Ramona Pierson: An unexpected place of healing

Translator: Dita Bytyci Reviewer: Helena Bedalli

Në fakt unë do të ndaj me ju diçka

I'm actually going to share something with you

për të cilën nuk kam folur për më shumë se 10 vite.

I haven't talked about probably in more than 10 years.

Pra, keni durim

So bear with me as I take you through this journey.

derisa ju marr me vete në këtë udhëtim.

When I was 22 years old,

Kur isha 22 vjeçe,

I came home from work, put a leash on my dog

u ktheva në shtëpi nga puna, i vura zinxhirin qenit tim

and went for my usual run.

dhe dola të vrapoja, si zakonisht.

I had no idea that at that moment,

Nuk kisha asnjë ide se në atë moment

my life was going to change forever.

jeta ime do të ndryshonte përgjithmonë.

While I was preparing my dog for the run,

Derisa po përgatisja qenin tim për vrap,

një njeri po mbaronte së piri në një bar,

a man was finishing drinking at a bar,

picked up his car keys, got into a car

mori çelësat e tij të makinës, hyri në makinë

dhe u drejtua në jug,

and headed south,

or wherever he was.

apo kudo që po shkonte.

Unë po vrapoja përmes rrugës,

I was running across the street,

dhe e vetmja gjë që në fakt mbaj mend

and the only thing that I actually remember

është se ndjeva sikur një granatë shpërtheu në kokën time.

is feeling like a grenade went off in my head.

Dhe më kujtohet që vura duart në tokë

And I remember putting my hands on the ground

dhe ndjeva gjakun e jetës sime

and feeling my life's blood

që po më zbrazej nga qafa

emptying out of my neck and my mouth.

dhe goja.

Çfarë ndodhi ishte

What had happened is, he ran a red light

ai kaloi nëpër dritën e kuqe dhe më goditi mua dhe qenin im.

and hit me and my dog.

She ended up underneath the car.

Ajo përfundoi nën makinë.

Unë fluturova para makinës,

I flew out in front of the car,

and then he ran over my legs.

dhe pasta ai kaloi mbi këmbët e mia.

My left leg got caught up in the wheel well --

Këmba ime e majtë ishte kapur në rrotën e makinës

dhe u përdredh.

spun it around.

Parakolpi i makinës më goditi në fyt

The bumper of the car hit my throat,

slicing it open.

duke e çarë atë.

I ended up with blunt chest trauma.

Përfundova me tronditje traumatike në gjoks.

Your aorta comes up behind your heart, it's your major artery --

Aorta të shkon prapa zemrës.

Është arteria madhore, dhe ajo ishte shkëputur,

and it was severed, so my blood was gurgling out of my mouth.

dhe kështu gjaku po më gurgullinte nga goja.

Po shkumonte,

It foamed, and ... horrible things were happening to me.

dhe gjëra të tmerrshme po më ndodhnin.

Nuk kisha asnjë ide se çfarë po ndodhte,

I had no idea what was going on,

por kalimtarët nderhyne,

but strangers intervened,

më mbajtën zemrën në lëvizje, duke rrahur.

kept my heart moving, beating.

I say "moving," because it was quivering,

Them në lëvizje sepse ajo po dridhej

dhe ata po përpiqeshin t’ia kthenin të rrahurat.

and they were trying to put a beat back into it.

Dikush ishte i zgjuar dhe më nguli një stilolaps në qafë

Somebody was smart and put a Bic pen in my neck

për të hapur një vrimë që ta lejonte ajrin të hynte brenda.

to open up my airway, so I could get some air in there.

Dhe mushkëria s'më punonte,

And my lung collapsed,

so somebody cut me open and put a pen in there as well,

kështu dikush më preu dhe vendosi aty një gjilpërë

to stop that catastrophic event from happening.

që të ndalonte atë ngjarje katastrofike të ndodhte.

Somehow I ended up at the hospital.

Përfundova disi në spital.

Më mbuluan me akull

I was wrapped in ice,

and then eventually put into a drug-induced coma.

dhe pastaj më vënë me qetësues në gjendje kome.

18 muaj më vonë u zgjova.

Eighteen months later, I woke up.

I was blind, I couldn't speak

Isha e verbër, nuk mund të flisja,

and I couldn't walk.

dhe nuk mund të ecja.

I was 64 pounds.

Peshoja 29 kilogramë.

The hospital really has no idea what to do with people like that.

Spitali në të vërtetë nuk ka asnjë ide

se çfarë të bëjë me njerëz të tillë.

And in fact, they started to call me a "gomer."

Dhe në fakt, ata filluan të më quanin pacienti i padëshiruar.

That's another story we won't even get into.

Kjo është një tjetër histori ku nuk do të futemi.

I had so many surgeries to put my neck back together,

Pata aq shumë intervenime kirurgjike në qafë,

dhe disa për të riparuar zemrën.

to repair my heart a few times.

Some things worked, some things didn't.

Disa funksiouan, disa jo.

Më kishin vënë shumë titan brenda,

I had lots of titanium put in me;

dhe eshtra të njerëzve të vdekur

cadaver bones,

to try to get my feet moving the right way.

për të më vënë këmbët në lëvizje.

And I ended up with a plastic nose,

Dhe përfundova me hundë plastike, dhëmbë porcelani,

porcelain teeth and all kinds of other things.

dhe çfarëdo lloj gjëje.

But eventually, I started to look human again.

Por më në fund, fillova të dukesha njerëzore përsëri.

But ...

Por është e vështirë ndonjëherë të flas për këto gjëra,

It's hard sometimes to talk about these things,

prandaj keni durim.

so bear with me.

I had more than 50 surgeries.

Kam pasur më shumë se 50 operacione.

But who's counting?

Por kush po numëron?

(Laughter)

Kështu pas një kohe, spitali vendosi se

So eventually, the hospital decided it was time for me to go.

ishte koha që të largohesha.

They needed to open up space for somebody else

Ju nevojitej një vend i lirë

për dikë tjetër që ata mendonin se mund të shërohej

that they thought could come back

from whatever they were going through.

nga çfarëdo që kishte.

Everybody lost faith in me being able to recover.

Të gjithë kishin humbur besimin se unë mund të shërohesha.

Kështu mund të them se ata vënë një hartë në mur, gjuajtën një shigjetë,

So they basically put a map up on the wall, threw a dart,

e cila u ngul në një shtëpi të moshuarish këtu në Colorado.

and it landed at a senior home, here in Colorado.

And I know all of you are scratching your head:

E di që të gjithë po mendoni të habitur

“Një shtëpi të moshuarisht? Çfarë mund të bësh atje?"

"A senior citizens' home?

What in the world are you going to do there?"

Por nëse mendoni për

But if you think about all of the skills and talent

të gjitha aftësitë dhe talentet që janë në këtë dhomë tani,

that are in this room right now,

kjo është ajo që një shtëpi të moshuarish ka.

that's what a senior home has.

Pra, kishte gjithë ato aftësi dhe talente

So there were all these skills and talents

që kishin ata të moshuar.

that these seniors had.

The one advantage they had over most of you

Një avantazh që ata kishin kundrejt jush

ishte urtësia,

is wisdom,

because they had a long life.

sepse ata kishin jetuar më gjatë.

And I needed that wisdom at that moment in my life.

Dhe mua më nevojitej ajo urtësi në atë moment në jetën time.

Por imagjinoni se si ishte për ata

But imagine what it was like for them

kur u shfaqa unë në derën e tyre.

when I showed up at their doorstep.

Në atë kohë, unë kisha shtuar 2 kilogramë,

At that point, I had gained four pounds, so I was 68 pounds.

dhe tani isha 31 kilogramë.

Isha tullace.

I was bald.

Kisha të veshura rrobat e spitalit.

I was wearing hospital scrubs.

Dikush më kishte fali nje pale atlete.

And somebody donated tennis shoes for me.

And I had a white cane in one hand

Dhe ecja me një shkop të bardhë në një anë

dhe një valixhe plot me dokumente mjekësore në anën tjetër.

and a suitcase full of medical records in another hand.

Kështu të moshuarit e kuptuan

So the senior citizens realized

that they needed to have an emergency meeting.

se kishin nevojë që mbanin një takim urgjent.

(Laughter)

(Të qeshura)

So they pulled back and they were looking at each other,

Kështu ata u tërhoqën, po shikonin njëri-tjetrin,

and they were going, "OK, what skills do we have in this room?

dhe ata thoshin, "Mirë, çfarë aftësish kemi në këtë dhomë?

This kid needs a lot of work."

Ky fëmijë ka nevojë për shumë punë."

So they eventually started matching their talents and skills

Kështu ata filluan të

përshtatnin talentet dhe aftësitë e tyre

me të gjitha nevojat e mia.

to all of my needs.

Por gjëja e parë që duhej ta bënin ishte

But one of the first things they needed to do

të kuptonin se për çfarë kisha nevojë menjëherë.

was assess what I needed right away.

Unë duhej të mësoja

I needed to figure out how to eat like a normal human being,

si të haja si një person normal

since I'd been eating through a tube in my chest

sepse kisha ngrënë përmes një tubi në gjoksin tim

dhe nëpër venat e mia.

and through my veins.

So I had to go through trying to eat again.

Kështu unë duhej përpiqesha të haja përsëri.

And they went through that process.

Dhe ata kaluan nëpër këtë proces.

Dhe pastaj ata duhej ta kuptonin:

And then they had to figure out:

"Well, she needs furniture.

"Ajo ka nevojë per mobilje.

She is sleeping in the corner of this apartment."

Ajo është duke fjetur në cepin e këtij apartamenti."

So they went to their storage lockers

Kështu ata shkuan tek gjërat e tyre të magazinuara

and all gathered their extra furniture --

dhe të gjithë mblodhën gjërat e tyre dhe më dhanë --

gave me pots and pans, blankets --

tenxhere dhe tiganë, batanije,

gjithçka.

everything.

And then the next thing that I needed

Dhe gjëja tjetër që më nevojitej

ishte ndryshimi i pamjes sime.

was a makeover.

(Laughter)

Kështu i hodhëm rrobat e spitalit

So out went the green scrubs,

dhe erdhën poliesterët me lule.

and in came the polyester and floral prints.

(Të qeshura)

(Laughter)

We're not going to talk about the hairstyles

Nuk do të flas për stilet e flokëve që ata u përpoqën të më bënin

they tried to force on me once my hair grew back.

kur m’u rritën flokët.

Por u thashë jo flokëve të kaltër.

But I did say no to the blue hair.

(Të qeshura)

(Laughter)

So eventually, what went on is,

Pastaj çfarë ndodhi ishte

se ata vendosën që unë duhej të mësoja të flisja.

they decided that, well, I need to learn to speak.

Nuk mund të jesh një person i pavarur

You can't be an independent person

në qoftë se nuk flet dhe nuk sheh.

if you're not able to speak and you can't see.

So they figured not being able to see is one thing,

Ata kuptuan se të mos jesh në gjendje të shohësh është një gjë,

but they need to get me to talk.

por ata kishin nevojë që unë të flisja.

So while Sally, the office manager,

Kështu, Sally menaxhere e zyrës,

was teaching me to speak in the day --

gjatë ditës më mësonte flisja --

it's hard, because when you're a kid, you take things for granted.

është e vështirë, sepse kur je fëmijë,

i merr gjërat të gatshme.

You learn things unconsciously.

I mëson gjërat në mënyrë të pavetëdijshme.

But for me, I was an adult and it was embarrassing,

Por në rastin tim, unë isha e rritur dhe e turpshme,

dhe më duhej të mësoja se si të koordinoja

and I had to learn how to coordinate my new throat with my tongue

fytin tim të ri me gjuhën

and my new teeth and my lips,

dhe dhëmbët e mi të ri dhe buzët,

and capture the air and get the word out.

dhe si të kapja ajrin dhe të nxirrja fjalën jashtë.

So, I acted like a two-year-old,

Po sillesha si një dy-vjeçare

and refused to work.

dhe refuzoja të punoja.

Por ata kishin një ide më të mirë.

But the men had a better idea.

They were going to make it fun for me.

Ata do ta bënin argëtuese për mua.

Dhe po më mësonin fjale të pista kur loznim Scrabble neteve,

So they were teaching me cuss-word Scrabble at night.

(të qeshura)

(Laughter)

por dhe, fshehurazi,

And then, secretly, how to swear like a sailor.

si të shaja si një marinar.

(Laughter)

Kështu do ia lë imagjinatës tuaj

I'm going to just leave it to your imagination

as to what my first words were --

se cilat ishin fjalët e mia të para

(Laughter)

when Sally finally got my confidence built.

kur përfundimisht Sally arrriti të ndërtonte vetbesimin tim.

(Laughter)

(Të qeshura)

So I moved on from there.

Kështu kjo kaloi.

And a former teacher who happened to have Alzheimer's

Dhe një ish-mësues që rastisi të kishte sëmundjen Alzheimer

took on the task of teaching me to write.

mori për detyrë të më mësonte të shkruaja.

The redundancy was actually good for me.

Kjo vëmendje ishte në fakt e mirë për mua.

So, we'll just keep moving on.

Prandaj kështu do të vazhdojmë

(Laughter)

(Të qeshura)

Një nga gjërat më me rëndësi për mua

One of the pivotal times for me

was actually learning to cross the street again

ishte të mësoja ta kaloja rrugën

as a blind person.

si një person i verbër.

Pra mbyllni sytë.

So close your eyes.

Now imagine you have to cross a street.

Tani imagjino se duhet ta kalosh rrugën.

Ti as nuk e di sa e gjatë është rruga

You don't know how far that street is,

dhe nuk e di nëse po ecën drejtë

and you don't know if you're going straight.

And you hear cars whizzing back and forth,

ndërsa dëgjon makinat tek kalojnë e fishkëllejnë,

dhe ke pasur një aksident të tmerrshëm

and you had a horrible accident

that landed you in this situation.

që të ka sjellur në këtë situatë.

So there were two obstacles I had to get through.

Kishte dy vëshitrësi që duhej t’i kaloja.

One was post-traumatic stress disorder.

Njëra ishte stresi post-traumatik.

Sa herë që afrohesha në qoshe të rrugës

Every time I approached the corner or the curb,

I would panic.

më kapte paniku.

And the second one

Dhe e dyta ishte

was actually trying to figure out how to cross that street.

të përpiqesha ta kuptoja si ta kaloja atë rrugë.

So one of the seniors just came up to me,

Një nga të moshuarit erdhi tek unë,

and she pushed me up to the corner and said,

më shtyu deri në qoshe dhe tha,

"Kur mendon se është koha për të kaluar, vetëm ngrije shkopin.

"When you think it's time to go, just stick the cane out there.

Nëse goditet, mos e kalo rrugën."

If it's hit, don't cross the street."

(Laughter)

(Të qeshura)

Kishte shumë kuptim.

Made perfect sense.

(Laughter)

Por kur e panë shkopin e tretë

But by the third cane that went whizzing across the road --

tek fluturoi në rrugë

(Laughter)

ata kuptuan se duhej t’i bashkonin resurset,

they realized that they needed to put their resources together,

dhe ngritën fonde

and they raised funds

so that I could go to the Braille Institute

që unë të mund të shkoja në institutin Braille

and actually gain the skills to be a blind person,

ku do të mund të fitoja aftësitë

e një personi të verbër,

dhe poashtu të kisha një qen orientues

and also to go get a guide dog,

i cili më transformoi jetën.

who transformed my life.

Kam qenë në gjendje të kthehesha në kolegj

And I was able to return to college

për shkak të të moshuarve që investuan në mua,

because of the senior citizens who invested in me,

and also the guide dog and skill set I had gained.

në qenin dhe aftësitë që kisha fituar.

Ten years later, I gained my sight back.

10 vjet më vonë m’u kthye të pamurit.

Nuk ishte magjike.

Not magically --

Hyra në tre operacione,

I opted in for three surgeries,

dhe njëri prej tyre ishte eksperimental.

and one of them was experimental.

Faktikisht ishte një operacion robotik.

It was actually robotic surgery

that removed a hematoma from behind my eye.

Ata hoqën një hematoma nga prapa syrit tim.

Ndryshimi më i madh për mua

The biggest change for me was that the world moved forward,

ishte se bota kishte lëvizur përpara,

me inovacione

that there were innovations and all kinds of new things --

e çfarëdo lloj gjëje të re

telefonat celularë, laptopët,

cellphones, laptops,

e gjithë ato gjëra që unë nuk i kisha parë kurrë më parë.

all these things that I had never seen before.

And as a blind person,

Dhe si një person i verbër,

your visual memory fades,

kujtesa vizuale zbehet

dhe zëvendësohet me atë se si ndjehesh për gjërat

and is replaced with how you feel about things

dhe si ato tingëllojnë

and how things sound

dhe çfarë arome kanë.

and how things smell.

So one day, I was in my room

Një ditë isha në dhomën time

dhe pashë një gjë të ulur në dhomën time

and I saw this thing sitting in my room.

dhe mendova se ishte një monster.

I thought it was a monster,

so I was walking around it.

Kështu që po ecja rreth tij.

And I go, "I'm just going to touch it."

Dhe thashë, "Vetëm do ta prek."

And I touched it and I went,

E preka dhe thashë,

"Oh my God, it's a laundry basket."

"O Zot, është një shportë rrobash."

(Të qeshura)

(Laughter)

Kështu çdo gjë është ndryshe

Everything is different when you're a sighted person,

kur mund të shohësh

sepse e merr të gatshme.

because you take that for granted.

Por kur je i verbër,

But when you're blind, you have the tactile memory for things.

ke një memorie të prekshme për gjëra.

Ndryshimi më i madh për mua ishte të shikoja duart e mia

The biggest change for me was looking down at my hands

and seeing that I'd lost 10 years of my life.

dhe të shihja se kisha humbur 10 vite të jetës sime.

I thought that time had stood still for some reason

Kisha menduar se koha kishte ndaluar për ndonjë arsye

and moved on for family and friends.

dhe kishte ecur për familjen dhe miqtë.

But when I looked down,

Por kur shikoja duart e mia,

I realized that time marched on for me, too,

kuptoja se koha kishte ikur edhe për mua

and that I needed to get caught up.

dhe më duhej ta kapja,

So I got going on it.

kështu fillova të punoja në këtë.

Nuk kishim fjalë të atilla si 'crowd-sourcing' (një group i tërë njerëzish që kryejnë një punë)

We didn't have words like "crowdsourcing" and "radical collaboration"

dhe bashkëpunim radikal kur më ndodhi aksidenti.

when I had my accident.

Por koncepti ngelet i vërtetë --

But the concept held true --

people working with people to rebuild me;

njerëzit punonin me njëri-tjetrin për të më rindërtuar,

people working with people to reeducate me.

për të më ri-edukuar.

Nuk do ta isha duke qëndruar këtu sot

I wouldn't be standing here today

po të mos ishte për bashkëpunim ekstrem radikal.

if it wasn't for extreme radical collaboration.

Thank you so much.

Ju faleminderit shumë.

(Applause)

(Duartrokitje)