Allan Adams: The discovery that could rewrite physics

Allan Adams: Fiziği baştan yazabilecek keşif

Çeviri: Sevkan Uzel Gözden geçirme: Berfin Nur Şahin

If you look deep into the night sky,

Gece vakti gökyüzünün derinliklerine bakarsanız

you see stars,

yıldızları görürsünüz.

and if you look further, you see more stars,

Daha öteye bakarsanız, daha çok yıldız görürsünüz.

and further, galaxies, and further, more galaxies.

Daha da ötede gökadalar ve ötelerde daha çok gökada görünür.

But if you keep looking further and further,

Ancak eğer bunların da ötesine bakarsanız,

eventually you see nothing for a long while,

sonunda bir süreliğine hiç bir şey görünmez.

and then finally you see a faint, fading afterglow,

Bunun ardından sonuçta ince ve sönmekte olan bir ışık kalıntısı görürsünüz

and it's the afterglow of the Big Bang.

ki bu Büyük Patlamadan arta kalan ışımadır.

Now, the Big Bang was an era in the early universe

Geceleyin gökte gördüğümüz herşey,

when everything we see in the night sky

evrenin ilk anlarındaki Büyük Patlama evresinde,

was condensed into an incredibly small,

inanılmaz küçük, inanılmaz sıcak

incredibly hot, incredibly roiling mass,

ve bulamaça benzeyen bir kütle durumundaydı

and from it sprung everything we see.

ve gördüğümüz her şey bundan fışkırdı.

Now, we've mapped that afterglow

Artık biz, arta kalan ışımayı

with great precision,

büyük doğrulukla belirlemiş durumdayız.

and when I say we, I mean people who aren't me.

Biz derken, benim dışımdaki insanlardan söz ediyorum.

We've mapped the afterglow

Arta kalan ışımayı müthiş

bir doğrulukla belirledik

with spectacular precision,

and one of the shocks about it

ve şok edici noktalardan biri

is that it's almost completely uniform.

neredeyse tamamen homojen oluşuydu.

Fourteen billion light years that way

Şu yönde 14 milyar ışık yılı boyunca ne kadarsa,

and 14 billion light years that way,

bu yönde de 14 milyar ışık yılı boyunca

it's the same temperature.

aynı sıcaklıkta.

Now it's been 14 billion years

Şu anda, Büyük Patlamanın üstünden

since that Big Bang,

14 milyar yıl geçmiş durumda.

and so it's got faint and cold.

O yüzden zayıf ve soğuk.

It's now 2.7 degrees.

Şu an 2.7 derece.

But it's not exactly 2.7 degrees.

Ama tam olarak 2.7 derece değil.

It's only 2.7 degrees to about

Sadece milyonda 10 kadar bir bölümü

10 parts in a million.

2.7 derece.

Over here, it's a little hotter,

Az beride biraz daha sıcak,

and over there, it's a little cooler,

az ötede biraz daha soğuk.

and that's incredibly important to everyone in this room,

Bu odadaki herkes için bu çok önemli.

because where it was a little hotter,

Çünkü biraz daha sıcak olduğu yerde

there was a little more stuff,

biraz daha fazla şey olur;

and where there was a little more stuff,

biraz daha fazla şeyin olduğu yerde de

we have galaxies and clusters of galaxies

gökadalar, gökada kümeleri,

and superclusters

süper kümeler ve

and all the structure you see in the cosmos.

evrende görülen tüm o yapılar olur.

And those small, little, inhomogeneities,

Bu küçük, minik homojensizlikler,

20 parts in a million,

milyonda 20 kadarlık bölüm,

those were formed by quantum mechanical wiggles

şu anda tüm evren boyutuna genişlemiş olan

in that early universe that were stretched

erken evrendeki kuantum mekaniksel

across the size of the entire cosmos.

titreşimler tarafından biçimlenmiştir.

That is spectacular,

Bu inanılmaz bir şey

and that's not what they found on Monday;

ve Pazartesi günü buldukları bu değildi;

what they found on Monday is cooler.

Pazartesi daha ilgincini buldular.

So here's what they found on Monday:

Pazartesi günü ne bulduklarını anlatayım:

Imagine you take a bell,

Bir çanınız olduğunu varsayın.

and you whack the bell with a hammer.

Çana, çekiçle vuruyorsunuz.

What happens? It rings.

Ne olur? Çan çalar.

But if you wait, that ringing fades

Ama eğer beklerseniz, bu çınlama azalır,

and fades and fades

gitgide azalır ve

until you don't notice it anymore.

sonunda onu duyamaz olursunuz.

Now, that early universe was incredibly dense,

Erken evren inanılmaz bir yoğunluktaydı,

like a metal, way denser,

metal gibiydi, hatta çok daha yoğundu.

and if you hit it, it would ring,

Ona vursaydınız, çınlardı.

but the thing ringing would be

Tabi bu benzetimde çınlama,

the structure of space-time itself,

uzay-zamanın yapısı olurdu ve

and the hammer would be quantum mechanics.

çekiç de kuantum mekaniği.

What they found on Monday

Pazartesi günü buldukları şey,

was evidence of the ringing

erken evrenin uzay-zamanının

of the space-time of the early universe,

çınlamasının kanıtıydı.

what we call gravitational waves

Bunlara, en temel dönemden kalma

from the fundamental era,

kütleçekim dalgaları diyoruz.

and here's how they found it.

Nasıl bulduklarını anlatayım.

Those waves have long since faded.

Bu dalgalar söneli çok uzun süre geçmişti.

If you go for a walk,

Bir yürüyüşe çıktığınızda

you don't wiggle.

titreşmezsiniz.

Those gravitational waves in the structure of space

Uzayın yapısındaki bu kütleçekimsel dalgalar

are totally invisible for all practical purposes.

tüm uygulamalı denemelerde bütünüyle görünmezdir.

But early on, when the universe was making

Ama daha önceleri, evren bu son kalıntıyı

that last afterglow,

oluşturma aşamasındayken,

the gravitational waves

kütleçekim dalgaları,

put little twists in the structure

gördüğümüz ışığın yapısına

küçük girdaplar koydu.

of the light that we see.

So by looking at the night sky deeper and deeper --

Dolayısıyla, gece göğünde daha derinlere bakıp

in fact, these guys spent three years on the South Pole

--aslına bakarsanız bu arkadaşlar bulabilecekleri

looking straight up through the coldest, clearest,

muhtemelen en soğuk, en temiz ve en açık havada,

cleanest air they possibly could find

Güney Kutbunda yukarı bakarak 3 yıl geçirdi--

looking deep into the night sky and studying

gece göğünde derinlere bakıp,

that glow and looking for the faint twists

bu kalan ışımayı inceleyerek,

which are the symbol, the signal,

kütleçekim dalgalarının simgesi ve

of gravitational waves,

sinyali olan bu erken evren

the ringing of the early universe.

çınlamasını aradılar.

And on Monday, they announced

Pazartesi günü de

that they had found it.

bulduklarını duyurdular.

And the thing that's so spectacular about that to me

Çınlama müthiş olsa da,

is not just the ringing, though that is awesome.

beni asıl heyecanlandıran tek şey değil.

The thing that's totally amazing,

Bütünüyle muhteşem olan,

the reason I'm on this stage, is because

bu sahnede bulunmama neden olan şey şu ki,

what that tells us is something deep about the early universe.

bu durum bize erken evrene ilişkin çok derin bir şey söylüyor.

It tells us that we

Söylediği şey,

and everything we see around us

bizim ve çevremizdeki her şeyin

are basically one large bubble --

aslında bir büyük baloncuk olduğu.

and this is the idea of inflation—

Bu genişleme düşüncesidir;

one large bubble surrounded by something else.

başka bir şey tarafından çevrelenmiş bir büyük baloncuk.

This isn't conclusive evidence for inflation,

Bu genişleme için nihai bir kanıt değil,

but anything that isn't inflation that explains this

ancak bunu açıklayan genişleme dışındaki

will look the same.

herhangi bir durum da aynı görünecektir.

This is a theory, an idea,

Bu bir kuram, bir düşünce

that has been around for a while,

ve ne zamandır ortalıktaydı,

and we never thought we we'd really see it.

ama gerçekten görebileceğimizi hiç düşünmüyorduk.

For good reasons, we thought we'd never see

Sağlam nedenlerden dolayı, kesin bir kanıta asla

killer evidence, and this is killer evidence.

erişemeyeceğimizi düşündük, ama bu kesin bir kanıt.

But the really crazy idea

Asıl çılgın düşünce ise, bizim baloncuğumuzun

is that our bubble is just one bubble

evrenin malzemelerin bulunduğu kaptaki

in a much larger, roiling pot of universal stuff.

bir dolu baloncuktan sadece biri olduğu.

We're never going to see the stuff outside,

Dışarıda neler olduğunu asla göremeyeceğiz,

but by going to the South Pole and spending three years

ama Güney Kutbuna gidip, gece göğünün ayrıntılı

looking at the detailed structure of the night sky,

yapısına 3 sene boyunca bakarak,

we can figure out

muhtemelen buna benzeyen bir evrende

that we're probably in a universe that looks kind of like that.

bulunduğumuzu çıkarabiliyoruz.

And that amazes me.

Bu beni çok heyecanlandırıyor.

Thanks a lot.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)