David Hoffman: Catch Sputnik mania!

Tłumaczenie: Rafal Marszalek Korekta: Marek Lisik

Fifty years ago in the old Soviet Union,

Pięćdziesiąt lat temu w starym Związku Radzieckim

a team of engineers was secretly moving a large object

grupa inżynierów w tajemnicy transportowała duży obiekt

through a desolate countryside.

przez radzieckie pustkowia.

With it, they were hoping to capture the minds of people everywhere

Marzyli, że wynalazek ten zachwyci ludzi na całym świecie,

by being the first to conquer outer space.

jako pierwszy obiekt, który ruszy na podbój kosmosu.

The rocket was huge.

Rakieta była ogromna,

And packed in its nose was a silver ball

a w jej czubie umieszczona była srebrna kula

with two radios inside.

z dwoma radiami w środku.

On October 4, 1957, they launched their rocket.

Czwartego października 1957 roku rakietę wystrzelono.

One of the Russian scientists wrote at the time:

Jeden z rosyjskich naukowców napisał wówczas:

"We are about to create a new planet

"Stworzymy nową planetę,

that we will call Sputnik.

którą nazwiemy Sputnik.

In the olden days, explorers

Dawno temu odkrywcy tacy

like Vasco da Gama and Columbus

jak Vasco da Gama i Kolumb

had the good fortune to open up the terrestrial globe.

mieli szczęście otworzyć przed ludzkością cały glob.

Now we have the good fortune to open up space.

Teraz my mamy szczęście otworzyć ludziom drogę w przestrzeń kosmiczną.

And it is for those in the future to envy us our joy."

A przyszłe pokolenia mogą nam tylko zazdrościć tej radości."

You're watching snippets from "Sputnik," my fifth documentary feature,

Oglądacie fragmenty ze "Sputnika", mojego piątego filmu dokumentalnego,

which is just about completed.

który jest teraz na ukończeniu.

It tells the story of Sputnik,

Opowiada on o Sputniku

and the story of what happened to America as a result.

oraz o tym, co w rezultacie wydarzyło się w Ameryce.

For days after the launch,

Długo po wystrzeleniu

Sputnik was a wonderful curiosity.

Sputnik pozostawał ciekawostką.

A man-made moon visible by ordinary citizens,

Sztuczny księżyc widoczny przez zwykłych ludzi,

it inspired awe and pride

budził zachwyt i dumę,

that humans had finally launched an object into space.

że ludzkości nareszcie udało się wystrzelić obiekt w przestrzeń kosmiczną.

But just three days later, on a day they called Red Monday,

Trzy dni później, w Czerwony Poniedziałek

the media and the politicians told us,

media i politycy powiedzieli nam,

and we believed, that Sputnik was proof

a my uwierzyliśmy, że Sputnik był dowodem na to,

that our enemy had beaten us

że wróg pobił nas

in science and technology,

w rozwoju nauki i technologii

and that they could now attack us with hydrogen bombs,

i że mogą nas teraz zaatakować bombami wodorowymi

using their Sputnik rocket as an IBM missile.

używając rakiety Sputnika jako pocisku IBM.

All hell broke loose.

Rozszalało się piekło.

Sputnik quickly became one of the three great shocks to hit America --

Sputnik stał się dla Ameryki wielkim szokiem,

historians say the equal of Pearl Harbor or 9/11.

który historycy porównują z Pearl Harbor i 9/11.

It provoked the missile gap.

Sputnik pozostawił Amerykę daleko w tyle.

It exploded an arms race.

Sputnik wywołał wyścig zbrojeń.

It began the space race.

Rozpoczął wyścig kosmiczny.

Within a year, Congress funded huge weapons increases,

W przeciągu roku Kongres przekazał ogromne sumy pieniędzy na dozbrajanie,

and we went from 1,200 nuclear weapons

i zamiast 1200 głowic jądrowych

to 20,000.

mieliśmy 20000.

And the reactions to Sputnik went far beyond weapons increases.

A wzrost finansowania zbrojeń to tylko jedna z licznych reakcji na wystrzelenie Sputnika.

For example, some here will remember

Niektórzy z was będą pamiętać

this day, June 1958,

ten dzień w czerwcu 1958 roku,

the National Civil Defense Drill,

kiedy odbyły się ćwiczenia Obrony Cywilnej

where tens of millions of people in 78 cities went underground.

i dziesiątki milionów ludzi w 78 miastach schroniło się po ziemią.

Or the Gallup Poll that showed that seven in 10 Americans

Albo sondaż Gallupa, który pokazał, że 7 na 10 Amerykanów

believed that a nuclear war would happen,

wierzyło, że wojna jądrowa się wydarzy

and that at least 50 percent of our population

i że co najmniej 50% populacji zginie.

was going to be killed.

i że co najmniej 50% populacji zginie.

But Sputnik provoked wonderful changes as well.

Ale Sputnik spowodował także wspaniałe zmiany.

For example, some in this room went to school on scholarship

Niektórzy z was mogli iść do szkoły dzięki stypendiom,

because of Sputnik.

dzięki Sputnikowi.

Support for engineering, math and science --

Wsparcie dla inżynierii, matematyki i nauki --

education in general -- boomed.

edukacji w ogóle -- wzrosło niesamowicie.

And Vint Cerf points out that Sputnik

Vint Cerf zauważył, że Sputnik

led directly to ARPA, and the Internet,

doprowadził bezpośrednio do stworzenia ARPA oraz internetu.

and, of course, NASA.

No i oczywiście do powstania NASA.

My feature documentary shows how a free society

Mój film dokumentalny pokazuje, jak łatwo jest

can be stampeded by those who know how to use media.

straszyć całe społeczeństwo, jeśli się wie, jak użyć do tego mediów.

But it also shows how we can turn

Ale pokazuje też, że potrafimy zamienić coś,

what appears at first to be a bad situation,

co w pierwszej chwili wygląda na złą sytuację,

into something that was overall very good for America.

w coś, co ostatecznie było bardzo dobre dla Ameryki.

"Sputnik" will soon be released.

"Sputnik" ukaże się już niedługo.

In closing, I would like to take a moment to thank

Na koniec chciałbym podziękować

one of my investors:

jednemu z moich inwestorów,

longtime TEDster, Jay Walker.

wielokrotnemu prelegentowi TED, Jayowi Walkerowi.

And I'd like to thank you all.

Chciałbym też podziękować wam wszystkim.

(Applause).

(Brawa)

Thank you, Chris.

Dziękuję Chris.