)
414
1088610
4473
Dhe vura në mocionin tim
18:13
And I put in my motion that there was prosecutorial misconduct
415
1093107
2933
se ka pasur shkelje nga ana e prokurorisë, policisë dhe gjyqit.
18:16
and police misconduct and judicial misconduct.
416
1096064
2175
Kishte një rresht të çmendur aty se si nuk ka asnjë rregull në këtë vend,
18:18
There was a crazy line in there
417
1098263
1494
18:19
about how there's no conduct in this county, it's all misconduct.
418
1099781
3069
gjithçka është e shkelur.
Mëngjesin tjetër, u zgjova dhe po mendoja, e kisha ëndërruar atë mocion të çmendur
18:22
And the next morning, I woke up and I thought,
419
1102874
2170
apo e kisha shkruar me të vërtetë?
18:25
now, did I dream that crazy motion, or did I actually write it?
420
1105068
2969
Dhe për tmerrin tim, jo vetëm që e kisha shkruar,
18:28
And to my horror, not only had I written it,
421
1108061
2065
por edhe e kisha dërguar në gjykatë.
18:30
but I had sent it to court.
422
1110150
1332
(Duartrokitje)
18:31
(Applause)
423
1111506
2289
Rreth dy muaj kaluan,
18:34
A couple months went by,
424
1114303
2214
18:36
and I just had forgotten all about it.
425
1116541
2500
dhe kisha harruar për të.
Dhe përfundimisht vendosa,
18:39
And I finally decided,
426
1119065
1921
se me duhej të shkoja në gjykatë për këtë rast të çmendur.
18:41
"Gosh, I've got to go to the court and do this crazy case."
427
1121010
2858
Kur u futa në makinë
18:43
And I got in my car, and I was feeling really overwhelmed -- overwhelmed.
428
1123892
3442
u ndjeva i përshkuar nga emocionet.
U futa në makinë dhe shkova në gjykatë.
18:47
And I got in my car and went to this courthouse.
429
1127358
2266
Dhe po mendoja, kjo do të jetë aq e vështirë, aq e dhimbshme.
18:49
And I was thinking, this is going to be so difficult, so painful.
430
1129648
3073
Më në fund arrita, dola nga makina dhe eca drejt gjykatës.
18:52
And I finally got out of the car and started walking up to the courthouse.
431
1132745
3528
Derisa po ecja shkallët e gjykatës,
18:56
And as I was walking up the steps,
432
1136297
1668
pashë një njeri i zi në moshë i cili ishte pastruesi i gjykatës.
18:57
there was an older Black man who was the janitor in this courthouse.
433
1137989
3192
Kur ai më pa, mu afrua
19:01
When this man saw me, he came over and said, "Who are you?"
434
1141205
2906
dhe tha, "Kush je ti?"
Unë thashë, "Jam avokat." Ai tha, "Je avokat?" Thashë, "Po zotëri."
19:04
I said, "I'm a lawyer." He said, "You're a lawyer?" I said, "Yes, sir."
435
1144135
3352
Dhe erdhi drejt meje
19:07
And this man came over to me, and he hugged me.
436
1147511
2364
dhe më përqafoi.
19:10
And he whispered in my ear.
437
1150711
1518
Dhe më pëshpëriti në vesh.
19:12
He said, "I'm so proud of you."
438
1152253
2298
Tha, "Jam aq krenar për ty."
Dhe duhet t'ju them,
19:15
And I have to tell you, it was energizing.
439
1155321
2583
ishte aq energjike.
19:18
It connected deeply with something in me
440
1158500
2612
U lidh thellësisht me diçka brenda meje
rreth identitetit,
19:21
about identity,
441
1161136
1488
19:22
about the capacity of every person to contribute to community,
442
1162648
3975
rreth kapacitetit të secilit person për të kontribuar
në komunitet, për një perspektivë shpresëdhënëse.
19:26
to a perspective that is hopeful.
443
1166647
1799
Pastaj vazhdova në gjykatë.
19:28
Well, I went into the courtroom.
444
1168922
1558
Dhe sapo u futa brenda, gjykatësi më pa duke hyrë.
19:30
And as soon as I walked in, the judge saw me coming.
445
1170504
2449
Ai tha, "Z. Stevenson, a ke shkruar ti këtë mocion të çmendur?"
19:32
He said, "Mr. Stevenson, did you write this crazy motion?"
446
1172977
2736
I thashë, 'Po zotëri, unë e kam shkruar." Pastaj filluam të diskutonim.
19:35
I said, "Yes, sir. I did." And we started arguing.
447
1175737
2406
Dhe njerëzit filluan të afroheshin sepse ishin të zemëruar.
19:38
And people started coming in,
448
1178167
1405
Unë kisha shkruar ato gjëra të çmendura.
19:39
just outraged I'd written these crazy things.
449
1179596
2174
Dhe policët po vinin
19:41
And police officers were coming in
450
1181794
1632
ndihmës-prokurorët dhe asistetët administrativë.
19:43
and assistant prosecutors and clerk workers.
451
1183450
2070
Dhe para se ta kuptoja, gjykatorja u mbush me njerëz
19:45
Before I knew it, the courtroom was filled with people
452
1185544
2541
të zemëruar që po flisnim për racën,
19:48
angry that we were talking about race,
453
1188109
1814
që po flisnim për varfërinë,
19:49
that we were talking about poverty, talking about inequality.
454
1189947
3231
që po flisnim për pabarazinë.
Dhe nga këndi i syrit tim, mund të shihja pastruesin tek endej poshtë e lart.
19:53
And out of the corner of my eye, I could see this janitor pacing back and forth.
455
1193202
3843
Ai shikonte nga dritarja, dhe dëgjonte gjithë atë zhurmë.
19:57
He kept looking through the window and could hear all the holler.
456
1197069
3062
Ai endej poshtë e lart.
Më në fund, një njeri i zi në moshë me një fytyrë shumë të shqetësuar
20:00
And finally, this older Black man with a very worried look on his face
457
1200155
3309
u fut në gjykatore dhe u ul prapa meje,
20:03
came into the courtroom and sat behind me, almost at counsel table.
458
1203488
3476
afër tavolinës së avokatit.
20:07
Ten minutes later, the judge said we'd take a break.
459
1207947
2441
Pas rreth 10 minutash, gjykatësi kërkoi pushimin.
Gjatë kohës së pushimit, ishte një sherif patrollues që ishte ofenduar
20:10
During the break, there was a deputy sheriff who was offended
460
1210412
2867
nga prezenca e pastruesit në gjykatë.
20:13
that the janitor had come into court.
461
1213303
1767
Ai u hodh dhe me vrap iu afrua të moshuarit të zi
20:15
The deputy jumped up and ran over to this older Black man.
462
1215094
2721
Ai tha, "Xhimi, çfarë je duke bërë në këtë gjykatore?"
20:17
He said, "Jimmy, what are you doing in this courtroom?"
463
1217839
2604
I moshuari u ngrit,
20:20
And this older Black man stood up and looked at that deputy
464
1220467
2769
e shikoi sherifin, më shikoi edhe mua,
20:23
and he looked at me,
465
1223260
1480
dhe tha, "Erdha në këtë gjykatore
20:24
and he said, "I came into this courtroom to tell this young man,
466
1224764
4222
t'i them këtij të riu,
mbaji sytë tek çmimi, mbaju fort."
20:29
'Keep your eyes on the prize, hold on.'"
467
1229010
2835
Kam ardhur në TED
20:32
I've come to TED
468
1232459
1151
20:33
because I believe that many of you understand
469
1233634
2907
sepse besoj se shumë prej nesh kuptojnë
se shtylla morale e universit është e gjatë,
20:36
that the moral arc of the universe is long,
470
1236565
2025
por përkulet para drejtësisë.
20:38
but it bends toward justice;
471
1238614
1840
Se ne nuk mund të jemi qenie plotësisht të evoluara
20:40
that we cannot be full, evolved human beings
472
1240478
2508
përderisa nuk na intereson për të drejtat e njerëzve dhe dinjitetin bazik.
20:43
until we care about human rights and basic dignity;
473
1243010
2791
20:45
that all of our survival is tied to the survival of everyone;
474
1245825
4026
Se gjithë mbijetesa jonë
lidhet me mbijetesën e të tjerëve.
20:49
that our visions of technology and design
475
1249875
2510
Se vizionet e teknologjisë dhe dizajnit
argëtimit dhe kreativitetit
20:52
and entertainment and creativity
476
1252409
1577
duhet të jenë të martuara me vizionet
20:54
have to be married with visions of humanity, compassion and justice.
477
1254010
5381
e njerëzimit, dhembshurinë dhe drejtësinë.
Dhe më shumë se gjithçka,
20:59
And more than anything, for those of you who share that,
478
1259415
3177
për ata që ndajnë atë,
21:02
I've simply come to tell you
479
1262616
2099
thjeshtë kam ardhur t'ju them
21:04
to keep your eyes on the prize, hold on.
480
1264739
2592
t'i mbani syte nga çmimi, të mbaheni fort.
Shumë faleminderit.
21:07
Thank you very much.
481
1267355
1197
21:08
(Applause and cheers)
482
1268576
7000
(Duartrokitje)
21:28
Chris Anderson: Brian, so you heard and saw
483
1288794
2795
Kris Anderson: Pra dëgjuat dhe patë
21:31
an obvious desire by this audience, this community,
484
1291613
2978
një dëshirë të shprehur tek audienca, tek komuniteti,
21:34
to help you on your way and to do something on this issue.
485
1294615
3172
për të të ndihmuar në punën tënde rreth kësaj çështje.
21:37
Other than writing a check,
486
1297811
2318
Përveç një çeku,
çfarë tjetër do mund të bënim?
21:40
what could we do?
487
1300153
2503
21:42
BS: Well, there are opportunities all around us.
488
1302680
2251
BS: Ka plot mundësi përreth nesh.
21:44
If you live in the state of California, for example,
489
1304955
2486
Nëse jeton në shtetin e Kalifornisë, për shembull,
ka një referendum këtë pranverë
21:47
there's a referendum coming up this spring
490
1307465
2020
ku në fakt do të bëhet një përpjekje
21:49
where there's going to be an effort to redirect some of the money we spend
491
1309509
3496
për të ndryshuar mënyrën e shpenzimit të parave që jepen për politikat e dënimeve.
21:53
on the politics of punishment.
492
1313029
1464
Për shembull, këtu në Kaliforni
21:54
For example, here in California,
493
1314517
1540
do të shpenzohen 1 miliardë dollarë
21:56
we're going to spend one billion dollars
494
1316081
2220
në dënimin me vdekje në 5 vitet e ardhshme --
21:58
on the death penalty in the next five years --
495
1318325
2155
1 miliardë dollarë.
22:00
one billion dollars.
496
1320504
1966
22:02
And yet, 46 percent of all homicide cases don't result in arrest,
497
1322494
4357
Kurse në anën tjetër, 46 përqind e rasteve të vrasjeve
nuk rezultojnë në arrestim.
22:06
56 percent of all rape cases don't result.
498
1326875
2111
po ashtu 56 përqind e gjithë rasteve të dhunimeve.
Pra ka një mundësi për të ndryshuar atë
22:09
So there's an opportunity to change that.
499
1329010
1976
Dhe ky referendum do të propozonte që ato para
22:11
And this referendum would propose
500
1331010
1585
22:12
having those dollars go to law enforcement and safety.
501
1332619
3466
të shkonin për fuqizim ligji dhe siguri.
Unë mendoj se mundësia ekziston kudo përreth nesh.
22:16
And I think that opportunity exists all around us.
502
1336109
2342
KA: Ka pasur një rënie të madhe
22:18
CA: There's been this huge decline in crime in America
503
1338475
3591
të krimit në Amerikë gjatë tre dekadave të fundit.
22:22
over the last three decades.
504
1342090
1336
Dhe pjesë e këtij indikatori
22:23
And part of the narrative of that
505
1343450
1980
22:25
is sometimes that it's about increased incarceration rates.
506
1345454
4037
është ndonjëherë se ka të bëj me rritjen e shkallës së burgosjes.
Çfarë do i thoje dikujt që e beson këtë?
22:29
What would you say to someone who believed that?
507
1349515
2244
BS: Shkalla e krimit të dhunshëm
22:31
BS: Well, actually, the violent crime rate has remained relatively stable.
508
1351783
3487
ka mbetur relativisht stabile.
Rritja e madhe e burgosjes masive në vend
22:35
The great increase in mass incarceration in this country
509
1355294
2650
nuk ka qenë në kategorinë e krimeve të dhunshme.
22:37
wasn't really in violent crime categories.
510
1357968
2036
Ka qenë lufta e gabuar ndaj drogës.
22:40
It was this misguided war on drugs.
511
1360028
1763
22:41
That's where the dramatic increases have come
512
1361815
2112
Aty janë shkaktuar rritjet dramatike sa i përket
22:43
in our prison population.
513
1363951
1424
popullatës së burgut.
22:45
(Applause)
514
1365399
1500
22:46
And we got carried away with the rhetoric of punishment.
515
1366923
2977
Dhe ne jemi hutuar pas retorikës së ndëshkimit.
22:49
And so we have "Three Strikes" laws
516
1369924
1682
Kemi tre lloje të ligjeve
22:51
that put people in prison forever
517
1371630
1977
që i vendosin njerëzit në burg përgjithmonë
22:53
for stealing a bicycle, for low-level property crimes,
518
1373631
2546
për vjedhjen e një biciklete, për krime të vogla pronash,
22:56
rather than making them give those resources back
519
1376201
2468
sesa detyrimi i tyre t'ia kthejnë ato gjëra
22:58
to the people who they victimized.
520
1378693
1725
njerëzve që i kanë viktimizuar.
23:00
I believe we need to do more
521
1380442
1399
Besoj se duhet të bëjmë më shumë të ndihmojmë viktimat e krimit,
23:01
to help people who are victimized by crime,
522
1381865
2004
e jo më pak.
23:03
not do less.
523
1383893
1151
Dhe unë mendoj se filozofia aktuale e ndëshkimit
23:05
And I think our current punishment philosophy
524
1385068
2325
nuk bën asgjë për askend.
23:07
does nothing for no one.
525
1387417
1348
23:08
And I think that's the orientation that we have to change.
526
1388789
2821
Dhe mendoj se kjo është çfarë duhet të ndryshojmë.
(Duartrokitje)
23:11
(Applause)
527
1391634
1506
KA: Brajan, ke emocionuar gjithë këta njerëz këtu.
23:13
CA: Bryan, you've struck a massive chord here.
528
1393164
2957
Ti je një person inspirues.
23:16
You're an inspiring person.
529
1396145
1421
23:17
Thank you so much for coming to TED. Thank you.
530
1397590
2210
Ju falenderojmë shumë që keni ardhur në TED. Faleminderit.
23:19
(Applause and cheers)
531
1399824
7000
(Duartrokitje)
23:29
BS: Thank you. Thank you.
532
1409783
1739
23:31
(Applause and cheers)
533
1411546
3674
Rreth kësaj faqe interneti

Kjo faqe do t'ju prezantojë me videot e YouTube që janë të dobishme për të mësuar anglisht. Do të shihni mësime angleze të mësuara nga mësues të nivelit më të lartë nga e gjithë bota. Klikoni dy herë mbi titrat në anglisht të shfaqura në secilën faqe të videos për të luajtur videon prej andej. Titrat lëvizin në sinkron me riprodhimin e videos. Nëse keni ndonjë koment ose kërkesë, ju lutemi na kontaktoni duke përdorur këtë formular kontakti.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7