Allan Adams: The discovery that could rewrite physics

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Els De Keyser

If you look deep into the night sky,

Als je diep in de nachtelijke hemel kijkt,

you see stars,

zie je sterren,

and if you look further, you see more stars,

en als je verder kijkt, zie je meer sterren,

and further, galaxies, and further, more galaxies.

en verder sterrenstelsels en verder meer sterrenstelsels.

But if you keep looking further and further,

Maar als je dan verder en verder blijft kijken,

eventually you see nothing for a long while,

zie je een lange tijd niets,

and then finally you see a faint, fading afterglow,

en dan zie je uiteindelijk een flauw, uitdovend nagloeien.

and it's the afterglow of the Big Bang.

Dat is het nagloeien van de Oerknal.

Now, the Big Bang was an era in the early universe

De Oerknal was een fase in het vroege heelal

when everything we see in the night sky

toen alles wat we zien in de nachtelijke hemel

was condensed into an incredibly small,

gecondenseerd was in een ongelooflijk kleine,

incredibly hot, incredibly roiling mass,

ongelooflijk hete, ongelooflijk kolkende massa,

and from it sprung everything we see.

waaruit alles wat we zien is voortgekomen.

Now, we've mapped that afterglow

We hebben dat nagloeien

with great precision,

met grote precisie in kaart gebracht.

and when I say we, I mean people who aren't me.

Als ik zeg we, bedoel ik andere mensen dan ikzelf.

We've mapped the afterglow

We hebben het nagloeien in kaart gebracht

with spectacular precision,

met spectaculaire precisie.

and one of the shocks about it

Wat ons bijzonder verbaasde,

is that it's almost completely uniform.

is de bijna volledige uniformiteit ervan.

Fourteen billion light years that way

14 miljard lichtjaar naar ginder

and 14 billion light years that way,

en 14 miljard lichtjaar naar de andere kant,

it's the same temperature.

overal vinden we dezelfde temperatuur.

Now it's been 14 billion years

Die Oerknal is al 13 miljard jaar geleden

since that Big Bang,

and so it's got faint and cold.

en is daardoor zwak en koud geworden.

It's now 2.7 degrees.

Hij is nu nog maar 2,7 graden boven het absolute nulpunt.

But it's not exactly 2.7 degrees.

Maar niet precies 2,7 graden.

It's only 2.7 degrees to about

Hij varieert met ongeveer

10 parts in a million.

10 per miljoen.

Over here, it's a little hotter,

Hier is het een beetje warmer,

and over there, it's a little cooler,

en daar een beetje koeler,

and that's incredibly important to everyone in this room,

maar dat is ongelooflijk belangrijk voor ons allemaal.

because where it was a little hotter,

Want waar het een beetje warmer was,

there was a little more stuff,

zat er wat meer materie,

and where there was a little more stuff,

en waar er wat meer materie zat,

we have galaxies and clusters of galaxies

vinden we nu sterrenstelsels en clusters van sterrenstelsels

and superclusters

en superclusters,

and all the structure you see in the cosmos.

elke structuur die je tegenkomt in de kosmos.

And those small, little, inhomogeneities,

En die kleine inhomogeniteiten,

20 parts in a million,

die 20 delen op een miljoen,

those were formed by quantum mechanical wiggles

kwamen van kwantummechanisch gewiebel

in that early universe that were stretched

in dat vroege heelal en werden uitgerekt

across the size of the entire cosmos.

tot de grootte van de gehele kosmos.

That is spectacular,

Dat is spectaculair,

and that's not what they found on Monday;

maar dat is niet wat ze maandag vonden.

what they found on Monday is cooler.

Wat ze maandag vonden, is nog veel cooler.

So here's what they found on Monday:

Hier komt wat ze maandag vonden:

Imagine you take a bell,

stel je een klok voor

and you whack the bell with a hammer.

waar je met een hamer op slaat.

What happens? It rings.

Wat gebeurt er? Ze galmt.

But if you wait, that ringing fades

Maar dat galmen

and fades and fades

vervaagt en vervaagt

until you don't notice it anymore.

tot je het niet meer hoort.

Now, that early universe was incredibly dense,

Het vroege heelal was ongelooflijk dicht,

like a metal, way denser,

als metaal, maar dan nog veel dichter.

and if you hit it, it would ring,

Als je erop sloeg, zou het nagalmen.

but the thing ringing would be

Maar wat zou galmen,

the structure of space-time itself,

zou de structuur van de ruimte-tijd zelf zijn

and the hammer would be quantum mechanics.

en de hamer zou de kwantummechanica zijn.

What they found on Monday

Maandag vonden ze

was evidence of the ringing

bewijs voor de galm

of the space-time of the early universe,

van de ruimte-tijd van het vroege heelal.

what we call gravitational waves

We noemen dat gravitatiegolven

from the fundamental era,

uit het begintijdperk.

and here's how they found it.

Hier komt hoe ze het hebben gevonden.

Those waves have long since faded.

Die golven zijn allang vervaagd.

If you go for a walk,

Als je gaat wandelen,

you don't wiggle.

wiebel je niet.

Those gravitational waves in the structure of space

Die zwaartekrachtgolven in de structuur van de ruimte

are totally invisible for all practical purposes.

zijn totaal onmerkbaar voor alle praktische doeleinden.

But early on, when the universe was making

Maar in het begin, toen het heelal

that last afterglow,

dat nagloeien veroorzaakte,

the gravitational waves

brachten die gravitatiegolven

put little twists in the structure

kleine veranderingen aan in de structuur

of the light that we see.

van het licht dat we zien.

So by looking at the night sky deeper and deeper --

Door dieper en dieper de nachtelijke hemel in te kijken -

in fact, these guys spent three years on the South Pole

deze jongens zaten drie jaar op de Zuidpool

looking straight up through the coldest, clearest,

om recht omhoog te kijken door de koudste, helderste

cleanest air they possibly could find

en schoonste lucht die ze konden vinden.

looking deep into the night sky and studying

Ze keken diep de nacht in en bestudeerden die gloed

that glow and looking for the faint twists

op zoek naar die zwakke veranderingen

which are the symbol, the signal,

die het symbool, het signaal

of gravitational waves,

van gravitatiegolven zijn,

the ringing of the early universe.

de nagalm van het vroege heelal.

And on Monday, they announced

Op maandag kondigden ze aan

that they had found it.

dat ze hem hadden gevonden.

And the thing that's so spectacular about that to me

Wat het voor mij zo spectaculair maakt,

is not just the ringing, though that is awesome.

is niet alleen de nagalm, al is dat al geweldig.

The thing that's totally amazing,

Wat het verbluffend maakt,

the reason I'm on this stage, is because

en de reden is dat ik hier sta,

what that tells us is something deep about the early universe.

is wat het ons vertelt over het vroege heelal.

It tells us that we

Het vertelt ons dat wij

and everything we see around us

en alles om ons heen

are basically one large bubble --

in principe een grote bel zijn -

and this is the idea of inflation—

dat is het idee van inflatie -

one large bubble surrounded by something else.

een grote bel, omringd door iets anders.

This isn't conclusive evidence for inflation,

Dit is geen sluitend bewijs voor de inflatie,

but anything that isn't inflation that explains this

maar iets dat geen inflatie is en dit verklaart, zal er hetzelfde uitzien.

will look the same.

This is a theory, an idea,

Dit is een theorie, een idee

that has been around for a while,

dat al een tijdje opgang maakt.

and we never thought we we'd really see it.

We dachten dat we het nooit zouden zien, en met reden.

For good reasons, we thought we'd never see

We dachten dat we nooit een sluitend bewijs zouden zien, en hier is het.

killer evidence, and this is killer evidence.

But the really crazy idea

Maar het echt gekke idee

is that our bubble is just one bubble

is dat onze bel slechts één bel is

in a much larger, roiling pot of universal stuff.

in een veel grotere, kolkende pot universele materie.

We're never going to see the stuff outside,

Je gaat dat buiten nooit tegenkomen,

but by going to the South Pole and spending three years

maar door naar de Zuidpool te gaan en er drie jaar lang

looking at the detailed structure of the night sky,

naar de details van de nachtelijke hemel te kijken,

we can figure out

kunnen we achterhalen

that we're probably in a universe that looks kind of like that.

dat we waarschijnlijk in een universum zitten dat er een beetje zo uitziet.

And that amazes me.

En dat verbaast me.

Thanks a lot.

Erg bedankt.

(Applause)

(Applaus)