A promising test for pancreatic cancer ... from a teenager | Jack Andraka

Jack Andraka: Pankreas kanseri için geleceği parlak bir test... hem de bir ergenden

Çeviri: mehmet can YILDIRIM Gözden geçirme: Burcak Avci

Have you ever experienced a moment in your life

Hayatınızda, ne olduğunu anlayabilmek için

that was so painful and confusing,

her şeyinizle anlamaya çalıştığınız,

çok acı verici

that all you wanted to do

ve kafa karıştırıcı bir an yaşadınız mı?

was learn as much as you could to make sense of it all?

When I was 13, a close family friend who was like an uncle to me

13 yaşındayken, benim için bir amca gibi olan

çok yakın bir aile dostumuz

passed away from pancreatic cancer.

pankreas kanseri sebebiyle vefat etti.

When the disease hit so close to home,

Hastalık bu kadar yakınımdayken,

I knew I needed to learn more.

daha fazla şey öğrenmem gerektiğini biliyordum,

So I went online to find answers.

ve bu cevapları internette aradım.

Using the Internet, I found a variety of statistics on pancreatic cancer,

İnternette pankreas kanseri hakkında

beni inanılmaz derecede şaşırtan

and what I had found shocked me.

bir sürü istatistik buldum.

Pankreas kanserlerinin %85'inden fazlası

Over 85 percent of all pancreatic cancers are diagnosed late,

geç teşhis ediliyordu,

when someone has less than a two percent chance of survival.

yani %2'den daha düşük hayatta kalma oranı olduğunda.

Why are we so bad at detecting pancreatic cancer?

Pankreas kanserini tanımlamakta neden bu kadar kötüyüz?

The reason?

Nedeni? Günümüz modern tıbbı,

Today's current "modern" medicine is a 60-year-old technique.

60 yıllık bir teknik de ondan.

That's older than my dad.

Babamdan bile yaşlı yani.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But also, it's extremely expensive, costing 800 dollars per test,

Ama aynı zamanda, çok da pahalı,

test başına 800 dolar,

and it's grossly inaccurate, missing 30 percent of all pancreatic cancers.

ve çoğunlukla da yanlış,

tüm pankreas kanserlerinin %30'unu kaçırıyor.

Your doctor would have to be ridiculously suspicious that you have the cancer

Doktorun bu testi yaptırması için

kanser olduğunuza dair ciddi şüpheleri olmalı.

in order to give you this test.

Learning this, I knew there had to be a better way.

Bunu öğrendiğimde, daha iyi bir yol olması gerektiğini biliyordum.

So, I set up scientific criteria

Efektif olarak pankreas kanserini tanımlayabilecek

as to what a sensor would have to look like

bir sensör için bilimsel kriterler tanımladım.

in order to effectively diagnose pancreatic cancer.

bir sensör için bilimsel kriterler tanımladım.

The sensor would have to be:

Bu sensör ucuz, hızlı,

inexpensive, rapid, simple, sensitive,

basit, duyarlı, seçici

selective, and minimally invasive.

ve olabildiğince az invazif olmalıydı.

Bu varolan testin, son 60 yılda

Now, there's a reason why this test hasn't been updated in over six decades.

güncellenmemesinin bir nedeni vardı,

And that's because when we're looking for pancreatic cancer,

çünkü pankreas kanserinde

we're looking at your bloodstream,

kanda

çok bulunan proteinlerin arasından

which is already abundant in all these tons and tons of protein,

and you're looking for this miniscule difference in this tiny amount of protein.

tek bir proteindeki

çok küçücük

Just this one protein.

bir değişimi aramamızdı.

Bu neredeyse imkansız bir şey.

That's next to impossible.

Her şeye rağmen, ergen iyimserliğim sayesinde yılmadan

However, undeterred due to my teenage optimism --

(Laughter)

(Alkışlar)

(Applause)

I went online to a teenager's two best friends, Google and Wikipedia.

bir ergenin en yakın iki arkadaşına danıştım,

Google ve Wikipedia.

I got everything for my homework from those two sources.

Ödevim için gerekli her şeyi bu iki kaynaktan aldım.

(Laughter)

Pankreas kanseri olduğunuzda

And what I had found was an article

that listed a database of over 8,000 different proteins

görülen 8000 farklı proteini listeleyen

that are found when you have pancreatic cancer.

bir makale buldum.

So, I decided to go and make it my new mission

Böylece, bu proteinlere bakıp

to go through all these proteins,

hangisinin pankreas kanseri için

and see which ones could serve as a bio-marker for pancreatic cancer.

bir biomarker olabileceğini araştırmaya başladım.

Basitleştirmek adına, bir bilimsel kriterler bütünü çıkardım.

And to make it a bit simpler for myself,

I decided to map out scientific criteria, and here it is.

İşte şöyle:

Essentially, first, the protein would have to be found in all pancreatic cancers,

Başlangıç olarak bu protein, kanda başlangıçtaki

tüm pankreas kanserleri için fazla olmalı

at high levels in the bloodstream,

ama sadece kanserde bulunmalı.

in the earliest stages, but also only in cancer.

And so I'm just plugging and chugging through this gargantuan task,

Neyse bu devasa işle uğraşırken,

and finally, on the 4,000th try,

4000. denememde,

when I'm close to losing my sanity,

aklımı kaçırmama az kalmışken,

I find the protein.

işe yarar bir protein buldum.

And the name of the protein I'd located was called mesothelin,

Bu proteinin adı

"mesothelin"di,

and it's just your ordinary, run-of-the-mill type protein,

bayağı sıradan bir protein,

unless, of course, you have pancreatic, ovarian or lung cancer,

eğer pankreas,

yumurtalık ya da akciğer kanseri değilseniz,

in which case it's found at these very high levels in your bloodstream.

ama eğer kanserseniz kanda çok fazla bulunuyor.

But also, the key is that it's found in the earliest stages of the disease,

Ama bir yandan da hastalığın erken teşhis edilip,

hastanın

when someone has close to 100 percent chance of survival.

100%'e yakın hayatta kalma olasılığı

olan durumlarda bulunuyor

Şimdi, tanımlayabileceğim bir protein olduğuna göre,

So now that I'd found a reliable protein I could detect,

I then shifted my focus to actually detecting that protein,

bu proteini ve böylece de pankreas kanserini

and thus, pancreatic cancer.

nasıl tanımlayabileceğim üzerine düşünmeye başladım.

Benim ilerlemem beklenilmedik bir yerde geldi,

Now, my breakthrough came in a very unlikely place,

possibly the most unlikely place for innovation --

hatta yenilik için en beklenmeyen yerde:

lisedeki biyoloji sınıfımda,

my high school biology class, the absolute stifler of innovation.

yeniliğin mutlak stiflerında (?)

(Laughter)

(Gülüşmeler) (Alkış)

(Applause)

Karbon nanotüp denilen şeyler hakkında bir makale

And I had snuck in this article on these things called carbon nanotubes,

getirmiştim sınıfa, bu nanotüp denilen şey

and that's just a long, thin pipe of carbon

that's an atom thick, and one 50,000th the diameter of your hair.

ince, uzun, bir atom kalınlığında

ve saç telinizin 50000'de biri çapında.

And despite their extremely small sizes,

Bu küçük boyutlarına rağmen

they have these incredible properties.

acayip özellikleri var.

They're kind of like the superheroes of material science.

Malzeme biliminde süperkahraman gibiler.

Biyoloji dersinde gizliden gizliden

And while I was sneakily reading this article under my desk in my biology class,

masanın altında bu makaleyi okurken,

we were supposed to be paying attention to these other kind of cool molecules,

aslında antikor denilen diğer başka

havalı moleküller hakkında düşünmem gerekiyordu.

called antibodies.

And these are pretty cool because they only react

Bunlar baya havalı çünkü, sadece bir tip

with one specific protein,

proteinle reaksiyona girebiliyorlar

but they're not nearly as interesting as carbon nanotubes.

ama karbon nanotüpler kadar ilginç değiller.

İşte sınıfta oturduğum o anda

And so then, I was sitting in class, and suddenly it hit me:

aklımda bir ışık yandı:

I could combine what I was reading about, carbon nanotubes,

Okuduğum karbon nanotüp fikrini,

Okuduğum karbon nanotüp fikrini,

with what I was supposed to be thinking about, antibodies.

antikor fikriyle birleştirebilirdim.

Essentially, I could weave a bunch of these antibodies

Yani temelde, bu antikorları,

into a network of carbon nanotubes,

bir karbon nanotüp ağı içine yerleştirip,

such that you have a network that only reacts with one protein,

bir proteinle etkileşen bir ağ elde edebilirim

ve bu ağ, karbon nanotüplerin bir özelliği sayesinde,

but also, due to the properties of these nanotubes,

varolan protein miktarına göre de

it will change its electrical properties,

elektriksel özelliklerini değiştirir.

based on the amount of protein present.

elektriksel özelliklerini değiştirir.

However, there's a catch.

Ama burda bir sıkıntı var.

These networks of carbon nanotubes are extremely flimsy.

Bu karbon nanotüp ağları çok hassas

ve bu yüzden desteklenmeleri lazım.

And since they're so delicate, they need to be supported.

So that's why I chose to use paper.

İşte bu yüzden kağıt kullanmaya karar verdim.

Making a cancer sensor out of paper is about as simple

Kağıttan bir kanser sensörü yapmak

bayıldığım çikolatalı kurabiyeleri

as making chocolate chip cookies, which I love.

yapmak kadar kolay.

(Laughs)

You start with some water, pour in some nanotubes,

Biraz suyla başlıyorsunuz, biraz nanotüp ekliyorsunuz,

add antibodies, mix it up, take some paper, dip it, dry it,

antikorları ekliyorsunuz, biraz karıştırıp,

bir kağıt daldırıyorsunuz, kurutunca

and you can detect cancer.

kanseri tanımlayabiliyorsunuz.

(Alkış)

(Applause)

Then, suddenly, a thought occurred

İşte bir anda muhteşem planımı

that kind of put a blemish on my amazing plan here.

bozan bir şey farketim.

I can't really do cancer research on my kitchen countertop.

Mutfak tezgahında gerçek

kanser araştırması yapamazdım.

My mom wouldn't really like that.

Annemin gerçekten bundan hoşlanacağını düşünmüyorum.

So instead, I decided to go for a lab.

Bunun yerine bir laboratuara gitmeye karar verdim.

So I typed up a budget, a materials list, a timeline, and a procedure,

Bir bütçe, malzeme listesi,

zaman çizelgesi ve prosedür

and I emailed it to 200 different professors

yazdım ve Johns Hopkins üniversitesindeki,

at Johns Hopkins University and the National Institutes of Health --

Ulusal Sağlık Enstitütlerindeki, ya da

kanserle alakalı olabilecek

essentially, anyone that had anything to do with pancreatic cancer.

200 farklı profesöre emailledim.

I sat back waiting for these positive emails to be pouring in,

"Bir dahisin!",

saying, "You're a genius! You're going to save us all!"

"Hepimizi kurtaracaksın!"

diyen olumlu emailler bekliyordum

And --

ve - (Gülüşmeler)

(Laughter)

Then reality took hold, and over the course of a month,

gerçekte bir ay içerisinde

o 200 emailden

I got 199 rejections out of those 200 emails.

199 ret cevabı aldım.

Bir profesör tüm prosedürümü okudu,

One professor even went through my entire procedure,

painstakingly -- I'm not really sure where he got all this time --

nasıl zamanı bulduğunu bilmiyorum,

and he went through and said why each and every step

ve her bir basamağın neden yapılabilecek en kötü hata olduğunu

was like the worst mistake I could ever make.

açıkladı.

Clearly, the professors did not have as high of an opinion of my work as I did.

Açıkcası, profesörler benim işim hakkında

benim düşündüğüm kadar olumlu düşünmüyordu.

Ancak bir hayırlı tarafı da vardı.

However, there is a silver lining.

One professor said, "Maybe I might be able to help you, kid."

Profesörlerden biri, "Belki sana faydam dokunabilir, ufaklık" dedi.

So, I went in that direction.

Ben de o yöne gittim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

As you can never say no to a kid.

Sanki bir ufaklığa hayır diyebilirsiniz.

And so then, three months later,

İşte 3 ay sonra,

I finally nailed down a harsh deadline with this guy,

bu kişiyle bir net son tarih belirledim,

and I get into his lab, I get all excited, and then I sit down,

lab.a girdim,

heyecanlandım,

I start opening my mouth and talking,

ağzımı açıp konuşmaya başladım,

ve 5 saniye sonra doktora öğrencilerini çağırdı.

and five seconds later, he calls in another Ph.D.

Ph.D.s just flock into this little room,

Doktora öğrencileri küçücük odaya doluştu

and they're just firing these questions at me,

ve bana hızlıca sorular sormaya başladılar,

and by the end, I kind of felt like I was in a clown car.

en sonunda sirkte gibi hissetmeye başlamıştım.

There were 20 Ph.D.s, plus me and the professor

20 doktora öğrencisi, ben ve bir profesör

ufacık bir ofiste,

crammed into this tiny office space,

with them firing these rapid-fire questions at me,

benim yazdığım şeyi anlamak için

trying to sink my procedure.

bana hızlıca bir sürü şey soruyolardı.

How unlikely is that? I mean, pshhh.

Yani bu ne kadar imkansız?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

However, subjecting myself to that interrogation --

Ama, bu sorgulamaya maruz kalırken

I answered all their questions, and I guessed on quite a few

tüm soruları cevapladım

birkaçını tahmin ettim ve doğru bildim

but I got them right --

ve bana lazım olan labı kazandım.

and I finally landed the lab space I needed.

But it was shortly afterwards that I discovered my once brilliant procedure

Çok kısa süre sonra

benim bir zamanlar muhteşem olan planım

had something like a million holes in it,

bir milyon kadar tutarsızlığa sahipti

and over the course of seven months,

ve 7 ay boyunca

I painstakingly filled each and every one of those holes.

bütün bu tutarsızlıkları doldurdum.

The result?

Sonuç? 3 centlik ve 5 dakika çalışma süresine sahip

One small paper sensor that costs three cents and takes five minutes to run.

bir küçük kağıttan sensör.

This makes it 168 times faster,

Günümüz standart pankreas kanser tanısından

over 26,000 times less expensive,

168 kat daha hızlı,

and over 400 times more sensitive than our current standard

26000 kat daha ucuz,

ve 400 kat daha duyarlı.

for pancreatic cancer detection.

(Alkış)

(Applause)

One of the best parts of the sensor, though,

Bu sensörün en iyi taraflarından biri,

yaklaşık %100 doğrulukta çalışıyor

is that it has close to 100 percent accuracy,

and can detect the cancer in the earliest stages,

ve kanseri erken dönemde,

kişi %100'e yakın hayatta kalım şansına sahipken tanımlıyor.

when someone has close to 100 percent chance of survival.

And so in the next two to five years,

Önümüzdeki 2-5 yılda,

this sensor could potentially lift the pancreatic cancer survival rates

bu sensör

from a dismal 5.5 percent to close to 100 percent,

pankreas kanserinden hayatta kalımları

%5.5'ten %100'e kadar çıkarabilir,

and it would do similar for ovarian and lung cancer.

yumurtalık ve akciğer kanserlerinde de kullanılabilir.

Ama burada durmamıza gerek yok.

But it wouldn't stop there.

By switching out that antibody,

Başka bir antikor kullanarak,

you can look at a different protein, thus, a different disease --

başka bir proteine,

yani, başka bir hastalığa,

potentially any disease in the entire world.

dünyadaki herhangi başka bir hastalığa bakabiliriz.

So that ranges from heart disease, to malaria, HIV, AIDS,

Kalp hastalıklarından

sıtmaya, HIV'e, AIDS'e kadar uzanan bir aralıktan,

as well as other forms of cancer -- anything.

diğer kanser türlerinden, hepsinden bahsediyorum.

And so, hopefully one day,

Ve ümit ediyorum ki bir gün

we can all have that one extra uncle,

hepimizin bir tane fazladan amcası,

that one mother, that one brother, sister,

annesi, kardeşi,

sevdiğimiz bir aile üyesi hayatta kalır

we can have that one more family member to love.

ve kalplerimiz pankreas, yumurtalık,

And that our hearts will be rid of that one disease burden

that comes from pancreatic, ovarian and lung cancer,

ve akciğer kanserinden ya da başka herhangi bir

and potentially any disease.

hastalığın getirdiği ağırlıktan kurtulur.

But through the Internet, anything is possible.

Internet üzerinden

Theories can be shared,

teoriler paylaşılabilir,

and you don't have to be a professor with multiple degrees

fikirlerinize değer verilmesi için birden çok

diplomaya sahip bir profesör olmanız gerekmez.

to have your ideas valued.

It's a neutral space, where what you look like, age or gender --

Orası bir nötr bölge,

neye benzediğiniz, yaşınız, cinsiyetiniz

it doesn't matter.

önemli değil.

It's just your ideas that count.

Sadece fikirlerinizin bir önemi var.

Benim için, internete yeni bir bakış

For me, it's all about looking at the Internet in an entirely new way,

açısıyla bakmaktı ve kendimin komik

to realize that there's so much more to it

surat ifadeli resimlerini yüklemekten

than just posting duck-face pictures of yourself online.

çok daha ötesi olduğunu gördüm.

(Laughter)

Dünyayı değiştirmek mümkün.

You could be changing the world.

So if a 15 year-old who didn't even know what a pancreas was

Pankreasın bile ne olduğunu bilmeyen

15 yaşında bir çocuk

could find a new way to detect pancreatic cancer --

pankreas kanserini tanımlayacak yeni bir yol geliştirebiliyorsa,

siz kendinizin neler yapabileceğini düşünün.

just imagine what you could do.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)