Allan Adams: The discovery that could rewrite physics

Tłumaczenie: Martyna Łukasz Korekta: Mateusz Radziwonowicz

If you look deep into the night sky,

Gdy spojrzycie w nocy na niebo,

you see stars,

zobaczycie gwiazdy.

and if you look further, you see more stars,

Gdy spojrzycie dalej, zobaczycie więcej gwiazd.

and further, galaxies, and further, more galaxies.

Potem galaktyki i jeszcze więcej galaktyk.

But if you keep looking further and further,

Patrząc coraz dalej,

eventually you see nothing for a long while,

przez pewien czas nie będziecie widzieć nic,

and then finally you see a faint, fading afterglow,

a potem ukaże się wam

poświata Wielkiego Wybuchu.

and it's the afterglow of the Big Bang.

Now, the Big Bang was an era in the early universe

Wielki Wybuch to czas w dziejach wszechświata,

when everything we see in the night sky

gdy wszystko, co widzimy na niebie,

was condensed into an incredibly small,

skumulowało się w bardzo małą, niezwykle gorącą

incredibly hot, incredibly roiling mass,

i stłoczoną masę.

and from it sprung everything we see.

Z masy tej zrodziło się wszystko.

Now, we've mapped that afterglow

Zmierzyliśmy poświatę z wielką precyzją.

with great precision,

and when I say we, I mean people who aren't me.

Mówiąc "my", mam na myśli innych.

We've mapped the afterglow

Zmierzyliśmy poświatę nad wyraz precyzyjnie

with spectacular precision,

and one of the shocks about it

i zdziwiła nas

is that it's almost completely uniform.

jej prawie zupełna jednorodność.

Fourteen billion light years that way

14 miliardów lat świetlnych w tę stronę,

and 14 billion light years that way,

14 miliardów lat świetlnych w tamtą stronę,

it's the same temperature.

a temperatura ta sama.

Now it's been 14 billion years

Minęło 14 miliardów lat

since that Big Bang,

od Wielkiego Wybuchu,

and so it's got faint and cold.

więc blask osłabł, a temperatura spadła.

It's now 2.7 degrees.

Wynosi obecnie 2,7 Kelwina,

But it's not exactly 2.7 degrees.

lecz nie dokładnie 2,7 Kelwina.

It's only 2.7 degrees to about

2,7 Kelwina mamy tylko

10 parts in a million.

w dziecięciu przypadkach na milion.

Over here, it's a little hotter,

Tu jest trochę cieplej,

and over there, it's a little cooler,

a tam trochę chłodniej.

and that's incredibly important to everyone in this room,

To niezwykle ważne dla wszystkich tu obecnych,

because where it was a little hotter,

bo w miejscach, gdzie jest trochę cieplej,

there was a little more stuff,

jest trochę więcej materii,

and where there was a little more stuff,

A tam, gdzie jest trochę więcej materii,

we have galaxies and clusters of galaxies

powstają galaktyki i gromady galaktyk,

and superclusters

supergromady

and all the structure you see in the cosmos.

i wszelkie struktury w kosmosie.

And those small, little, inhomogeneities,

Te małe niejednorodności

20 parts in a million,

w 20 przypadkach na milion

those were formed by quantum mechanical wiggles

powstały dzięki kwantowym, mechanicznym drganiom,

in that early universe that were stretched

z okresu młodego Wszechświata,

across the size of the entire cosmos.

które rozciągnęły się do rozmiarów całego kosmosu.

That is spectacular,

To niesamowite,

and that's not what they found on Monday;

ale w poniedziałek odkryto coś innego,

what they found on Monday is cooler.

znacznie ciekawszego.

So here's what they found on Monday:

Oto co odkryto:

Imagine you take a bell,

wyobraźcie sobie, że trzymacie dzwonek.

and you whack the bell with a hammer.

Uderzacie w niego młotkiem

What happens? It rings.

i co się dzieje? Dzwoni.

But if you wait, that ringing fades

Ale po chwili dzwoni coraz słabiej

and fades and fades

i słabiej

until you don't notice it anymore.

i w końcu przestaje.

Now, that early universe was incredibly dense,

Młody wszechświat był niesamowicie gęsty,

like a metal, way denser,

jak metal albo nawet bardziej.

and if you hit it, it would ring,

Gdyby się w niego uderzyło, to by dzwonił.

but the thing ringing would be

Dzwoniłaby struktura czasoprzestrzeni,

the structure of space-time itself,

and the hammer would be quantum mechanics.

a młotkiem byłaby mechanika kwantowa.

What they found on Monday

W poniedziałek znaleziono dowody

was evidence of the ringing

na dzwonienie czasoprzestrzeni na początku wszechświata,

of the space-time of the early universe,

what we call gravitational waves

pod postacią tego, co określamy falami grawitacyjnymi,

from the fundamental era,

z czasów ery fundamentalnej.

and here's how they found it.

Oto jak dokonano odkrycia.

Those waves have long since faded.

Tych fal grawitacyjnych już dawno nie ma.

If you go for a walk,

Gdy idziesz się przejść,

you don't wiggle.

nie wpadasz w drgania.

Those gravitational waves in the structure of space

Fal grawitacyjnych na ziemi

are totally invisible for all practical purposes.

nie widać z przyczyn praktycznych.

But early on, when the universe was making

Ale dawno temu,

gdy powstawała poświata,

that last afterglow,

the gravitational waves

fale grawitacyjne

put little twists in the structure

tworzyły zakrzywienia

of the light that we see.

światła widzialnego.

So by looking at the night sky deeper and deeper --

Patrząc uważnie na nocne niebo,

in fact, these guys spent three years on the South Pole

naukowcy spędzili trzy lata na biegunie południowym.

looking straight up through the coldest, clearest,

Obserwowali niebo przez zimne

i możliwie najczystsze powietrze.

cleanest air they possibly could find

looking deep into the night sky and studying

Patrzyli na nocne niebo i badali poświatę,

that glow and looking for the faint twists

szukali najdrobniejszych drgań,

which are the symbol, the signal,

które świadczą

of gravitational waves,

o występowaniu fal grawitacyjnych,

the ringing of the early universe.

czyli dzwonieniu początków wszechświata.

And on Monday, they announced

W poniedziałek naukowcy ogłosili,

that they had found it.

że znaleźli te drgania.

And the thing that's so spectacular about that to me

Zadziwia mnie nie tylko dzwonienie,

is not just the ringing, though that is awesome.

choć to też jest super.

The thing that's totally amazing,

Najbardziej niesamowita rzecz, powód dla którego tu jestem,

the reason I'm on this stage, is because

what that tells us is something deep about the early universe.

to fakt, jak wiele dowiadujemy się o początkach wszechświata.

It tells us that we

Dowiadujemy się, że my

and everything we see around us

i wszystko co nas otacza

are basically one large bubble --

znajdujemy się w wielkim bąblu,

and this is the idea of inflation—

zgodnie z teorią inflacji kosmologicznej,

one large bubble surrounded by something else.

wielkim bąblu otoczonym czymś innym.

This isn't conclusive evidence for inflation,

To nie jest niezbity dowód na inflację,

but anything that isn't inflation that explains this

ale inne wyjaśnienia tego zjawiska

will look the same.

są bardzo podobne.

This is a theory, an idea,

Ta teoria, idea,

that has been around for a while,

nie jest czymś nowym.

and we never thought we we'd really see it.

Myśleliśmy, że nigdy nie znajdziemy drgań,

For good reasons, we thought we'd never see

że nie znajdziemy niezbitych dowodów.

killer evidence, and this is killer evidence.

A to jest niezbity dowód.

But the really crazy idea

Zwariowanym pomysłem jest to,

is that our bubble is just one bubble

że nasz bąbel to tylko jeden bąbel

in a much larger, roiling pot of universal stuff.

w wielkim, zmąconym kotle uniwersalnej esencji.

We're never going to see the stuff outside,

Nigdy nie zobaczymy treści spoza bąbla,

but by going to the South Pole and spending three years

ale dzięki wyprawie na biegun południowy

looking at the detailed structure of the night sky,

i spędzeniu trzech lat na wnikliwej obserwacji struktury nieba,

we can figure out

możemy dojść do wniosku,

that we're probably in a universe that looks kind of like that.

że nasz wszechświat wygląda mniej więcej tak.

And that amazes me.

I to mnie zadziwia.

Thanks a lot.

Dziękuje bardzo.

(Applause)

(Oklaski)