Matthieu Ricard: How to let altruism be your guide

Translator: Kyi Kyi - Reviewer: sann tint

So we humans have an extraordinary potential for goodness,

ကျွန်တော်တို့ လူသားတွေမှာ ကောင်းမြတ်ခြင်းအတွက်

ထူးကဲတဲ့ အလားလာများရှိကြတယ်။

ဒါပေမဲ့လည်း အန္တရာယ်ပေးနိုင်တဲ့ အလွန်ကြီးမားတဲ့

but also an immense power to do harm.

အင်အားတွေလည်း ရှိကြတယ်။

Any tool can be used to build or to destroy.

တည်ဆောက်ရေး ဘယ်ကရိယာကိုမဆို

ဖျက်ဆီးတဲ့ နေရာမှာလည်း သုံးနိုင်တယ်။

That all depends on our motivation.

ဒါတွေအားလုံးဟာ ကျွန်ေတော်တို့ရဲ့ စိတ်လှုံ့ဆော်မှု ပေါ်မူတည်တယ်။

Therefore, it is all the more important

ဒါကြောင့် အရေးကြီဆုံးကတော့

တကိုယ်ကောင်းတဲ့ စိတ်ထက်အများအကျိုးကို

to foster an altruistic motivation rather than a selfish one.

ဦးစားပေးတဲ့ စိတ်မွေးခြင်းဟာ ပိုပိုအရေးပါလာပါတယ်။

အမှန်တကယ်တော့ ကျွန်တော်တို့ခေတ်မှာ

So now we indeed are facing many challenges in our times.

စိန်ခေါ်မှုတွေ အများကြီးနှင့် ရင်ဆိုင်နေရတယ်။

ဒီဟာတွေက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ

Those could be personal challenges.

စိန်ခေါ်မှုတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။

Our own mind can be our best friend or our worst enemy.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ပင်ကိုယ်စိတ်က ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အကောင်းဆုံး

သူငယ်ချင်း ဖြစ်နိုင်သလို အဆိုးဆုံး သူငယ်ချင်းလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။

There's also societal challenges:

ထို့နောက် လူမှုရေးဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှု ဆိုတာလည်း ရှိသေးတယ်။

poverty in the midst of plenty, inequalities, conflict, injustice.

ပေါကြွယ်ခြင်းအလယ်မှာ ဆင်းရဲမွဲတေမှု၊ မညီမျှ မှုတွေ၊ ပဍိပက္ခများ၊၊မတရားမှုတွေ၊

And then there are the new challenges, which we don't expect.

ထိုနောက် ကျွန်တော်တို့ မမျှော်လင့်တဲ့ စိန်ခေါ်မှုအသစ်တွေ၊

Ten thousand years ago, there were about five million human beings on Earth.

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း တသောင်းအရင်က ကမ္ဘာမြေကြီးပေါ်မှာ လူသားငါးသန်းရှိခဲ့တယ်။

Whatever they could do,

သူတို့ဘာဘဲ လုပ်နိုင်လုပ်နိုင်

the Earth's resilience would soon heal human activities.

ကမ္ဘာကြီးရဲ့ကြံ့ခိုင်မှုက မကြာမီကပဲ လူ သား တွေရဲ့

လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို ကုစားပေးနိုင်မယ်။

After the Industrial and Technological Revolutions,

စက်မှုနှင့်နည်းပညာ တော်လှန်ရေးကြီးများအပြီး။

that's not the same anymore.

ဒါကမတူတော့ဘူး။

အခုကျွန်တော်တို့က ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကမ္ဘာကြီးကို

We are now the major agent of impact on our Earth.

အဓိက အကျိုးသက်ရောက် နေကြသူများဖြစ်ပါတယ်။

We enter the Anthropocene, the era of human beings.

ကျွန်တော်တို့ Anthropocene ခေါ် လူသားတွေရဲ့ ခေတ်သို့ဝင်လာပြီ။

So in a way, if we were to say we need to continue this endless growth,

တနည်းအားဖြင့် အကယ်၍ ကျွန်တော်တို့က ဒီအဆုံးမဲ့တိုးတက်မှုက်ကို ဆက်ချင်တယ်

endless use of material resources,

ပစ္စည်းအရင်းအမြစ်များကို အဆုံးမဲ့အသုံးပြုချင်တယ်လို့ ပြောမယ်ဆိုလျှင်

ကျွန်တော်ရဲ့ နိုင်ငံတော် ခေါင်းဆောင်ဟောင်းတဦး -

it's like if this man was saying --

ဒါဟာဒီလူပြောနေသလို --

and I heard a former head of state, I won't mention who, saying --

ဘယ်သူဆိုတာတော့ မပြောဘူး - ပြောခဲ့တာကြားဘူးတယ် -

"လွန်ခဲ့တဲ့ ငါးနှစ်အရင်က ကျွန်တော်တို့ဟာ

"Five years ago, we were at the edge of the precipice.

ချောက်ကမ်းပါးရဲ့ အစွန်းမှာ ရှိနေခဲ့တယ်

Today we made a big step forward."

ဒီနေ့ ကျွန်တော်တို့ဟာ ကြီးမားတဲ့ခြေလှမ်း တလှမ့်းရှေ့ကိုလှမ်းလိုက်ပြီ"

So this edge is the same that has been defined by scientists

ဒီတော့ ဒီအစွန်းဟာ သိပ္ပံပညာရှင်များ

as the planetary boundaries.

ဂြိုဟ်နယ်နိမိတ်များလို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ အစွန်းနှင်အတူတူဘဲ

နောက် ထိုနယ်နိမိတ်အတွင်း အကြောင်းခံအချက်

And within those boundaries, they can carry a number of factors.

တော်တော်များများ ရှိနိုင်တယ်။

We can still prosper, humanity can still prosper for 150,000 years

ကျွန်တော်တို့ အောင်မြင်ကြွယ်၀နိုင်သေးတယ်၊ လူသားမျိုးနွယ်များ

နောက်နှစ်ပေါင်း ၁၅၀,၀၀ဝ တိုင်အောင် အောင်မြင်ကြွယ်၀နိုင်သေးတယ်။

if we keep the same stability of climate

အကယ်၍ ကျွန်တော်တို့ ရာသီဥတုကို လွန်ခဲ့တဲ့အနှစ် ၁၀,၀၀၀ က

as in the Holocene for the last 10,000 years.

Holocene ခေတ်မှာ ရှိခဲ့တဲ့အတိုင်း ထိန်းသိမ်းနိုင်မယ် ဆိုရင်ပေါ့။

But this depends on choosing a voluntary simplicity,

ဒါပေမဲ့ဒီဟာက မိမိဆန္ဒအရ ရိုးရှင်းတဲ့ ရွေးချယ်မှုပေါ်မူ တည်တယ်။

growing qualitatively, not quantitatively.

အရေအတွက် မဟုတ်ဘဲ အရည်အချင်းနှင့်ကြီးထွားခြင်း။

So in 1900, as you can see, we were well within the limits of safety.

ဒီတော့ သင်တို့မြင်ရတဲ့အတိုင်း ၁၉၀ဝ ခုနှစ်မှာ ကျွန်တော်တို့ဟာ

အန္တရာယ်ကင်းတဲ့ ဘောင်အတွင်းထဲမှာဘဲ ရှိနေတယ်။

Now, in 1950 came the great acceleration.

အခု ၁၉၅ဝခုနှစ်မှာ တိုးတက်မှုအရှိန်ဟာ ကြီးမားလာပါတယ်။

အခုအသက်အောင့်ထားပါ၊ သိပ်မကြာပါဘူး

Now hold your breath, not too long, to imagine what comes next.

နောက်ဘာလာမလဲ ဆိုတာ စဉ်းစားကြည့်ဖို့။

Now we have vastly overrun some of the planetary boundaries.

ယခုကျွန်တော်တို့ ဂြိုဟ်နယ်နိမိတ်အချို့ကို အပြတ်အသတ် ကျော်နှင်းခဲ့ကြပြီ။

Just to take biodiversity, at the current rate,

ဇီဝမျိုးကွဲကို လက်ရှိနှုန်းကို ယူကြည့်မယ်ဆိုရင်

by 2050, 30 percent of all species on Earth will have disappeared.

၂၀၅၀ ခုနှစ် အရောက်မှာ ကမ္ဘာပေါ်ရှိမျိုးစိတ်

၃ဝ ရာခိုင်နှုန်း ပျောက်ကွယ်သွားပေလိမ့်မယ်။

ကျွန်တော်တို့က သူတို့ရဲ့ DNA တွေကို ရေခဲသေတ္တာထဲမှာ

Even if we keep their DNA in some fridge, that's not going to be reversible.

စောင့်ရှောက် ထားခဲ့ရင်တောင် ဒါကို နောက်ပြန်လှည့် လို့မရတော့ဘူး။

So here I am sitting

ဒီတော့ ကျွန်တော် အခုထိုင်နေတာ

in front of a 7,000-meter-high, 21,000-foot glacier in Bhutan.

Bhutan မှာရှိတဲ့ မီတာ ၇၀၀၀ မြင် ရေခဲတုံးကြီး အရှေ့မှာပါ။

တတိယ ဝင်းရိုးစွန်းမှာ ရေခဲတုံးကြီး ၂၀၀၀ လောက် မြန်မြန်ဆန်ဆန်

At the Third Pole, 2,000 glaciers are melting fast, faster than the Arctic.

အရေပျော်နေတာ အာတိတ်မှာထက် ပိုမြန်နေတယ်။

So what can we do in that situation?

အဲဒီတော့ ဒီလိုအခြေအနေမှာ ကျွန်တော်တို့ဘာလုပ်နိုင်လဲ?

Well, however complex politically, economically, scientifically

ကောင်းပြီ၊ ဘယ်လိုဘဲ နိုင်ငံရေးအရ စီးပွါးရေးအရ သိပ္ပံအရ ရှုပ်ထွေးပါစေ

the question of the environment is,

သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ မေးခွန်းက -

it simply boils down to a question of altruism versus selfishness.

နောက်ဆုံးတော့ မေးခွန်းက ကိုယ်ကျိုးစွန့်ဝါဒနှင့်

တကိုယ်ကောင်း ဆန်ခြင်းယှဉ်နေတာဘဲ။

ကျွန်တော်က "Groucho" သဘောထားဆန်တဲ့ "Marxist"ပါ

I'm a Marxist of the Groucho tendency.

(Groucho Marx ကလူရွှင်တော်တဦး)

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

Groucho Marx said, "Why should I care about future generations?

Groucho Marx ကပြောတယ်

"ငါက နောင်လာ နောက်သားတွေကို ဘာကြောင့် ဂရုစိုက်ရမှာလဲ

What have they ever done for me?"

သူတို့က ငါ့အတွက် ဘာတွေများ လုပ်ပေးခဲ့လဲ?"

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

Unfortunately, I heard the billionaire Steve Forbes,

ကံဆိုးချင်တော့ ဘီလျံနာကြီး Steve Forbes က Fox သတင်းမှာ

on Fox News, saying exactly the same thing, but seriously.

ဒီအတိုင်းပြောတာ ကျွန်တော် ကြားဘူးတယ်။ တကယ်ပါ။

He was told about the rise of the ocean,

သူ့ကို သမုဒ္ဒရာကြီးပေါ်ထွန်းလာတဲ့ အကြောင်းပြောခဲ့တာကို

သူက "ဒီနေ့ ကျွန်တော့်ရဲ့ အကျင့်အမူကို

and he said, "I find it absurd to change my behavior today

နောင်လာမယ့် အနှစ်တရာလောက်မှာ

for something that will happen in a hundred years."

ဖြစ်မယ့်ကိစ္စအတွက် ပြောင်းလဲရမယ် ဆိုတာ ရယ်စရာ ကောင်းတယ်"

So if you don't care for future generations,

နောင်လာ နောက်သားတွေကို သင်ဂရုမစိုက်ဘူး ဆိုရင်

just go for it.

ဒီအတိုင်ဘဲသွားနေမှာ။

So one of the main challenges of our times

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ခေတ်ရဲ့ အဓိက စိန်ခေါ်မှုတခုက

is to reconcile three time scales:

အချိန် အတိုင်းတာသုံးပါးကို ညှိနှိုင်းရန်ဖြစ်တယ်။

the short term of the economy,

ကာလတို စီးပွားရေး

the ups and downs of the stock market, the end-of-the-year accounts;

စတော့ရှယ်ယာ အတက်အကျ၊ နှစ်ကုန်ငွေစာရင်း

the midterm of the quality of life --

ဘဝ အရည်အသွေးရဲ့ အလယ်ကာလ

what is the quality every moment of our life, over 10 years and 20 years? --

ဆယ်နှစ်နှင့် အနှစ်နှစ်ဆယ်အတွင်း ကျွန်တော် တို့ ဘဝအချိန်တိုင်းရဲ့ အရည်အသွေး ကဘာလဲ----

and the long term of the environment.

နောက်ရေရှည် သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် အတွက်ပေါ့။

သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်း ကာကွယ်သူများနှင့်

When the environmentalists speak with economists,

စီးပွားရေး ပညာရှင်များ စကားပြောတဲ့အခါ

it's like a schizophrenic dialogue, completely incoherent.

လူနှင့်စိတ်သီးခြား ဖြစ်နေတဲ့ ရောဂါသည်တွေ စကားလို လုံးဝမရှင်းလင်းဘူး။

They don't speak the same language.

သူတို့ပြောနေကြတာ ဘာသာစကား မတူပါဘူး။

Now, for the last 10 years, I went around the world

အခုကျွန်တော် လွန်ခဲ့တဲ့ဆယ်နှစ်ထဲမှာ တကမ္ဘာလုံးကို လှည့်လည်သွားခဲ့တယ်။

စီးပွားရေးပညာရှင်၊ သိပ္ပံပညာရှင်၊ အာရုံကြော သိပ္ပံပညာရှင် တွေ၊

meeting economists, scientists, neuroscientists, environmentalists,

သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်း ကာကွယ်သူတွေ

philosophers, thinkers in the Himalayas, all over the place.

ဒဿနပညာရှင်တွေ၊ ဟိမဝန္တာ တောင်းတန်း နဲ့

နေရာစုံက အတွေးပညာရှင်တွေ နှင့် တွေ့ခဲ့တယ်။

It seems to me, there's only one concept

ကျွန်တော့် အမြင်မှာတော့ စိတ်ကူးတခုပဲ

that can reconcile those three time scales.

ဒီအချိန်အတိုင်းအတာ သုံးပါးကို ညှိနှိုင်းနိုင်မယ်။

It is simply having more consideration for others.

ဒါက ရိုးရိုးရှင်းရှင်း အခြားသူတွေ အတွက် စာနာထောက်ထားခြင်းပဲ။

အကယ်၍ သင့်မှာ သူများအတွက် စာနာထောက်ထားစိတ်တွေ ပိုရှိလျှင်

If you have more consideration for others, you will have a caring economics,

သင့်မှာ ဂရုစိုက်တဲ့ စီးပွားရေးရှိမယ် -

where finance is at the service of society

အဲ့ဒီမှာ ဘဏ္ဍာရေးက လူ့အဖွဲ့စည်း အတွက် ဝန်ဆောင်မှုပေးရန် လိုပြီး

and not society at the service of finance.

လူ့အဖွဲ့စည်းက ဘဏ္ဍာရေးကို ဝန်ဆောင်မှုပေးနေတာမျိုး မဖြစ်သင့်ပါ။

You will not play at the casino

သင်ဟာ သူများအပ်နှံထားထဲ့ အရင်းအမြစ်တွေနှင့်

with the resources that people have entrusted you with.

ကာစီနိုဝိုင်းတွေမှာ သွားကစားလို့ ဘယ်ရမလဲ။

If you have more consideration for others,

သင့်မှာ သူများတွေ အပေါ် စာနာစိတ်ပိုရှိရင်

you will make sure that you remedy inequality,

သင်ဟာ မညီမျှမှုတွေကို ဧကန်မုချ ကုစားမယ်။

that you bring some kind of well-being within society,

သင်ဟာ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းထဲကို စိတ်သက်သာစေရာ တမျိုးမျိုးကို

in education, at the workplace.

ပညာရေးမှာ သို့မဟုတ် အလုပ်နေရာသို့ယူလာမယ်။

Otherwise, a nation that is the most powerful and the richest

ဒီလိုမဟုတ်ရင် အာဏာအရှိဆုံးနှင့် အကြွယ်ဝဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ပေမဲ့၊

but everyone is miserable, what's the point?

ဒါပေမဲ့ အားလုံးက စိတ်ဆင်းရဲနေလျှင် ဘာအဓိပ္ပါယ် ရှိနိုင်ပါ့မလဲ။

And if you have more consideration for others,

နောက် သင့်မှာ သူများတွေအပေါ် စာနာစိတ်ပိုရှိရင်

you are not going to ransack that planet that we have

သင်ဟာ ကျွန်တော်တို့မှာ ရှိနေတဲ့ ဂြိုဟ်ကမ္ဘာကို မွှေနှောက် ပစ်ထာခဲ့မှာ မဟုတ်ဘူး။

နောက် အခုနှုန်းထားနဲ့ ကျွန်တော်တို့မှာ

and at the current rate, we don't have three planets to continue that way.

ဒီအတိုင်းနေဖို့ ဂြိုဟ်ကမ္ဘာ သုံးလုံးမရှိဘူး။

So the question is,

ဒီတော့ မေးခွန်းက --

ဟုတ်ပြီး အဖြေကတော့ ကိုယ်ကျိုးမငဲ့ခြင်း။

okay, altruism is the answer, it's not just a novel ideal,

ဒါက စိတ်ကူး စံနှုန်း အသစ်မဟုတ်ဘူး။

but can it be a real, pragmatic solution?

ဒါပေမဲ့ တကယ် လက်တွေ့ကျကျ ဖြေရှင်းနည်းလား။

And first of all, does it exist,

နောက်ပထမဦးဆုံး ဒါတကယ် ရောရှိလို့လား။

ပရဟိတ အစစ်အမှန် ဒါမှမဟုတ် ကျွန်တော်တို့က

true altruism, or are we so selfish?

ဒီလာက်တောင် တကိုယ်ကောင်း ဆန်ကြသလား။

So some philosophers thought we were irredeemably selfish.

ဒီတော တချိန်မှာ ဒဿနပညာရှင်တွေ စဉ်စားတာကတော့

ကျွန်တော်တို့ဟာ ပြန်ပြင်မရနိုင်လောက်အောင်

But are we really all just like rascals?

တကိုယ်ကောင်း ဆန်ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ်ဘဲ

ကျွန်တော်တို့ဟာ ဆိုးပေတဲ့လူတွေလား။

That's good news, isn't it?

ဒါကသတင်း ကောင်းဘဲနော်၊ မဟုတ်ဘူးလား။

Hobbesလို ဒဿနပညာရှင် တော်တော်များများကလဲ

Many philosophers, like Hobbes, have said so.

ဒီအတိုင်းဘဲ ပြောကြတယ်။

But not everyone looks like a rascal.

ဒါပေမဲ့ လူတိုင်းဟာ ဆိုးပေတဲ့ ရုပ်မျိုး မပေါက်ဘူး။

Or is man a wolf for man?

ဒါမှမဟုတ် လူကလူအတွက် ဝံပုလွေလား၊

But this guy doesn't seem too bad.

ဒါပေမဲ့ဒီ လူကသိပ်ဆိုးတယ်လို့ မထင်ရဘူး။

He's one of my friends in Tibet.

သူက တီဘက်က ကျွန်တော် မိတ်ဆွအမျိုးသမီး တဦးပါ။

He's very kind.

သူဟာ သိပ်ပြီး ကြင်နာတတ်သူပါ။

So now, we love cooperation.

ဒီတော့ကျွန်တော်တို့က ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းကို နှစ်သက်တယ်။

There's no better joy than working together, is there?

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းထက် ပျော်စရာကောင်း တာ ဘာမှမရှိဘူး၊ ရှိလား။

And then not only humans.

နောက် လူသားတွေတင် မဟုတ်ဘူး

Then, of course, there's the struggle for life,

ထို့နောက်ဘဝအတွက် ရုန်းကန်မှုတွေ အမှန်တကယ်ရှိတယ်။

the survival of the fittest, social Darwinism.

Darwin ရဲ့ လူမှုရေး အဆိုအရ သန်မာဆုံးသူက ရှင်သန်ကျန်ရစ်မယ်။

ဒါပေမဲ့ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း --

But in evolution, cooperation -- though competition exists, of course --

ယှဉ်ပြိုင်မှုတွေ ရှိသော်လဲ၊ အမှန်တကယ် --

ရှုပ်ထွေးမှုး အဆင့်ဆင့် သို့ရောက်အောင်

cooperation has to be much more creative to go to increased levels of complexity.

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းက တီထွင်မှု ပိုရှိရမယ်။

ကျွန်တော်တို့က မဟာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သူတွေ

We are super-cooperators and we should even go further.

နောက် ကျွန်တော်တို့ တိုးပြီးတောင်သွားရမယ်။

So now, on top of that, the quality of human relationships.

အဲဒီတော့ ဒီပေါ်မှာ လူသားတွေရဲ့ ဆက်နွယ်မှုတွေ ရှိသေးတယ်။

OECD က အားလုံးဝင်ငွေ အပါအဝင် အကြောင်းခံ ၁ဝ မျိုးအပေါ်မှာ

The OECD did a survey among 10 factors, including income, everything.

စစ်တမ်း ကောက်ခံတယ်။

လူတွေ ပထမဦးဆုံး ပြောတာက ကျွန်တော့်ရဲ့

The first one that people said, that's the main thing for my happiness,

ပျော်ရွှင်မှုကြောင့် အဓိက လိုအပ်တာက

is quality of social relationships.

လူသားတွေရဲ့ ဆက်နွယ်မှုရဲ့ အရည်အသွေး

Not only in humans.

လူသားတွေထဲမှာဘဲ မဟုတ်ဘူး။

And look at those great-grandmothers.

နောက် ဒီအဖွားတွေကို ကြည့်ပါဦး။

ဒီတော့ အခုကျွန်တော်တို့ ဒီအတွေးအခေါ်လေးနဲ့

So now, this idea that if we go deep within,

နက်ရှိုင်းစွာ ဝင်ပြီးလေ့လာကြည့်ရင်

ကျွန်တော်တို့ဟာ ပြန်ပြင် မရနိုင်လောက်အောင်

တကိုယ်ကောင်းဆန်ကြတယ်

we are irredeemably selfish,

this is armchair science.

ဒါဟာထိုင်ရာမထ သိပ္ပံပညာဘဲ။

There is not a single sociological study,

ဘယ် လူမှုဗေဒ လေ့လာချက် စိတ္တဗေဒ လေ့လာချက်ကမှ

psychological study, that's ever shown that.

ဒါကို မသင်ပြခဲ့ဘူး။

Rather, the opposite.

အဲဒီလိုမဟုတ်ဘဲ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်နေတယ်။

My friend, Daniel Batson, spent a whole life

ကျွန်တော့်မိတ်ဆွေ Daniel Batson က လူတွေကို ဓာတ်ခွဲခန်းထဲ

putting people in the lab in very complex situations.

အလွန်ရှုပ်ထွေးတဲ့ အခြေအနေထဲ ထည့်ပြီး သူ့တဘဝလုံး

နောက် အမှန်တကယ် ကျွန်တော်တို့က တခါတရံ တကိုယ်ကောင်းဆန်တယ်

And of course we are sometimes selfish, and some people more than others.

နောက်အချို့လူတွေက သူများထက်ပိုတယ်။

But he found that systematically, no matter what,

ဒါပေမဲ့ သူရှာတွေ့တာက စနှစ်တကျ နဲ့

there's a significant number of people

သိသာ ထင်ရှားတဲ့ လူအရအတွက်က

who do behave altruistically, no matter what.

ဘာဘဲဖြစ်ဖြစ် စာနာထောက်ထားစွာ ပြုမူကြတယ်။

အကယ်၍ သင်ဟာ တဦးတယောက်ကို နက်ရှိုင်းစွာ

If you see someone deeply wounded, great suffering,

ဒါဏ်ရာရပြီး နာကျင်ခံစားနေရတာ တွေ့ခဲလျှင်

you might just help out of empathic distress --

သင်ဟာ မျှဝေခံစားစိတ်နှင့် ကူညီကောင်း ကူညီးလိမ့်မယ် --

သင်ရပ်မြကြည့်နိုင်ဘူး၊ ဒီတော့ဒီလူကို ဆက်ကြည့်နေမဲ့အစား

you can't stand it, so it's better to help than to keep on looking at that person.

ကူညီလိုက်တာ ပိုကောင်းတယ်။

So we tested all that, and in the end, he said, clearly people can be altruistic.

ဒါတွေကျွန်တော်တို့ စမ်းသပ်တယ် နောက်ဆုံးတော့

လူတွေက ကိုယ်ခြင်းစာနာနိုင်တယ်လို့ သူကပြောတယ်။

So that's good news.

ဒါဟာ သတင်းကောင်းဘဲ။

And even further, we should look at the banality of goodness.

ဒါထက်ပိုပြီး ကျွန်တော်တို့ ကောင်းမှုရဲ့ ရိုးသားခြင်းကို ကြည့်သင့်တယ်။

Now look at here.

ဒီမှာကြည့်ပါဦး။

When we come out, we aren't going to say, "That's so nice.

ကျွန်တော်တို့ ပြန်ထွက်လာတဲ့အခါ

"ဒါကောင်းလိုက်တာ"လို့ ပြောမှာမဟုတ်ဘူး။

There was no fistfight while this mob was thinking about altruism."

ဒီလူအုပ်က ကိုယ်ချင်း စာနာမှု အကြောင်း ပြောနေကြတုန်းက

လက်သီးထိုးပွဲမဖြစ်ဘူး"

No, that's expected, isn't it?

မဟုတ်ဘူး၊ ဒါကလဲ မျှော်လင့်ထားတဲ့ အတိုင်းဘဲ မဟုတ်ဘူးလား။

အကယ်၍များ လက်သီးထိုးပွဲသာ ဖြစ်ခဲ့ရင် ကျွန်တော်တို့

If there was a fistfight, we would speak of that for months.

ဒီအကြောင်း လပေါင်းများစွာ ပြောနေကြမှာ။

So the banality of goodness is something that doesn't attract your attention,

ဒီတော့ ကောင်းမှုရဲ့ ရိုးသားခြင်းဟာ သင့်အာရုံကို မစွဲဆောင်နိုင်ဘူး။

but it exists.

ဒါပေမဲ့ ဒါကရှိနေတယ်။

Now, look at this.

အခု ဒါကိုကြည့်ပါ။

So some psychologists said,

အချို့စိတ္တဗေဒ ပညာရှင်တွေက

ကျွန်တော်က ဟိမလယာမှာ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားထဲ့

when I tell them I run 140 humanitarian projects in the Himalayas

စီမံကိန်း အခု ၁၄ဝ ကို ဆောင်ရွက်နေတယ်

that give me so much joy,

နောက်ဒါက ကျွန်တော့်ကို သိပ်ပြီး ပျော်ရွှင်စေတယ်လို့ ပြောရင်

they said, "Oh, I see, you work for the warm glow.

သူတို့က "ဩ အင်း ခင်ဗျားက ကျော်ကြားမှုအတွက် လုပ်နေတာ

That is not altruistic. You just feel good."

ပရဟိတမဟုတ်ဘူး။ ခင်ဗျားခံစားမှု ကောင်းလို့လုပ်တာ။"

You think this guy, when he jumped in front of the train,

ဒီလူက မီးရထားအရှေ့ကို ခုန်ဝင်တဲ့အချိန်

he thought, "I'm going to feel so good when this is over?"

"အဲဒီနောက်မှာ ငါ့ဘဝ ကောင်းလာမှာဘဲ" စဉ်းစားနေတယ်လို့ သင်တို့ထင်လား။

(Laughter)

(ရယ်မောသံ)

But that's not the end of it.

ဒါပေမဲ့ ဒါက အဆုံးမသတ်သေးဘူး။

They say, well, but when you interviewed him, he said,

သူတို့က- အင်း ခင်ဗျားက သူ့ကိုတွေ့ဆုံ မေးမြန်းတော့ သူက

"ကျွန်တော့်မှာ တခြားရွေးချယ်စရာ မရှိဘူး၊

"I had no choice. I had to jump, of course."

ကျွန်တော်ခုန်ရတာပေါ့" လို့ပြောတယ်။

He has no choice. Automatic behavior. It's neither selfish nor altruistic.

သူ့မှာ တခြားရွေးချယ်စရာမရှိဘူး။ အလိုလိုနေရင်း လုပ်ကိုင်မှု။

သူဟာ တကိုယ်ကောင်းဆန်တာ မဟုတ်သလို

No choice?

ကိုယ်ခြင်းစာနာတာလဲမဟုတ်ဘူး။ ရွေးချယ်စရာမရှိဘူးလား။

Well of course, this guy's not going to think for half an hour,

အင်းဟုတ်ပါတယ်၊ ဒီလူက နာရီဝက်လောက် အချိန်ယူ စဉ်းစားမယ့်သူများ မဟုတ်ပါ။

"Should I give my hand? Not give my hand?"

"ကျွန်တော် လက်ကမ်းပေးရမလား? မပေးရဘူးလား။"

He does it. There is a choice, but it's obvious, it's immediate.

သူဟာ လုပ်လိုက်တယ်။ အဲဒါကရွေးချယ်မှုဘဲ၊ ရှင်းနေတာဘဲ၊ မြန်ဆန်ခဲ့တယ်။

And then, also, there he had a choice.

ဒါပေမဲ့ သူ့မှာ ရွေးချယ်မှုရှိခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

There are people who had choice, like Pastor André Trocmé and his wife,

ဘုန်းတော်ကြီး André Trocmé နှင့် သူ့ဇနီးက ရွေးချယ်ခွင့်ရှိတဲ့သူတွေ

and the whole village of Le Chambon-sur-Lignon in France.

နောက် ပြင်သစ်မှာရှိတဲ့ Le Chambon-sur-Lignon တရွာလုံး

For the whole Second World War, they saved 3,500 Jews,

သူတို့က ဒုတိယကမ္ဘာစစ် တလျှောက်လုံးမှာ ဂျူးလူမျိုး ၃၅၀ဝ ကိုကယ်ခဲ့တယ်။

gave them shelter, brought them to Switzerland,

ဒီလူတွေကို နေရာထိုင်ခင်းပေးတယ် နောက် Switzerland သို့ခေါ်ဆောင်ခဲ့တယ်။

against all odds, at the risk of their lives and those of their family.

ဒါတွေက ဖြစ်နိုင်ချေအနည်းဆုံး၊ သူတို့နှင့် သူတို့မိသားစုတွေ

အသက်အန္တရာယ် ရှိနိုင်တာသိလျှက်နှင့် လုပ်ခဲ့တာ။

So altruism does exist.

ဒီတော့ ကိုယ်ခြင်းစာ တရားဆိုတာရှိတယ်။

So what is altruism?

ပရဟိတတရား ဆိုတာက ဘာလဲ?

It is the wish: May others be happy and find the cause of happiness.

ဒါက လူအများ ပျော်ရွှင်ပါစေ၊ သူတို့ပျော်ရွှင်မှု အကြောင်းအရာ

ရှာတွေ့ပါစေ ဆိုတဲ့ဆန္ဒ။

Now, empathy is the affective resonance or cognitive resonance that tells you,

နောက်ကိုယ်ချင်းစာတယ်ဆိုတာ အကျိုးသက်ရောက်မှု ပဲ့တင်သံ

သို့မဟုတ် သိမြင်ခြင်းရဲ့ ပဲ့တင်သံ ဒီဟာက

this person is joyful, this person suffers.

လူတယောက်က ပျော်နေလား၊ ဝမ်းနည်းနေလားကို သင့်ကိုပြောပြတယ်။

But empathy alone is not sufficient.

ကိုယ်ချင်းစာစိတ် တခုထဲက မလုံလောက်ဘူး။

If you keep on being confronted with suffering,

သင်ဟာ ဆင်းရဲဒုက္ခနှင့် အစဉ်အမြဲ ထိတွေ့နေရရင်

you might have empathic distress, burnout,

သင့်မှာ ကိုယ်ချင်းစာနာတဲ့ စိတ်ဒုက္ခတွေ ခံစားရမယ်။

so you need the greater sphere of loving-kindness.

ဒီတော့ သင့်မှာ ချစ်ခင်ကြင်နာခြင်းအတွက် ကျယ်ပြန့်တဲ့ နယ်မြေလိုမယ်။

With Tania Singer at the Max Planck Institute of Leipzig,

Tania Singer နှင့် Leipzig က Max Planck Institute မှာ

we showed that the brain networks for empathy and loving-kindness are different.

ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်ခြင်းစာ စိတ်နှင့် ချစ်ခင် ကြင်နာစိတ်ရဲ့

ဦးနှောက်ကွန်ရက်တွေက ခြားနားခြင်းကို ပြသခဲ့တယ်။

Now, that's all well done,

အခုတော့ အဲဒါတွေ လုပ်ပြီးပြီ။

so we got that from evolution, from maternal care, parental love,

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ မိခင်ရဲ့ကြင်နာမှု မိဘမေတ္တာတွေကို ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ကရခဲ့တယ်။

but we need to extend that.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ ဒါကို နည်းနည်းချဲ့ဖို့လိုတယ်။

It can be extended even to other species.

ဒါက မျိုးနွယ်စုတစုကနေ နောက်တစုကို ချဲ့နိုင်တယ်။

Now, if we want a more altruistic society, we need two things:

ကျွန်တော်တို့ ပိုမိုပရဟိတဆန်တဲ့ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းကြောင့် နှစ်မျိုးလိုတယ်။

individual change and societal change.

ဒါကတော့ တဦးခြင်းပြောင်းလဲမှုနောက် လူမူရေး ပြောင်းလွဲမှုဖြစ်တယ်။

So is individual change possible?

အဲဒီတော့ တဦးခြင်းပြောင်းလဲမှုက ဖြစ်နိုင်လား။

Two thousand years of contemplative study said yes, it is.

နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်ကြာ ဆင်ခြင်လေ့လာမှုတွေက ဟုတ်ပါတယ် ဖြစ်ပါတယ်တဲ့။

အခု ဦးနောက်အာရုံကြော ဆိုင်ရာသိပ္ပံ နှင့် ဗီဇလုပ်ငန်း ထိန်းချုပ်မှုရဲ့

Now, 15 years of collaboration with neuroscience and epigenetics

၁၅ နှစ်ကြာ ပူးပေါင်းမှုကလဲ

said yes, our brains change when you train in altruism.

ဟုတ်တယ် ပရဟိတ လေ့ကျင့်မှု လုပ်ရင် ကျွန်တော်တို့ရဲ့

ဦးနှောက်တွေက ပြောင်းလဲနိုင်တယ်။

So I spent 120 hours in an MRI machine.

ဒီတော့ ကျွန်တော် MRI စက်ထဲမှာ နာရီပေါင်း ၁၂ဝ ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်။

This is the first time I went after two and a half hours.

ဒါက နှစ်နာရီခွဲရဲ့ နောက်မှာ ကျွန်တော် ပထမဆုံး အကြိမ်သွားခဲ့တာ။

And then the result has been published in many scientific papers.

နောက် ဒီအဖြေကိုလဲ သိပ္ပံဆိုင်ရာ စာရွက်စာတမ်း အများအပြားထဲ ပုံနိုပ်ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။

It shows without ambiguity that there is structural change

ဒါဟာ ဟိုမှာဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ အပြောင်းအလဲရှိကြောင်း ဒွိဟမရှိနိုင်ဘူး

နောက်သင်ဟာ ပရဟိတ မေတ္တာတရားကို ကျင့်ရင်

and functional change in the brain when you train the altruistic love.

ဦးနှောကဟာ လုပ်ငန်းအရ ပြောင်းလဲပြပါတယ်။

Just to give you an idea:

သင်တို့ကို အတွေးအခေါ်လေး သိရအောင်

this is the meditator at rest on the left,

ဒါက ဝဲဘက်မှာ တရားထိုင်သူ နားနေတာ။

meditator in compassion meditation, you see all the activity,

တရားထိုင်သူရဲ့ ဂရုဏာတရားကျင့်စဉ်။ လုပ်ရှားမှုတွေ သင်တို့မြင်ရမယ်။

and then the control group at rest, nothing happened,

နောက် ထိန်းချုပ်ကြည့်တဲ့ အုပ်စု နားနေစဉ် -ဘာမှမဖြစ်ဘူး

in meditation, nothing happened.

တရားထိုင်စဉ်လဲ ဘာမှမဖြစ်ဘူး။

They have not been trained.

သူတို့ကို လေ့ကျင့် ပေးမထားဘူး။

So do you need 50,000 hours of meditation? No, you don't.

ဒီတော့သင်က နာရီပေါင်း ၅၀,၀၀၀ တရား ထိုင်ရမှာလား၊ မလိုပါဘူး။

Four weeks, 20 minutes a day, of caring, mindfulness meditation

လေးပတ်ဘဲ။ ဂရုဏာ နှင့် သတိတရား ကို တရက်ကို မိနစ်၂၀ ကျင့်၊

already brings a structural change in the brain compared to a control group.

ထိန်းချုပ်တဲ့ အုပ်စုထက် စာရင်အခုပဲ

ဦးနှောက် အထဲမှာ လုပ်ငန်းအရ ပြောင်းလဲမှုတွေရှိနေပြီ။

That's only 20 minutes a day for four weeks.

ဒါက တရက်ကို မိနစ်၂၀ လေးပတ်ထဲပဲ။

Even with preschoolers -- Richard Davidson did that in Madison.

မူကြိုကလေးတွေ ကိုတောင် Richard Davidson က Madison တွင် စမ်းကြည့်ခဲ့သေးတယ်။

An eight-week program: gratitude, loving- kindness, cooperation, mindful breathing.

ရှစ်ပတ် ကြာတဲ့အစီစဉ်။ ကျေးဇူတရား၊ ဂရုဏာ မေတ္တာ၊

ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ခြင်း သတိတရားနှင့် အသက်ရှူခြင်း။

You would say, "Oh, they're just preschoolers."

အို သူတို့က မူကြိုကလေးတွေဘဲလို့ သင်တို့ကပြောမယ် ။

Look after eight weeks,

ရှစ်ပတ်နေပြီး ဒီမှာကြည့်

the pro-social behavior, that's the blue line.

ဒီအပြာလိုင်းလေးက လူ့အသိုင်းအဝိုင်း လိုလားသူရဲ့ အပြုအမှု။

And then comes the ultimate scientific test, the stickers test.

နောက်ဆုံးအနေနှင့် သိပ္ပံနည်းကျ စမ်းသပ်မှု - စတီကာ စမ်းသပ်မှု။

အဦးဆုံး သင်တို့က ကလေးတဦးချင်းကို အတန်းထဲမှာ

Before, you determine for each child who is their best friend in the class,

သူ့ရဲ့အချစ်ဆုံး သူငယ်ချင်းက ဘယ်သူလဲ

မနှစ်သက်ဆုံးကလေး၊ မသိတဲ့ကလေး၊

their least favorite child, an unknown child, and the sick child,

နေမကောင်းတဲ့ ကလေးလို့ သတ်မှတ်မပေးဘဲ၊ နောက်မှာ

and they have to give stickers away.

သူတို့တတွေကို စတီကာတွေကို ပေးဝေရမယ်။

ကိုယ်က ဝင်ရောက်မစွက်ခင် သူတို့က

So before the intervention, they give most of it to their best friend.

သူတို့အခင်ဆုံး သူငယ်ချင်းကို ပေးလိုက်ပြီဖြစ်မယ်။

Four, five years old, 20 minutes three times a week.

လေးငါးနှစ် အရွယ်လေးတွေ မိနစ်၂၀ -တပတ်ကိုသုံးကြိမ်

After the intervention, no more discrimination:

ဝင်ရောက်စွက်ဖက်လိုက်တဲ့ နောက်မှာ ဘာခွဲခြားမှုမှ မရှိတော့ဘူး

အချစ်ဆုံး သူငယ်ချင်းကိုရော၊ မနှစ်သက်ဆုံး ကလေးကိုပါ

the same amount of stickers to their best friend and the least favorite child.

စတီကာ ညီတူညီမျှပေးကြတယ်။

That's something we should do in all the schools in the world.

ဒါက ဒီကမ္ဘာပေါ်မှာ ရှိတဲ့ ကျောင်းအားလုံးမှာ လုပ်သင့်တယ်။

Now where do we go from there?

အခုဒီကနေ ကျွန်တော်တို့ ဘယ်ကိုသွားကြမလဲ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

When the Dalai Lama heard that, he told Richard Davidson,

ဒါလိုင်လာမာက ဒါကိုကြားတော့ Richard Davidson ကို

"You go to 10 schools, 100 schools, the U.N., the whole world."

မင်း ကျောင်း၁၀ ကျောင်းကိုသွား၊ ကျောင်း၁၀၀၊ ကုလသမဂ္ဂ၊ တကမ္ဘာလုံးကိုသွား။

So now where do we go from there?

ဒီတော့ အခု ဟိုကနေ ကျွန်တော်တို့ ဘယ်ကိုသွားကြမလဲ?

Individual change is possible.

တဦးချင်း ပြောင်းလဲမှုက ဖြစ်နိုင်တယ်။

Now do we have to wait for an altruistic gene to be in the human race?

ကျွန်တော်တို့က လူသားမျိုးနွယ် အထဲမှာ ကိုယ်ချင်းစာနာမှု ရှိလာမှာကို စောင့်နိုင်ပါသလား။

That will take 50,000 years, too much for the environment.

အဲဒါက နောက်အနှစ် ၅၀၀၀၀ကြာနိုင်ရာ၊ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် သိပ်ကြာလွန်းတယ်။

Fortunately, there is the evolution of culture.

ကံကောင်းထောက်မစွာဖြင့် ယဉ်ကျေးမှုထဲမှာလည်း ဆင့်ကဲ ဖြစ်စဉ်များရှိတယ်။

Cultures, as specialists have shown, change faster than genes.

ပါရဂူတွေ ထောက်ပြသလို ယဉ်ကျေးမှု တွေက မျိုးဗီဇများထက် ပြောင်းလဲမှုမြန်ပါတယ်။

That's the good news.

ဒါက သတင်းကောင်းဘဲ။

Look, attitude towards war has dramatically changed over the years.

ဒီမှာကြည့် စစ်ပွဲတွေကိုမြင်တဲ့ သဘောထားက အချိန်ကာလ ကြာမြင့်လာတာနှင့် ပြောင်းလဲလာပြီ။

So now individual change and cultural change mutually fashion each other,

အဲဒါက တဦးချင်းပြောင်လဲမှု နှင့် ယဉ်ကျေးမှု ပြောင်းလဲမှုက အပြန်အလှန် ပုံသွင်းပေးကြတယ်။

and yes, we can achieve a more altruistic society.

နောက်ဟုတ်တယ် ကျွန်တော်တို့ပိုပြီး ပရဟိတဆန်တဲ့ လူ့အဖွဲ့စည်းကိုရနိုင်တယ်။

So where do we go from there?

ဟိုကနေ ကျွန်တော်တို့ ဘယ်ကိုသွားကြမလဲ?

Myself, I will go back to the East.

ကျွန် တော်ကတော့ အရှေ့ပိုင်းကို ပြန်သွားမယ်။

Now we treat 100,000 patients a year in our projects.

ကျွန်တော်တို့စီမံကိန်းထဲမှာ တနှစ်ကိုလူနာ ၁၀၀,၀၀၀ ကို ဆေးကုသတယ်။

We have 25,000 kids in school, four percent overhead.

ကျွန်တော်တို့ ကျောင်းမှာ ကလေး၂၅,၀၀၀ ရှိတယ်။ ၄ ရာခိုင်နှုန်း ပိုပိုမိုမို။

Some people say, "Well, your stuff works in practice,

လူတချို့ကတော့ "ခင်ဗျားတို့အလုပ်က လက်တွေ့မှာတော့ အလုပ်ဖြစ်တယ်။

but does it work in theory?"

ဒါပေမဲ့သီအိုရီမှာရော?"

There's always positive deviance.

ဟိုမှာက အပြုသဘော သွေဖည်မှု အမြဲရှိတယ်။

So I will also go back to my hermitage

ကျွန်တော်က ကျွန်တော့် ရသေ့ကျောင်းကို ပြန်သွားပြီး

to find the inner resources to better serve others.

လူအများကို ပိုကောင်းမွန်စွာ လုပ်ကြွေးဖို့ မိမိအတွင်းထဲမှာ အင်အားတွေကို ရှာမယ်။

But on the more global level, what can we do?

ဒါပေမဲ့ကမ္ဘာ့ကြီး အဆင့်မှာ ကျွန်တော်တို့ ဘာလုပ်နိုင်လဲ?

We need three things.

ကျွန်တော်တို့ ပထမဆုံး အရာသုံးမျိုးလိုတယ်။

Enhancing cooperation:

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းကို မြှင့်တင်ရန်။

Cooperative learning in the school instead of competitive learning,

ကျောင်းမှာ ယှဉ်ပြိုင်သင်ကြားရေး အစား ပူးပေါင်း သင်ကြားရေး။

Unconditional cooperation within corporations --

ကော်ပိုရေရှင်းတွေမှာ ချွင်းချက်မရှိ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း။

there can be some competition between corporations, but not within.

အခြားကော်ပရေးရှင်းတချို နှင့် ယှဉ်ပြိုင်မှု အနည်းအကျင်း ရှိနိုင်ပေမဲ့၊ အတွင်းမှာမရှိရဘူး။

We need sustainable harmony. I love this term.

ကျွန်တော်တို့ ရေရှည် ညီညွတ်မှု ရှိရမယ်၊ ကျွန်တော်ဒီစကားရပ်ကိုမြတ်နှိးတယ်။

Not sustainable growth anymore.

အခုဟာက ရေရှည် တည်တန့်တဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှု မဟုတ်ဘူး

Sustainable harmony means now we will reduce inequality.

အခု ရေရှည်တည်မယ့် ညီညွတ်ခြင်းက မညီမျှမှုကို လျှော့ချမယ့် သဘောပါ။

In the future, we do more with less,

အနာဂတ်မှာ ကျွန်တော်တို့ အနည်းအကျဉ်းနှင့် ရောင့်ရဲမယ်။

and we continue to grow qualitatively, not quantitatively.

နောက် ကျွန်တော်တို့ အရေအတွက်အရ မဟုတ်ဘဲ အရည်အချင်း အရကြီးထွားလာကြမယ်။

We need caring economics.

ကျွန်တော်တို့ဟာ လူတွေကို ဂရုစိုက်တဲ့ စီးပွားရေးကို လိုတယ်။

The Homo economicus cannot deal with poverty in the midst of plenty,

လူသား ဆိုတာ ပေါကြွခြင်း အလယ်မှာ ဆင်းရဲမှုကို ကိုမကိုင်တွယ်နိုင်ဘူး။

cannot deal with the problem of the common goods

လေထု နှင့် သမုဒ္ဒရာ စတဲ့ ဘုံပစ္စည်းတွေရဲ့

of the atmosphere, of the oceans.

ပြဿနာကို မဖြေရှင်းနိုင်ဘူး။

We need a caring economics.

လူတွေကို ဂရုစိုက်တဲ့ စီးပွားရေးကို လိုအပ်တယ်။ စီးပွာရေးဟာ စာနာမှုရှိရမယ်လို့ ပြောရင်

If you say economics should be compassionate,

သူ တို့က "ဒါ ငါတို့ အလုပ်မဟုတ်ဘူ" လို့ပြောမယ်။

they say, "That's not our job."

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့က သူတို့ဂရုမစိုက်ပါလား လို့ပြောရင် အဲဒါ ဘယ်ကြည့်ကောင်းမလဲ။

But if you say they don't care, that looks bad.

ကျွန်တော်တို့ဟာ အရပ်အဖွဲ့အစည်းထဲမှာ ကတိကဝတ်လိုတယ်၊ တကမ္ဘာလုံးမှ တာဝန်ခံဖို့လိုတယ်။

We need local commitment, global responsibility.

ကျွန်တော်တို့ ပရဟိတစိတ်ကို ကျန်ရှိနေတဲ့ ၁.၆ သန်းသော မျိုးနွယ်စုတွေသို့ ဖြန့်ပေးဖို့လိုတယ်။

We need to extend altruism to the other 1.6 million species.

အာရုံခံစားနိုင်တဲ့ သတ္တဝါတွေဟာ ဒီကမ္ဘာကြီးမှာ ယှဉ်တွဲနေထိုင်သူတွေပါ

Sentient beings are co-citizens in this world.

နောက် ကျွန်တော်တို့ ပရဟိတကိုလုပ်ရဲရမယ်။

and we need to dare altruism.

အဒီတော့ ပရဟိတ တော်လှန်ရေးကြီး အဓွန့်ရှည်ပါစေ။

So, long live the altruistic revolution.

ပရဟိတ တော်လှန်ရေးကြီး အဓွန့်ရှည်ပါစေ။

Viva la revolución de altruismo.

ပရဟိတ တော်လှန်ရေးကြီး အဓွန့်ရှည်ပါစေ။ (လက်ခုပ်သံများ)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)