What are animals thinking and feeling? | Carl Safina

Tłumaczenie: Paulina Pawlak Korekta: Marta Konieczna

Have you ever wondered what animals think and feel?

Zastanawialiście się kiedyś, co czują i myślą zwierzęta?

Let's start with a question:

Zacznijmy od pytania,

Does my dog really love me, or does she just want a treat?

czy mój pies mnie kocha, czy chce tylko dostać smakołyk?

Well, it's easy to see that our dog really loves us,

Łatwo dostrzec, że naprawdę nas kocha.

easy to see, right,

Gołym okiem widać,

what's going on in that fuzzy little head.

co dzieje się w tym małym kudłatym łebku.

What is going on?

Co tam się dzieje?

Something's going on.

Coś na pewno musi się dziać.

But why is the question always do they love us?

Dlaczego zawsze pytamy, czy nas kochają?

Why is it always about us?

Dlaczego zawsze chodzi o nas?

Why are we such narcissists?

Czemu jesteśmy tak egoistyczni?

I found a different question to ask animals.

Wymyśliłem inne pytanie do zadania zwierzętom.

Who are you?

Kim jesteś?

There are capacities of the human mind

Są pewne zdolności umysłowe,

that we tend to think are capacities only of the human mind.

które przypisujemy tylko ludziom.

But is that true?

Ale czy to prawda?

What are other beings doing with those brains?

Co inne istoty robią ze swoimi mózgami?

What are they thinking and feeling?

O czym myślą i co czują?

Is there a way to know?

Czy można się tego dowiedzieć?

I think there is a way in.

Myślę, że jest pewien sposób,

I think there are several ways in.

a nawet kilka.

We can look at evolution, we can look at their brains

Możemy obserwować ewolucję, badać ich mózgi,

and we can watch what they do.

obserwować, co robią.

The first thing to remember is: our brain is inherited.

Nie zapominajmy, że nasz mózg jest dziedzictwem.

The first neurons came from jellyfish.

Pierwsze neurony powstały u meduz.

Jellyfish gave rise to the first chordates.

Z meduz powstały pierwsze strunowce,

The first chordates gave rise to the first vertebrates.

a one były przodkami pierwszych kręgowców.

The vertebrates came out of the sea,

Kręgowce wyszły z morza

and here we are.

i oto jesteśmy.

But it's still true that a neuron, a nerve cell, looks the same

Ale neurony, czyli komórki nerwowe,

in a crayfish, a bird or you.

wciąż wyglądają tak samo u raka, ptaków, jak i u nas.

What does that say about the minds of crayfish?

Co mówi nam to o umyśle raka?

Can we tell anything about that?

Czy w ogóle coś z tego wynika?

Well, it turns out that if you give a crayfish

Okazuje się, że jeśli poddamy raka

a lot of little tiny electric shocks

niewielkim wstrząsom elektrycznym

every time it tries to come out of its burrow,

za każdym razem, gdy wychodzi ze swojej norki,

it will develop anxiety.

rozwinie się u niego strach.

If you give the crayfish the same drug

Jeśli podamy mu później lek

used to treat anxiety disorder in humans,

stosowany w zaburzeniach lękowych u ludzi,

it relaxes and comes out and explores.

rak rozluźni się i wyjdzie z norki.

How do we show how much we care about crayfish anxiety?

Jak bardzo przejmujemy się zaburzeniami lękowymi raków?

Mostly, we boil them.

Przeważnie... Gotujemy je.

(Laughter)

(Śmiech)

Octopuses use tools, as well as do most apes

Ośmiornice używają narzędzi, podobnie jak większość małp,

and they recognize human faces.

rozpoznają też ludzkie twarze.

How do we celebrate the ape-like intelligence of this invertebrate?

Jak uszanowaliśmy inteligencję podobną do małpy u tego bezkręgowca?

Mostly boiled.

Przeważnie gotując go.

If a grouper chases a fish into a crevice in the coral,

Gdy granik zapędzi rybę w szczelinę koralowca,

it will sometimes go to where it knows a moray eel is sleeping

czasami uda mu się tam, gdzie wie, że śpi murena

and it will signal to the moray, "Follow me,"

i zasygnalizuje jej "Chodź za mną",

and the moray will understand that signal.

a murena zrozumie ten znak.

The moray may go into the crevice and get the fish,

Murena może wpłynąć w szczelinę i złapać rybę,

but the fish may bolt and the grouper may get it.

ale ryba może jej zwiać, i wtedy złapie ją granik.

This is an ancient partnership that we have just recently found out about.

To odwieczne partnerstwo, które odkryliśmy dopiero niedawno.

How do we celebrate that ancient partnership?

Jak je doceniamy?

Mostly fried.

Przeważnie smażąc.

A pattern is emerging and it says a lot more about us

Wyłania się schemat, mówiący więcej o nas

than it does about them.

niż o nich.

Sea otters use tools

Wydry morskie używają narzędzi,

and they take time away from what they're doing

przeznaczając trochę czasu,

to show their babies what to do, which is called teaching.

aby pokazać swoim młodym, co robić. To właśnie jest uczenie.

Chimpanzees don't teach.

Szympansy nie uczą.

Killer whales teach and killer whales share food.

Orki uczą i dzielą się jedzeniem.

When evolution makes something new,

Kiedy ewolucja robi coś nowego,

it uses the parts it has in stock, off the shelf,

wykorzystuje to, co już ma w zapasie,

before it fabricates a new twist.

zanim wkroczy na nowe tory.

And our brain has come to us

Nasze mózgi wykształciły się

through the enormity of the deep sweep of time.

podczas długiego procesu ewolucji.

If you look at the human brain compared to a chimpanzee brain,

Porównując mózg ludzki do szympansa,

what you see is we have basically a very big chimpanzee brain.

widzimy, że właściwie to mamy duży mózg szympansa.

It's a good thing ours is bigger, because we're also really insecure.

To dobrze że są większe, bo naprawdę brakuje nam wiary w siebie.

(Laughter)

(Śmiech)

But, uh oh, there's a dolphin,

Ale uwaga, co z delfinem?

a bigger brain with more convolutions.

Ma większy mózg i więcej zwojów.

OK, maybe you're saying, all right, well, we see brains,

Może powiecie, że to tylko mózgi,

but what does that have to say about minds?

co mają wspólnego z umysłem?

Well, we can see the working of the mind

Widać jego działanie

in the logic of behaviors.

w logicznych zachowaniach.

So these elephants, you can see,

Te słonie, jak widać,

obviously, they are resting.

po prostu odpoczywają.

They have found a patch of shade under the palm trees

Znalazły skrawek cienia pod palmami,

under which to let their babies sleep,

pozwoliły swoim dzieciom spać,

while they doze but remain vigilant.

podczas gdy same drzemią, ale są czujne.

We make perfect sense of that image

Wyciągamy oczywiste wnioski z tego zachowania,

just as they make perfect sense of what they're doing

tak samo jak one widzą logikę tego, co robią,

because under the arc of the same sun on the same plains,

ponieważ pod tym samym słońcem, na tej samej równinie,

listening to the howls of the same dangers,

słuchając odgłosów tych samych niebezpieczeństw,

they became who they are and we became who we are.

stały się tym, kim są, a my staliśmy się tym, kim jesteśmy.

We've been neighbors for a very long time.

Byliśmy sąsiadami bardzo długo.

No one would mistake these elephants as being relaxed.

Nikt nie pomyśli, że te słonie są rozluźnione.

They're obviously very concerned about something.

Są wyraźnie bardzo na czymś skupione.

What are they concerned about?

Tylko na czym?

It turns out that if you record the voices of tourists

Okazuje się, że gdy nagramy głosy turystów

and you play that recording from a speaker hidden in bushes,

i odtworzymy je z głośnika ukrytego w zaroślach,

elephants will ignore it, because tourists never bother elephants.

słonie zignorują je, ponieważ turyści im nie wadzą.

But if you record the voices of herders

Ale gdy odtworzymy głosy pasterzy,

who carry spears and often hurt elephants in confrontations at water holes,

którzy noszą włócznie i często ranią je przy wodopojach,

the elephants will bunch up and run away from the hidden speaker.

słonie zbiją się w gromadę, po czym uciekną od głośnika.

Not only do elephants know that there are humans,

Słonie nie tylko wiedzą, że to ludzie,

they know that there are different kinds of humans,

wiedzą, że są to różne rodzaje ludzi.

and that some are OK and some are dangerous.

Niektórzy są w porządku, a inni niebezpieczni.

They have been watching us for much longer than we have been watching them.

Obserwowały nas znacznie dłużej niż my to robimy.

They know us better than we know them.

Znają nas lepiej niż my je.

We have the same imperatives:

Mamy takie same cele:

take care of our babies, find food, try to stay alive.

chronić młode, znaleźć jedzenie, przeżyć.

Whether we're outfitted for hiking in the hills of Africa

Czy wyposażamy się na polowanie wśród afrykańskich wzgórz,

or outfitted for diving under the sea, we are basically the same.

czy na morskie nurkowanie, jesteśmy w zasadzie tacy sami.

We are kin under the skin.

Jesteśmy krewnymi pod skórą.

The elephant has the same skeleton,

Słonie mają taki sam szkielet,

the killer whale has the same skeleton,

rekiny mają taki sam szkielet,

as do we.

jak my.

We see helping where help is needed.

Pomagamy, jeśli pomoc jest potrzebna.

We see curiosity in the young.

Jesteśmy ciekawi w młodości.

We see the bonds of family connections.

Dbamy o więzi rodzinne.

We recognize affection.

Rozpoznajemy uczucie: miłość.

Courtship is courtship.

Zaloty to zaloty.

And then we ask, "Are they conscious?"

I wtedy pytamy: "Czy one są świadome?"

When you get general anesthesia, it makes you unconscious,

Jeśli jesteś pod całkowitą narkozą, jesteś nieświadomy,

which means you have no sensation of anything.

co oznacza, że niczego nie doświadczasz.

Consciousness is simply the thing that feels like something.

Świadomość jest po prostu odczuwaniem.

If you see, if you hear, if you feel, if you're aware of anything,

Jeśli widzisz, czujesz, rozumiesz cokolwiek,

you are conscious, and they are conscious.

jesteś świadomy, tak jak one.

Some people say

Niektórzy mówią,

well, there are certain things that make humans humans,

że jest kilka czynników, które czynią nas ludźmi,

and one of those things is empathy.

na przykład empatia.

Empathy is the mind's ability to match moods with your companions.

To umiejętność dostosowywania się do nastrojów naszych towarzyszy.

It's a very useful thing.

Jest bardzo przydatna.

If your companions start to move quickly,

Jeśli ktoś zaczyna się szybko poruszać,

you have to feel like you need to hurry up.

masz wrażenie, że powinieneś się śpieszyć.

We're all in a hurry now.

Wszyscy jesteśmy teraz w biegu.

The oldest form of empathy is contagious fear.

Najstarsza forma empatii to zaraźliwy strach.

If your companions suddenly startle and fly away,

Jeśli twoi towarzysze nagle poderwą się i odlecą,

it does not work very well for you to say,

nie wróży dobrze, jeśli spytasz:

"Jeez, I wonder why everybody just left."

"O rany, a gdzie oni wszyscy poszli?"

(Laughter)

(Śmiech)

Empathy is old, but empathy, like everything else in life,

Empatia jest stara, ale jak wszystko inne w życiu,

comes on a sliding scale and has its elaboration.

ma wiele rodzajów i jest misternie złożona.

So there's basic empathy: you feel sad, it makes me sad.

Jest podstawowa empatia: ty jesteś smutny, ja jestem smutny.

I see you happy, it makes me happy.

Jesteś szczęsliwy, więc i ja jestem.

Then there's something that I call sympathy,

Później jest coś, co nazywam współczuciem,

a little more removed:

o krok dalej:

"I'm sorry to hear that your grandmother has just passed away.

"Przykro mi, że twoja babcia zmarła.

I don't feel that same grief, but I get it; I know what you feel

Nie czuję tego samego żalu, ale to rozumiem, wiem, co czujesz,

and it concerns me."

to mnie martwi".

And then if we're motivated to act on sympathy,

Jeśli to współczucie motywuje nas do działania,

I call that compassion.

nazywam to miłosierdziem.

Far from being the thing that makes us human,

Bynajmniej nie coś, co czyni nas ludźmi,

human empathy is far from perfect.

ludzkie współczucie jest dalekie od perfekcji.

We round up empathic creatures, we kill them and we eat them.

Chwytamy wrażliwe istoty, zabijamy je i jemy.

Now, maybe you say OK, well, those are different species.

Może teraz powiesz, w porządku, to inne istoty.

That's just predation, and humans are predators.

To siła przetrwania, a ludzie są drapieżnikami.

But we don't treat our own kind too well either.

Ale także własnego gatunku nie traktujemy zbyt dobrze.

People who seem to know only one thing about animal behavior

Ci, którzy cokolwiek wiedzą o zachowaniu zwierząt,

know that you must never attribute human thoughts and emotions

wiedzą, że ludzkich przemyśleń i zachowań nie należy przypisywać

to other species.

innym gatunkom.

Well, I think that's silly,

Myślę, że to głupie,

because attributing human thoughts and emotions to other species

bo owo przypisywanie

is the best first guess about what they're doing and how they're feeling,

nasuwa się jako pierwsza myśl: co robią, co czują,

because their brains are basically the same as ours.

ponieważ nasze mózgi są zasadniczo takie same.

They have the same structures.

Mają taką samą strukturę.

The same hormones that create mood and motivation in us

Te same hormony, które nas nastrajają i motywują,

are in those brains as well.

także są w naszych mózgach.

It is not scientific to say that they are hungry when they're hunting

To nienaukowe stwierdzenie, że są głodne kiedy polują

and they're tired when their tongues are hanging out,

i zmęczone kiedy wywalają jęzory.

and then say when they're playing with their children

Kiedy się bawią z naszymi dziećmi

and acting joyful and happy,

są uradowane,

we have no idea if they can possibly be experiencing anything.

nie mamy pojęcia, czy właściwie są zdolne do odczuwania.

That is not scientific.

To nienaukowe.

So OK, so a reporter said to me,

Tak więc, jak powiedział mi dziennikarz,

"Maybe, but how do you really know that other animals can think and feel?"

"Może, ale skąd wiesz, że inne zwierzęta myślą i czują?"

And I started to rifle through all the hundreds

Więc zacząłem przeszukiwać setki

of scientific references that I put in my book

dowodów naukowych, które umieściłem w mojej książce

and I realized that the answer was right in the room with me.

i zdałem sobie sprawę, że odpowiedź jest tak blisko.

When my dog gets off the rug and comes over to me --

Kiedy mój pies schodzi ze swojego dywanika, przychodzi do mnie,

not to the couch, to me --

nie na kanapę, do mnie,

and she rolls over on her back and exposes her belly,

i przewraca się na grzbiet, wypinając swój brzuch,

she has had the thought, "I would like my belly rubbed.

myśli sobie: "Chciałbym, żeby mnie pomasowano po brzuchu.

I know that I can go over to Carl,

Wiem, że mogę pójść do Carla,

he will understand what I'm asking.

zrozumie moje potrzeby.

I know I can trust him because we're family.

Wiem, że mogę mu zaufać, bo jesteśmy rodziną.

He'll get the job done, and it will feel good."

Zrobi to najlepiej i będzie dobrze."

(Laughter)

(Śmiech)

She has thought and she has felt,

Pomyślała i poczuła,

and it's really not more complicated than that.

to wcale nie jest bardziej skomplikowane.

But we see other animals and we say, "Oh look, killer whales,

Ale widzimy inne zwierzęta i mówimy:

wolves, elephants:

"Spójrz orka, wilki, słonie:

that's not how they see it."

one widzą to inaczej."

That tall-finned male is L41.

Ten grzbieto-płetwy samiec to L41.

He's 38 years old.

Ma 38 lat.

The female right on his left side is L22.

Kobieta z jego lewej strony to L22.

She's 44.

Ma 44 lata.

They've known each other for decades.

Znają się od lat.

They know exactly who they are.

Doskonale się znają.

They know who their friends are.

Znają swoich przyjaciół.

They know who their rivals are.

Znają swoich wrogów.

Their life follows the arc of a career.

Ich życie podąża swoim biegiem.

They know where they are all the time.

Zawsze wiedzą, gdzie są.

This is an elephant named Philo.

To słoń zwany Philo.

He was a young male.

Był młodym samcem.

This is him four days later.

To on 4 dni później.

Humans not only can feel grief, we create an awful lot of it.

Ludzie mogą odczuwać więcej niż smutek, to my to spowodowaliśmy.

We want to carve their teeth.

Chcemy wydłubać jego zęby.

Why can't we wait for them to die?

Dlaczego nie możemy zaczekać na ich śmierć?

Elephants once ranged from the shores of the Mediterranean Sea

Słonie wyruszyły z wybrzeża Morza Śródziemnego

all the way down to the Cape of Good Hope.

i idą na południe do Przylądka Nadziei.

In 1980, there were vast strongholds of elephant range

W 1980 była duża kolonia słoni

in Central and Eastern Africa.

w środkowej i wschodniej Afryce.

And now their range is shattered into little shards.

Teraz ich populacja jest rozproszona.

This is the geography of an animal that we are driving to extinction,

To jest geografia występowania zwierzęcia, które przez nas wymiera,

a fellow being, the most magnificent creature on land.

istota żywa, najwspanialsza istota ziemska.

Of course, we take much better care of our wildlife in the United States.

Oczywiście, znacznie bardziej dbamy o przyrodę w USA.

In Yellowstone National Park, we killed every single wolf.

W Parku Narodowym Yellowstone, zabiliśmy każdego wilka.

We killed every single wolf south of the Canadian border, actually.

Zabiliśmy co do jednego na południe od granicy z Kanadą.

But in the park, park rangers did that in the 1920s,

Ale w parku strażnicy zrobili to w 1920 roku

and then 60 years later they had to bring them back,

i 60 lat później musieli je przywrócić,

because the elk numbers had gotten out of control.

gdyż liczba łosi wymknęła się spod kontroli.

And then people came.

A później przyszli ludzie.

People came by the thousands to see the wolves,

Ludzie przybyli tysiącami, żeby zobaczyć wilki,

the most accessibly visible wolves in the world.

najbardziej możliwe do obserwowania wilki na świecie.

And I went there and I watched this incredible family of wolves.

Ja też tam poszedłem. Widziałem tę niesamowitą rodzinę wilków.

A pack is a family.

Wataha to rodzina.

It has some breeding adults and the young of several generations.

Karmiący rodzice i młode z kilku pokoleń.

And I watched the most famous, most stable pack in Yellowstone National Park.

Widziałem najsłynniejsze, najbardziej stabilne stado w Parku Yellowstone.

And then, when they wandered just outside the border,

Później, zaraz po przekroczeniu granicy,

two of their adults were killed,

dwójka dorosłych została zabita,

including the mother,

włączając matkę,

which we sometimes call the alpha female.

którą czasem nazywamy samicą alfa.

The rest of the family immediately descended into sibling rivalry.

Reszta rodziny natychmiast weszła w siostrzaną rywalizację.

Sisters kicked out other sisters.

Siostry pozbywały się sióstr.

That one on the left tried for days to rejoin her family.

Ta po lewej próbowała kilka dni wrócić do rodziny.

They wouldn't let her because they were jealous of her.

Nie pozwolili jej, bo byli o nią zazdrośni.

She was getting too much attention from two new males,

Przyciągała za dużą uwagę dwóch nowych samców

and she was the precocious one.

i była przedwcześnie rozwinięta.

That was too much for them.

Tego było już za dużo.

She wound up wandering outside the park and getting shot.

Zraniła się wędrując poza parkiem i została zabita.

The alpha male wound up being ejected from his own family.

Samiec alfa zranił się, będąc wyrzuconym ze swojej rodziny.

As winter was coming in,

Nadchodziła zima,

he lost his territory, his hunting support,

stracił terytorium, wspólników polowań,

the members of his family and his mate.

członków rodziny i partnera.

We cause so much pain to them.

Sprawiamy im tyle bólu.

The mystery is, why don't they hurt us more than they do?

Zagadką jest, dlaczego nie ranią nas bardziej?

This whale had just finished eating part of a grey whale

Ta orka właśnie skończyła jeść kawałek pływacza szarego

with his companions who had killed that whale.

ze swoimi towarzyszami, którzy go zabili.

Those people in the boat had nothing at all to fear.

Tamci ludzie na łódce nie mieli się czego obawiać.

This whale is T20.

Ta orka to T20.

He had just finished tearing a seal into three pieces with two companions.

Właśnie skończyła rozrywać fokę na trzy kawałki z dwoma kolegami.

The seal weighed about as much as the people in the boat.

Foka ważyła mniej więcej tyle, co ludzie na łódce.

They had nothing to fear.

Nie mieli się czego obawiać.

They eat seals.

Jedzą foki.

Why don't they eat us?

Czemu nie jedzą nas?

Why can we trust them around our toddlers?

Czemu możemy im powierzyć w opiece nasze dzieci?

Why is it that killer whales have returned to researchers lost in thick fog

Czemu te orki wróciły do badaczy zagubionych we mgle

and led them miles until the fog parted

i prowadziły ich, zanim nie rozrzedziła się mgła,

and the researchers' home was right there on the shoreline?

a dom naukowców był zaraz na wybrzeżu?

And that's happened more than one time.

To zdarzyło się kilka razy.

In the Bahamas, there's a woman named Denise Herzing,

Na Bahamach jest kobieta, Denise Herzing,

and she studies spotted dolphins and they know her.

która bada cętkowane delfiny i one ją znają.

She knows them very well. She knows who they all are.

Ona zna je bardzo dobrze i wie, kim są,

They know her. They recognize the research boat.

One również. Rozpoznają jej badawczą łódkę.

When she shows up, it's a big happy reunion.

Jej pojawienie się to szczęśliwe spotkanie.

Except, one time showed up and they didn't want to come near the boat,

Poza jednym razem, kiedy nie chciały podejść do łódki

and that was really strange.

i to było bardzo dziwe.

And they couldn't figure out what was going on

Nie mogli się domyślić, o co chodzi,

until somebody came out on deck

aż ktoś nie zszedł z pokładu

and announced that one of the people onboard had died

i nie oznajmił, że członek załogi zmarł

during a nap in his bunk.

podczas drzemki w koi.

How could dolphins know that one of the human hearts

Skąd delfiny wiedziały,

had just stopped?

że czyjeś serce stanęło?

Why would they care?

Czemu się przejęły?

And why would it spook them?

Czemu je to wystraszyło?

These mysterious things just hint at all of the things that are going on

Te zagadkowe rzeczy, zaledwie napomknięte pośród innych

in the minds that are with us on Earth

dziejących się w mózgach naszych ziemskich towarzyszy,

that we almost never think about at all.

nad którymi tak rzadko się zastanawiamy.

At an aquarium in South Africa

W akwarium w Afryce Południowej

was a little baby bottle-nosed dolphin named Dolly.

był mały butlonos zwany Dolly.

She was nursing, and one day a keeper took a cigarette break

Pewnego razu opiekun poszedł na papierosa

and he was looking into the window into their pool, smoking.

i patrząc przez okno basenu, palił.

Dolly came over and looked at him,

Dolly przypłynęła i spojrzała na niego,

went back to her mother, nursed for a minute or two,

wróciła do mamy, szybko nakarmiona

came back to the window

wróciła do okna

and released a cloud of milk that enveloped her head like smoke.

i wypuściła chmurę mleka, która otoczyła jej pysk niczym dym papierosowy.

Somehow, this baby bottle-nosed dolphin

Jakimś cudem, ten mały butlonos

got the idea of using milk to represent smoke.

wpadł na pomysł użycia mleka do przedstawienia dymu.

When human beings use one thing to represent another,

Kiedy ludzie używają jednej rzeczy

do przedstawienia innej, nazywamy to sztuką.

we call that art.

(Laughter)

(Śmiech)

The things that make us human

To, co czyni nas ludźmi,

are not the things that we think make us human.

to nie to, co myślimy, że nas tworzy.

What makes us human is that,

To, co czyni nas ludźmi,

of all these things that our minds and their minds have,

ze wszystkiego co posiadają nasze i ich mózgi,

we are the most extreme.

to to, że jesteśmy najbardziej skrajni.

We are the most compassionate,

Jesteśmy najbardziej współczujacymi,

most violent, most creative

najbardziej brutalnymi, najbardziej twórczymi

and most destructive animal that has ever been on this planet,

i najbardziej szkodliwymi zwierzętami na tej planecie.

and we are all of those things all jumbled up together.

Jesteśmy mieszanką tego wszystkiego.

But love is not the thing that makes us human.

Ale to nie miłość czyni nas ludźmi.

It's not special to us.

Nie jest charakterystyczna dla nas.

We are not the only ones who care about our mates.

Nie tylko my troszczymy się o partnerów.

We are not the only ones who care about our children.

Nie tylko my troszczymy się o nasze dzieci.

Albatrosses frequently fly six, sometimes ten thousand miles

Albatrosy często latają dziesięć, czasem kilkanaście tysięcy kilometrów

over several weeks to deliver one meal, one big meal,

przez kilka miesięcy, by dostarczyć jeden duży posiłek

to their chick who is waiting for them.

pisklęciu, które na nie czeka.

They nest on the most remote islands in the oceans of the world,

Budują gniazda na najbardziej oddalonych wyspach na oceanach

and this is what it looks like.

i tak to wygląda.

Passing life from one generation to the next is the chain of being.

Przekazywanie życia z pokolenia na pokolenie,

chroni gatunek od wymarcia.

If that stops, it all goes away.

Jeśli to przerwiemy, wszystko się skończy.

If anything is sacred, that is, and into that sacred relationship

Jeśli coś jest święte, to właśnie to.

Te święte relacje zaburzają nasze śmieci.

comes our plastic trash.

All of these birds have plastic in them now.

Wszystkie te ptaki mają w sobie plastiki.

This is an albatross six months old, ready to fledge --

To jest sześciomiesięczny albatros gotowy do opierzania...

died, packed with red cigarette lighters.

zmarł, wypchany czerwonymi zapalniczkami.

This is not the relationship we are supposed to have

Nie taką relację powinniśmy mieć

with the rest of the world.

z resztą świata.

But we, who have named ourselves after our brains,

Ale my, którzy nazywamy się istotami rozumnymi,

never think about the consequences.

nigdy nie myślimy o konsekwencjach.

When we welcome new human life into the world,

Kiedy witamy nowe życie na Ziemi,

we welcome our babies into the company of other creatures.

witamy nasze dzieci w towarzystwie innych.

We paint animals on the walls.

Malujemy zwierzęta na ścianach.

We don't paint cell phones.

Nie malujemy telefonów komórkowych

We don't paint work cubicles.

ani boksów pracowniczych.

We paint animals to show them that we are not alone.

Malujemy zwierzęta, żeby im pokazać, że nie jesteśmy sami,

We have company.

że mamy towarzystwo.

And every one of those animals in every painting of Noah's ark,

Każde z tych zwierząt, na każdym obrazie arki Noego

deemed worthy of salvation is in mortal danger now,

uznane za warte ocalenia, teraz jest w śmiertelnym niebezpieczeństwie,

and their flood is us.

a ich potopem jesteśmy my.

So we started with a question:

Więc zaczęliśmy od pytania,

Do they love us?

Czy nas kochają?

We're going to ask another question.

Postawmy inne pytanie.

Are we capable of using what we have

Czy jesteśmy zdolni do wykorzystania dostępnych nam

to care enough to simply let them continue?

środków do opieki nad nimi i ich przetrwania?

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)