Bryan Stevenson: We need to talk about an injustice | TED

Translator: Tuya Bat Reviewer: Batchansaa Batzorig

Энд байгаа нь надад их нэр төрийн хэрэг.

Би ихэнх цагаа

Well, this is a really extraordinary honor for me.

шорон, цаазын газарт өнгөрүүлдэг.

I spend most of my time in jails, in prisons, on death row.

Би ихэнх цагаа маш бага орлоготой, итгэл алдарсан нийгмийн бүлгүүдийн

I spend most of my time in very low-income communities,

байдаг газар, тэнд хэрэгжүүлж байгаа төслүүдэд зарцуулдаг.

Харин TED дээр ирж

in the projects and places where there's a great deal of hopelessness.

урам зориг авч, үүний тухай сонсож байгаа нь

надад маш их эрч хүч өгч байна.

And being here at TED and seeing the stimulation, hearing it,

Энд байсан богино хугацаандаа

has been very, very energizing to me.

TED бол өөрийн гэсэн онцлогтой гэдгийг би ойлгосон.

And one of the things that's emerged in my short time here

Энд дэлхий даяар нөлөөлж чадах зүйлсийг

is that TED has an identity.

хэлж болдог юм байна.

And you can actually say things here that have impacts around the world.

Бүр заримдаа TED-ээр дамжихдаа

тэдгээр санаа нь бүр илүү их

And sometimes when it comes through TED, it has meaning and power

утга учиртай, илүү их хүчтэй.

Онцлог төрхийг маш чухал гэж би боддог учраас үүнийг дурдсан юм.

that it doesn't have when it doesn't.

Үнэхээр гайхалтай илтгэлүүд сая тавигдлаа.

And I mention that because I think identity is really important.

Миний бодлоор, бидний сурсан зүйл гэвэл

And we've had some fantastic presentations.

хэрвээ та багш бол хэлэх үг чинь учиртай байх болно.

And I think what we've learned is that, if you're a teacher,

Харин та хүнлэг багш байвал

бүр илүү утга учиртай болно.

your words can be meaningful,

Хэрвээ та эмч бол сайн зүйлс хийж болно.

but if you're a compassionate teacher, they can be especially meaningful.

Харин та энэрэнгүй эмч бол арай илүү зүйл хийнэ.

If you're a doctor, you can do some good things,

Ингээд би онцлог төрхийн хүч чадлын талаар ярихыг хүсч байна.

but if you're a caring doctor, you can do some other things.

Би үүнийг хууль сахиулж эсвэл

So I want to talk about the power of identity.

ажлаа хийж байхдаа ойлгоогүй.

And I didn't learn about this actually practicing law

Яг үнэндээ би эмээгээсээ сурсан.

Би энгийн Америк хар арьстан

and doing the work that I do.

I actually learned about this from my grandmother.

гэр бүлд өссөн бөгөөд

I grew up in a house that was the traditional African American home

манайх эхийн эрхт ёстой байсан.

Харин тэр эх нь манай эмээ байсан юм.

Тэр маш хатуу, хүчтэй,

that was dominated by a matriarch,

and that matriarch was my grandmother.

бас хүчирхэг хүн байсан.

She was tough, she was strong, she was powerful.

Тэр манай гэрийн бүх маргааны эцсийн шийдвэр байсан.

She was the end of every argument in our family.

Тэр бас манай гэрийн олон маргааны эхлэл байсан.

(Laughter)

Эмээгийн маань эцэг, эх боолчлогдож байсан.

She was the beginning of a lot of arguments in our family.

Тэд Виржини мужид 1840-өөд оны боолчлолын үед төрсөн.

(Laughter)

She was the daughter of people who were actually enslaved.

Харин эмээ маань 1880-аад онд мэндэлж,

Her parents were born in slavery in Virginia in the 1840s.

боолчлолыг мэдэрсэн нь

түүний ертөнцийг харах үзлийг бий болгосон юм.

She was born in the 1880s,

and the experience of slavery

Эмээгийн маань хайр нь дотроо, хал нь гаднаа байсан юм.

very much shaped the way she saw the world.

Намайг бага байхад

And my grandmother was tough, but she was also loving.

тэр над дээр ирээд их чанга тэвэрдэг байж билээ.

When I would see her as a little boy,

Тэр намайг бараг амьсгалж чадахгүй болтол чанга тэврээд

she'd come up to me and give me these hugs.

арайхийж явуулдаг байлаа.

And she'd squeeze me so tight I could barely breathe,

Нэг юм уу, хоёр цагийн дараа тэр надтай таарахдаа:

and then she'd let me go.

"Брайн, чи намайг тэвэрч байгааг одоо болтол мэдэрч байна уу?" гэдэг байв.

And an hour or two later, if I saw her,

"Үгүй" гэвэл дахиж тэврэнэ,

she'd come over to me and say, "Bryan, do you still feel me hugging you?"

"Тийм" гэвэл тайван орхидог байсан.

If I said, "No," she'd assault me again,

Түүнд хүнийг өөртөө татдаг

нэг тийм чанар байдаг байсан.

and if I said, "Yes," she'd leave me alone.

Ганц хэцүү юм нь тэр 10 хүүхэдтэй байсан.

And she just had this quality that you always wanted to be near her.

Миний ээж 10 хүүхдийх нь хамгийн бага нь.

And the only challenge was that she had 10 children.

Тэгээд эмээ дээр очоод хамт байх гэхээр

My mom was the youngest of her 10 kids.

түүний цаг зав, анхаарлыг татахад их хэцүү.

And sometimes when I would go and spend time with her,

Миний үеэлүүд хаа сайгүй гүйлдэнэ.

Нэг удаа би 8 билүү 9 настайдаа

it would be difficult to get her time and attention.

My cousins would be running around everywhere.

өглөө сэрээд зочны өрөө рүү орсон чинь

And I remember, when I was about eight or nine years old,

бүх үеэлүүд маань гүйлдэж байсныг одоо ч санадаг.

waking up one morning, going into the living room,

Тэгэхэд эмээ яг өөдөөс ширтээд

өрөөний нөгөө талд сууж байсан юм.

and all of my cousins were running around.

Би эхлээд надтай тоглож байна гэж бодсон.

And my grandmother was sitting across the room,

Намайг түүн рүү хараад инээхэд

staring at me.

And at first, I thought we were playing a game.

тэр маш чухал харцаар харж байлаа.

And I would look at her, and I'd smile, but she was very serious.

15-20 минут ингэсний дараа

тэр босч ирээд

And after about 15 or 20 minutes of this,

гарнаас минь барьж ингэж хэлсэн:

she got up and she came across the room,

"Нааш ир, Брайн. Хоёулаа нэг ярилцъя."

and she took me by the hand,

Үүнийг яг л өчигдар байсан юм шиг сайн санаж байна.

and she said, "Come on, Bryan. You and I are going to have a talk."

Би үүнийг хэзээ ч мартахгүй.

And I remember this just like it happened yesterday.

Хойд хаалгаар гараад тэр: "Би чамд нэг зүйл хэлье.

I never will forget it.

Харин чи хэнд ч хэлж болохгүй шүү" гэхэд

She took me out back and said, "Bryan, I'm going to tell you something,

би: "За, эмээ" гэв.

"Чи сайн ойлгосон биз?" гэхэд би: "Тийм ээ."

but you don't tell anybody what I tell you."

I said, "OK, Mama."

Тэр намайг суулгаад над руу харан:

She said, "Now, you make sure you don't do that."

"Би чамайг удаан ажигласан гэдгийг

I said, "Sure."

Then she sat me down and she looked at me,

мэдээсэй гэж хүсч байна.

and she said, "I want you to know I've been watching you."

Би чамайг их онцгой гэж боддог.

And she said, "I think you're special."

Чамайг хүссэн бүхнээ хийж чадна гэдэгт би итгэлтэй байна" гэж хэлсэн.

She said, "I think you can do anything you want to do."

Би үүнийг хэзээ ч мартахгүй.

Тэгээд тэр: "Чи надад гурван зүйл амла" гэхэд

I will never forget it.

And then she said, "I just need you to promise me three things, Bryan."

би: "За, эмээ" гэсэн.

"Чиний надад амлах эхний зүйл бол

I said, "OK, Mama."

чи ээжийгээ үргэлж хайрлаж явах.

She said, "The first thing I want you to promise me

Тэр миний бяцхан охин,

is that you'll always love your mom."

чи надад түүнийг асрана гэж амла."

She said, "That's my baby girl,

Би ээждээ хайртай байсан болохоор: "За, тэгнээ, эмээ" гэсэн.

and you have to promise me now you'll always take care of her."

"Хоёр дахь зүйл бол зөв зүйл хийхэд

Well, I adored my mom, so I said, "Yes, Mama. I'll do that."

хичнээн хэцүү байсан ч

Then she said, "The second thing I want you to promise me

үргэлж зөвийг нь л хийж байгаарай."

is that you'll always do the right thing,

Жаахан бодоод би: "За, эмээ. Тэгье" гэв.

even when the right thing is the hard thing."

And I thought about it, and I said, "Yes, Mama. I'll do that."

Тэгээд тэр: "Гурав дахь амлалт чинь

чи хэзээ ч архи уухгүй."

Then finally, she said, "The third thing I want you to promise me

(Инээд)

9 настай байсан болохоор би: "За, эмээ. Тэгье" гэсэн.

is that you'll never drink alcohol."

(Laughter)

Би өмнөд хэсгийн алслагдмал нутагт өссөн ба

Well, I was nine years old, so I said, "Yes, Mama. I'll do that."

нэг насны зөрүүтэй ах, эмэгтэй дүүтэй.

I grew up in the country in the rural South,

Намайг 14 эсвэл 15 настай байхад

and I have a brother a year older than me and a sister a year younger.

ах маань гэртээ би хаанаас авсныг нь мэдээгүй

When I was about 14 or 15,

боодолтой 6 лааз шар айраг авчраад,

one day, my brother came home and he had this six-pack of beer;

дүү бид хоёрыг ой руу дагуулж явсан.

Биднийг тэндээ зүгээр сахилгагүйтэж байтал

I don't know where he got it.

He grabbed me and my sister, and we went out in the woods,

тэр шар айрагнаас нэг балгаад дүүд өгөхөд дүү маань амсчихсан.

and we were just out there doing the stuff we crazily did,

Тэгээд надад өгөхөд нь би:

and he had a sip of this beer and gave some to my sister

"Үгүй, зүгээр, зүгээр. Та хоёр л уу. Би шар айраг уухгүй" гэсэн.

and she had some, and they offered it to me.

Ах маань: "Алив ээ. Бид өнөөдөр л ингэж байна. Чи биднийг дуурайдаг даа.

I said, "No, that's OK. Y'all go ahead. I'm not going to have any."

My brother said, "Come on. We're doing this today; you always do what we do.

Бид хоёр уусан. Чи бас уу л даа."

"Үгүй ээ. Би буруу гэж бодож байна. Та хоёр уу."

I had some, your sister had some. Have some beer."

Тэгсэн ах над руу ширтэж эхэлсэн.

"Яачихаад байгаа юм бэ? Шар айраг уу л даа."

I said, "No, I don't feel right about that. Y'all go ahead."

Тэр над руу маш ноцтой хараад хэлсэн нь:

And then my brother stared at me and said, "What's wrong with you? Have some beer."

"Чи эмээгийн хэлсэн тэр үгэнд

одоо болтол орсоор байгаа юм биш биз дээ?"

Then he looked at me real hard and said,

(Инээд)

"Oh, I hope you're not still hung up on that conversation Mama had with you."

Би: "Та юу яриад байгаа юм бэ?"

Тэгсэн тэр: "Эмээ бүх ач, зээ нартаа тэднийг онцгой гэж хэлдэг байхгүй юу."

(Laughter)

I said, "What are you talking about?"

(Инээд)

He said, "Oh, Mama tells all the grandkids that they're special."

Би маш их сэтгэлээр унасан.

(Laughter)

(Инээд)

I was devastated.

Би та нарт нэг юм хэлье.

Би магадгүй хэлэх ёсгүй ч байж магад.

(Laughter)

Энийг маш олон хүн үзэх байх.

And I'm going to admit something to you.

Би 52 настай мөртлөө

I'm going to tell you something I probably shouldn't.

нэг балга ч архи ууж үзээгүй гэдгээ

I know this might be broadcast broadly.

But I'm 52 years old,

наминчлах гэсэн юм.

and I'm going to admit to you

(Алга ташилт)

that I've never had a drop of alcohol.

Үүнийг нэг их ариун зүйл гэж бодсондоо биш,

(Applause)

харин хүний онцлог чанар их хүчтэй болохоор хэлж байгаа юм.

I don't say that because I think that's virtuous;

I say that because there is power in identity.

Зөв зан чанараа тодотгож чадвал

бид эргэн тойрныхондоо

When we create the right kind of identity,

өмнө нь итгэдэггүй байсан зүйлсийг хэлж чадна.

we can say things to the world around us

Хийж чадахгүй гэж боддог байсан зүйлсийг ч

that they don't actually believe make sense.

хийлгэх болно.

Би эмээгийнхээ тухай эргээд бодоход

We can get them to do things that they don't think they can do.

түүний хувьд мэдээж бүх ач, зээ нар нь онцгой байсан байж таарна.

When I thought about my grandmother,

Миний өвөө хорио цээрний үед шоронд орж байсан.

of course she would think all her grandkids were special.

Нагац ах нар маань архинаас үүдэлтэй өвчнөөр нас барцгааж байсан.

My grandfather was in prison during prohibition.

Эдгээрийг эмээ биднийг анхаараасай гэж хүссэн.

My male uncles died of alcohol-related diseases.

Би эрүүгийн хууль сахиулах

And these were the things she thought we needed to commit to.

системийн талаар зарим нэг зүйл хэлэхийг зорьдог.

40 жилийн өмнөхөөс

Well, I've been trying to say something about our criminal justice system.

энэ улс орон маш өөр болсон байна.

This country is very different today than it was 40 years ago.

1972 онд 300 мянган хүн шоронд хоригдож байсан.

In 1972, there were 300,000 people in jails and prisons.

Харин өнөөдөр 2,3 сая хүн байна.

Today, there are 2.3 million.

АНУ энэ үзүүлэлтээрээ дэлхийд нэгт

бичигдэж байна.

The United States now has the highest rate of incarceration

7 сая хүн тэнсэн ял болон батлан даалтад байна.

in the world.

We have seven million people on probation and parole.

Хоригдлын асар их тоо нь

дэлхийг тэр чигээр нь өөрчилж байна.

And mass incarceration, in my judgment,

Ядуу, өнгөт арьстан нийгмийн бүлэгт

has fundamentally changed our world.

арга тасарсан,

итгэл алдарсан байдал

In poor communities, in communities of color,

үүнээс болж үүсч байна.

there is this despair,

there is this hopelessness

18-30 насны хар арьстай

that is being shaped by these outcomes.

3 эрэгтэй тутмын нэг нь

One out of three Black men between the ages of 18 and 30

шорон, гяндан, тэнсэн эсвэл батлан даалтанд байна.

is in jail, in prison, on probation or parole.

Лос Анжелес, Филадельфи, Балтимор, Вашингтон зэрэг

томоохон хотуудад

In urban communities across this country --

өнгөт арьстан залуу эрчүүдийн 50-60 хувь нь

Los Angeles, Philadelphia, Baltimore, Washington --

шорон, гяндан, тэнсэн эсвэл батлан даалтанд байна.

50 to 60 percent of all young men of color

Зөвхөн арьс өнгөөр ялгаварлахаас гадна

are in jail or prison

or on probation or parole.

ядуурлаас үүдэн

өнөөгийн энэ систем өөрчлөгдөж байна.

Our system isn't just being shaped in these ways

that seem to be distorting around race,

Манай улсын шүүхийн систем

they're also distorted by poverty.

баян, буруутай хүнд ядуу, буруугүй хүнээс

We have a system of justice in this country

илүү сайн ханддаг.

that treats you much better if you're rich and guilty

Гэм буруутай эсэх нь биш, харин эд хөрөнгө нь

than if you're poor and innocent.

гарах үр дүнг шийдэж байна.

Wealth, not culpability, shapes outcomes.

Гэсэн ч бид үүнийг хүлээн зөвшөөрсөн мэт.

And yet, we seem to be very comfortable.

Айдас, уур хилэнгийн

улс төржилт энийг

бидний асуудал биш мэтээр итгүүлсэн.

The politics of fear and anger have made us believe

Бид хөндийрсөн байна.

that these are problems that are not our problems.

Энэ надад сонирхолтой санагдсан.

We've been disconnected.

Бидний ажилд маш сонин өөрчлөлт гарч эхэлсэн.

It's interesting to me.

Миний амьдардаг Алабама муж бусад олон мужийн адил

We're looking at some very interesting developments in our work.

эрүүгийн хэрэгт буруутгагдсан бол

My state of Alabama, like a number of states,

иргэний болон сонгууль өгөх эрхийг хасдаг.

actually permanently disenfranchises you if you have a criminal conviction.

Яг одоогийн байдлаар, Алабамад

хар арьстан эрэгтэйчүүдийн 34 хувь

Right now in Alabama,

насаараа сонгууль өгөх эрхээ алдсан.

34 percent of the Black male population has permanently lost the right to vote.

Дахиад 10 жил өнгөрөхөд

сонгууль өгөх эрхээ хасуулсан хүмүүсийн

We're actually projecting that in another 10 years,

эзлэх хувь Сонгох Эрхийн Тунхаглалын

өмнөх үеийн хэмжээнд хүрэх болно.

the level of disenfranchisement will be as high as it's been

Гэтэл гайхмаар анир чимээгүй байдал байна.

since prior to the passage of the Voting Rights Act.

And there is this stunning silence.

Би хүүхдүүдийг өмгөөлдөг.

Миний олон үйлчлүүлэгчид маш залуу хүмүүс.

I represent children.

Дэлхий дээр зөвхөн АНУ

A lot of my clients are very young.

13 настай хүүхдүүдэд бүх насаар нь

The United States is the only country in the world

хорих ял оноодог.

Батлан даалтад гаргах заалтгүйгээр хүүхдүүдийг бүх насаар нь хорьдог.

where we sentence 13-year-old children

to die in prison.

We have life imprisonment without parole for kids in this country.

Зарим дээр нь зарга үүсгэсэн.

Зөвхөн манай улсад л ингэдэг.

And we're actually doing some litigation.

Би бас цаазын ял авсан хүмүүсийг өмгөөлдөг.

The only country in the world.

Энэ асуудал бас их сонин.

I represent people on death row.

Олон талаас нь авч үзвэл, хамгийн чухал нь

It's interesting, this question of the death penalty.

"Хүмүүс хийсэн хэргийнхээ төлөө

In many ways, we've been taught to think that the real question is:

үхэх нь зөв үү?" гэдэг.

Энэ бол маш эмзэг асуулт.

Do people deserve to die for the crimes they've committed?

Бид өөрсдийн онцлогийн талаар бодох

And that's a very sensible question.

өөр өнцөг бий.

But there's another way of thinking about where we are in our identity.

Өөрөөр бодож үзвэл,

хийсэн хэргийнхээ төлөө үхэх нь зөв эсэх биш,

харин бидэнд тэднийг алах эрх байгаа уу?

The other way of thinking about it is not:

Do people deserve to die for the crimes they commit?,

Энэ үнэхээр гайхмаар.

but: Do we deserve to kill?

АНУ-д цаазын ялыг алдаагаар оноодог.

I mean, it's fascinating.

Цаазын ялаар шийтгүүлсэн 9 хүн тутамд

Death penalty in America is defined by error.

For every nine people who have been executed,

1 хүн гэм зэмгүй нь тогтоогдож,

we've actually identified one innocent person

түүнийг цагаатган сулладаг.

Гайхмаар алдааны хэмжээ:

who's been exonerated and released from death row.

9 хүн тутмын 1 нь буруугүй.

A kind of astonishing error rate --

Бүр гайхмаар.

one out of nine people, innocent.

Нисэх хүчинд 9 онгоц тутмын

I mean, it's fascinating.

нэг нь сүйрдэг байсан бол

In aviation, we would never let people fly on airplanes

хэзээ ч онгоцоор нисгэхгүй.

if, for every nine planes that took off,

Гэвч бид яаж ийгээд өөрсдийгөө энэ асуудлаас хол байлгадаг.

one would crash.

(Laughter)

But somehow, we can insulate ourselves from this problem.

Энэ бидний асуудал биш.

Бидний үүрэх ачаа ч биш.

It's not our problem.

Бидний хийх тэмцэл бүр биш.

It's not our burden.

Би эдгээр асуудлын тухай их ярьдаг.

It's not our struggle.

Би арьс өнгө, бас бидэнд

I talk a lot about these issues.

хүн алах эрх байгаа эсэх талаар ярьдаг.

I talk about race

Би оюутнууддаа Америкийн хар арьстнуудын

and this question of whether we deserve to kill.

түүхийг заахдаа боолчлол,

And it's interesting,

алан хядлага, бүтээн байгуулалтын үеийн

when I teach my students about African American history,

төгсгөлд эхэлсэн шинэ эрин хэрхэн

I tell them about slavery.

Дэлхийн II Дайн руу орсон тухай ярьдаг.

I tell them about terrorism,

the era that began at the end of reconstruction

Бид үүний тийм ч сайн мэддэггүй,

гэхдээ Америкийн хар арьстнуудын хувьд

that went on to World War II.

We don't really know very much about it.

алан хядлагаар дүүрэн үе байсан юм.

But for African Americans in this country,

Олон газар хэн нэгний дураар яллагдахаас,

that was an era defined by terror.

бас бөмбөгдөлтөд өртөхөөс айдаг байсан.

In many communities, people had to worry about being lynched.

Алан хядлагын айдас амьдралыг нь тодорхойлж байсан.

They had to worry about being bombed.

Одоо тэр хөгшчүүл над дээр ирээд:

It was the threat of terror that shaped their lives.

"Ноён Стивенсон, та илтгэл тавьж, үг хэлдэг биз дээ?

And these older people come up to me now and say,

Та хүмүүст 9 сарын 11-ний явдлаас хойш

"Mr. Stevenson, you give talks, you make speeches,

түүхэндээ анх удаа алан хядлагатай тэмцэж байна гэж

you tell people to stop saying we're dealing with terrorism

ярихаа боль гээд хэлээд өгөөч" гэдэг.

Тэд "Үгүй ээ, бид тийм л нөхцөлд өссөн" гэж хэлэхийг захьдаг.

for the first time in our nation's history after 9/11."

They tell me to say, "No, tell them that we grew up with that."

Алан хядлагын тэр үеийн дүнд

тусгаарлагдмал байдал,

And that era of terrorism, of course, was followed by segregation

хэдэн арван жилийн хараат байдал,

арьс өнгөний гадуурхалд хүргэсэн.

and decades of racial subordination

Гэсэн хэдий ч энэ улсад асуудлыг хөндөхөөс зайлсхийдэг

and apartheid.

хандлагатай болсон байна.

And yet, we have in this country

Бид түүхээ ярих дургүй.

this dynamic where we really don't like to talk about our problems.

Үүнээс болоод түүхэндээ зөв алхам хийсний

We don't like to talk about our history.

And because of that, we really haven't understood

ач холбогдлыг одоо болтол ойлгоогүй байна.

what it's meant to do the things we've done historically.

Бид үргэлж хоорондоо мөргөлдөж байна.

Бид үргэлж маргаан, зөрчилдөөн үүсгэж байна.

We're constantly running into each other.

Арьс өнгөний талаар ярихад хэцүү байна.

We're constantly creating tensions and conflicts.

Гол шалтгаан нь бид үнэнтэй эвлэрэх

We have a hard time talking about race,

арга хэмжээг авахыг хүсэхгүй байна.

and I believe it's because we are unwilling to commit ourselves

Өмнөд Африкт арьс өнгөний ялгаварлан гадуурхлыг

to a process of truth and reconciliation.

үнэнтэй эвлэрэхгүйгээр

In South Africa,

даван туулах боломжгүй гэдгийг хүмүүс ойлгосон.

people understood that we couldn't overcome apartheid

Руандад хүмүүсийг хоморголон устгасны дараа ч гэсэн хүмүүс ойлгосон.

without a commitment to truth and reconciliation.

Харин манайд ойлгоогүй л байна.

In Rwanda, even after the genocide, there was this commitment.

Цаазын ялын тухай би Германд лекц уншиж байсан юм.

But in this country, we haven't done that.

I was giving some lectures in Germany about the death penalty.

Гайхмаар зүйл болсон нь

судлаачдын нэг нь илтгэлийн дараа босоод ингэж хэлсэн:

It was fascinating,

"Ярьсныг чинь сонсоод

because one of the scholars stood up after the presentation

би их эмзэглэлээ.

and said, "Well, you know, it's deeply troubling

Германд цаазын ял байдаггүй.

to hear what you're talking about."

Мэдээж хэзээ ч цаазын ялтай болохгүй."

He said, "We don't have the death penalty in Germany,

and of course, we can never have the death penalty in Germany."

Өрөөн дотор чив чимээгүй болсноо

тэр эмэгтэй:

"Бидэн шиг ийм түүхтэй улсад

And the room got very quiet,

and this woman said,

хүмүүсийг алах нэгдсэн системд

"There's no way, with our history,

нэгдэнэ гэж байж боломгүй.

we could ever engage in the systematic killing of human beings.

Бидний хувьд санаатайгаар

хүмүүсийг цаазаар авахыг зөвшөөрөх нь

It would be unconscionable for us

хэтэрхий ичгүүргүй хэрэг болно."

to, in an intentional and deliberate way,

Би энэ тухай бодож үзсэн.

set about executing people."

Герман улс ихэвчлэн

And I thought about that.

еврей гаралтай хүмүүсийг цаазаар авдаг

What would it feel like to be living in a world

тийм дэлхий дээр би амьдарч байсан бол ямар санагдах бол? гэж

where the nation-state of Germany was executing people,

би бодож үзсэн.

Би үүнийг тэвчихгүй.

especially if they were disproportionately Jewish?

Энэ бол ямар ч утгагүй.

I couldn't bear it.

Гэвч манай улсад

It would be unconscionable.

өмнөд хэсгийн мужуудад

And yet, in this country,

бид хүмүүсийг цаазалж байна.

in the states of the Old South,

Хэрвээ хохирогч хар биш, цагаан арьстан бол

we execute people --

магадлал 11 дахин өснө.

Сэжигтэн хар арьстан, харин хохирогч цагаан арьстан бол

where you're 11 times more likely to get the death penalty

if the victim is white than if the victim is Black,

энэ магадлал 22 дахин нэмэгдэнэ.

Энэ үзэгдэл хууль бусаар шийтгэгдсэн

22 times more likely to get it

if the defendant is Black and the victim is white --

хүмүүсийн оршуулагдсан газарт.

Гэсэн хэдий ч үүнийг хүмүүс анзаарахгүй байна.

in the very states where there are, buried in the ground,

the bodies of people who were lynched.

Миний бодлоор, бидний хэн гэдэг маань эрсдэлд өртөөд байна.

And yet, there is this disconnect.

Well, I believe that our identity is at risk,

Бид ийм хэцүү асуудлыг

үл ойшоодог ч гэсэн

that when we actually don't care about these difficult things,

эерэг, гайхалтай зүйлс

тохиолдсоор байдаг.

the positive and wonderful things are nonetheless implicated.

Бид шинэчлэлд дуртай.

Бид технологи, бүтээлч сэтгэлгээнд дуртай.

We love innovation.

We love technology. We love creativity.

Бид зугаацах дуртай.

We love entertainment.

Харамсалтай нь,

энэ бодит байдал

But ultimately,

зовлон шаналал,

those realities are shadowed by suffering,

доромжлол, уналт,

abuse, degradation,

гадуурхалд дарагдаж байна.

Миний хувьд, энэ хоёрыг нэгтгэх

marginalization.

зайлшгүй шаардлага гарч байна.

And for me, it becomes necessary to integrate the two,

Учир нь эцсийн дүндээ энэ нь дэлхий дээрх

ээдрээтэй амьдралын чухал сорилтуудыг

because ultimately, we are talking about a need to be more hopeful,

илүү тусархаг байж, санаа тавьж,

өөрийгөө зориулж чаддаг байх тухай ярьж байна.

more committed, more dedicated

Миний хувьд, энэ нь

to the basic challenges of living in a complex world.

ядуу, эмзэг бүлгийн,

And for me, that means

TED-д хэзээ ч оролцож чадахгүй

spending time thinking and talking about the poor, the disadvantaged,

тийм хүмүүсийн тухай бодож, ярихыг хэлнэ.

Гэхдээ зүгээр нэг бодох биш,

those who will never get to TED,

харин өөрийнхөө амьдралтай холбож бодно.

but thinking about them in a way that is integrated in our own lives.

Ямар нэг байдлаар, бид өөрсдийн хараагүй зүйлсдээ итгэх шаардлагатай болдог.

You know, ultimately, we all have to believe things we haven't seen.

Энэ үнэн шүү. Хичнээн бодитоор сэтгэсэн ч тэр, хичнээн ухаантай байсан ч тэр.

We do.

Инноваци, бүтээлч сэтгэлгээ,

As rational as we are, as committed to intellect as we are,

хөгжил дэвшил

innovation, creativity, development

зөвхөн бидний бодлоос бий болохгүй.

comes not from the ideas in our mind alone.

Эдгээр нь бидний зүрхэнд байдаг

өөрсдийн маань итгэл үнэмшлээр тэтгэдэх

They come from the ideas in our mind

тэр бодлоос гаралтай.

that are also fueled by some conviction in our heart.

Энэхүү бодол, зүрх хоёрын холбоос

зөвхөн гэгээлэг,

And it's that mind-heart connection that I believe compels us

дур булаам зүйлсийг ч биш,

бас хар бараан зүйлсийг

to not just be attentive to all the bright and dazzly things,

анзаарахад түлхэж байдаг.

Чехийн алдарт удирдагч Ваклав Хэйвэл ингэж хэлсэн байдаг:

but also the dark and difficult things.

"Биднийг Зүүн Европт дарангуйлалтай тэмцэж байхад

Václav Havel, the great Czech leader, talked about this.

He said, "When we were in Eastern Europe and dealing with oppression,

хэрэгтэй зүйлс маш их байсан.

Гэхдээ хамгийн гол нь итгэл найдвар,

we wanted all kinds of things.

сэтгэлийн зүг чиг,

But mostly what we needed was hope,

бас заримдаа найдваргүй болсон газарт

an orientation of the spirit,

гэрч болох байсан.

a willingness to sometimes be in hopeless places

Миний ойлгож байгаагаар,

and be a witness."

сэтгэлийн тийм зүг чиг

Well, that orientation of the spirit is very much at the core of what I believe

TED-ийнхэнд хүртэл

хэрэгтэй байдаг байх.

even TED communities have to be engaged in.

Технологи, загвар хоёр

салшгүй холбоотой болохоор

There is no disconnect around technology and design

биднийг жинхэнэ утгаар нь хүнлэг байлгаж,

зовлон шаналал, ядуурал, гадуурхал,

that will allow us to be fully human

шударга бус, хууль бус явдалд анхаарлаа хандуулахад тус болно.

until we pay attention to suffering,

to poverty, to exclusion, to unfairness, to injustice.

Та нарт нэг зүйл сануулж хэлэхэд,

ингэж тодорхойлогдох нь

Now, I will warn you

анхаарал огт хандуулдаггүй хүмүүсээс илүү

that this kind of identity is a much more challenging identity

тэсвэр хатуужил шаардана.

Та үүнийг ойлгох болно.

than ones that don't pay attention to this.

Залуухан хуульч байхад надад Роза Паркстай уулзах хувь тохиож байлаа.

It will get to you.

I had the great privilege, when I was a young lawyer,

Хатагтай Паркс Монтгомерид үе үе ирж

of meeting Rosa Parks.

хоёр дотны найзтайгаа уулздаг байсан юм.

And Ms. Parks used to come back to Montgomery every now and then,

Тэдгээр хижээл насны эмэгтэйчүүдийн нэг нь

and she would get together with two of her dearest friends,

Монтгомерийн автобусны эсэргүүцлийн жагсаалыг

зохион байгуулж байсан, хар арьст,

these older women,

Johnnie Carr, who was the organizer of the Montgomery bus boycott --

гайхалтай эмэгтэй Жонни Карр байсан.

Нөгөө нь Виржиния Дарр гэх цагаан арьст эмэгтэй

amazing African American woman --

Түүний нөхөр Клиффорд Дарр нь М.Л.Кингийн өмгөөлөгч.

and Virginia Durr, a white woman,

whose husband, Clifford Durr, represented Dr. King.

Эдгээр бүсгүйчүүд уулзаж зүгээр л ярилцдаг байлаа.

Үе үе хатагтай Карр над руу залгаж

And these women would get together and just talk.

"Брайн, хатагтай Паркс хотод ирнэ. бид уулзаж ярилцана.

And every now and then Ms. Carr would call me,

and she'd say, "Bryan, Ms. Parks is coming to town.

Ирж сонсож болно шүү" гэдэг байлаа.

Тэгэхэд би: "Тэгье ээ, хатагтай."

We're going to get together and talk. Do you want to come over and listen?"

"Чи ирэхээрээ юу хийе гэж бодож байна даа?" гэхэд нь:

And I'd say, "Yes, ma'am, I do."

"Би зүгээр л сонсоё" гэж хэлээд

She'd say, "What are you going to do when you get here?"

очсон хойноо сонсоод л суудаг байлаа.

Энэ маш их эрч хүч, урам өгдөг байсан.

I said, "I'm going to listen."

And I'd go over there and I would, I'd just listen.

Нэг удаа би мөн л очоод тэдний ярихыг сонсож байтал

It would be so energizing and so empowering.

хоёр цаг орчмын дараа хатагтай Паркс над руу хараад:

And one time I was over there listening to these women talk,

"Брайн, Шударга Ёсны Тэгш Эрхийн Санаачлага гэж юу юм бэ?

and after a couple of hours, Ms. Parks turned to me and said,

Юу хийхийг зорьж байгаагаа хэлээд өгөхгүй юу?" гэв.

"Bryan, tell me what the Equal Justice Initiative is.

Ингээд би рэп үглэж эхэллээ.

"Бид шударга бус байдалтай тэмцэж байгаа.

Tell me what you're trying to do."

And I began giving her my rap.

Гэм зэмгүй яллагдасдад туслахыг хичээж байна.

"We're trying to challenge injustice.

Эрүүгийн шүүхийн захиргааны алдаа,

We're trying to help people who have been wrongly convicted.

ялгаварлан гадуурхалтай тэмцэхийг зорьж байна.

Хүүхдүүдэд тэнсэн ял олгодоггүй тийм байдлыг болиулна.

We're trying to confront bias and discrimination

in the administration of criminal justice.

Цаазын ялын тухайд арга хэмжээ авна.

We're trying to end life without parole sentences for children.

Хоригдлуудын тоог бууруулахыг хичээж байна.

Үй олноор хорьдог явдлыг зогсооно."

We're trying to do something about the death penalty.

Намайг рэпээ уншиж дуусахад

We're trying to reduce the prison population.

тэр над руу хараад: "Ммм ммм ммм" гэсэн.

We're trying to end mass incarceration."

Тэгээд: "Чи маш, маш, маш их ядрах болно."

I gave her my whole rap, and when I finished she looked at me

and she said, "Mmm mmm mmm.

(Инээд)

Хатагтай Карр ойртоод хуруугаараа миний нүүр лүү заан:

That's going to make you tired, tired, tired."

(Laughter)

"Тиймээс чи маш, маш, маш их зоригтой байх хэрэгтэй" гэсэн юм.

And that's when Ms. Carr leaned forward, she put her finger in my face,

she said, "That's why you've got to be brave, brave, brave."

Би TED-ийнхныг ч бас

илүү зоригтой байгаасай гэж хүсч байна.

And I actually believe that the TED community

Бид эдгээр сорилт,

needs to be more courageous.

асуудал, зовлон шаналлыг

We need to find ways to embrace these challenges,

даван туулах арга олох ёстой.

Учир нь хүн төрөлхтөн

these problems, the suffering.

бид бүхний хүн чанараас шалтгаална.

Because ultimately, our humanity depends on everyone's humanity.

Би ажлаа хийж байхдаа энгийн мэт зүйлсийг сурсан.

Маш энгийн юмсыг заасан.

I've learned very simple things doing the work that I do.

Хүн бүр хийж байсан

It's just taught me very simple things.

хамгийн муу зүйлээсээ өөр хүмүүс гэдгийг

I've come to understand and to believe

ойлгож, бас итгэсэн.

that each of us is more than the worst thing we've ever done.

Энэ гариг дээрх хүн бүрт хамаатай.

I believe that for every person on the planet.

Хэн нэгэн худал хэлсэн бол зүгээр л нэг худалч биш.

Хэн нэгэн өөрийн биш зүйлээ авсан бол

I think if somebody tells a lie, they're not just a liar.

зүгээр л хулгайч болчихгүй.

I think if somebody takes something that doesn't belong to them,

Тэр байтугай хүн алсан байлаа гэхэд зүгээр л алуурчин биш.

they're not just a thief.

Тиймээс хуулиар дээдлэх ёстой

I think even if you kill someone, you're not just a killer.

хүн төрөлхтний нэр төр гэж бий.

And because of that, there's this basic human dignity

Энэ улсын, бас дэлхийн бөмбөрцгийн

that must be respected by law.

олон хэсэгт ядуурлын

I also believe

эсрэг утгатай үг нь эд баялаг биш гэдэгт

that in many parts of this country,

and certainly in many parts of this globe,

би итгэдэг.

Би тэгж боддоггүй.

that the opposite of poverty is not wealth.

Миний бодлоор, маш олон газар

I don't believe that.

ядуурлын эсрэг нь шударга ёс.

I actually think, in too many places,

Эцэст нь, хичнээн гайхалтай,

the opposite of poverty is justice.

And finally, I believe

гоёмсог, урамтай,

that, despite the fact that it is so dramatic and so beautiful

эрч хүч өгдөг ч гэлээ

биднийг технологийн хөгжлөөр,

and so inspiring and so stimulating,

хэв загвараар,

we will ultimately not be judged by our technology,

оюун ухаанаар ч мөн дүгнэхгүй.

we won't be judged by our design,

Нийгмийн шинж чанарыг тодорхойлохдоо

we won't be judged by our intellect and reason.

баян, хүчирхэг, эрх мэдэлтнүүддээ хэрхэн ханддагаар нь бус,

Ultimately, you judge the character of a society

харин ядуу, яллагдсан, хоригдсон хүмүүстээ

not by how they treat their rich and the powerful and the privileged,

хэрхэн хандаж байгаагаар нь дүгнэх болно.

Учир нь бид өөрсдийгөө

but by how they treat the poor,

the condemned,

хэн гэдгийг илүү гүн ойлгож эхлэх

the incarcerated.

Because it's in that nexus

чухал үед ирээд байна.

that we actually begin to understand truly profound things

Надад заримдаа тэнцвэрээ алдах үе байдаг.

about who we are.

Нэг түүхээр яриагаа дуусгая.

Би заримдаа хэтэрхий яардаг.

I sometimes get out of balance.

Би бусдын л адил ядардаг.

I'll end with this story.

I sometimes push too hard.

Зарим чухал үед

I do get tired, as we all do.

тэр бодол маань давамгайлчихдаг.

Sometimes those ideas get ahead of our thinking

Би маш хүнд ял авсан

хүүхдүүдийг өмгөөлдөг.

in ways that are important.

And I've been representing these kids

Үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзахаар очиход 13, 14 настай ч

who have been sentenced to these very harsh sentences.

насанд хүрсэн хүн шиг шүүх хуралд орохоор болсон байдаг.

And I go to the jail and I see my client, who's 13 and 14,

Тэгээд яагаад ийм юм болов гэж боддог.

and he's been certified to stand trial as an adult.

Шүүгч яаж хэн нэгнийг хүчээр

I start thinking, well, how did that happen?

өөр нэгэн болгож чаддаг байнаа?

Шүүгч том хүн гэж үзсэн ч надад хүүхэд л харагддаг.

How can a judge turn you into something that you're not?

Би нэг шөнө нилээн орой болтол унталгүй бодсон.

And the judge has certified him as an adult, but I see this kid.

Шүүгч хэн нэгнийг өөр хүн болгож чадаж байвал

And I was up too late one night and I started thinking,

тэр ид шидтэй байх нь.

well, if the judge can turn you into something you're not,

Тийм ээ, Брайн, шүүгч ид шидтэй.

the judge must have magic power.

Чи тэрнээс нь гуйх хэрэгтэй.

Yeah, Bryan, the judge has some magic power.

Оройтсон байснаас тархи маань зөв бодож чадаагүй байх.

You should ask for some of that.

Тэр үед би нэг дүр зураг зохиож эхэлсэн.

And because I was up too late and wasn't thinking real straight,

14 настай үйлчлүүлэгч маань залуухан, ядуу, хар арьстан байсан.

I started working on a motion.

Тэгээд үргэлжлүүлэн дүрсэлж эхэлсэн.

I had a client who was 14 years old, a young, poor Black kid.

Ингэж эхлүүлсэн:

"14 настай хар арьст үйлчлүүлэгч маань

And I started working on this motion, and the head of the motion was:

яг л ямбатай, цагаан арьст 75 настай

"Motion to try my poor, 14-year-old Black male client

нэгэн компаний захирал болгох нь."

(Алга ташилт)

like a privileged, white, 75-year-old corporate executive."

(Laughter)

(Applause and cheers)

Тэгээд прокурор, цагдаа, шүүгчийн

буруутай үйлдлүүдийг нэмж оруулсан.

And I put in my motion that there was prosecutorial misconduct

Тэнд энэ улсад зүгээр үйлдэл биш,

дандаа буруутай үйлдэл байдаг тухай галзуу өгүүлбэр байсан.

and police misconduct and judicial misconduct.

There was a crazy line in there

Маргааш өглөө нь би сэрээд тэр галзуу зүйлийг би зүүдлэв үү

about how there's no conduct in this county, it's all misconduct.

эсвэл нээрээ биччихэв үү? гэж бодсон.

And the next morning, I woke up and I thought,

Хамгийн аймшигтай нь, би бичсэнээр барахгүй

now, did I dream that crazy motion, or did I actually write it?

шүүх рүү явуулчихсан байсан.

(Алга ташилт)

And to my horror, not only had I written it,

but I had sent it to court.

Хэдэн сар өнгөрч би тэр талаар

(Applause)

дөнгөж мартаж байсан юм.

A couple months went by,

Гэвч гэнэт надад шүүх дээр очиж

and I just had forgotten all about it.

тэр галзуу хэргээ шийдүүлмээр санагдсан даа.

Машиндаа суугаад явахдаа би

And I finally decided,

үнэхээр сандарч, догдолж байсан.

"Gosh, I've got to go to the court and do this crazy case."

And I got in my car, and I was feeling really overwhelmed -- overwhelmed.

Би машинаа барин шүүхийн байран дээр очлоо.

Энэ маш хэцүү, хүнд хэрэг байх нь гэж бодож байлаа.

And I got in my car and went to this courthouse.

Арайхийж машинаасаа буун шүүхийн байр луу ойртон очсон.

And I was thinking, this is going to be so difficult, so painful.

Шатаар нь өгсөж байхад

And I finally got out of the car and started walking up to the courthouse.

цэвэрлэгч хийдэг хар арьст хөгшин ахтай таарсан юм.

And as I was walking up the steps,

Тэр намайг харангуутаа над дээр ирэн:

there was an older Black man who was the janitor in this courthouse.

"Чи хэн бэ?" гэж асуусан.

"Би өмгөөлөгч байна" гэхэд тэр: "Тийм үү?" "Тийм ээ, ноёнтоон."

When this man saw me, he came over and said, "Who are you?"

Тэгээд тэр над руу ойртож

I said, "I'm a lawyer." He said, "You're a lawyer?" I said, "Yes, sir."

тэвэрсэн юм даа.

Тэгээд чихэнд маань:

And this man came over to me, and he hugged me.

"Би чамаар үнэхээр их бахархаж байна."

And he whispered in my ear.

Та нарт л гэж хэлэхэд,

He said, "I'm so proud of you."

энэ надад маш их эрч хүч өгсөн.

Хүний онцгой чанар,

And I have to tell you, it was energizing.

нийгэмд хувь нэмрээ оруулах хүчин чадал,

It connected deeply with something in me

итгэл найдвар төрүүлэхүйц хэмжээнд

about identity,

дотор минь байсан ямар нэг зүйлтэй гүн холбогдсон.

about the capacity of every person to contribute to community,

Тэгээд би шүүх танхим руу орлоо.

to a perspective that is hopeful.

Дөнгөж оронгуут шүүгч над руу хараад:

Well, I went into the courtroom.

"Ноён Стивенсон, та энэ галзуу зүйлийг бичсэн үү?" гэхэд би:

And as soon as I walked in, the judge saw me coming.

"Тийм ээ, эрхэм ээ." Тэгээд бид мэтгэлцлээ.

He said, "Mr. Stevenson, did you write this crazy motion?"

Биднийг сонсоод уур нь хүрсэн хүмүүс орж ирж эхэлсэн.

I said, "Yes, sir. I did." And we started arguing.

Би тэр галзуу зүйлсийг бичсэн.

Цагдаа нар, туслах прокурорууд,

And people started coming in,

just outraged I'd written these crazy things.

бичиг хэргийн ажилтнууд орж ирцгээсэн.

And police officers were coming in

Нэг л мэдэхэд шүүхийн танхим

биднийг арьс өнгө, ядуурал,

and assistant prosecutors and clerk workers.

тэгш бус байдлын талаар ярьж байгаад

Before I knew it, the courtroom was filled with people

уурласан хүмүүсээр дүүрсэн байлаа.

angry that we were talking about race,

that we were talking about poverty, talking about inequality.

Нүднийхээ булангаар нөгөө ах нааш, цааш алхаж байгааг би харсан.

Тэр цонхоор үе үе харж энэ бүхнийг сонсож байлаа.

And out of the corner of my eye, I could see this janitor pacing back and forth.

Тэр нааш, цааш алхсаар байсан.

Хамгийн сүүлд санаа нь маш их зовсон шинжтэй

He kept looking through the window and could hear all the holler.

нэг хар арьст хөгшин эр танхимд орж ирэн миний яг хойно,

And finally, this older Black man with a very worried look on his face

бараг ширээн дээр суув.

came into the courtroom and sat behind me, almost at counsel table.

10 минутын дараа шүүгч завсарлага авлаа.

Завсарлагааны үеэр нэгэн цагдаагийн орлогч дарга

Ten minutes later, the judge said we'd take a break.

цэвэрлэгч орж ирсэнд дургүйцсэн байв.

During the break, there was a deputy sheriff who was offended

Тэр үсэрч босоод нөгөө хар арьст эр лүү дайрлаа.

that the janitor had come into court.

Тэр: "Жимми, чи энд юу хийж яваа юм?"

The deputy jumped up and ran over to this older Black man.

Тэр хөгшин босоод

He said, "Jimmy, what are you doing in this courtroom?"

орлогч руу нэг харснаа, дараа нь над руу харж:

And this older Black man stood up and looked at that deputy

"Би энэ шүүх танхимд ирж

and he looked at me,

энэ залууг гол шагналд анхаарлаа

and he said, "I came into this courtroom to tell this young man,

хандуулаад хичээгээрэй гэж хэлэхээр ирсэн" гэв.

Миний TED дээр ирсэн шалтгаан гэвэл

'Keep your eyes on the prize, hold on.'"

огторгуйн ёс суртахууны хонгил хэдий урт ч,

I've come to TED

шударга ёс руу илүү хэвийдэг гэдгийг

because I believe that many of you understand

та нарын олонх нь ойлгож байгаа гэж би итгэдэг.

that the moral arc of the universe is long,

Бид хүний эрх, нэр төрийг хүндэтгэхээс нааш

but it bends toward justice;

бүрэн хөгжиж чадахгүй.

that we cannot be full, evolved human beings

Бид бүгдийн оршин тогтнох нь

until we care about human rights and basic dignity;

хүн бүрийн оршин тогтнолтой салшгүй холбоотой.

that all of our survival is tied to the survival of everyone;

Технологи, хэв загвар, зугаа цэнгэл,

бүтээлч сэтгэлгээний талаарх алсын хараа

that our visions of technology and design

хүн чанар, өрөвч сэтгэл, шударга ёстой

and entertainment and creativity

нягт холбоотой байх ёстой.

have to be married with visions of humanity, compassion and justice.

Юу юунаас илүүтэйгээр,

ингэж боддог хүмүүст зориулаад

And more than anything, for those of you who share that,

би зүгээр л нэг зүйлийг хэлэхээр ирсэн юм.

Гол шагналд анхаарлаа хандуулаад хичээгээрэй.

I've simply come to tell you

Маш их баярлалаа.

to keep your eyes on the prize, hold on.

(Алга ташилт)

Thank you very much.

(Applause and cheers)

Крис Андерсон: "Ингэхээр та

манай үзэгчид, нийгмийн гишүүд маань

Chris Anderson: Brian, so you heard and saw

an obvious desire by this audience, this community,

танд асуудлыг шийдэхэд туслах туйлын хүсэлтэйг сонсож анзаарсан байх.

to help you on your way and to do something on this issue.

Чек бичиж өгөхөөс гадна

бид өөр юу яаж туслах вэ?

Other than writing a check,

БС: Бидний тойроод маш олон боломж байдаг.

what could we do?

Жишээ нь, Калифорни мужид амьдардаг бол

BS: Well, there are opportunities all around us.

ял шийтгэл онооход зарцуулдаг мөнгийг

If you live in the state of California, for example,

өөр зүйлд чиглүүлэх зорилготой

there's a referendum coming up this spring

бүх нийтийн санал асуулга энэ хавар болно.

where there's going to be an effort to redirect some of the money we spend

Жишээ дурдахад, Калифорни мужид

1 тэрбум ам. долларыг ирэх 5 жилд

on the politics of punishment.

For example, here in California,

цаазын ялд зарцуулах гэж байна.

we're going to spend one billion dollars

1 тэрбум доллар!

on the death penalty in the next five years --

Гэсэн ч хүн амины хэргийн

one billion dollars.

46 хувьд нь баривчилдаггүй.

And yet, 46 percent of all homicide cases don't result in arrest,

Хүчингийн хэргийн 56 хувьд баривчилдаггүй.

Үүнийг өөрчлөх боломж бидэнд байна.

56 percent of all rape cases don't result.

Энэ олон нийтийн асуулга тэр мөнгийг

хууль хэрэгжүүлэлт болон аюулгүй байдалд зарцуулахыг уриална.

So there's an opportunity to change that.

And this referendum would propose

having those dollars go to law enforcement and safety.

Боломжууд бидний эргэн тойронд зөндөө бий.

КА: Сүүлийн 30 жилийн хугацаанд

And I think that opportunity exists all around us.

АНУ-ын гэмт хэрэг огцом буурсан байдаг.

CA: There's been this huge decline in crime in America

Үүний нэг тайлбар нь

хоригдлуудын тоотой холбоотой гэсэн байдаг.

over the last three decades.

And part of the narrative of that

is sometimes that it's about increased incarceration rates.

Үүнд итгэсэн хүмүүст та юу гэж хэлэх вэ?

БС: Яг үнэндээ онц хүнд гэмт хэргийн тоо

What would you say to someone who believed that?

харьцангуй тогтвортой байсан л даа.

BS: Well, actually, the violent crime rate has remained relatively stable.

Олноор нь хорих явдал

онц хүнд гэмт хэргийн төрөлд хамаарахгүй байгаа.

The great increase in mass incarceration in this country

Харин хүмүүсийг төөрөгдүүлсэн хар тамхины эсрэг тэмцэл байсан.

wasn't really in violent crime categories.

Яг энэ үеэс хоригдлуудын тоо

It was this misguided war on drugs.

эрс өссөн байдаг.

That's where the dramatic increases have come

(Алга ташилт)

in our prison population.

Бид ял шийтгэл гэдэг үгийг буруу ойлгодог болсон байна.

(Applause)

And we got carried away with the rhetoric of punishment.

Давтан гэмт хэргийн тухай хуулийн дагуу

унадаг дугуй гэх мэт бага үнэтэй эд зүйл хулгайлсан бол

And so we have "Three Strikes" laws

that put people in prison forever

хохирлыг нь тухайн хохирогчид барагдуулахын оронд

for stealing a bicycle, for low-level property crimes,

насаар нь хорих ял оноодог.

rather than making them give those resources back

Яливаа гэмт гэмт хэргийн хохирогчийн төлөө

to the people who they victimized.

бага биш, харин илүү ихийг хийх хэрэгтэй би боддог.

I believe we need to do more

to help people who are victimized by crime,

Гэтэл одоогийн шийтгэлийн үндэс нь

not do less.

хэний ч төлөө үйлчилдэггүй.

And I think our current punishment philosophy

Энэ чиглэлийг л бид өөрчлөх хэрэгтэй гэж би бодож байна.

does nothing for no one.

(Алга ташилт)

And I think that's the orientation that we have to change.

К.А.: Брайн, та олон хүний сэтгэлийг хөдөлгөлөө.

(Applause)

Танаас суралцах зүйл их байна.

CA: Bryan, you've struck a massive chord here.

TED дээр ирсэнд маш их баярлалаа.

(Алга ташилт)

You're an inspiring person.

Thank you so much for coming to TED. Thank you.

(Applause and cheers)

BS: Thank you. Thank you.

(Applause and cheers)