Mustafa Akyol: Faith versus tradition in Islam

Tłumaczenie: Oskar Kocoł Korekta: Marek Kasiak

Kilka tygodni temu,

A few weeks ago, I had a chance to go to Saudi Arabia.

miałem możliwość być w Arabii Saudyjskiej.

And the first thing I wanted to do as a Muslim

Pierwszą rzeczą, jaką chciałem zrobić jako Muzułmanin,

was to go to Mecca and visit the Kaaba,

była podróż do Mekki i odwiedzenie Kaaby,

the holiest shrine of Islam.

najświętsze sanktuarium świata islamu.

And I did that; I put on my ritualistic dress,

I zrobiłem to; włożyłem rytualną szatę;

udałem się do świętego meczetu;

I went to the holy mosque,

I did my prayers,

modliłem się;

I observed all the rituals.

obserwowałem wszystkie obrzędy.

Przez ten czas,

And meanwhile, besides all the spirituality,

pomiędzy całą duchowością

there was one mundane detail in the Kaaba

zainteresował mnie jeden przyziemny detal w Kaabie.

that was pretty interesting for me:

zainteresował mnie jeden przyziemny detal w Kaabie.

there was no separation of sexes.

Nie było tam podziału ze względu na płeć.

In other words, men and women were worshiping all together.

Innymi słowy, mężczyźni i kobiety

razem oddawali cześć.

Byli razem podczas tawaf --

They were together while doing tawāf, the circular walk around the Kaaba.

rytualnego okrążenia Kaaby.

They were together while praying.

Byli razem podczas modlitwy.

And if you wonder why this is interesting at all,

I jeśli zastanawiacie się, dlaczego to jest interesujące,

musicie zobaczyć resztę Arabii Saudyjskiej.

you have to see the rest of Saudi Arabia,

because this a country which is strictly divided between the sexes.

Jest to kraj,

który jest surowo podzielony pomiędzy obie płcie.

In other words:

Innymi słowy,

as men, you are simply not supposed to be in the same physical space

jako mężczyźni, nie możecie oczekiwać przebywania

w tym samym pomieszczeniu co kobiety.

with women.

And I noticed this in a very funny way.

Zauważyłem to w bardzo zabawny sposób.

I left the Kaaba to eat something in downtown Mecca.

Opuściłem Kaabę,

i chciałem zjeść coś w centrum Mekki.

I headed to the nearest Burger King restaurant.

Skierowałem się, ku najbliższej restauracji Burger King.

Wszedłem tam,

And I went there -- I noticed that there was a male section,

i zauważyłem, że była tam część dla mężczyzn,

which is carefully separated from the female section.

starannie oddzielona od części dla kobiet.

I had to pay, order and eat in the male section.

Musiałem płacić, złożyć zamówienie i jeść w sektorze męskim.

"It's funny," I said to myself,

"Śmieszne," powiedziałem do siebie,

"You can mingle with the opposite sex at the holy Kaaba,

"możesz przebywać z tłumem przeciwnej płci w świętej Kaabie,

but not at the Burger King?"

ale nie w Burger Kingu."

(Laughter)

Trochę ironiczne.

Quite, quite ironic.

Ironiczne, ale również całkiem wymowne.

Ironic, and it's also, I think, quite telling,

because the Kaaba and the rituals around it

Ponieważ Kaaba oraz obrzędy dookoła niej,

are relics from the earliest phase of Islam,

sięgają początków islamu,

that of prophet Muhammad.

czasów proroka Mahometa.

And if there was a big emphasis at the time to separate men from women,

I jeśli wtedy byłby duży nacisk na to,

aby odseparować mężczyzn od kobiet,

the rituals around the Kaaba could have been designed accordingly.

obrzędy wokół Kaaby wyglądałyby całkowicie inaczej.

But apparently, that was not an issue at the time.

Ale widocznie, nie był to problem w tamtych czasach.

Obrzędy wyglądają więc w taki a nie inny sposób.

So the rituals came that way.

This is also, I think, confirmed by the fact

Jest to również -- moim zdaniem -- potwierdzone

przez fakt, że odosobnienie kobiet

that the seclusion of women in creating a divided society

w tworzeniu podzielonego społeczeństwa

is something that you also do not find in the Koran --

jest czymś, czego nie znajdziesz w Koranie,

podstawy islamu --

the very core of Islam, the divine core of Islam --

boskiej podstawy islamu,

that all Muslims, equally myself, believe.

w którą wierzą wszyscy muzułmanie, podobnie jak ja.

Sądzę, że to nie przypadek,

And I think it's not an accident

that you don't find this idea in the very origin of Islam,

że nie można znaleźć tego pomysłu

w samych początkach islamu.

because many scholars who study the history of Islamic thought --

Ponieważ wielu uczonych

studiujących historię myśli islamskiej --

Muslim scholars or Westerners --

uczeni muzułmańscy, czy pochodzący z Zachodu --

think that, actually, the practice of dividing men and women physically

sądzą, że zwyczaj podziału kobiet i mężczyzn

sądzą, że zwyczaj podziału kobiet i mężczyzn

came as a later development in Islam,

powstał w późniejszym rozwoju islamu,

as Muslims adopted some preexisting cultures

a muzułmanie go przejęli

od istniejących wcześniej kultur i tradycji Bliskiego Wschodu.

and traditions of the Middle East.

Seclusion of women was actually a Byzantine and Persian practice,

Odosobnienie kobiet było tak na prawdę

zwyczajem bizantyjskim i perskim,

a muzułmanie przyjęli go,

and Muslims adopted it and made it a part of their religion.

i uczynili częścią swojej religii.

Actually, this is just one example of a much larger phenomenon.

Jest to w zasadzie tylko jeden przykład

o wiele większego zjawiska.

What we call today Islamic law, and especially Islamic culture --

To co nazywamy dziś Szariatem czy islamską kulturą --

w rzeczywistości istnieje wiele islamskich kultur;

and there are many Islamic cultures, actually;

ta w Arabii Saudyjskiej bardzo się różni od tej,

the one in Saudi Arabia is much different

z której pochodzę ja, czyli ze Stambułu, czy z Turcji.

from where I come from in Istanbul or Turkey.

But still, if you're going to speak about a Muslim culture,

Ale nadal,

jeśli mówisz o kulturze muzułmańskiej,

this has a core: the divine message which began the religion.

to ma ona swoją podstawę, swój boski przekaz,

które zaczynają się w religii,

But then many traditions, perceptions, practices were added on top of it.

ale później wiele tradycji, interpretacji,

wiele zwyczajów, zostało dodanych na jej szczyt.

And these were traditions of the Middle East medieval traditions.

To były tradycje Bliskiego Wschodu -- tradycje ze średniowiecza.

There are two important messages, or two lessons,

Z tej rzeczywistości

wynikają dwa ważne przekazy, dwie lekcje.

to take from that reality.

First of all, Muslims --

Przede wszystkim muzułmanie --

pious, conservative, believing Muslims who want to be loyal to their religion --

pobożni, konserwatywni, wierzący muzułmanie, którzy chcą być wierni swojej religii --

nie powinni obstawać przy wszystkim ze swojej kultury

should not cling onto everything in their culture,

thinking that that's divinely mandated.

myśląc, że jest to boski nakaz.

Może niektóre tradycje są złe,

Maybe some things are bad traditions and they need to be changed.

i należy je zmienić.

On the other hand, the Westerners who look at Islamic culture

Z drugiej strony, ludzie z Zachodu,

którzy patrzą na islamską kulturę

and see some troubling aspects

i widzą wszystkie kłopotliwe strony,

should not readily conclude that this is what Islam ordains.

nie powinni ochoczo stwierdzać, że tak nakazuje islam.

Maybe it's a Middle Eastern culture that became confused with Islam.

Może to jest kultura Bliskiego Wschodu

zmieszana razem z islamem.

Istnieje zwyczaj zwany obrzezaniem kobiet.

There is a practice called female circumcision.

To coś strasznego, okropnego.

It's something terrible, horrible.

It is basically an operation to deprive women of sexual pleasure.

W zasadzie jest to zabieg

pozbawiający kobiet przyjemności seksualnej.

And Westerners --

Ludzie z Zachodu, Europejczycy, Amerykanie,

Europeans or Americans -- who didn't know about this before,

którzy nie wiedzieli o tym wcześniej,

[saw] this practice

stają na przeciw tej praktyce

within some of the Muslim communities who migrated from North Africa.

wewnątrz niektórych społeczności muzułmańskich,

które imigrowały z północnej Afryki.

And they've thought,

Myślą wtedy: "Oh, co za okropna religia,

"Oh, what a horrible religion that is, which ordains something like that."

że nakazuje robić coś takiego."

Ale jeśli spojrzysz dokładniej na obrzezanie kobiet,

But when you look at female circumcision,

to widzisz, że nie ma ono nic wspólnego z islamem,

you see that it has nothing to do with Islam;

i jest to po prostu północnoafrykański zwyczaj,

it's just a North African practice which predates Islam.

który istniał wcześniej niż sam islam.

It was there for thousands of years.

Istniał tam tysiące lat.

And, quite tellingly, some Muslims do practice it --

I oczywiście, część muzułmanów praktykuje ten zwyczaj.

Muzułmanie w północnej Afryce, w żadnym innym miejscu

the Muslims in North Africa, not in other places.

But also the non-Muslim communities of North Africa --

Ale nie tylko społeczności muzułmańskie w Afryce Północnej --

animiści, nawet niektórzy chrześcijanie,

the animists, some Christians and even a Jewish tribe in North Africa --

oraz część plemion żydowskich w Afryce Północnej

są znane z praktykowania obrzezania kobiet.

are known to practice female circumcision.

So what might look like a problem within Islamic faith

To co może wyglądać na problem

z wiarą islamską,

might turn out to be a tradition that Muslims have subscribed to.

może okazać się tradycją,

którą przejęli muzułmanie.

The same thing can be said for honor killings,

To samo można powiedzieć o zabójstwach honorowych,

which is a recurrent theme in the Western media --

które są wiecznie powracającym tematem w zachodnich mediach --

and which is, of course, a horrible tradition.

które są oczywiście okropną tradycją.

And we see, truly, in some Muslim communities, that tradition.

I faktycznie widzimy tę tradycję w niektórych społecznościach muzułmańskich.

Ale również w innych wspólnotach Bliskiego Wschodu:

But in the non-Muslim communities of the Middle East,

jak część grup chrześcijańskich, oraz społeczności ze Wschodu,

such as some Christian communities, Eastern communities,

można zaobserwować tę samą praktykę.

you see the same practice.

We had a tragic case of an honor killing

Parę miesięcy temu,

mieliśmy tragiczny przypadek zabójstwa honorowego

within Turkey's Armenian community just a few months ago.

wewnątrz społeczności ormiańskiej w Turcji.

Now, these are things about general culture,

To są sprawy dotyczące głównie kultury,

but I'm also very much interested in political culture

ale również bardzo interesuje się kulturą polityczną.

and whether liberty and democracy is appreciated,

Czy cenione są wolność i demokracja?

or whether there's an authoritarian political culture

A może ustrój dyktatorski,

in which the state is supposed to impose things on the citizens.

w od którego oczekuje się narzucania swojej woli obywatelom?

Nie jest tajemnicą,

And it is no secret

that many Islamic movements in the Middle East

że wiele ruchów islamskich na Bliskim Wschodzie

skłania się ku dyktaturze,

tend to be authoritarian,

and some of the so-called "Islamic regimes,"

a część z tak zwanych "islamskich reżimów"

such as Saudi Arabia, Iran and the worst case, the Taliban in Afghanistan,

jak Arabia Saudyjska, Iran,

oraz najgorszy przypadek, którym są Talibowie w Afganistanie,

they are pretty authoritarian -- no doubt about that.

są całkiem dyktatorskie -- nie ma na to wątpliwości.

Na przykład, w Arabii Saudyjskiej

For example, in Saudi Arabia,

there is a phenomenon called the religious police.

istnieje zjawisko zwane policją religijną.

And the religious police imposes the supposed Islamic way of life

Policja religijna narzuca

oczekiwany przez islam sposób życia

on every citizen, by force --

na każdym obywatelu, przy użyciu siły --

like, women are forced to cover their heads --

kobiety są zmuszane do zasłaniania swych głów

poprzez noszenie hidżabu -- islamskiego nakrycia głowy.

wear the hijab, the Islamic head cover.

Jest to bardzo dyktatorskie,

Now that is pretty authoritarian,

i jest to coś, na co jestem nastawiony bardzo krytycznie.

and that's something I'm very much critical of.

Ale kiedy zrozumiałem,

But when I realized that the non-Muslim,

że nie-muzułmanie,

or the non-Islamic-minded actors in the same geography

lub osoby obojętne islamowi na tej samej szerokości geograficznej,

czasem postępują podobnie,

sometimes behaved similarly,

I realized that the problem maybe lies

zrozumiałem, że być może problem

in the political culture of the whole region, not just Islam.

leży w kulturze politycznej całego regionu, a nie tylko islamu.

Let me give you an example: in Turkey, where I come from,

Pozwólcie, że dam wam przykład: w Turcji, skąd pochodzę,

which is a very hyper-secular republic,

która jest bardzo świeckim państwem,

until very recently, we used to have what I call "secularism police,"

aż do niedawna

mieliśmy tak zwaną policję świecką,

która pilnowała uniwersytetów,

which would guard the universities against veiled students.

przed zasłoniętymi studentkami.

In other words, they would force students to uncover their heads.

Innymi słowy, zmuszali oni studentki

do odsłonięcia swych głów.

And I think forcing people to uncover their head

Myślę, że zmuszanie ludzi, do odsłaniania swych głów,

is as tyrannical as forcing them to cover it.

jest taką samą tyranią, jak zmuszanie do ich zasłonięcia.

Powinna to być osobista decyzja.

It should be the citizen's decision.

But when I saw that, I said,

Kiedy to zobaczyłem, powiedziałem:

"Maybe the problem is just an authoritarian culture in the region,

"Może problem

tkwi w dyktatorskiej kulturze tego regionu,

and some Muslims have been influenced by that.

a muzułmanie zostali poddani jej wpływowi."

Ale osoby ze świeckim usposobieniem, również podane są temu wpływowi.

But the secular-minded people can be influenced by that.

Maybe it's a problem of the political culture,

Może jest to problem zwyczajów politycznych,

a my musimy pomyśleć o tym,

and we have to think about how to change that political culture."

w jaki sposób je zmienić.

Now, these are some of the questions I had in mind a few years ago

Jest to część z pytań,

które zaprzątały moją głowę kilka lat temu,

when I sat down to write a book.

kiedy usiadłem, aby napisać książkę.

I said, "Well, I will do research

Powiedziałem: "Zrobię badania

o tym jak na prawdę islam stał się takim, jaki jest dzisiaj,

about how Islam actually came to be what it is today,

oraz, które drogi zostały powzięte,

and what roads were taken and what roads could have been taken."

a które mogłyby być."

Tytuł książki brzmi: "Islam bez skrajności: muzułmańska wersja wolności."

The name of the book is "Islam Without Extremes: A Muslim Case for Liberty."

And as the subtitle suggests,

I jak sugeruje podtytuł,

I looked at Islamic tradition and the history of Islamic thought

popatrzyłem na islamską tradycję i historię islamskiej myśli,

from the perspective of individual liberty,

z perspektywy wolności jednostki,

and I tried to find what are the strengths with regard to individual liberty.

i próbowałem dowiedzieć się jakie są jej zalety

w odniesieniu do wolności osobistej.

And there are strengths in Islamic tradition.

Takie zalety istnieją w islamskiej tradycji.

Islam jest religią monoteistyczną,

Islam, actually, as a monotheistic religion,

which defined man as a responsible agent by itself,

która definiuje człowieka, jako odpowiedzialnego za siebie,

created the idea of the individual in the Middle East,

tworzy wizerunek jednostki na Bliskim Wschodzie,

i zachowuje go od komunitaryzmu

and saved it from the communitarianism, the collectivism of the tribe.

i kolektywizmu szczepu.

You can derive many ideas from that.

Można stąd wysunąć wiele pomysłów.

But besides that, I also saw problems within Islamic tradition.

Ale oprócz tego, zauważyłem również problemy z islamską tradycją.

But one thing was curious:

Jedna rzecz była ciekawa:

most of those problems turn out to be problems that emerged later,

większość z tych problemów, które wyszły na jaw później,

not from the very divine core of Islam, the Koran,

nie z powodu boskiej podstawy islamu -- Koranu --

but from, again, traditions and mentalities,

ale z, jeszcze raz, tradycji i mentalności,

lub z interpretacji Koranu,

or the interpretations of the Koran that Muslims made in the Middle Ages.

które stworzyli muzułmanie w średniowieczu.

Na przykład Koran,

The Koran, for example, doesn't condone stoning.

nie popiera kamieniowania.

There is no punishment for apostasy.

Nie ma żadnej kary za apostazję.

There is no punishment for personal sins like drinking.

Nie ma kary za ludzkie słabości, jak picie.

Reguły, które tworzą Szariat,

These things which make Islamic law,

the troubling aspects of Islamic law,

kłopotliwe strony Szariatu,

were developed into later interpretations of Islam.

powstały po pewnym czasie z późniejszych interpretacji islamu.

Which means that Muslims can, today,

Oznacza to, że muzułmanie mogą dzisiaj

look at those things and say,

popatrzyć na te sprawy i powiedzieć:

"Well, the core of our religion is here to stay with us.

"Cóż, podstawa naszej religii

musi z nami pozostać.

It's our faith, and we will be loyal to it.

To nasza wiara, i będziemy wobec niej lojalni."

But we can change how it was interpreted,

Możemy jednak zmienić interpretację,

because it was interpreted according to the time

ponieważ powstała ona stosownie do czasu, i otoczenia ze średniowiecza.

and milieu in the Middle Ages.

Teraz żyjemy w innym świecie,

Now we're living in a different world,

z innymi wartościami, innymi systemami politycznymi.

with different values and political systems."

Nowa interpretacja jest możliwa do wykonania.

That interpretation is quite possible and feasible.

Now, if I were the only person thinking that way,

Jednak, jeśli tylko ja myślałbym w ten sposób,

we would be in trouble.

byłoby źle.

But that's not the case at all.

Ale to nie problem.

Actually, from the 19th century on,

Tak naprawdę, od XIX wieku,

there's a whole revisionist, reformist -- whatever you call it -- tradition,

istnieje cała masa reformatorów --

czy jakkolwiek ich nazwać --

tradycji,

a trend in Islamic thinking.

przodowników w islamskim myśleniu

These were intellectuals or statesmen

byli to intelektualiści, mężowie stanu

XIX a później XX wieku,

of the 19th century, and later, 20th century,

which looked at Europe, basically,

którzy przede wszystkim patrzyli na Europę

and saw that Europe has many things to admire,

i widzieli, że można ją podziwiać za wiele osiągnięć,

like science and technology.

jak nauka, czy technologia.

But not just that; also democracy, parliament,

Ale nie tylko. Godne podziwu są również demokracja, parlament,

idea przedstawicielstwa,

the idea of representation,

the idea of equal citizenship.

idea równości obywatelskiej.

These Muslim thinkers, intellectuals and statesmen of the 19th century,

Ci XIX-wieczni muzułmańscy myśliciele, intelektualiści i politycy

patrzyli na Europę, i widzieli te wszystkie rzeczy.

looked at Europe, saw these things, and said,

Mówili: "Dlaczego my również nie możemy tak żyć?"

"Why don't we have these things?"

Spojrzeli z powrotem na islamską tradycję,

And they looked back at Islamic tradition,

uświadomili sobie problematyczne aspekty,

and saw that there are problematic aspects,

but they're not the core of the religion, so maybe they can be re-understood,

które nie były one fundamentem religii, więc może mogą być jeszcze raz przemyślane,

Koran może być ponownie przeczytany

and the Koran can be reread in the modern world.

we współczesnym świecie.

That trend is generally called Islamic modernism,

Ten ruch

jest ogólnie nazywany islamskim modernizmem,

and it was advanced by intellectuals and statesmen,

i był on rozwijany przez intelektualistów i mężów stanu,

not just as an intellectual idea, though,

nie tylko jako mądra idea,

but also as a political program.

ale również jako program polityczny.

And that's why, actually, in the 19th century,

To właśnie było powodem, dlaczego w XIX wieku,

the Ottoman Empire, which then covered the whole Middle East,

Imperium Osmańskie, które w tamtych czasach obejmowało cały Bliski Wschód,

przeprowadziło wiele ważnych reform --

made very important reforms --

reforms like giving Christians and Jews an equal citizenship status,

jak reforma dająca chrześcijanom i żydom

równy status społeczny,

zaakceptowanie konstytucji.

accepting a constitution,

accepting a representative parliament,

przyjęcie parlamentu z przedstawicielami społeczeństwa,

advancing the idea of freedom of religion.

rozwinięcie idei wolności wyznania.

That's why the Ottoman Empire, in its last decades,

To dlatego Imperium Ostatnie, w swoich ostatnich dekadach

turned into a proto-democracy, a constitutional monarchy,

zamieniło się w proto-demokratyczną

monarchię konstytucyjną.

and freedom was a very important political value at the time.

Wolność była w tamtym czasie bardzo ważną wartością polityczną.

Similarly, in the Arab world,

Podobnie, w arabskim świecie

there was what the great Arab historian Albert Hourani defines

były, jak mówi wielki arabski historyk Albert Hourani --

Lata Wolności.

as the Liberal Age.

He has a book, "Arabic Thought in the Liberal Age,"

Napisał książkę "Myśl arabska w Latach Wolności."

Lata Wolności definiuje

and the Liberal Age, he defines as 19th century and early 20th century.

jako wiek XIX i początek wieku XX.

W znacznej mierze, to był to główny trend

Quite notably, this was the dominant trend in the early 20th century

na początku XX wieku

among Islamic thinkers and statesmen and theologians.

pomiędzy islamskimi myślicielami, politykami, teologami.

But there is a very curious pattern in the rest of the 20th century,

Ale przez resztę XX wieku,

istniał inny, dziwny wzorzec,

because we see a sharp decline in this Islamic modernist line.

ponieważ widzimy ostry spadek

w islamskim dążeniu do nowoczesności.

And in place of that,

I jak na razie,

what happens is that Islamism grows as an ideology which is authoritarian,

islamizm rozrasta się,

jako ideologia, która jest dyktatorska,

which is quite strident,

przenikliwa,

which is quite anti-Western,

nastawiona przeciwko Zachodowi,

oraz która chce ukształtować społeczeństwo

and which wants to shape society based on a utopian vision.

według utopijnej wizji.

So Islamism is the problematic idea

Tak więc islamizm jest kłopotliwą ideą

that really created a lot of problems in the 20th-century Islamic world.

która stworzyła wiele problemów

w świecie islamskim XX wieku.

And even the very extreme forms of Islamism

Bardzo skrajne formy islamizmu

led to terrorism in the name of Islam --

popierają nawet terroryzm w imię islamu --

który moim zdaniem jest praktyką wymierzoną przeciwko islamowi,

which is actually a practice that I think is against Islam,

but some, obviously, extremists, did not think that way.

ale najwidoczniej niektórzy ekstremiści nie myślą w ten sposób.

But there is a curious question:

Powstaje jedno ciekawe pytanie:

If Islamic modernism was so popular in the 19th and early 20th centuries,

Skoro modernizm islamski był tak popularny

na przełomie XIX i XX wieku,

why did Islamism become so popular in the rest of the 20th century?

to dlaczego islamizm stał się tak popularny

przez resztę XX wieku?

Uważam, że to pytanie,

And this is a question, I think, which needs to be discussed carefully.

powinno być ostrożnie przedyskutowane.

In my book, I went into that question as well.

Również w mojej książce zająłem się tym pytaniem.

And actually, you don't need to be a rocket scientist to understand that.

Właściwie nie musisz być nie wiadomo kim, aby to zrozumieć.

Just look at the political history of the 20th century,

Wystarczy, że popatrzysz na historię polityczną 20 wieku,

i widzisz, że wiele rzeczy się zmieniło.

and you see things have changed a lot.

Zmienił się kontekst.

The contexts have changed.

In the 19th century,

W XIX wieku,

when Muslims were looking at Europe as an example,

kiedy muzułmanie brali Europę jako przykład,

they were independent; they were more self-confident.

byli niepodlegli i bardziej pewni siebie.

In the early 20th century, with the fall of the Ottoman Empire,

Na początku XX wieku, wraz z upadkiem Imperium Osmańskiego,

the whole Middle East was colonized.

cały Bliski Wschód został skolonizowany.

And when you have colonialization, what do you have?

A co się dzieje, gdy postępuje kolonizacja?

You have anti-colonialization.

Powstają ruchy jej przeciwne.

So Europe is not just an example now to emulate;

Europa przestała być więc przykładem do naśladowania;

it's an enemy to fight and to resist.

stała się wrogiem, z którym trzeba walczyć i stawiać mu opór.

So there's a very sharp decline in liberal ideas in the Muslim world,

To właśnie był powód gwałtownego spadku

myśli wolnościowych w świecie muzułmańskim,

a to co widzicie, to większa ilość obrony.

and what you see is more of a defensive, rigid, reactionary strain,

surowości, zaciekłego oporu,

which led to Arab socialism, Arab nationalism

który doprowadził Arabię do socjalizmu, do nacjonalizmu

and ultimately to the Islamist ideology.

i ostatecznie do islamistycznej ideologii.

And when the colonial period ended,

Kiedy zakończył się okres kolonialny,

what you had in place of that was generally secular dictators,

w jego miejscu pojawili się

w zasadzie świeccy dyktatorzy,

którzy mówią, że są państwem,

which say they're a country,

but did not bring democracy to the country,

ale nie wprowadzają do niego demokracji,

and established their own dictatorship.

a zamiast tego utwierdzają swoją dyktaturę.

And I think the West, at least some powers in the West,

Uważam, że Zachód, a przynajmniej niektóre siły z Zachodu,

a w szczególności Stany Zjednoczone,

particularly the United States,

made the mistake of supporting those secular dictators,

popełniły błąd, wspierając tych dyktatorów,

thinking that they were more helpful for their interests.

i myśląc, że będą oni bardziej pomocni w ich interesach.

But the fact that those dictators suppressed democracy in their country

A tak naprawdę ci dyktatorzy

usunęli ze swoich państw demokrację,

and suppressed Islamic groups in their country

usunęli grupy islamskie w swoich państwach,

actually made the Islamists much more strident.

a przez to uczynili islamizm bardziej przenikliwym.

W XX wieku,

So in the 20th century,

you had this vicious cycle in the Arab world,

w świecie arabskim istniało błędne koło,

where you have a dictatorship suppressing its own people,

gdzie dyktatura zabraniała wszystkiego swoim obywatelom,

including the Islamic pious,

nawet islamskiej pobożności,

and they're reacting in reactionary ways.

a to powodowało szkodliwą reakcję.

There was one country, though,

Tylko jeden kraj,

which was able to escape or stay away from that vicious cycle.

zdołał się wydostać, lub trzymać się zdala

tego błędnego koła.

And that's the country where I come from, Turkey.

Jest to państwo z którego pochodzę -- Turcja.

Turkey has never been colonized,

Turcja nigdy nie była skolonizowana,

pozostała więc niezależnym krajem po upadku Imperium Osmańskiego.

so it remained as an independent nation after the fall of the Ottoman Empire.

Rzecz ważna do zapamiętania.

That's one thing to remember;

Nie podzielali szumu antykolonialnego,

it did not share the same anti-colonial hype

który istniał w innych krajach tego regionu.

that you can find in some other countries in the region.

Secondly, and most importantly,

Po drugie -- jeszcze bardziej ważne --

Turkey became a democracy

Turcja stała się demokratyczną

earlier than any of the countries we are talking about.

wcześniej, niż każde inne państwo o którym mówimy.

In 1950, Turkey had the first free and fair elections,

W 1950, Turcja miała pierwsze wolne i uczciwe wybory,

które zakończyły autokratyczny, świecki reżim,

which ended the more autocratic secular regime,

which was in the beginning of Turkey.

który trwał od początków Turcji.

And the pious Muslims in Turkey

Pobożni muzułmanie w Turcji

saw that they could change the political system by voting.

zobaczyli, że mogą zmienić system polityczny poprzez głosowanie.

And they realized that democracy is something compatible with Islam,

Zrozumieli również, że demokracja współgra z islamem,

oraz jego wartościami,

compatible with their values,

and they've been supportive of democracy.

i byli dla niej pomocni.

That's an experience

Było to doświadczenie,

that not every other Muslim nation in the Middle East had,

które żadne inne muzułmańskie państwo na Bliskim Wschodzie nie miało,

aż do niedawna.

until very recently.

Secondly, in the past two decades,

Po drugie, przez ostatnie dwie dekady,

thanks to globalization, thanks to the market economy,

dzięki globalizacji, dzięki gospodarce rynkowej,

thanks to the rise of a middle class,

dzięki rozwojowi klasy średniej,

we in Turkey see what I define as a rebirth of Islamic modernism.

obserwujemy w Turcji coś,

co definiuję jako odrodzenie islamskiego modernizmu.

Now, there's the more urban middle-class pious Muslims

Wielu miejskich pobożnych muzułmanów z klasy średniej,

którzy patrzą jeszcze raz na swoją tradycję

who, again, look at their tradition

widzą, że istnieją z nią problemy.

and see that there are some problems in the tradition,

Wiedzą, że muszą być ona zmieniona, przedyskutowana, zreformowana.

and understand that they need to be changed and questioned and reformed.

Z powrotem patrzą na Europę,

And they look at Europe, and see an example, again, to follow.

jako przykład do naśladowania.

They see an example, at least, to take some inspiration from.

A przynajmniej widzą przykład, z którego można czerpać inspirację.

To dlatego proces przyjęcia do UE --

That's why the EU process, Turkey's effort to join the EU,

Turcja stara się o przyjęcie do UE --

jest popierany wewnątrz Turcji

has been supported inside Turkey by the Islamic pious,

przez islamskich wiernych,

while some secular nationalists were against it.

jednak inne świeckie narody są temu przeciwne.

Well, that process has been a little bit blurred

Tak naprawdę proces ten został trochę zamglony

przez fakt, że nie wszyscy Europejczycy są przyjaźnie nastawieni --

by the fact that not all Europeans are that welcoming,

ale to inny temat.

but that's another discussion.

But the pro-EU sentiment in Turkey in the past decade

Ale uczucie proeuropejskie w Turcji przez ostatnią dekadę,

has become almost an Islamic cause and supported by the Islamic liberals

stało się za przyczyną islamu,

i wsparcia przez islamskich liberałów,

and the secular liberals as well, of course.

oraz liberałów świeckich, oczywiście.

And thanks to that,

Dzięki temu,

Turkey has been able to reasonably create a success story

Turcja dostała możliwość, aby tworzyć w pewnym stopniu historię swojego sukcesu,

in which Islam and the most pious understandings of Islam

w której islam i bardziej pobożne zrozumienie islamu

have become part of the democratic game,

stało się częścią demokratycznej gry,

and even contributes to the democratic and economic advance of the country.

a nawet przyczyną dla demokratycznego i ekonomicznego

rozwoju kraju.

And this has been an inspiring example right now

Ta sytuacja stała się inspirującym przykładem

dla niektórych ruchów islamicznych

for some of the Islamic movements

w części krajów świata arabskiego.

or some of the countries in the Arab world.

You must have all seen the Arab Spring,

Na pewno widzieliście Arabską Wiosnę,

which began in Tunis and in Egypt.

która rozpoczęła się w Tunezji i Egipcie.

Arab masses just revolted against their dictators.

Arabskie tłumy

zbuntowały się przeciwko swoim dyktatorom.

They were asking for democracy; they were asking for freedom.

Domagają się demokracji, domagają się wolności.

Nie stali się islamistycznymi potworami,

And they did not turn out to be the Islamist boogeyman

that the dictators were always using to justify their regime.

których dyktatorzy zawsze używali,

aby usprawiedliwić swój reżim.

Mówili: "Chcemy wolności, chcemy demokracji,

They said, "We want freedom; we want democracy.

We are Muslim believers,

jesteśmy wierzącymi muzułmanami,

but we want to be living as free people in free societies."

ale chcemy żyć jako wolni ludzie, w wolnym społeczeństwie."

Przed nimi, oczywiście, długa droga.

Of course, this is a long road.

Demokracja nie jest osiągana z dnia na dzień;

Democracy is not an overnight achievement; it's a process.

to czasochłonny proces.

Ale jest to obiecująca epoka

But this is a promising era in the Muslim world.

w muzułmańskim świecie.

I wierzę w to, że islamski modernizm,

And I believe that the Islamic modernism which began in the 19th century,

który rozpoczął się w XIX wieku,

but which had a setback in the 20th century

ale którego sytuacja pogorszyła się w XX wieku,

z powodu muzułmańskich problemów politycznych,

because of the political troubles of the Muslim world,

odradza się.

is having a rebirth.

Myślę, że głównym przekazem z tego,

And I think the takeaway message from that would be that Islam,

mogłoby być to, że islam,

despite some of the skeptics in the West,

pomimo sceptyków na zachodzie,

has the potential in itself

ma w sobie potencjał

to create its own way to democracy, create its own way to liberalism,

do stworzenia swojej własnej drogi do demokracji, drogi do liberalizmu,

create its own way to freedom.

do stworzenia swojej własnej drogi do wolności.

They just should be allowed to work for that.

Powinno im się tylko na to pozwolić.

Dziękuję.

Thanks so much.

(Applause)

(Brawa)