Allan Adams: The discovery that could rewrite physics

Allan Adams: Khám phá có thể khiến ta phải viết lại vật lý

Translator: Bien Nguyen Van Reviewer: Chau Cao

If you look deep into the night sky,

Nếu bạn nhìn kỹ bầu trời ban đêm,

you see stars,

bạn sẽ thấy những vì sao,

and if you look further, you see more stars,

và nếu nhìn xa hơn, bạn sẽ nhìn thấy nhiều sao hơn,

and further, galaxies, and further, more galaxies.

và xa hơn là những thiên hà, xa hơn nữa lại là nhiều thiên hà hơn.

But if you keep looking further and further,

Nhưng nếu tiếp tục nhìn ra xa thật xa nữa,

eventually you see nothing for a long while,

dần dần bạn sẽ chẳng thấy gì trong một lúc nào đó,

and then finally you see a faint, fading afterglow,

và rồi cuối cùng, mọi thứ mờ nhạt, ánh hào quang mờ nhạt dần,

and it's the afterglow of the Big Bang.

và đó là ánh hào quang của Big Bang.

Now, the Big Bang was an era in the early universe

Ngày nay, Big Bang được biết đến như là thời kỳ đầu của vũ trụ,

when everything we see in the night sky

khi mọi thứ ta nhìn thấy trên bầu trời đêm

was condensed into an incredibly small,

tụ lại thành một khối cực kỳ nhỏ,

incredibly hot, incredibly roiling mass,

cực kỳ nóng, cực kỳ đặc,

and from it sprung everything we see.

và cũng từ đó bùng nổ ra tất cả những thứ ta nhìn thấy.

Now, we've mapped that afterglow

Bây giờ, chúng tôi đã phác hoạ được bản đồ của ánh hào quang đó

with great precision,

với độ chính xác cao,

and when I say we, I mean people who aren't me.

và khi nói "chúng tôi". tôi đang nói tới những người khác không phải tôi.

We've mapped the afterglow

Chúng tôi đã vẽ bản đồ của ánh hào quang đó

with spectacular precision,

với độ chính xác ngoạn mục,

and one of the shocks about it

và một tin sốc về nó

is that it's almost completely uniform.

là nó hoàn toàn thống nhất.

Fourteen billion light years that way

14 tỉ năm ánh sáng này

and 14 billion light years that way,

và 14 tỉ năm ánh sáng kia

it's the same temperature.

đều có cùng một nhiệt độ.

Now it's been 14 billion years

Giờ đây, đó là 13 tỉ năm ánh sáng

since that Big Bang,

từ vụ nổ Big Bang đó,

and so it's got faint and cold.

và nó đang nhạt dần và lạnh đi.

It's now 2.7 degrees.

Nó giờ còn 2.7 độ.

But it's not exactly 2.7 degrees.

Nhưng không hẳn chính xác là 2.7 độ.

It's only 2.7 degrees to about

Nó chỉ có 2.7 độ

10 parts in a million.

của mười phần triệu.

Over here, it's a little hotter,

Ở bên này thì nóng hơn một chút,

and over there, it's a little cooler,

còn ở bên này thì lạnh hơn,

and that's incredibly important to everyone in this room,

và đó là điều cực kỳ quan trọng với mọi người ở trong căn phòng này,

because where it was a little hotter,

bởi vì ở nơi mà nhiệt độ nóng hơn,

there was a little more stuff,

sẽ có ít "chất liệu" hơn,

and where there was a little more stuff,

và ở nơi có ít "chất liệu" hơn,

we have galaxies and clusters of galaxies

ta có thiên hà và những dải thiên hà

and superclusters

và các siêu thiên hà

and all the structure you see in the cosmos.

và tất cả các cấu trúc mà bạn nhìn thấy trong vũ trụ.

And those small, little, inhomogeneities,

Và những thứ nhỏ, thật nhỏ, không đồng nhất,

20 parts in a million,

20 phần triệu,

those were formed by quantum mechanical wiggles

được hình thành bởi những rung lắc cơ học lượng tử

in that early universe that were stretched

khi mà vũ trụ sơ khai đang được kéo giãn ra

across the size of the entire cosmos.

trên toàn bộ kích thước của vũ trụ.

That is spectacular,

Điều đó thật ngoạn mục,

and that's not what they found on Monday;

và đó không phải những thứ mà họ tìm thấy vào thứ hai;

what they found on Monday is cooler.

những thứ họ thấy vào thứ hai thì tuyệt hơn.

So here's what they found on Monday:

Và đây là những gì họ thấy vào thứ hai:

Imagine you take a bell,

Hãy tưởng tượng bạn có một cái chuông,

and you whack the bell with a hammer.

và bạn dùng một cái búa gõ vào nó.

What happens? It rings.

Chuyện gì sẽ xảy ra? Nó rung.

But if you wait, that ringing fades

Và nếu bạn chờ thêm một tí, nó rung nhỏ dần,

and fades and fades

nhỏ dần và nhỏ dần,

until you don't notice it anymore.

cho tới khi bạn không còn cảm thấy gì nữa.

Now, that early universe was incredibly dense,

Vũ trụ khi mới được khai sinh như một khối cực kỳ đặc,

like a metal, way denser,

giống như kim loại nhưng đặc hơn rất nhiều,

and if you hit it, it would ring,

và nếu bạn tác động lực vào nó, nó sẽ rung,

but the thing ringing would be

nhưng nó sẽ rung theo

the structure of space-time itself,

cấu trúc của không gian và thời gian của chính nó,

and the hammer would be quantum mechanics.

và cái búa sẽ là vật lý lượng tử.

What they found on Monday

Những gì ta thấy vào thứ hai

was evidence of the ringing

là bằng chứng của sự rung lắc

of the space-time of the early universe,

của không gian - thời gian của vũ trụ khai sinh,

what we call gravitational waves

những gì ta gọi là sóng hấp dẫn

from the fundamental era,

là từ thời mới hình thành,

and here's how they found it.

và đây là cách mà họ tìm thấy nó.

Those waves have long since faded.

Những sóng đó đã nhỏ dần.

If you go for a walk,

Nếu bạn đi bộ,

you don't wiggle.

bạn không lắc lư.

Those gravitational waves in the structure of space

Những sóng hấp dẫn trong cấu trúc của không gian

are totally invisible for all practical purposes.

hoàn toàn vô hình trong thực tế.

But early on, when the universe was making

Nhưng trước đó, khi vũ trụ đang hình thành

that last afterglow,

ánh hào quang cuối cùng đó,

the gravitational waves

những sóng hấp dẫn,

put little twists in the structure

tạo nên những vòng xoắn nhỏ trong cấu trúc ánh sáng

of the light that we see.

mà ta nhìn thấy.

So by looking at the night sky deeper and deeper --

Do đó. khi ta nhìn thật sâu vào bầu trời đêm -

in fact, these guys spent three years on the South Pole

thậm chí có những người đã trải qua 3 năm ở Nam Cực

looking straight up through the coldest, clearest,

nhìn xuyên qua lớp không khí lạnh nhất, trong lành nhất,

cleanest air they possibly could find

sạch nhất mà họ có thể tìm thấy

looking deep into the night sky and studying

nhìn sâu vào bầu trời đêm và học được về

that glow and looking for the faint twists

ánh sáng và tìm kiếm các vòng xoắn yếu ớt

which are the symbol, the signal,

đó là biểu tượng, là tín hiệu

of gravitational waves,

của những đợt sóng hấp dẫn,

the ringing of the early universe.

của sự rung lắc của vũng trụ sơ khai.

And on Monday, they announced

Và vào thứ hai, họ thông báo rằng

that they had found it.

họ đã tìm thấy nó.

And the thing that's so spectacular about that to me

Và điều ngoài sức tưởng tượng của tôi

is not just the ringing, though that is awesome.

không chỉ là sự rung lắc, cho dù nó thật tuyệt vời.

The thing that's totally amazing,

Điều đó vô cùng thú vị,

the reason I'm on this stage, is because

lý do tôi có mặt ở đây, là bởi vì

what that tells us is something deep about the early universe.

những gì sâu xa mà chúng cho chúng ta biết về vũ trụ sơ khai.

It tells us that we

Nó nói với ta rằng

and everything we see around us

chúng ta và mọi thứ chúng ta thấy xung quanh mình

are basically one large bubble --

cơ bản là một quả bong bóng cực kỳ lớn -

and this is the idea of inflation—

và đây là ý tưởng của sự thổi phồng -

one large bubble surrounded by something else.

một quả bong bóng lớn bao quanh bởi một cái gì đó.

This isn't conclusive evidence for inflation,

Và nó không phải là bằng chứng thuyết phục cho sự thổi phồng,

but anything that isn't inflation that explains this

nhưng bất cứ thứ gì không được thổi phồng theo cách giải thích đó

will look the same.

thì đều trông giống nhau

This is a theory, an idea,

Đây là một học thuyết, một ý tưởng,

đã được đưa ra một thời gian,

that has been around for a while,

và ta không bao giờ nghĩ rằng ta thật sự nhìn thấy nó.

and we never thought we we'd really see it.

Vì những lý do tích cực, ta nghĩ rằng ta sẽ không bao giờ thấy được

For good reasons, we thought we'd never see

killer evidence, and this is killer evidence.

những bằng chứng chết người, và đó là những bằng chứng chết người.

But the really crazy idea

Nhưng có một ý tưởng cực kỳ điên rồ

is that our bubble is just one bubble

rằng quả bong bóng của chúng ta chỉ là một quả bong bóng

in a much larger, roiling pot of universal stuff.

trong rất nhiều quả bong bóng lớn hơn trong khối chất liệu của vũ trụ.

We're never going to see the stuff outside,

Ta sẽ không bao giờ thấy được phần bên ngoài của "chất liệu" đó

but by going to the South Pole and spending three years

nhưng ta có thể tới Nam Cực và dành 3 năm

looking at the detailed structure of the night sky,

nhìn vào cấu trúc chi tiết của bầu trời đêm,

we can figure out

ta có thể phát hiện ra rằng

that we're probably in a universe that looks kind of like that.

ta có thể đang ở trong một vũ trụ mà trông có vẻ giống như thế.

And that amazes me.

Và nó làm tôi ngạc nhiên.

Thanks a lot.

Xin cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)