Ramona Pierson: An unexpected place of healing

Tłumaczenie: Marlena Wojewoda Korekta: Sebastian Misiewicz

Opowiem dziś Państwu o czymś,

I'm actually going to share something with you

o czym z nikim nie rozmawiałam od ponad 10 lat.

I haven't talked about probably in more than 10 years.

Trudno mi mówić o tym, co przeszłam,

So bear with me as I take you through this journey.

proszę o wyrozumiałość.

When I was 22 years old,

Gdy miałam 22 lata, pewnego dnia

I came home from work, put a leash on my dog

wróciłam z pracy do domu, założyłam psu smycz

and went for my usual run.

i jak zwykle poszłam pobiegać.

I had no idea that at that moment,

Nie wiedziałam wtedy,

my life was going to change forever.

że ta chwila na zawsze odmieni moje życie.

While I was preparing my dog for the run,

Gdy szykowałam psa do wyjścia,

pewien mężczyzna dopijał właśnie drinka w barze

a man was finishing drinking at a bar,

picked up his car keys, got into a car

wziął kluczyki, wsiadł do samochodu

i odjechał na południe

and headed south,

or wherever he was.

czy w jakimś innym kierunku.

Biegłam ulicą

I was running across the street,

i jedyne co pamiętam to to, że poczułam

and the only thing that I actually remember

jakby w mojej głowie wybuchł granat.

is feeling like a grenade went off in my head.

Pamiętam jak położyłam ręce na ziemi

And I remember putting my hands on the ground

i poczułam jak krew

and feeling my life's blood

wypływa mi z szyi

emptying out of my neck and my mouth.

i z ust.

Ten mężczyzna przejechał na czerwonym świetle

What had happened is, he ran a red light

i potrącił mnie i mojego psa.

and hit me and my dog.

She ended up underneath the car.

Ona wpadła pod samochód.

Mnie wyrzuciło przed samochód

I flew out in front of the car,

and then he ran over my legs.

i kierowca przejechał po moich nogach.

My left leg got caught up in the wheel well --

Moja lewa noga ugrzęzła w obręczy koła –

obracając się w kółko.

spun it around.

Zderzak trafił mnie w gardło,

The bumper of the car hit my throat,

slicing it open.

i rozciął je.

I ended up with blunt chest trauma.

Doznałam tępego urazu klatki piersiowej.

Your aorta comes up behind your heart, it's your major artery --

Moja aorta – znajdująca się za sercem

tętnica główna – została poważnie uszkodzona,

and it was severed, so my blood was gurgling out of my mouth.

więc krew zaczęła mi wypływać z ust,

pieniła się.

It foamed, and ... horrible things were happening to me.

Działy się ze mną okropne rzeczy.

Nie wiedziałam, co się działo,

I had no idea what was going on,

ale obcy ludzie przyszli mi z pomocą,

but strangers intervened,

utrzymywali pracę mojego serca.

kept my heart moving, beating.

I say "moving," because it was quivering,

ponieważ

właściwe tętno.

and they were trying to put a beat back into it.

Ktoś bardzo mądrze wsadził mi w szyję długopis,

Somebody was smart and put a Bic pen in my neck

aby udrożnić moje drogi oddechowe.

to open up my airway, so I could get some air in there.

Miałam zapadnięte płuco,

And my lung collapsed,

so somebody cut me open and put a pen in there as well,

ktoś rozciął moją klatkę piersiową,

to stop that catastrophic event from happening.

włożył tam długopis, aby zapobiec najgorszemu.

Somehow I ended up at the hospital.

Jakoś trafiłam do szpitala.

Obłożono mnie lodem.

I was wrapped in ice,

and then eventually put into a drug-induced coma.

W końcu wywołano u mnie śpiączkę farmakologiczną.

Obudziłam się po 18 miesiącach.

Eighteen months later, I woke up.

I was blind, I couldn't speak

Straciłam wzrok, nie mogłam mówić,

and I couldn't walk.

nie mogłam chodzić.

I was 64 pounds.

Ważyłam niespełna 30 kg.

The hospital really has no idea what to do with people like that.

W szpitalu naprawdę nie wiedzą

jak postępować z takimi przypadkami.

And in fact, they started to call me a "gomer."

Nawet zaczęli już na mnie mówić Gomer.

That's another story we won't even get into.

Ale to inna historia, nie będę nawet o tym wspominać.

I had so many surgeries to put my neck back together,

Przeszłam wiele operacji, aby poskładać moją szyję

i zreperować moje serce.

to repair my heart a few times.

Some things worked, some things didn't.

Niektóre rzeczy działały, inne – nie.

Wkładano we mnie mnóstwo tytanu,

I had lots of titanium put in me;

czy kości,

cadaver bones,

to try to get my feet moving the right way.

próbując naprawić moje stopy.

And I ended up with a plastic nose,

Miałam nos z plastiku, zęby z porcelany,

porcelain teeth and all kinds of other things.

i różne inne rzeczy.

But eventually, I started to look human again.

W końcu znów zaczęłam przypominać człowieka.

But ...

Trudno mi o tym mówić,

It's hard sometimes to talk about these things,

proszę o wyrozumiałość.

so bear with me.

I had more than 50 surgeries.

Przeszłam ponad 50 operacji.

But who's counting?

Ale któż by liczył?

(Laughter)

W końcu szpital postanowił,

So eventually, the hospital decided it was time for me to go.

że czas mnie wypisać.

They needed to open up space for somebody else

Chcieli zwolnić miejsce

dla kogoś, kogo ich zdaniem

that they thought could come back

from whatever they were going through.

można było jeszcze przywrócić do życia.

Everybody lost faith in me being able to recover.

Wszyscy stracili wiarę w moje wyzdrowienie.

Powiesili więc na ścianie mapę, wycelowali rzutkę

So they basically put a map up on the wall, threw a dart,

i trafili akurat w dom spokojnej starości tu w Kolorado.

and it landed at a senior home, here in Colorado.

And I know all of you are scratching your head:

Na pewno wszyscy Państwo myślicie:

"Jak to do domu spokojnej starości?"

"A senior citizens' home?

What in the world are you going to do there?"

Ale pomyślcie tylko,

But if you think about all of the skills and talent

jak wiele zdolności i umiejętności mamy dziś na tej sali,

that are in this room right now,

podobnie jest z domem spokojnej starości.

that's what a senior home has.

Mieszkające tam osoby

So there were all these skills and talents

miały wiele zdolności i umiejętności.

that these seniors had.

The one advantage they had over most of you

Te osoby miały też przewagę nad większością z państwa

a mianowicie – mądrość życiową,

is wisdom,

because they had a long life.

ponieważ żyły dłużej.

And I needed that wisdom at that moment in my life.

Ich mądrość była mi wtedy bardzo potrzebna.

Wyobraźcie sobie, co oni musieli czuć

But imagine what it was like for them

kiedy się u nich zjawiłam?

when I showed up at their doorstep.

Do tego czasu przybrałam na wadze jakieś 2 kg,

At that point, I had gained four pounds, so I was 68 pounds.

więc ważyłam nieco ponad 30 kg.

Byłam łysa.

I was bald.

Miałam na sobie szpitalny fartuch

I was wearing hospital scrubs.

i tenisówki, które ktoś mi oddał.

And somebody donated tennis shoes for me.

And I had a white cane in one hand

W jednej ręce trzymałam białą laskę,

a w drugiej, walizkę pełną dokumentów ze szpitala.

and a suitcase full of medical records in another hand.

Tak więc seniorzy uznali,

So the senior citizens realized

that they needed to have an emergency meeting.

że trzeba zwołać nadzwyczajne zebranie.

(Laughter)

(Śmiech)

So they pulled back and they were looking at each other,

Patrzyli na siebie badawczo:

and they were going, "OK, what skills do we have in this room?

"No dobra, co kto umie robić?

This kid needs a lot of work."

To dziecko potrzebuje dużo pomocy".

So they eventually started matching their talents and skills

W końcu zaczęli

dopasowywać swoje zdolności i umiejętności

do wszystkich moich potrzeb.

to all of my needs.

Najpierw ustalili,

But one of the first things they needed to do

które potrzeby są najpilniejsze.

was assess what I needed right away.

Trzeba było znaleźć sposób,

I needed to figure out how to eat like a normal human being,

abym mogła jeść po ludzku,

since I'd been eating through a tube in my chest

bo pokarm przyjmowałam tylko przez rurkę

w klatce piersiowej i dożylnie.

and through my veins.

So I had to go through trying to eat again.

Musiałam na nowo uczyć się jeść,

And they went through that process.

a oni mi w tym pomagali.

Pomyśleli też:

And then they had to figure out:

"Well, she needs furniture.

"Przecież ona potrzebuje mebli.

She is sleeping in the corner of this apartment."

Śpi w tym mieszkaniu gdzieś po kątach".

So they went to their storage lockers

Poszli więc do magazynu

and all gathered their extra furniture --

i przynieśli meble, które tam mieli –

gave me pots and pans, blankets --

oddali mi garnki, patelnie, koce,

wszystko.

everything.

And then the next thing that I needed

Potem nadszedł czas

na metamorfozę.

was a makeover.

(Laughter)

Zielony fartuch szpitalny

So out went the green scrubs,

zastąpił poliester w kwiatki.

and in came the polyester and floral prints.

(Śmiech)

(Laughter)

We're not going to talk about the hairstyles

Nie mówiąc o różnych fryzurach, jakie próbowali mi robić,

they tried to force on me once my hair grew back.

gdy odrosły mi włosy.

Ale nie dałam się przefarbować na niebiesko.

But I did say no to the blue hair.

(Śmiech)

(Laughter)

So eventually, what went on is,

Potem doszli do wniosku,

że czas, abym nauczyła się mówić.

they decided that, well, I need to learn to speak.

Nie można żyć samodzielnie

You can't be an independent person

jako niewidoma niemowa.

if you're not able to speak and you can't see.

So they figured not being able to see is one thing,

Stwierdzili, że ślepota to jedno,

but they need to get me to talk.

ale muszą sprawić, żebym zaczęła mówić.

So while Sally, the office manager,

Tak więc Sally, kierowniczka biura,

was teaching me to speak in the day --

uczyła mnie mówić za dnia –

it's hard, because when you're a kid, you take things for granted.

nie było to łatwe – jak jesteśmy mali

nie doceniamy wielu rzeczy.

You learn things unconsciously.

Dzieci przyswajają wszystko samoistnie.

But for me, I was an adult and it was embarrassing,

Dla mnie, dorosłej, było to kłopotliwe,

musiałam się nauczyć koordynować pracę

and I had to learn how to coordinate my new throat with my tongue

nowego gardła z językiem

and my new teeth and my lips,

i nowych zębów z ustami,

and capture the air and get the word out.

wciągać powietrze i wydychać głoski słów.

So, I acted like a two-year-old,

Więc zachowywałam się jak dwulatka

and refused to work.

i nawet nie chciałam próbować.

Panowie wpadli na lepszy pomysł.

But the men had a better idea.

They were going to make it fun for me.

Chcieli, żeby to była dla mnie zabawa.

W nocy uczyli mnie grać w niecenzuralne Scrabble.

So they were teaching me cuss-word Scrabble at night.

(Śmiech)

(Laughter)

Po kryjomu

And then, secretly, how to swear like a sailor.

uczyli mnie kląć jak szewc.

(Laughter)

Możecie sobie Państwo wyobrazić,

I'm going to just leave it to your imagination

as to what my first words were --

jakie były pierwsze słowa,

(Laughter)

when Sally finally got my confidence built.

które w końcu wypowiedziałam do Sally.

(Laughter)

(Śmiech)

So I moved on from there.

Potem przyszła pora na naukę pisania.

And a former teacher who happened to have Alzheimer's

Były nauczyciel, który zachorował na Alzheimera,

took on the task of teaching me to write.

postanowił mi pomóc.

The redundancy was actually good for me.

Wieczne powtarzanie było całkiem dobre dla mnie.

So, we'll just keep moving on.

Ale zmieńmy temat.

(Laughter)

(Śmiech)

Jednym z najtrudniejszych momentów

One of the pivotal times for me

was actually learning to cross the street again

była dla mnie nauka przechodzenia przez ulicę

as a blind person.

będąc osobą niewidomą.

Zamknijcie państwo oczy.

So close your eyes.

Now imagine you have to cross a street.

Teraz wyobraźcie sobie, że musie przejść przez ulicę.

Nie wiecie, jaka jest odległość do ulicy,

You don't know how far that street is,

nie wiecie czy idziecie prosto,

and you don't know if you're going straight.

And you hear cars whizzing back and forth,

słyszycie przejeżdżające tam i z powrotem samochody

i do tego przeżyliście straszny wypadek,

and you had a horrible accident

that landed you in this situation.

przez który znaleźliście się w tej sytuacji.

So there were two obstacles I had to get through.

Miałam więc do pokonania dwie przeszkody.

One was post-traumatic stress disorder.

Pierwszą był zespół stresu pourazowego.

Jak tylko dochodziłam do krawężnika,

Every time I approached the corner or the curb,

I would panic.

wpadałam w panikę.

And the second one

Drugą przeszkodą było

was actually trying to figure out how to cross that street.

samo przejście przez ulicę.

So one of the seniors just came up to me,

Jedna ze starszych pań podeszła do mnie

and she pushed me up to the corner and said,

i powiedziała: "Jak będziesz chciała przejść,

wystaw najpierw laskę przed siebie.

"When you think it's time to go, just stick the cane out there.

Jeśli coś w nią uderzy, nie przechodź".

If it's hit, don't cross the street."

(Laughter)

(Śmiech)

To miało sens.

Made perfect sense.

(Laughter)

Ale po tym, jak trzecia laska

But by the third cane that went whizzing across the road --

przeleciała przez ulicę,

(Laughter)

postanowili się złożyć

they realized that they needed to put their resources together,

i zebrali fundusze

and they raised funds

so that I could go to the Braille Institute

na to żebym mogła pójść do Instytutu Braille'a

and actually gain the skills to be a blind person,

i zdobyć umiejętności niezbędne do tego,

aby żyć jako osoba niewidoma,

żebym mogła kupić psa przewodnika,

and also to go get a guide dog,

który całkowicie odmienił moje życie.

who transformed my life.

Mogłam też wrócić na studia

And I was able to return to college

dzięki temu, że: starsze osoby we mnie zainwestowały,

because of the senior citizens who invested in me,

and also the guide dog and skill set I had gained.

miałam psa przewodnika i nowe umiejętności.

Ten years later, I gained my sight back.

10 lat później odzyskałam wzrok.

Nie za sprawą cudu.

Not magically --

Zgłosiłam się do udziału w trzech operacjach.

I opted in for three surgeries,

Jedną z nich był eksperymentalny zabieg

and one of them was experimental.

z zastosowaniem robota chirurgicznego,

It was actually robotic surgery

that removed a hematoma from behind my eye.

dzięki któremu zza mojego oka usunięto krwiaka.

Najbardziej zaskakujące było dla mnie to,

The biggest change for me was that the world moved forward,

że świat poszedł do przodu,

że było tyle innowacji,

that there were innovations and all kinds of new things --

różne rzeczy –

telefony komórkowe, laptopy

cellphones, laptops,

wszystko to widziałam po raz pierwszy.

all these things that I had never seen before.

And as a blind person,

Gdy traci się wzrok

your visual memory fades,

pamięć wizualna zanika

i człowiek myśli o tym, jakie rzeczy są w dotyku,

and is replaced with how you feel about things

jak brzmią,

and how things sound

jak pachną.

and how things smell.

So one day, I was in my room

Pewnego dnia gdy byłam w pokoju,

nagle zobaczyłam, że coś tam siedzi.

and I saw this thing sitting in my room.

Myślałam, że to jakiś potwór.

I thought it was a monster,

so I was walking around it.

Chodziłam w kółko

And I go, "I'm just going to touch it."

aż postanowiłam: "Muszę tego dotknąć".

And I touched it and I went,

Dotknęłam i wykrzyknęłam:

"Oh my God, it's a laundry basket."

"Boże, to tylko kosz na pranie".

(Śmiech)

(Laughter)

Wszystko jest zupełnie inne,

Everything is different when you're a sighted person,

kiedy się widzi,

wszystko jest takie oczywiste.

because you take that for granted.

Gdy jest się niewidomym,

But when you're blind, you have the tactile memory for things.

trzeba polegać na swoim dotyku.

Najbardziej zaskoczyło mnie, gdy spojrzałam na swoje dłonie

The biggest change for me was looking down at my hands

and seeing that I'd lost 10 years of my life.

i uświadomiłam sobie, że straciłam 10 lat życia.

I thought that time had stood still for some reason

Wcześniej wydawało mi się, że dla mnie czas stanął w miejscu

and moved on for family and friends.

tylko dla mojej rodziny i przyjaciół poszedł naprzód.

But when I looked down,

Ale gdy spojrzałam w dół,

I realized that time marched on for me, too,

zorientowałam się, że dla mnie też

and that I needed to get caught up.

i mam wiele do nadrobienia,

So I got going on it.

tak więc zabrałam się za to.

W czasach gdy miałam wypadek nie znano jeszcze pojęć

We didn't have words like "crowdsourcing" and "radical collaboration"

takich jak crowdsourcing czy wszechstronna współpraca.

when I had my accident.

Idea była taka sama –

But the concept held true --

people working with people to rebuild me;

ludzie współpracowali, żeby mnie odbudować,

people working with people to reeducate me.

żebym nauczyła się żyć na nowo.

Nie stałabym dziś przed państwem,

I wouldn't be standing here today

gdyby nie ten wyjątkowy rodzaj współpracy.

if it wasn't for extreme radical collaboration.

Thank you so much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)