David Sengeh: The sore problem of prosthetic limbs

Translator: sann tint Reviewer: Skylar Swe

I was born and raised in Sierra Leone,

ကျွန်တော်က ဆီရဲရာ လီယွန်းမှာ မွေးဖွားကြီးပြင်းခဲ့တာပါ။

a small and very beautiful country

အနောက်အာဖရိကမှာရှိတဲ့ သေးငယ်ပြီး

in West Africa,

အရမ်းလှပတဲ့ နိူင်ငံတစ်ခုပေါ့။

a country rich both in physical resources

ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အရင်းအမြစ်တွေနဲ့ တီထွင်ဖန်တီးမှုဆိုင်ရာ ပင်ကိုယ်စွမ်းရည်

and creative talent.

နှစ်မျိုးစလုံး ကြွယ်ဝတဲ့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံပါ။

However, Sierra Leone is infamous

ဒါပေမယ့် ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုစာကြာခဲ့ပြီး ရွာလုံးကျွတ်လိုက်ဆိုသလို မီးရှို့ခံခဲ့ရတဲ့

for a decade-long rebel war in the '90s

(၉၀)ခုနှစ်ပ်ိုင်းက ပုန်ကန်စစ်ပွဲကြောင့်

when entire villages were burnt down.

ဆီရဲရာ လီယွန်းဟာ နာမည်ဆိုးနဲ့ ကျော်ကြားနေပါတယ်

An estimated 8,000 men, women and children

ဒီကာလအတွင်းမှာ ခန့်မှန်းခြေ (၈၀၀၀)လောက်ရှိတဲ့ ယောက်ျား၊ မိန်းမ၊ ကလေးတွေဟာ

had their arms and legs amputated during this time.

သူတို့ရဲ့ လက်တွေ၊ခြေထောက်တွေ ဆုံးရှုံးခဲ့ပါတယ်။

As my family and I ran for safety

ကျွန်တော် (၁၂)နှစ်သားအရွယ်မှာ အဲဒီတိုက်ပွဲ တစ်ခုကနေ

when I was about 12 from one of those attacks,

ကျွန်တော်နဲ့ ကျွန်တော့်မိသားစုဟာ ဘေးလွတ်ရာကို ရှောင်ပြေးစဉ်မှာ

I resolved that I would do everything I could

ငါတို့ ကြုံတွေ့ခဲ့တဲ့ အတွေ့အကြုံမျိုး

to ensure that my own children

ငါတို့ရဲ့ကလေးတွေ မကြုံစေဖို့

would not go through the same experiences we had.

ငါလုပ်နိုင်တာမှန်သမျှ လုပ်မယ်လို့ ကျွန်တော် သန္နိဋ္ဌာန်ချလိုက်ပါတယ်။

They would, in fact, be part of a Sierra Leone

အမှန်တကယ်တော့ သူတို့လေးတွေဟာ စစ်ပွဲ နဲ့ ကိုယ်အင်္ဂါဖြတ်တောက်ကုသခြင်းတွေက

where war and amputation

အာဏာရရှိရေးအတွက် နည်းဗျူဟာတစ်ခုမဟုတ်တော့တဲ့ ဆီရဲရာ လီယွန်းရဲ့

were no longer a strategy for gaining power.

အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်

As I watched people who I knew, loved ones,

ကျွန်တော် သိကျွမ်းတဲ့ ၊ချစ်ခင်ရတဲ့ သူတွေ

recover from this devastation,

ဒီဝမ်းနည်းကြေကွဲစရာ အဖြစ်ဆိုးကနေ နာလန်ထူလာတာကို ကြည့်နေမိတဲ့အခိုက်မှာ

one thing that deeply troubled me

ကျွန်တော့်ကို အလွန်အမင်း စိတ်သောကဖြစ်စေတာက

was that many of the amputees in the country

ဒီနိုင်ငံမှာရှိတဲ့ ခြေလက်ဖြတ်တောက်ခံထားရတဲ့သူတွေအများစုဟာ

would not use their prostheses.

ခြေတု၊လက်တုတွေသုံးကြမှာ မဟုတ်ဘူးဆိုတာပါ။

The reason, I would come to find out,

ကျွန်တော်တွေ့တွေ့နေခဲ့တဲ့ အကြောင်းပြချက်ကတော့

was that their prosthetic sockets

သူတို့တွေရဲ့ ခြေတု၊လက်တုစွပ်တဲ့ အံစွပ်တွေက

were painful because they did not fit well.

သိပ်ပြီး ခွင်ကျမဟုတ်တော့ နာကျင်စေတာကြောင့်ပါတဲ့

The prosthetic socket is the part

ခြေတု၊လက်တုစွပ်တဲ့ အံဆိုတာကတော့

in which the amputee inserts their residual limb,

ခြေ၊လက်ဖြတ်ခံထားရသူတွေက သူတို့ရဲ့ကြွင်းကျန်တဲ့ ခြေ၊လက်အင်္ဂါကို ထည့်သွင်းတဲ့ အစိတ်အပိုင်း တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊

and which connects to the prosthetic ankle.

ဒါက ခြေချင်းဝတ်အတုကို ဆက်ပေးထားတာပါ။

Even in the developed world,

ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံတွေမှာတောင်

it takes a period of three weeks to often years

လူနာတစ်ယောက်အတွက် သက်တောင့်သက်သာဖြစ်တဲ့ အံစွပ်တစ်ခုရနိုင်မယ်ဆိုရင်တောင်

for a patient to get a comfortable socket, if ever.

အချိန် (၃)လ ကနေ တစ်ခါတစ်ရံ နှစ်နဲ့ချီပြီး အချိန်ယူရတာမျိုးရှိတွေရှိတတ်တော့ဗျာ။

Prosthetists still use conventional processes

ခြေတု၊လက်တု ပညာရှင်တွေဟာ ကုန်ကြမ်းပစ္စည်း တစ်မျိုးတည်းပါတဲ့

like molding and casting

ခြေ၊လက်အတု အစွပ်တွေကို ဖန်တီးဖို့ ပုံသွင်းခြင်းနဲ့ပုံလောင်းခြင်းတွေမျိုးလို

to create single-material prosthetic sockets.

သမာရိုးကျ နည်းစနစ်တွေကိုပဲ အသုံးပြုနေကြတုန်းပဲလေ။

Such sockets often leave intolerable amounts

ဒီလို အစွပ်မျိုးတွေက မကြာခဏဆိုသလို လူနာရဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါပေါ်ကို

of pressure on the limbs of the patient,

မခံရပ်နိုင်လောက်တဲ့ ဖိအား ပမာဏတွေ ဖြစ်ပေါ်စေတတ်တယ်လေ။

leaving them with pressure sores and blisters.

ဖိမိပြီးတော့ဖြစ်တဲ့ နာကျင်တာတွေ၊ အရည်ကြည်ဖုပေါက်တာတွေ ဖြစ်ကျန်ခဲ့တာပေါ့။

It does not matter

ခြေကျင်းဝတ်အတုဟာ ဘယ်လောက်ပဲ

how powerful your prosthetic ankle is.

အားကောင်းကောင်း အရေးမကြီးပါဘူး။

If your prosthetic socket is uncomfortable,

ခြေတုအစွပ်က သက်တောင့်သက်သာ မဖြစ်ဘူးဆိုရင်တော့

you will not use your leg,

ခြေထောက်ကို သုံးလို့ရမှာ မဟုတ်သလို

and that is just simply unacceptable in our age.

ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့ ခေတ်မှာ လက်ခံနိုင်စရာလည်း မရှိဘူးဆိုရုံပဲပေါ့။

So one day, when I met professor Hugh Herr

ဒီလိုနဲ့ တစ်နေ့မှာ လွန်ခဲ့တဲ့ (၂)နှစ်ခွဲလောက်က

about two and a half years ago,

ပါမောက္ခ ဟာ့(ဂ်) ဟား(ရ်)နဲ့ဆုံမိတုန်းက

and he asked me if I knew how to solve this problem,

သူကျွန်တော့ကို မေးတာက ကျွန်တော် ဒီပြဿနာကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းရမလဲဆိုတာ သိလားတဲ့။

I said, "No, not yet,

ကျွန်တော်က မသိသေးပါဘူးဗျာ၊

but I would love to figure it out."

ဒါပေမဲ့ ဒါကို နည်းလမ်းရှာကြည့်ချင်ပါတယ်လို့ဖြေလိုက်ပါတယ်။

And so, for my Ph.D. at the MIT Media Lab,

ဒီလိုနဲ့ MIT Media Lab မှာ ကျွန်တော့်ရဲ့ ပါရဂူဘွဲ့အတွက်

I designed custom prosthetic sockets

သမာရိုးကျ ခြေတုအစွပ်တွေထက်

quickly and cheaply

ပိုပြီးသက်တောင့်သက်သာဖြစ်တဲ့ စိတ်တိုင်းကျခြေတုစွပ်တွေကို

that are more comfortable

မြန်မြန်ဆန်ဆန် ဈေးသက်သက်သာသာနဲ့

than conventional prostheses.

ပုံစံထုတ်ခဲ့ပါတယ်။

I used magnetic resonance imaging

လူနာရဲ့ကိုယ်ခန္ဓာတည်ဆောက်ပုံသဏ္ဍာန်အမှန်ကို ဖမ်းယူဖို့အတွက်

to capture the actual shape of the patient's anatomy,

သံလိုက် အသံလှိုင်း လှုံ့ဆော်မှုစနစ်ပါတဲ့ ပုံရိပ်ဖမ်းခြင်းကို အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။

then use finite element modeling to better predict

နောက်ပြီးတော့ သာမန် တွန်းအားတွေ အပေါ်မှာ သက်ရောက်နေတဲ့

the internal stresses and strains

ကိုယ်တွင်းပိုင်းဆိုင်ရာ ဖိညှစ်အားနဲ့ ဝန်ပိခြင်းတွေကို ပိုပြီးကောင်းကောင်းမွန်မွန် ကြိုတင်ခန့်မှန်းနိူင်ဖို့အတွက်

on the normal forces,

ကန့်သတ်ထားတဲ့ အစိတ်အပိုင်းဆိုင်ရာ ပုံစံငယ်ပြုလုပ်ခြင်းအတတ်ပညာကို သုံးပါတယ်။

and then create a prosthetic socket for manufacture.

ဒီနောက်မှာတော့ ခြေတုအစွပ်တစ်ခု ထုတ်လုပ်ဖို့အတွက် ဖန်တီးပါတယ်။

We use a 3D printer to create

လူနာရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာတည်ဆောက်မှု အပေါ်ရှိ

a multi-material prosthetic socket

ဖိအားကို လိုအပ်တဲ့ နေရာမှာ သက်သာစေတဲ့

which relieves pressure where needed

ကုန်ကြမ်းမျိုးစုံပါဝင်တဲ့ ခြေတုအစွပ်တစ်ခုကို ဖန်တီးဖို့

on the anatomy of the patient.

သုံးဖက်မြင် ပုံနှိပ် ကိရိယာကို သုံးပါတယ်။

In short, we're using data

တိုတိုပြောရရင် ဆန်းသစ်တဲ့ အစွပ်တွေကို မြန်မြန်ဆန်ဆန်နဲ့

to make novel sockets quickly and cheaply.

ဈေးသက်သက်သာသာနဲ့ ထုတ်လုပ်ဖို့အတွက် ကိန်းဂဏန်းအချက်အလက်တွေကို အသုံးပြုနေပါတယ်။

In a recent trial we just wrapped up

Media Lab မှာ လက်စသတ်ခဲ့တဲ့

at the Media Lab,

တလောက စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုတစ်ခုမှာ

one of our patients, a U.S. veteran

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လူနာတွေထဲက တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့

who has been an amputee for about 20 years

အနှစ်(၂၀)လောက် ခြေတစ်ဖက် ဖြတ်ခံထားရသူ အမေရိကန် စစ်ပြန်ကြီးတစ်ယောက်၊

and worn dozens of legs,

ခြေထောက်အတုတွေ အများကြီးလည်း တပ်ခဲ့ဖူးသူပါ။

said of one of our printed parts,

ကျွန်တော်တို့ ပုံနှိပ်ထုတ်လုပ်ထားတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုနဲ့ပတ်သက်ပြီး သူပြောတာကတော့

"It's so soft, it's like walking on pillows,

" ဒါက အရမ်းကို နူးညံ့တာပဲဗျာ၊ ခေါင်းအုံးတွေပေါ်မှာ လမ်းလျှောက်ရသလိုမျိုးပဲဗျ။

and it's effing sexy."

နောက်ပြီးတော့ သောက်ရမ်းကို မိုက်တယ်ဗျာ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Disability in our age

ကျွန်တော်တို့ခေတ်မှာ မသန်စွမ်းဖြစ်ခြင်းဟာ

should not prevent anyone

ဘယ်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုမှ အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့ ဘဝနေထိုင်မှုမျိုးကနေ

from living meaningful lives.

တားဆီးနေခြင်းမျိုး မဖြစ်သင့်ပါဘူး။

My hope and desire is that the tools and processes

ကျွန်တော့်ရဲ့ မျှော်လင့်ချက်နဲ့ ဆန္ဒကတော့

we develop in our research group

ကျွန်တော်တို့ သုသေသနအဖွဲ့ကနေ တီထွင်ဖန်တီးတဲ့ ကိရိယာတွေနဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေဟာ

can be used to bring highly functional prostheses

စွမ်းဆောင်ရည်မြင့်ကိုယ်အင်္ဂါအတုတွေကို လိုအပ်နေသူတွေအတွက်

to those who need them.

ဖန်တီးဆောင်ကြဉ်းလာဖို့ အသုံးပြုနိုင်ဖို့ပါ

For me, a place to begin healing the souls

ကျွန်တော့်အနေနဲ့တော့ စစ်ပွဲနဲ့ အနာရောဂါ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်

of those affected by war and disease

ထိခိုက်ခံစားကြရသူတွေရဲ့ စိတ်နှလုံးတွေကို စတင် ကုစားဖို့ နေရာတစ်ခုဆိုတာဟာ

is by creating comfortable and affordable interfaces

သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာတွေအတွက် သက်တောင့်သက်သာဖြစ်ပြီး၊ တတ်နိူင်လောက်တဲ့ကြားခံပေါင်းကူးပေးတဲ့ စနစ်တွေ

for their bodies.

ဖန်တီးပေးခြင်းနည်းလမ်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

Whether it's in Sierra Leone or in Boston,

ဆီရဲယာ လီယွန်းပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ဘော့စတန်မှာပဲဖြစ်ဖြစ်ပါ၊

I hope this not only restores

ဒါဟာဆိုရင် သူတို့ရဲ့လူသားဆိုင်ရာစွမ်းပကား အသိတရားကို ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းပေးရုံမကပဲ၊

but indeed transforms their sense of human potential.

အမှန်တကယ်ကို ပြောင်းလဲပေးနိူင်တယ်လို့ ကျွန်တော် မျှော်လင့်ပါတယ်။

Thank you very much.

ကျေးဇူးအများကြီး တင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)