Ramona Pierson: An unexpected place of healing

Ramona Pierson: Một nơi ngoài mong đợi để chữa lành vết thương

Translator: Xuyen Duong Reviewer: Van Pham

Tôi thật sự sắp chia sẻ với các bạn vài điều

I'm actually going to share something with you

mà tôi đã không nói đến có lẽ trong hơn 10 năm rồi.

I haven't talked about probably in more than 10 years.

Thế nên hãy kiên nhẫn với tôi một chút

So bear with me as I take you through this journey.

khi tôi đưa các bạn qua cuộc hành trình này.

When I was 22 years old,

Khi tôi 22 tuổi

I came home from work, put a leash on my dog

tôi đi làm về, buộc dây con chó của tôi

and went for my usual run.

và chạy bộ như thường lệ

I had no idea that at that moment,

Tôi không biết rằng tại thời điểm đó

my life was going to change forever.

cuộc đời của tôi sắp thay đổi mãi mãi.

While I was preparing my dog for the run,

Trong khi tôi đang chuẩn bị buộc con chó để chạy bộ,

một người đàn ông vừa uống xong ở quán rượu,

a man was finishing drinking at a bar,

picked up his car keys, got into a car

cầm lấy chìa khóa, vào xe

và tiến về hướng nam,

and headed south,

or wherever he was.

hay bất cứ nơi nào anh ta đến.

Tôi đang chạy băng qua đường,

I was running across the street,

và điều duy nhất mà tôi thật sự nhớ

and the only thing that I actually remember

là cảm thấy như lựu đạn nổ trong đầu mình.

is feeling like a grenade went off in my head.

Và tôi nhớ đã đặt tay mình trên mặt đường

And I remember putting my hands on the ground

và cảm thấy máu của sự sống của tôi

and feeling my life's blood

đang chảy hết ra ngoài cổ

emptying out of my neck and my mouth.

và miệng.

Chuyện đã xảy ra

What had happened is, he ran a red light

là anh ta vượt đèn đỏ và đâm vào tôi và con chó của tôi.

and hit me and my dog.

She ended up underneath the car.

Nó chết dưới gầm chiếc xe.

Tôi bay ra phía trước xe,

I flew out in front of the car,

and then he ran over my legs.

và sau đó xe của anh ta cán ngang đôi chân của tôi.

My left leg got caught up in the wheel well --

Chân trái của tôi bị kẹt trong bánh xe --

và khiến nó quay vòng vòng.

spun it around.

Cái giảm xóc của chiếc xe đập vào cổ họng của tôi,

The bumper of the car hit my throat,

slicing it open.

và cứa banh nó.

I ended up with blunt chest trauma.

Tôi kết thúc với chấn thương dập vùng ngực.

Your aorta comes up behind your heart, it's your major artery --

Động mạch chủ của chúng ta chỉ ở ngay sau tim.

Đó là động mạch chính, và giờ nó đã bị cắt lìa,

and it was severed, so my blood was gurgling out of my mouth.

vì vậy mà máu ộc ra miệng của tôi.

Rồi sủi bọt,

It foamed, and ... horrible things were happening to me.

phải, những điều khủng khiếp đó đã xảy ra với tôi.

Tôi đã không nhận thức được chuyện gì đang xảy ra,

I had no idea what was going on,

nhưng những người lạ đã can thiệp,

but strangers intervened,

giữ cho trái tim của tôi tiếp tục động đậy, tiếp tục đập.

kept my heart moving, beating.

I say "moving," because it was quivering,

Tôi nói động đậy bởi vì nó đang run lẩy bẩy

và họ cố gắng làm cho nó đập trở lại.

and they were trying to put a beat back into it.

Ai đó thông minh đã gim một cây viết mực Bic vào cổ của tôi

Somebody was smart and put a Bic pen in my neck

để mở đường dẫn khí và nhờ vậy mà tôi vẫn có thể có được khí thở vào cơ thể.

to open up my airway, so I could get some air in there.

Phổi của tôi bị dập,

And my lung collapsed,

so somebody cut me open and put a pen in there as well,

nên ai đó đã mổ tôi và đặt một cái ống ở trong đó

to stop that catastrophic event from happening.

để ngăn chặn chuyện thê thảm xảy ra.

Somehow I ended up at the hospital.

Không biết bằng cách nào nhưng cuối cùng tôi đã ở trong bệnh viện.

Tôi được quấn trong nước đá

I was wrapped in ice,

and then eventually put into a drug-induced coma.

và sau đó rơi vào tình trạng hôn mê do thuốc.

18 tháng sau tôi tỉnh dậy.

Eighteen months later, I woke up.

I was blind, I couldn't speak

Tôi bị mù, tôi không thể nói,

and I couldn't walk.

và tôi không thể đi.

I was 64 pounds.

Tôi chỉ còn nặng 64 pound.

The hospital really has no idea what to do with people like that.

Bệnh viện thật sự không biết

phải làm gì với người như vậy.

And in fact, they started to call me a "gomer."

Và lúc đó, họ bắt đầu gọi tôi là Gomer (người ngốc).

That's another story we won't even get into.

Nhưng đó là một câu chuyện khác mà chúng ta sẽ không đi sâu vào.

I had so many surgeries to put my neck back together,

Tôi đã trải qua rất nhiều cuộc phẫu thuật để vá cổ của tôi lại,

để phục hồi trái tim của tôi trong vài lần.

to repair my heart a few times.

Some things worked, some things didn't.

Vài thứ đã hoạt động, vài thứ không.

Tôi đã phải nhận nhiều chất Titan vào trong cơ thể,

I had lots of titanium put in me;

chất xương của người đã chết

cadaver bones,

to try to get my feet moving the right way.

để cố gắng giúp bàn chân tôi di chuyển đúng cách.

And I ended up with a plastic nose,

Và tôi kết thúc với một cái mũi nhựa, răng sứ

porcelain teeth and all kinds of other things.

và tất cả các loại vật liệu khác.

But eventually, I started to look human again.

Nhưng cuối cùng tôi đã bắt đầu nhìn thấy lại con người.

But ...

Đôi lúc thật khó khăn để kể lại những điều này,

It's hard sometimes to talk about these things,

bởi vậy hãy kiên nhẫn với tôi.

so bear with me.

I had more than 50 surgeries.

Tôi đã có hơn 50 cuộc phẫu thuật.

But who's counting?

Nhưng ai tính đây?

(Laughter)

Vì thế cuối cùng, bệnh viện quyết định

So eventually, the hospital decided it was time for me to go.

đã đến lúc cho tôi đi.

They needed to open up space for somebody else

Họ cần chỗ

cho một ai đó mà họ họ nghĩ có thể quay trở lại

that they thought could come back

from whatever they were going through.

sau bất cứ điều gì họ sắp trải qua.

Everybody lost faith in me being able to recover.

Mọi người mất lòng tin vào việc tôi có thể hồi phục.

Vì vậy đại loại là họ đặt một tấm bản đồ lên tường, phóng phi tiêu,

So they basically put a map up on the wall, threw a dart,

và nó đáp trúng vào một viện dưỡng lão ở đây tại Colorado.

and it landed at a senior home, here in Colorado.

And I know all of you are scratching your head:

Và tôi biết tất cả những gì đang gào lên trong đầu các bạn :

”Một viện dưỡng lão ư? Bạn có thể làm được gì ở đó cơ chứ?"

"A senior citizens' home?

What in the world are you going to do there?"

Nhưng nếu cho rằng

But if you think about all of the skills and talent

tất cả những kỹ năng và tài năng đang hiện diện ở trong phòng này ngay lúc này,

that are in this room right now,

thì đó là những gì mà một viện dưỡng lão có.

that's what a senior home has.

Vâng, tất cả những kỹ năng và tài năng

So there were all these skills and talents

là những gì mà viện dưỡng lão có.

that these seniors had.

The one advantage they had over most of you

Một lợi thế mà họ có nhiều hơn hầu hết các bạn

là sự thông thái,

is wisdom,

because they had a long life.

nhờ vào cuộc sống khá dài của mình.

And I needed that wisdom at that moment in my life.

Và tôi cần sự thông thái đó ngay thời điểm đó trong cuộc đời của tôi.

Nhưng tưởng tượng xem họ cảm thấy thế nào

But imagine what it was like for them

khi tôi xuất hiện ở ngưỡng cửa của họ?

when I showed up at their doorstep.

Lúc đó, tôi đã lên được 4 pound,

At that point, I had gained four pounds, so I was 68 pounds.

thế là tôi nặng 68 pound.

Tôi bị trọc đầu.

I was bald.

Tôi đang mặc đồng phục của bệnh viện.

I was wearing hospital scrubs.

Và ai đó tặng cho tôi đôi giày tennis.

And somebody donated tennis shoes for me.

And I had a white cane in one hand

Và tôi có một cái gậy màu trắng trong một tay

và một cái vali đầy những bản ghi chép y tế trong tay kia.

and a suitcase full of medical records in another hand.

Và thế nên những người người cao tuổi này nhận ra

So the senior citizens realized

that they needed to have an emergency meeting.

rằng họ cần tổ chức một cuộc họp khẩn cấp.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So they pulled back and they were looking at each other,

Vì vậy họ lùi lại rồi nhìn nhau

and they were going, "OK, what skills do we have in this room?

và họ nói, “Thôi được rồi, chúng ta ở đây có những kỹ năng gì nhỉ?

This kid needs a lot of work."

Sẽ có rất nhiều việc phải làm với đứa trẻ này."

So they eventually started matching their talents and skills

Thế là cuối cùng họ bắt đầu

kết nối những tài năng và kỹ năng của họ

cho tất cả những gì tôi cần.

to all of my needs.

Nhưng một trong những điều đầu tiên họ cần làm

But one of the first things they needed to do

là xác định ngay lập tức là tôi cần gì.

was assess what I needed right away.

Tôi cần tìm cách

I needed to figure out how to eat like a normal human being,

để ăn như một người bình thường,

since I'd been eating through a tube in my chest

vì tôi đang ăn qua một cái ống ở trong ngực

và qua mạch máu.

and through my veins.

So I had to go through trying to eat again.

Vì thế tôi phải nỗ lực cố gắng ăn trở lại.

And they went through that process.

Và họ đã vượt qua quá trình đó.

Và sau đó họ phải tìm ra:

And then they had to figure out:

"Well, she needs furniture.

“À cô ấy cần đồ đạc trong nhà.

She is sleeping in the corner of this apartment."

Cô ấy đang ngủ trong góc của căn hộ này.”

So they went to their storage lockers

Thế là họ đi đến những tủ chứa đồ cũ của họ

and all gathered their extra furniture --

và thu thập tất cả những đồ dùng mà họ không cần--

gave me pots and pans, blankets --

họ đưa cho tôi vài cái nồi và chảo, chăn,

tất cả.

everything.

And then the next thing that I needed

Và sau đó thứ kế đến mà tôi cần

là chỉnh trang.

was a makeover.

(Laughter)

Vì thế bộ đồng phục xanh được bỏ đi

So out went the green scrubs,

và bộ đồ vải polyester với vài hình bông hoa được khoác vào.

and in came the polyester and floral prints.

(Tiếng cười)

(Laughter)

We're not going to talk about the hairstyles

Chúng ta sẽ không nói về những kiểu tóc mà họ cố làm cho tôi

they tried to force on me once my hair grew back.

khi tóc của tôi mọc trở lại.

Nhưng tôi đã nói không với màu tóc xanh dương.

But I did say no to the blue hair.

(Tiếng cười)

(Laughter)

So eventually, what went on is,

Và cuối cùng thì tiếp theo là

họ quyết định rằng, à tôi cần phải học nói.

they decided that, well, I need to learn to speak.

Vì bạn không thể là một người độc lập

You can't be an independent person

nếu bạn không thể nói và không nhìn.

if you're not able to speak and you can't see.

So they figured not being able to see is one thing,

Thế là họ bàn rằng không thể nhìn thấy là một việc,

but they need to get me to talk.

nhưng họ cần làm cho tôi nói được.

So while Sally, the office manager,

Thế là trong khi Sally, giám đốc,

was teaching me to speak in the day --

đã dạy tôi nói trong ngày đó --

it's hard, because when you're a kid, you take things for granted.

thật khó, bởi vì khi bạn là một đứa trẻ,

bạn cho đó là điều hiển nhiên làm được

You learn things unconsciously.

Bạn có thể học nhiều điều một cách vô thức.

But for me, I was an adult and it was embarrassing,

Nhưng với tôi, tôi là một người trưởng thành và điều đó khiến tôi bối rối,

và tôi phải học cách để phối hợp

and I had to learn how to coordinate my new throat with my tongue

cái cổ họng mới với lưỡi của tôi

and my new teeth and my lips,

và răng mới và môi của tôi,

and capture the air and get the word out.

và cách thu lấy không khí và nói ra chữ.

So, I acted like a two-year-old,

Thế là tôi hành động như một đứa trẻ 2 tuổi

and refused to work.

và từ chối làm.

Nhưng những người đàn ông có một ý hay hơn.

But the men had a better idea.

They were going to make it fun for me.

Họ làm trò vui cho tôi.

Thế là họ dạy tôi trò ráp chữ Scrabble để chửi bới vào ban đêm,

So they were teaching me cuss-word Scrabble at night.

(Tiếng cười)

(Laughter)

và sau đó, một cách kín đáo,

And then, secretly, how to swear like a sailor.

họ dạy tôi làm sao để tuyên thệ như một thủy thủ.

(Laughter)

Và giờ tôi sẽ để cho các bạn tưởng tượng

I'm going to just leave it to your imagination

as to what my first words were --

những từ đầu tiên của tôi là gì

(Laughter)

when Sally finally got my confidence built.

khi Sally cuối cùng cũng đã xây dựng được lòng tin cho tôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So I moved on from there.

Thế là tôi tiếp tục từ đó.

And a former teacher who happened to have Alzheimer's

Và một cựu giáo viên đã từng bị bệnh Alzheimer

took on the task of teaching me to write.

đã nhận nhiệm vụ dạy cho tôi viết.

The redundancy was actually good for me.

Có nhiều người thật sự tốt cho tôi.

So, we'll just keep moving on.

Thế là chúng tôi cứ thế mà tiếp tục.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Một trong những thời điểm quan trọng cho tôi

One of the pivotal times for me

was actually learning to cross the street again

là khi tôi thật sự học cách băng qua đường lần nữa

as a blind person.

như một người mù.

Các bạn hãy nhắm mắt lại.

So close your eyes.

Now imagine you have to cross a street.

Và bây giờ tưởng tượng bạn phải băng qua đường.

Bạn không biết đoạn đường đó bao xa

You don't know how far that street is,

và bạn không biết bạn có nên đi thẳng

and you don't know if you're going straight.

And you hear cars whizzing back and forth,

rồi bạn nghe xe cộ rít còi ngược xuôi,

mà bạn đã từng có một tai nạn kinh hoàng

and you had a horrible accident

that landed you in this situation.

giáng xuống bạn chính trong tình huống giống thế này.

So there were two obstacles I had to get through.

Thế là có 2 thử thách mà tôi phải vượt qua.

One was post-traumatic stress disorder.

Một là chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương.

Mỗi lần tôi đến gần góc đường hay lề đường

Every time I approached the corner or the curb,

I would panic.

là tôi sẽ hoảng loạn.

And the second one

Và việc thứ hai

was actually trying to figure out how to cross that street.

là thật sự cố gắng tìm ra cách để băng qua đường.

So one of the seniors just came up to me,

Thế là một trong những người nhiều thâm niên hơn đến bên tôi,

and she pushed me up to the corner and said,

và bà đẩy tôi đến góc đường rồi nói,

“Khi bạn nghĩ đã đến lúc phải đi, chỉ cần đưa cái gậy ra đó.

"When you think it's time to go, just stick the cane out there.

Nếu nó bị xe đụng, đừng băng qua đường.”

If it's hit, don't cross the street."

(Laughter)

(Tiếng cười)

Hoàn toàn hợp lý.

Made perfect sense.

(Laughter)

Nhưng khi cái gậy thứ ba

But by the third cane that went whizzing across the road --

bị cuốn vèo qua đường,

(Laughter)

họ nhận ra rằng họ cần thu góp các nguồn lực lại,

they realized that they needed to put their resources together,

và họ gây quỹ

and they raised funds

so that I could go to the Braille Institute

để tôi có thể đi đến viện Braille

and actually gain the skills to be a blind person,

để học một cách nghiêm túc các kỹ năng

của một người mù

và cũng để có được một con chó dẫn đường

and also to go get a guide dog,

con vật mà đã thay đổi cuộc sống của tôi.

who transformed my life.

Và tôi đã có thể trở lại trường đại học

And I was able to return to college

nhờ những người lớn tuổi đã đầu tư vào tôi,

because of the senior citizens who invested in me,

and also the guide dog and skill set I had gained.

và con chó dẫn đường cũng như những kỹ năng tôi đã có được.

Ten years later, I gained my sight back.

10 năm sau tôi lấy lại được ánh sáng.

Không phải bằng phép lạ.

Not magically --

Tôi đã chọn tham gia 3 cuộc phẫu thuật,

I opted in for three surgeries,

và một trong số đó vẫn còn đang giai đoạn thử nghiệm.

and one of them was experimental.

Thật ra đó là cuộc phẩu thuật sử dụng robot.

It was actually robotic surgery

that removed a hematoma from behind my eye.

Họ lấy đi khối máu tụ từ dưới mắt tôi.

Thay đổi lớn nhất cho tôi

The biggest change for me was that the world moved forward,

là thế giới đã tiến bộ,

có những sáng tạo

that there were innovations and all kinds of new things --

và tất cả những thứ mới mẻ --

điện thoại di động, máy vi tính xách tay,

cellphones, laptops,

tất cả những thứ này tôi chưa từng thấy trước đây.

all these things that I had never seen before.

And as a blind person,

Và là người mù,

your visual memory fades,

những ký ức hình ảnh mất dần

và bị thay thế bằng các cảm giác cảm nhận mọi thứ xung quanh

and is replaced with how you feel about things

các âm thanh của sự vật

and how things sound

và mùi vị của chúng.

and how things smell.

So one day, I was in my room

Thế là một ngày nọ khi tôi ở trong phòng mình

tôi đã nhìn thấy vật này đang ngồi trong phòng của tôi

and I saw this thing sitting in my room.

và tôi đã nghĩ đó là một quái vật.

I thought it was a monster,

so I was walking around it.

Thế là tôi đi vòng quanh nó.

And I go, "I'm just going to touch it."

Và tôi đi, “ Tôi chỉ định chạm vào nó”.

And I touched it and I went,

Rồi tôi đã chạm vào nó và tôi đi,

"Oh my God, it's a laundry basket."

“Ôi Chúa ơi, đó là cái rổ quần áo của tôi.

”(Tiếng cười)

(Laughter)

Mọi thứ đều khác hẳn

Everything is different when you're a sighted person,

khi bạn vẫn nhìn thấy được

bởi vì bạn cho đó là điều hiển nhiên.

because you take that for granted.

Nhưng khi bạn bị mù

But when you're blind, you have the tactile memory for things.

bạn chỉ còn ký ức về mọi thứ bằng xúc giác.

Thay đổi lớn nhất với tôi là khi nhìn xuống hai bàn tay của mình

The biggest change for me was looking down at my hands

and seeing that I'd lost 10 years of my life.

và thấy rằng tôi đã mất 10 năm của cuộc đời.

I thought that time had stood still for some reason

Tôi đã nghĩ quãng thời gian đó đứng yên vì một số lý do

and moved on for family and friends.

và trôi đi đối với gia đình và bạn bè.

But when I looked down,

Nhưng khi tôi nhìn xuống,

I realized that time marched on for me, too,

tôi nhận ra quãng thời gian đó cũng đã trôi qua đối với cả tôi nữa

and that I needed to get caught up.

và tôi cần phải bắt kịp,

So I got going on it.

để có thể tiếp tục nó.

Chúng ta đã không có các từ ngữ như như tìm nguồn cung ứng từ đám đông hay sự cộng tác triệt để

We didn't have words like "crowdsourcing" and "radical collaboration"

khi tôi gặp tai nạn.

when I had my accident.

Nhưng khái niệm thì vẫn đúng --

But the concept held true --

people working with people to rebuild me;

người làm việc với người để hồi phục lại tôi;

people working with people to reeducate me.

người làm việc với người để dạy lại tôi.

Tôi sẽ không thể đang đứng đây hôm nay

I wouldn't be standing here today

nếu không nhờ có sự cộng tác cực kỳ triệt để.

if it wasn't for extreme radical collaboration.

Thank you so much.

Cám ơn các bạn rất nhiều

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)