A promising test for pancreatic cancer ... from a teenager | Jack Andraka

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Have you ever experienced a moment in your life

သိပ်နာကျင်၊စိတ်ရှုပ်ထွေးရပြီး

that was so painful and confusing,

သင်လုပ်ချင်တာဆိုလို့

that all you wanted to do

ဒါအားလုံးကို နားလည်ဖို့

was learn as much as you could to make sense of it all?

တတ်နိုင်သမျှ များများသင်ယူဖိုတဲ့ ကာလတစ်ခု ဘဝမှာ ကြုံတွေ့ဖူးလား။

When I was 13, a close family friend who was like an uncle to me

၁၃ နှစ်တုန်းက ကျွန်တော့ ဦးလေးလိုဖြစ် နေတဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ မိသားစုမိတ်ဆွေတစ်ဦးဟာ

passed away from pancreatic cancer.

ပန်ကရိယ ကင်ဆာနဲ့ ကွယ်လွန်ခဲ့ပါတယ်။

When the disease hit so close to home,

ဒီရောဂါက အရင်းအချာမှာ လာဖြစ်တော့

I knew I needed to learn more.

ပိုလေ့လာဖို့လိုတယ်လို့ သိလိုက်တယ်။

So I went online to find answers.

ဒါနဲ့ အဖြေတွေရှာဖို့ အွန်လိုင်းတက်ခဲ့တယ်။

Using the Internet, I found a variety of statistics on pancreatic cancer,

အင်တာနက်သုံးရင်း ပန်ကရိယ ကင်ဆာအကြောင်း စာရင်းအင်းအစုံကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်၊

and what I had found shocked me.

ကျွန်တော့ကို လန့်သွားစေတဲ့ တွေ့ရှိမှုက

Over 85 percent of all pancreatic cancers are diagnosed late,

ပန်ကရိယ ကင်ဆာအားလုံးရဲ့ ၈၅ ရာခိုင်နှုန်း ကျော်ဟာ အချိန်နှောင်းမှ ရှာဖွေတွေ့ရှိတာပါ၊

when someone has less than a two percent chance of survival.

လူတစ်ဦးမှာ ရှင်ကျန်ခွင့် နှစ်ရာခိုင်နှုန်းထက်ပိုနည်းတဲ့အခါမှာပါ။

Why are we so bad at detecting pancreatic cancer?

ဘာကြောင့် ပန်ကရိယ ကင်ဆာကိုရှာဖွေရာမှာ ဒီလောက် ခက်ခဲတာလဲ။

The reason?

အကြောင်းရင်းက ဘာများလဲ။

Today's current "modern" medicine is a 60-year-old technique.

ဒီနေ့ လက်ရှိ "ခေတ်မီ" ဆေးဝါးဟာ နှစ် ၆၀ သက်တမ်း နည်းစနစ်တစ်ခုပါ။

That's older than my dad.

ဒါက ကျွန်တော့အဖေထက် အသက်ပိုကြီးတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But also, it's extremely expensive, costing 800 dollars per test,

ဒါပေမဲ့ စျေးလည်း အင်မတန်ကြီးတယ်၊ စမ်းသပ်မှုတစ်ခုအတွက် ဒေါ်လာ ၈၀၀ ကုန်ကျတယ်။

and it's grossly inaccurate, missing 30 percent of all pancreatic cancers.

အလွန်အကျွံ မတိကျဘူး၊ ပန်ကရိယ ကင်ဆာ အားလုံးရဲ့၃၀ ရာခိုင်နှုန်းက လွဲနေတယ်။

Your doctor would have to be ridiculously suspicious that you have the cancer

သင့်ဆရာဝန်ဟာ သင့်ကို စမ်းသပ်မှုလုပ်ဖို့ သင့်မှာ ကင်ဆာရှိတာကို

in order to give you this test.

မတော်မတရားကြီးကို သံသယရှိနေမယ်။

Learning this, I knew there had to be a better way.

ဒါကိုသိရပြီး ပိုကောင်းတဲ့နည်းလမ်းတစ်ခု ရှိဖို့လိုတာ သိခဲ့တယ်။

So, I set up scientific criteria

ဒါနဲ့ သိပ္ပံနည်းကျ စံတစ်ခု ဆင်လိုက်တယ်။

as to what a sensor would have to look like

ပန်ကရိယ ကင်ဆာကို ထိရောက်စွာ ရှာဖွေဖို့

in order to effectively diagnose pancreatic cancer.

ဘယ်အာရုံခံပုံပေါက်ဖို့လိုမယ်ဆိုတာ အတွက်ပါ။

The sensor would have to be:

အာရုံခံဖြစ်ဖို့လိုမှာက

inexpensive, rapid, simple, sensitive,

စျေးမကြီးတဲ့၊ မြန်ဆန်တဲ့ရိုးစင်းတဲ့ အနုစိတ်တိုင်းနိုင်တဲ့

selective, and minimally invasive.

စိစစ်နိုင်ပြီး အနည်းဆုံး ထိုးဖောက်ပြန့်နှံ့တာမျိုးပါ။

Now, there's a reason why this test hasn't been updated in over six decades.

ဘာလို့ ဒီစမ်းသပ်မှုဟာ နှစ်ခြောက်ဆယ်ကျော် မမွမ်းမံတဲ့အကြောင်းပြချက်တစ်ခုရှိတယ်။

And that's because when we're looking for pancreatic cancer,

ဒါကတော့ ပန်ကရိယ ကင်ဆာကို ရှာဖွေတဲ့အခါ

we're looking at your bloodstream,

လည်ပတ်နေတဲ့ သွေးကိုကြည့်တာကြောင့်ပါ

which is already abundant in all these tons and tons of protein,

ဒါက တန်ချီ ရှိနေပြီးဖြစ်တဲ့ များပြားလှတဲ့ ပရိုတင်းပါ၊

and you're looking for this miniscule difference in this tiny amount of protein.

ပရိုတင်းရဲ့ သေးငယ်တဲ့ ပမာဏထဲက ဒီအသေးစား ခြားနားမှုကို ရှာနေတာပါ။

Just this one protein.

ဒီပရိုတင်းတစ်ခုတည်းပါ။

That's next to impossible.

ဒါက မဖြစ်နိုင်သလောက်နီးနီးပါ။

However, undeterred due to my teenage optimism --

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော့ရဲ့ ဆယ်ကော်သက် အကောင်းမြင်မှုကြောင့် မဖြုံပါဘူး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

I went online to a teenager's two best friends, Google and Wikipedia.

ဆယ်ကျော်သက်ရဲ့ အခင်ဆုံးသူငယ်ချင်းနှစ်ယောက် Google နဲ့ Wikipedia ဆီ သွားခဲ့တယ်။

I got everything for my homework from those two sources.

ဒီရင်းမြစ်နှစ်ခုကနေ ကျွန်တော့ အိမ်စာအတွက် အကုန်ရခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And what I had found was an article

ကျွန်တော်တွေ့ရှိတာက ပန်ကရိယ ကင်ဆာဖြစ်တဲ့အခါ

that listed a database of over 8,000 different proteins

တွေ့ရတဲ့ ပရိုတင်းအမျိုး ၈၀၀၀ကျော်ရဲ့ အချက်အလက်တွေကို

that are found when you have pancreatic cancer.

စာရင်းပြုစုထားတဲ့ ဆောင်းပါးတစ်စောင်ပါ။

So, I decided to go and make it my new mission

ဒါနဲ့ သွားပြီး ဒီပရိုတင်းအားလုံးကို ရှာကြည့်ဖို့ ဒါကိုကျွန်တော့ရဲ့

to go through all these proteins,

အထူးတာဝန်သစ် ဖန်တီးဖို့ ဆုံးဖြတ်ပြီး

and see which ones could serve as a bio-marker for pancreatic cancer.

ပန်ကရိယ ကင်ဆာအတွက် ဇီဝ အမှတ်အသား အဖြစ် ဘယ်ဟာက အသုံ;ကျမလဲ ကြည့်တယ်။

And to make it a bit simpler for myself,

ကိုယ်တိုင်အတွက် နည်းနည်း ပိုရှင်းအောင်လုပ်ဖို့

I decided to map out scientific criteria, and here it is.

သိပ္ပံနည်းကျ စံကို ပုံစံထုတ်ဖို့ ဆုံဖြတ်ခဲ့တယ်၊ ဒီမှာပါ။

Essentially, first, the protein would have to be found in all pancreatic cancers,

နောက်ဆုံးတော့ ပထမ ပရိုတင်းဟာ ပန်ကရိယ ကင်ဆာအားလုံးမှာ တွေ့ရလိမ့်မယ်။

at high levels in the bloodstream,

လည်ပတ်တဲ့သွေးထဲက မြင့်တဲ့အဆင့်တွေမှာ

in the earliest stages, but also only in cancer.

အစောဆုံး အဆင့်တွေဆိုပေမဲ့ ကင်ဆာမှာလည်းပဲရှိတာပါ။

And so I'm just plugging and chugging through this gargantuan task,

ဒါနဲ့ ဒီဧရာမ တာဝန်ကြီးကနေ တကုတ်ကုတ်နဲ့ လုပ်နေခဲ့တာပေါ့၊

and finally, on the 4,000th try,

နောက်ဆုံး အကြိမ် ၄၀၀၀ မြောက်စမ်းသပ်မှုမှာ၊

when I'm close to losing my sanity,

ရူးမတတ်ဖြစ်လုလုအချိန်မှာ

I find the protein.

ပရိုတင်းကို တွေ့တယ်။

And the name of the protein I'd located was called mesothelin,

ကျွန်တော် ရှာတွေ့ခဲ့တဲ့ ပရိုတင်းအမည်ကို mesothelin လို့ခေါ်ပါတယ်။

and it's just your ordinary, run-of-the-mill type protein,

ဒါက သင့်ရဲ့ သာမန် သာမည ပရိုတင်းအမျိုးအစားပါ၊

unless, of course, you have pancreatic, ovarian or lung cancer,

တကယ်က သင့်မှာ ပန်ကရိယ၊ သားအိမ် (သို့) အဆုတ်ကင်ဆာမရှိရင်ပေါ့၊

in which case it's found at these very high levels in your bloodstream.

ဒီကိစ္စမှာ လည်ပတ်နေတဲ့သွေးထဲက အလွန်မြင့်တဲ့ အဆင့်တွေမှာတွေ့နိုင်တာပါ။

But also, the key is that it's found in the earliest stages of the disease,

ဒါပေမဲ့ အဓိကက ရောဂါရဲ အစောဆုံး အဆင့်တွေမှာ တွေ့ရသေးတယ်ဆိုတာပါ၊

when someone has close to 100 percent chance of survival.

လူတစ်ယောက် ရာနှုန်းပြည့်နီးပါး ရှင်ကျန်ခွင့်ရှိတဲ့အခါပါ။

So now that I'd found a reliable protein I could detect,

ဒီတော့ ကျွန်တော်ရှာဖွေနိုင်တဲ့ စိတ်ချရတဲ့ ပရိုတင်းတစ်ခုတွေ့ခဲ့တာပေါ့၊

I then shifted my focus to actually detecting that protein,

ဒီနောက် အာရုံစိုက်မှုကို တကယ်ရှာတဲ့ ပရိုတင်းဆီ ပြောင်းခဲ့တယ်။

and thus, pancreatic cancer.

ဒီလိုနဲ့ ပန်ကရိယ ကင်ဆာဆီပါ၊

Now, my breakthrough came in a very unlikely place,

အခု ကျွန်တော့ တီထွင်မှုက သိပ်မဖြစ်နိုင်နေရာတစ်ခုမှာ ရောက်ခဲ့တယ်

possibly the most unlikely place for innovation --

ဆန်းသစ်မှုအတွက် မဖြစ်နိုင်ဆုံး နေရာတစ်ခုဖြစ်လောက်တာပါ။

my high school biology class, the absolute stifler of innovation.

ကျွန်တော့ရဲ့ အထက်တန်း ဇီဝဗေဒအတန်း၊ ဆန်းသစ်မှုရဲ့ လုံးဝ မွန်းကျပ်စေတာလေ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

And I had snuck in this article on these things called carbon nanotubes,

ဒီကာဘွန် နာနိုကျု့ဘ်လို့ခေါ်တာတွေအကြောင်း ဒီဆောင်းပါးမှာ ပိတ်မိနေခဲ့တယ်။

and that's just a long, thin pipe of carbon

ဒါက ရှည်ရှည်၊ ပါးပါး ကာဗွန်ပိုက်တစ်ခုပါ။

that's an atom thick, and one 50,000th the diameter of your hair.

ဒါက အက်တမ်တစ်ခု၊ အထူက ဆံပင်အချင်းရဲ့ ၅၀၀၀၀ ပုံ ၁ ပုံပါ။

And despite their extremely small sizes,

အလွန်အမင်းသေးတဲ့ အရွယ်တွေ ဖြစ်ပေမဲ့

they have these incredible properties.

ဒီမယုံနိုင်စရာ ဂုဏ်သတ္တိတွေရှိတယ်။

They're kind of like the superheroes of material science.

ဒါတွေဟာ ရုပ်ဝတ္ထု သိပ္ပံပညာရဲ့ အာဂသူရဲကောင်းတွေလိုပါပဲ။

And while I was sneakily reading this article under my desk in my biology class,

ကျွန်တော့ရဲ့ဇီဝဗေဒ အတန်းက ခုံအောက်မှာ ဒီဆောင်းပါးကို ခိုးကြောင်ခိုးဝှက်နေပေမဲ့

we were supposed to be paying attention to these other kind of cool molecules,

ပဋိပစ္စည်းတွေလို့ခေါ်တဲ့ အခြား မော်လီးကျူးတွေကို

called antibodies.

အာရုံစိုက်နေသင့်တာပါ။

And these are pretty cool because they only react

ဒါတွေက အတော်မိုက်တာက ၎င်းတို့ဟာ သီးခြားပရိုတင်း

with one specific protein,

တစ်ခုနဲ့သာ ဓာတ်ပြုပေမဲ့

but they're not nearly as interesting as carbon nanotubes.

ကာဗွန်န်နာနိုကျု့ဘ်တွေနီးပါး စိတ်ဝင်စားစရာမကောင်းလို့ပါ။

And so then, I was sitting in class, and suddenly it hit me:

ဒါနဲ့ နောက်တော့ အတန်းထဲမှာထိုင်နေရင်း ရုတ်တရက် သတိရသွားတယ်၊

I could combine what I was reading about, carbon nanotubes,

ကျွန်တော်ဖတ်နေတဲ့ ကာဗွန် နာနိုကျု့ဘ်အကြောင်းကို

with what I was supposed to be thinking about, antibodies.

ကျွန်တော်တွေးနေသင့်တဲ့ ပဋိပစ္စည်းတွေနဲ့ ပေါင်းစပ်နိုင်တာပဲပေါ့။

Essentially, I could weave a bunch of these antibodies

အခြေခံက ဒီပဋိပစ္စည်း အတွဲကို ကာဗွန် နာနိုကျု့ဘ်တွေရဲ့

into a network of carbon nanotubes,

ကွန်ရက်အဖြစ် ရက်လုပ်နိုင်ခဲ့တယ်၊

such that you have a network that only reacts with one protein,

ဥပမာ ပရိုတင်းတစ်ခုနဲ့သာ ဓာတ်ပြုတဲ့ ကွန်ရက်တစ်ခုရှိပြီး

but also, due to the properties of these nanotubes,

ဒါ့အပြင် ဒီနာနိုကျု့ဘ်တွေရဲ့ ဂုဏ်သတ္တိတွေကြောင့်

it will change its electrical properties,

ပရိုတင်းရှိမှု ပမာဏကို အခြေခံပြီး ၎င်းရဲ့

based on the amount of protein present.

လျှပ်စစ်ဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိတွေ ပြောင်းမှာပါ။

However, there's a catch.

ဒါပေမဲ့ မြှပ်ကွက်တစ်ခုရှိတယ်။

These networks of carbon nanotubes are extremely flimsy.

ဒီနာနိုကျု့ဘ်တွေရဲ့ ကွန်ရက်တွေဟာ အင်မတန်ကို မခိုင့်တခိုင်ပါ။

And since they're so delicate, they need to be supported.

တော်တော်ချည့်နဲ့တာကြောင့် ထောက်ကန်ပေးဖို့လိုတယ်။

So that's why I chose to use paper.

ဒါနဲ့ အသုံးပြုဖို့ စက္ကူကိုရွေးတယ်။

Making a cancer sensor out of paper is about as simple

ကင်ဆာ အာရုံခံကို စက္ကူကနေလုပ်တာက ကျွန်တော်ကြိုက်တဲ့

as making chocolate chip cookies, which I love.

ချောကလက်တွေ၊ ကွတ်ကီးတွေကိုလုပ်ရတာလို ရိုးပါတယ်။

(Laughs)

(ရယ်သံများ)

You start with some water, pour in some nanotubes,

ရေနဲ့ စလိုက်တယ်၊ နာနိုကျု့ဘ်တွေထဲ လောင်းချ၊

add antibodies, mix it up, take some paper, dip it, dry it,

ပဋိပစ္စည်းတွေထည့်၊ ဒါကို ရော၊စက္ကူကိုယူ၊ နှစ်လိုက်၊ ဒါကို အခြောက်ခံလိုက်တယ်၊

and you can detect cancer.

ကင်ဆာကို ရှာနိုင်ပြီလေ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Then, suddenly, a thought occurred

ဒီနောက် ရုတ်တရက် အတွေးတစ်ခု ဖြစ်လာတာက

that kind of put a blemish on my amazing plan here.

ဒါက ကျွန်တော့ရဲ့ ဟောဒီက အံ့သြစရာ အစီအစဉ်မှာ အစွန်းအထင်းတစ်ခု ထင်တာမျိုးပါ။

I can't really do cancer research on my kitchen countertop.

ကျွန်တော့ မီးဖိုချောင် စားပွဲပေါ်မှာ ကင်ဆာသုတသန လုပ်လို့မရဘူး။

My mom wouldn't really like that.

အမေက ဒါကိုကြိုက်မှာမဟုတ်ဘူး။

So instead, I decided to go for a lab.

ဒီတော့ ဒီအစား စမ်းသပ်ခန်းတစ်ခုကို သွားဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

So I typed up a budget, a materials list, a timeline, and a procedure,

ဒါကြောင့် ကုန်ကျစရိတ်၊ ပစ္စည်းစာရင်း၊ ကာလစဉ်နဲ့၊ လုပ်ငန်းစဉ်ကို စာရိုက်ပြီး

and I emailed it to 200 different professors

Johns Hopkins University၊ National Institutes of Health

at Johns Hopkins University and the National Institutes of Health --

တို့မှာရှိတဲ့ မတူတဲ့ ပါမောက္ခ ၂၀၀ ဆီ အီးမေးလ်ပို့ခဲ့တယ်၊

essentially, anyone that had anything to do with pancreatic cancer.

အဓိကကတော့ ပန်ကရိယ ကင်ဆာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တစ်ခုခုလုပ်ခဲ့တဲ့ တစ်ဦးဦးပါ၊

I sat back waiting for these positive emails to be pouring in,

အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အီးမေးလ်တွေ လှိမ့်ဝင်လာမှာ ထိုင်စောင့်နေတာပေါ့။

saying, "You're a genius! You're going to save us all!"

"မင်းက ဉာဏ်ကြီးရှင်ပဲကွ၊ ငါတို့အားလုံးကို ကယ်တင်တော့မှာပဲ"

And --

ဒါနဲ့...

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Then reality took hold, and over the course of a month,

ဒိနောက် အမှန်တရားက တင်းခံနေပြီး တစ်လတာကာလမှာ

I got 199 rejections out of those 200 emails.

အီးမေးလ် ၂၀၀ ထဲက ငြင်းစာ ၁၉၉ စောင်ရခဲ့တယ်။

One professor even went through my entire procedure,

ပါမောက္ခတစ်ယောက်က လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုလုံးတောင်ကြည့်ခဲ့တယ်

painstakingly -- I'm not really sure where he got all this time --

အပတ်တကုတ်နဲ့ပါ၊ သူဒီလောက် အချိန်ရဲ့လား ကျွန်တော် မသေချာဘူး။

and he went through and said why each and every step

သူကြည့်ပြီး ပြောတာက ဘာလို့ အဆင့်တိုင်းဟာ ကျွန်တော်လုပ်ခဲ့သမျှမှာ

was like the worst mistake I could ever make.

အမှားဆုံးလို ဖြစ်တာလဲတဲ့။

Clearly, the professors did not have as high of an opinion of my work as I did.

ရှင်းနေတာက ပါမောက္ခတွေဟာ ကျွန်တော့အလုပ်ကို ကျွန်တော့လောက်အထင်မကြီးခဲ့တာပါ။

However, there is a silver lining.

ဒါပေမဲ့ ငွေရောင် အနားကွပ်တစ်ခုရှိခဲ့တယ်။

One professor said, "Maybe I might be able to help you, kid."

ပါမောက္ခတစ်ယောက် ပြောတာက "ကလေး မင်းကို ငါကူညီပေးနိုင်လောက်တယ်။"

So, I went in that direction.

ဒါနဲ အဲဒီဘက်ကို သွားလိုက်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

As you can never say no to a kid.

ကလေးတစ်ယောက်ကို ငြင်းလို့မှမရတာကိုး။

And so then, three months later,

ဒီလိုနဲ့ နောက်သုံးလအကြာမှာ

I finally nailed down a harsh deadline with this guy,

နောက်ဆုံးဒီလူနဲ့ ရက်စက်တဲ့ နောက်ဆုံးအချိန်ကို သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။

and I get into his lab, I get all excited, and then I sit down,

သူ့လက်တွေခန်းထဲ ဝင်ခဲ့တယ်၊ ကျွန်တော် စိတ်လှုပ်ရှားခဲ့ပြီး ထိုင်တယ်။

I start opening my mouth and talking,

ပါးစပ်စဖွင့်ပြီး ပြောနေခဲ့တယ်၊

and five seconds later, he calls in another Ph.D.

နောက် ငါးစက္ကန့်အကြာမှာ အခြားပါရဂူကို ခေါ်လိုက်တယ်။

Ph.D.s just flock into this little room,

ပါရဂူတွေ ဒီအခန်းလေးထဲကို အုံလာပြီး

and they're just firing these questions at me,

ဒီမေးခွန်းတွေ ကျွန်တော့ကို မေးနေခဲ့တယ်၊

and by the end, I kind of felt like I was in a clown car.

မဆုံးခင်တော့ ကျွန်တော်ဟာ လူရွှင်တော် ကားထဲမှာရောက်နေသလိုပဲ

There were 20 Ph.D.s, plus me and the professor

ပါရဂူ အယောက် ၂၀၊ ပြီးတော့ ကျွန်တော်နဲ့ ပါမောက္ခ

crammed into this tiny office space,

ဒီရုံးခန်းလေးထဲမှာ ပြွတ်သိပ်နေတာပေါ့၊

with them firing these rapid-fire questions at me,

သူတို့က ကျွန်တော့ကို မေးခွန်းတွေ တရစပ်မေးနေတယ်၊

trying to sink my procedure.

လုပ်ငန်းစဉ်ကို ဒုက္ခပေးဖို့ ကြိုးစားနေတာပါ

How unlikely is that? I mean, pshhh.

မဖြစ်နိုင်လောက်လိုက်တာ၊ ဆိုလိုတာက ဖွတ်ချီး

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

However, subjecting myself to that interrogation --

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်တိုင် ဒီစစ်မေးမှုတာကိုခံရင်း

I answered all their questions, and I guessed on quite a few

သူတို့ရဲ့ မေးခွန်းအားလုံးကိုဖြေခဲ့ပြီး တော်တော် မှန်းဆခဲ့ရပေမဲ့

but I got them right --

အမှန်ရခဲ့ပါတယ်။

and I finally landed the lab space I needed.

နောက်ဆုံး ကျွန်တော်လိုအပ်တဲ့ လက်တွေ့ခန်းနေရာကို ရောက်ခဲ့တယ်။

But it was shortly afterwards that I discovered my once brilliant procedure

ဒါပေမဲ့ ဒီအထဲမှာ အပေါက် တစ်သန်းရှိသလို ရှိတဲ့ ကျွန်တော့ရဲ့အလွန်ကောင်းတဲ့

had something like a million holes in it,

လုပ်ငန်းစဉ်ကိုတွေ့ပြီး မကြာခင်မှာပဲ

and over the course of seven months,

ခုနှစ်လတာ ကာလအကြာ

I painstakingly filled each and every one of those holes.

ဒီအပေါက်တွေထဲက တစ်ခုစီတိုင်းကို ဒုက္ခခံကာ ဖြည့်ခဲ့တယ်။

The result?

ရလဒ်လား။

One small paper sensor that costs three cents and takes five minutes to run.

သုံးဆင့်ကုန်ကျပြီး လုပ်ဆောင်ဖို့ ငါးမိနစ်ကြာတဲ့ စက္ကူအာရုံခံလေးတစ်ခုပါ။

This makes it 168 times faster,

ဒါက ၁၆၈ ဆ ပိုမြန်စေပြီး

over 26,000 times less expensive,

အဆပေါင်း ၂၆၀၀၀ ကျော် စျေးသက်သာကာ

and over 400 times more sensitive than our current standard

ပန်ကရိယ ကင်ဆာ ရှာဖွေရေးအတွက် လက်ရှိ စံချိန်ထက် အဆ ၄၀၀ ကျော်

for pancreatic cancer detection.

ပိုပြီး အနုစိတ်တိုင်နိုင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

One of the best parts of the sensor, though,

ဒါပေမဲ့ ဒီအာရုံခံရဲ့ အကောင်းဆုံး အပိုင်းတစ်ခုက

is that it has close to 100 percent accuracy,

ရာနှုန်နီးပါး တိကျမှုရှိပြီး

and can detect the cancer in the earliest stages,

ကင်ဆာကို အစောဆုံး အဆင့်တွေမှာ သိရှိနိုင်ပါတယ်၊

when someone has close to 100 percent chance of survival.

လူတစ်ယောက်ဟာ ရာနှုန်းပြည့်နီးပါး ရှင်ကျန်ခွင့်ရှိတဲ့အခါပါ

And so in the next two to five years,

ဒီလိုနဲ့ နောက် နှစ်နှစ်ကနေ ငါးနှစ်အတွင်း

this sensor could potentially lift the pancreatic cancer survival rates

ဒီအာရုံခံက ပန်ကရိယ ကင်ဆာ ရှင်ကျန်မှု နှုန်းကို

from a dismal 5.5 percent to close to 100 percent,

ဒဿမ ၅.၅ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ရာနှုန်းပြည့်နီး ပါး မြှင်တင်ပေးနိုင်ဖို့ အလားအလာရှိပါတယ်။

and it would do similar for ovarian and lung cancer.

သားအိမ်နဲ့ အဆုတ် ကင်ဆာအတွက်လည်း အလားတူဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

But it wouldn't stop there.

ဒါပေမဲ့ ဒီမှာ ရပ်သွားမှာမဟုတ်ပါဘူး။

By switching out that antibody,

ဒီပဋိပစ္စည်းကို ပြောင်းလိုက်ခြင်းက

you can look at a different protein, thus, a different disease --

မတူတဲ့ ပရိုတင်းတစ်ခု၊ ဒီလို ရောဂါတစ်ခုကို ကြည့်နိုင်တာပါ။

potentially any disease in the entire world.

တစ်ကမ္ဘာလုံး အလားအလာရှိတဲ့ ရောဂါမှန်သမျှပါ။

So that ranges from heart disease, to malaria, HIV, AIDS,

ဒီတော့ ဒါက နှလုံးရောဂါကနေ ငှက်ဖျား၊ HIV၊ AIDS အထိပါပြီး

as well as other forms of cancer -- anything.

ကင်ဆာရဲ့ အခြားပုံစံမှန်သမျှရောပါ။

And so, hopefully one day,

ဒီလိုနဲ့ မှန်းခြေအားဖြင့် တစ်နေ့မှာ

we can all have that one extra uncle,

အားလုံးမှာ အပို ဦးလေးတစ်ယောက်၊ အမေတစ်ယောက်၊

that one mother, that one brother, sister,

အကိုတစ်ယောက်၊ ညီမတစ်ယောက်နိုင်ပါတယ်။

we can have that one more family member to love.

ချစ်ရမယ့် နောက် မိသားစုဝင်တစ်ယောက် ရှိနိုင်တယ်။

And that our hearts will be rid of that one disease burden

ကျွန်တော်တို့ နှလုံးသားတွေဟာ ပန်ကရိယ၊ သားအိမ်နဲ့ အဆုတ် ကင်ဆာနဲ့

that comes from pancreatic, ovarian and lung cancer,

အလားအလာရှိတဲ့ ရောဂါမှန်သမျှ ကနေလာတဲ့ ရောဂါဝန်ထုပ်တစ်ခုကို

and potentially any disease.

ရှင်းထုတ်ပေးလိမ့်မယ်။

But through the Internet, anything is possible.

ဒါပေမဲ့ အင်တာနက်ကနေ အရာတိုင်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

Theories can be shared,

အယူအဆတွေကို မျှဝေနိုင်ပြီး

and you don't have to be a professor with multiple degrees

သင့်စိတ်ကူးတွေကို တန်ဖိုးထားခံရဖို့ ဘွဲ့ပေါင်းစုံနဲ့

to have your ideas valued.

ပါမောက္ခတစ်ဦး ဖြစ်စရာမလိုပါဘူး။

It's a neutral space, where what you look like, age or gender --

ဒါက ကြားနေ နယ်ပယ်တစ်ခုပါ၊ သင် ဘယ်ပုံပေါက်တာ၊ အသက်၊

it doesn't matter.

လိင်ဆိုတာက အရေးမကြီးပါ။

It's just your ideas that count.

အရေးပါတာက စိတ်ကူးတွေပါ။

For me, it's all about looking at the Internet in an entirely new way,

ကျွန်တော့အတွက်တော့ အွန်လိုင်း သင်ကိုယ်တိုင်ရဲ့ ဘဲမျက်နှာကိုတင်တာထက်

to realize that there's so much more to it

ဒါထက်ပိုတာ အများကြီးရှိတာကို နားလည်ဖို့

than just posting duck-face pictures of yourself online.

လုံးဝသစ်တဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုနဲ့ အင်တာနက်ကို ကြည့်တဲ့အကြောင်းပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

You could be changing the world.

သင်ဟာ ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲနေနိုင်တယ်

So if a 15 year-old who didn't even know what a pancreas was

ဒီတော့ ပန်ကရိယဆိုတာ ဘာမှန်းတောင် မသိတဲ့ ၁၅ နှစ်သားတစ်ယောက်ဟာ

could find a new way to detect pancreatic cancer --

ပန်ကရိယ ကင်ဆာကိုရှာဖွေဖို့ နည်းလမ်းသစ်ရှာနိုင်ရင်

just imagine what you could do.

သင်တို့လုပ်နိုင်တာ စိတ်ကူးကြည့်ကြပါ

Thank you.

ကျေးဇူတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)