One more reason to get a good night’s sleep | Jeff Iliff

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

Sleep.

အိပ်စက်ခြင်း။

It's something we spend about a third of our lives doing,

တစ်သက်တာရဲ့ သုံးပုံတပုံအထိကို ကျွန်တော်တို့ အိပ်ဖို့ သုံးကြပေမဲ့၊

but do any of us really understand what it's all about?

အိပ်ခြင်းဆိုတာ ဘာလဲကို ကျွန်တော်ထဲက တစ်ယောက်ယောက် နားလည်ရဲ့လား?

Two thousand years ago, Galen,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်တုန်းက ရှေးခေတ်က

one of the most prominent medical researchers

အထင်ရှားဆုံး ဆေးသုတေသီ တဦးဖြစ်သူ

of the ancient world,

Galen ရဲ့ ယူဆချက်နှင့်အညီ၊

proposed that while we're awake,

ကျွန်တော်တို့ နှိုးကြားနေစဉ်၊

our brain's motive force, its juice,

ကျွန်တော်တို့ ဦးနှောက်ရဲ့ အားအင်တွေ၊ အရည်တွေဟာ

would flow out to all the other parts of the body,

ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းအသီးသီးဆီကို ဖြာထွက်သွားကြတာမို့လို့၊

animating them but leaving the brain all dried up,

၎င်းတို့ဟာ တက်ကြွလှုပ်ရှားချိန်မှာ ဦးနှောက်ကျတော့ ခြောက်ကျန်ရစ်ခဲ့တယ်၊

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ အိပ်ကြတဲ့ အခါမှကျတော့၊

and he thought that when we sleep,

all this moisture that filled the rest of the body

ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ရှိနေခဲ့ကြတဲ့ အစိုဓာတ်တွေဟာ

would come rushing back,

ပြန်စီးဝင်လာကြလျက်

ဦးနှောက်ကို ပြန်ပြီး အရည်တွေနဲ့ စိုပြေလာစေကာ

rehydrating the brain

and refreshing the mind.

ပြန်ပြီး ဆန်းသစ်လာစေကြပါတယ်။

Now, that sounds completely ridiculous to us now,

ဒီနေ့တွင် အဲဒါဟာ လုံးဝအဓိပ္ပါယ် မရှိလိုက်တာလို့

but Galen was simply trying to explain

ကျွန်တော်တို့ ထင်နိုင်ကြပေမဲ့၊

something about sleep

ကျွန်တော်တို့ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ လုပ်ကိုင်နေကြရတဲ့

that we all deal with every day.

အိပ်ခြင်းအကြောင်းကို Galen က ရှင်းပြရန် ကြိုးပမ်းတာပါ။

See, we all know based on our own experience

ကျွန်တော်တို့အားလုံးဟာ ကိုယ်ပိုင်အတွေ့အကြုံအရ

that when you sleep, it clears your mind,

ကျွန်တော်တို့ အိပ်လိုက်ရရင် ဦးနှောက် ကြည်လင်လာတာကို၊

and when you don't sleep,

အိပ်ရေးမဝရင်၊ ဦးနှောက်ဟာ

it leaves your mind murky.

မကြည်မလင် နောက်လျက် ရှိတတ်တာကို သိကြပါတယ်။

အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ အိပ်ခြင်းအကြောင်းကို

But while we know a great deal more about sleep now

than when Galen was around,

Galen နဲ့စာရင် များစွာမှ ပိုပြီး သိလာခဲ့ကြပေမဲ့၊

we still haven't understood why it is that sleep,

ဦးနှောက်ကို အံ့အားသင့်ဖွယ် ပြန်ပြီးလန်းဆန်းလာစေတာက

of all of our activities, has this incredible

လှုပ်ရှားမှုတွေ အားလုံးတွေထဲက

restorative function for the mind.

အိပ်ခြင်း တစ်ခုပဲ ဖြစ်နေတာကို ရှင်းပြမရသေးပါ။

So today I want to tell you about

ဒါကြောင့်မို့လို့ ကျွန်တော်ဟာ

some recent research

အဲဒီအကြောင်းအတွက် ရှင်းလင်းအသစ်တချို့ကို

that may shed new light on this question.

ခင်ဗျားတို့ကို ​ပြောပြချင်ပါတယ်။

We've found that sleep may actually be

အိပ်ခြင်းဟာဖြင့် ဦးနှောက်ရဲ့ အခြေခံ လိုအပ်ချက်များကို

a kind of elegant design solution

ဖြည့်ဆည်းပေးတဲ့ ကြော့ရှင်းတဲ့ ဖြေရှင်းချက် ဖြစ်ကာ

to some of the brain's most basic needs,

ခန္ဓာကိုယ်ထဲက အခြားအပိုင်းများနဲ့မတူတဲ့

ဦးနှောက်အနေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတဲ့ မြင့်မားတဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေကို

a unique way that the brain

meets the high demands and the narrow margins

ကျဉ်းကျပ်တဲ့ အလားအလာများဖြင့် လုပ်ပေးနိုင်ဖို့

that set it apart from all the other organs of the body.

သူမတူ ရှားပါးလှတဲ့ နည်းလမ်းလည်း ဖြစ်ပုံရပါတယ်။

So almost all the biology that we observe

ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ လေ့လာမှုမှန်သမျှ အားလုံးတို့ကို

ပြဿနာတွေ တသီကြီးအဖြစ်၎င်း

can be thought of as a series of problems

၎င်းတို့အတွက် သက်ဆိုင်ရာ ဖြေရှင်းနည်းများ အဖြစ်၎င်း သုံးသပ်နိုင်ပါတယ်၊

and their corresponding solutions,

and the first problem that every organ must solve

ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းတိုင်း ဖြေရှင်းရန်လိုတဲ့ ပထမဦးဆုံး ပြဿနာက

ခန္ဓာကိုယ်ထဲ ဆဲလ်တွေအားလုံးဆီကို

is a continuous supply of nutrients to fuel

အာဟာရများကို အဆက်မပြတ် ပို့ပေးရခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

all those cells of the body.

In the brain, that is especially critical;

ဦးနှောက်ထဲမှာကျတော့ အဲဒီအလုပ်က သေရေးရှင်ရေး အရေးပါပါတယ်၊

its intense electrical activity uses up

၎င်းရဲ့ ပြင်းထန်လှတဲ့ လျှပ်စစ် လုပ်ငန်းများဆိုရင်

a quarter of the body's entire energy supply,

ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးရဲ့ စွမ်းအင် လေးပုံတစ်ပုံကို သုံးတယ်၊

even though the brain accounts

ဦနှောက်ဟာ ခန္ဓာကိုယ် ထုထည်ရဲ့ ၂ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သာ ရှိပေမဲ့၊

for only about two percent of the body's mass.

စွမ်းအင်ကျတော့ အဲဒီလို သုံးနေခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

So the circulatory system

ဒီတော့ သွေးလည်ပတ်မှုစနစ်ဟာ

solves the nutrient delivery problem

သွေးကြောမှတစ်ဆင့် အာဟာရတွေနဲ့

by sending blood vessels to supply nutrients

အောက်ဆီဂျင်ကို ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ထောင့်တိုင်း အထိကို

and oxygen to every corner of our body.

ပို့ပေးခြင်းဖြင့် ဖြည့်တင်းရေး တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်နေပါတယ်။

You can actually see it in this video here.

ခင်ဗျားတို့အားလုံး အဲဒါကို ဒီဗီဒီယိုမှာ လက်တွေ့မြင်နိုင်ကြပါတယ်။

Here, we're imaging blood vessels

ဒီမှာ ကျွန်တော် ပြထားတာက သွေး​ကြောတွေပါ၊

in the brain of a living mouse.

အသက်ရှင်လျက်ရှိနေတဲ့ ကြွက်ရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာပါ။

The blood vessels form a complex network

သွေးကြောတွေဟာ ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ ကွန်ရက်အသွင်ကို ဆောင်နေပြီး

that fills the entire brain volume.

ဦးနှောက်တစ်ခုလုံး ၎င်းတို့ဖြင့် ပြည့်နေပါတယ်။

They start at the surface of the brain,

၎င်းတို့ဟာ ဦးနှောက်ရဲ့ မျက်နှာပြင်ပေါ်မှာ စတင်လျက်၊

and then they dive down into the tissue itself,

၎င်းရဲ့ အသားမျှင်များထဲကို ငုပ်ဝင်ကြပါတယ်၊

၎င်းတို့ဟာ ပျံ့နှံ့နေကြလို့၊ ဦးနှောက်ထဲက ဆဲလ်တစ်ခုစီထံသို့

and as they spread out, they supply nutrients

and oxygen to each and every cell in the brain.

အာဟာရများနဲ့ အောက်ဆီဂျင်ကို ပို့ဆောင်ပေးပါတယ်။

Now, just as every cell requires

ဆဲလ်တိုင်းက အားအင်ဖြစ်လာရေးအတွက်

nutrients to fuel it,

အာဟာရဓာတ်တွေကို လိုအပ်သလိုပဲ၊

ဆဲလ်တိုင်းဟာ ဘေးထွက်ပစ္စည်းအဖြစ် အစွန့်အ​ကြေးများကိုပါ ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်၊

every cell also produces waste as a byproduct,

and the clearance of that waste

အဲဒီလို စွန့်ပစ်စရာများ ရှင်းလင်းပေးရေး ကျတော့

is the second basic problem

ဇီဝခန္ဓာကိုယ်တိုင်း ဖြေရှင်းရန် လိုအပ်တဲ့

that each organ has to solve.

ဒုတိယ အခြေခံ ပြဿနာကြီး ဖြစ်ပါတယ်။

This diagram shows the body's lymphatic system,

ဒီပုံကြမ်းထဲမှာ အဲဒီလိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးရန် ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တဲ့

which has evolved to meet this need.

ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ သွေးဖြူစနစ်ကို ပြပေးထားပါတယ်။

It's a second parallel network of vessels

အဲဒါဟာ ခန္ဓာကိုယ် တလျှောက်လုံးမှာ ပြန့်ကြဲလျက် ရှိနေတဲ့

that extends throughout the body.

ဒုတိယ သွေး​ကြောစနစ်ကြီးပါပဲ။

It takes up proteins and other waste

၎င်းဟာ ဆဲလ်တွေ အကြားမှာ ရှိနေတတ်တဲ့

from the spaces between the cells,

အသားဓာတ်များ နှင့် အညစ်အကြေးများကို

it collects them, and then dumps them into the blood

ကောက်ယူပြီး၊ သွေးထဲကို ထည့်ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့်

လွှင့်ပစ်ဖို့ကို စီစဉ်ပေးပါတယ်။

so they can be disposed of.

ဒါပေမဲ့၊ ခင်ဗျားတို့က ဒီပုံကြမ်းကို နီးကပ်စွာ လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင်

But if you look really closely at this diagram,

you'll see something

ဘယ်လိုမှ အဓိပ္ပါယ်မရှိဘူးလို့

that doesn't make a lot of sense.

ထင်ရတဲ့ အရာတွေကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။

So if we were to zoom into this guy's head,

တကယ်လို့များ ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီဦခေါင်းကို ချဲ့ကြည့်မယ်ဆိုရင်

one of the things that you would see there

သတိထားမိမယ့် အချင်တစ်ချက်က

is that there are no lymphatic vessels in the brain.

ဦးနှောက်ထဲမှာ သွေးဖြူကြောတွေ လုံးဝမရှိခြင်းပါပဲ။

ဒါပေမဲ့ အဲဒါဘာမှ အဓိပ္ပါယ် မရှိပါလားလို့ ဖြစ်နေပါတယ်။

But that doesn't make a lot of sense, does it?

I mean, the brain is this intensely active organ

ဦးနှောက်ဟာ အပြင်းအထန် လုပ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းဖြစ်ပြီး

that produces a correspondingly large amount of waste

အတော့်ကိုများမယ့် အညစ်အကြေးတွေကို ထုတ်လုပ်မှာ သေချာတာမို့လို့

that must be efficiently cleared.

အဲဒါတွေကို ထိရောက်စွာ သန့်ရှင်းပစ်ရန် လိုပါမယ်။

And yet, it lacks lymphatic vessels, which means that

အဲဒီလို ထင်စရာရှိပေမဲ့၊ အဲဒီမှာ သွေးဖြူကြောများ မရှိခြင်းက

the approach that the rest of the body takes

ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ကျန်တဲ့ အပိုင်းတွေထဲမှာ

to clearing away its waste

အညစ်အကြေးတွေ ရှင်းလင်းရေးဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှုကို

won't work in the brain.

ဦးနှောက်ထဲမှာ အသုံးမပြုပုံကို ထောက်ပြနေပါတယ်။

အဲဒီလိုဆိုရင်၊ ဦးနှောက်ဟာ ၎င်းရဲ့ သန့်စင်ရေး ပြဿနာကို

So how, then, does the brain solve

its waste clearance problem?

ဘယ်လိုများ ဖြေရှင်းတာလဲ?

Well, that seemingly mundane question

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အုပ်စုက သာမန်လို့ထင်စရာရှိခဲ့တဲ့

is where our group first jumped into this story,

အဲဒီကိစ္စကို လေ့လာဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး၊

ကျွန်တော်တို့က ဦးနှောက်ရဲ့ အတွင်းပိုင်းထဲကို ဝင်ပြီး

and what we found

as we dove down into the brain,

အတွင်းပိုင်းရှိ neuronများနဲ့ သွေးကြောတွေကို

down among the neurons and the blood vessels,

စူးစမ်းလိုက်လို့ တွေ့လိုက်ရတာက

was that the brain's solution

အဲဒီလို အညစ်အကြေး သန့်ရှင်းရေးဆိုင်ရာ

to the problem of waste clearance,

ဦးနှောက်ရဲ့ အဖြေဟာ

လုံးဝကို မျှော်လင့်မရခဲ့တဲ့ အဖြေမျိုးဖြစ်နေပါတယ်။

it was really unexpected.

It was ingenious,

အဲဒါကို တီထွင်ထားပုံဟာ သိပ်ကောင်းနေကာ၊

but it was also beautiful.

တချိန်တည်းမှာ သိပ်လှပပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့ တွေ့ခဲ့တာကို ​ခင်ဗျားတို့ကို ပြောပါရစေ။

Let me tell you about what we found.

So the brain has this large pool

ဦးနှောက်ထဲမှာ အတော့်ကို များပြားတဲ့၊

of clean, clear fluid called cerebrospinal fluid.

သန့်စင် ကြည်လင်တဲ့ cerebrospinal အရည်ဆိုတာ ရှိပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့က အဲဒါကို CSF လို့ ခေါ်ကြပါတယ်။

We call it the CSF.

The CSF fills the space that surrounds the brain,

အဲဒီ CSF ဟာ ဦးနှောက်ကို ဝန်းရံနေတဲ့ နေရာတွေမှာ ပြည့်နေကာ

and wastes from inside the brain

ဦးနှောက်ထဲက အညစ်အကြေးတွေဟာ

make their way out to the CSF,

CSF မှတစ်ဆင့် အပြင်ကို ထွက်နိုင်ကြပါတယ်၊

which gets dumped, along with the waste, into the blood.

ကျန်တဲ့ အညစ်အကြေးတွေနဲ့အတူ အဲဒါတွေကို သွေးထဲကို စွန့်ပစ်လိုက်တာပါ။

အဲဒီလို ပြောလိုက်လို့၊ အဲဒါဟာ

So in that way, it sounds a lot like

the lymphatic system, doesn't it?

သွေးဖြူစနစ်နဲ့ သိပ်ကို တူနေသလို ထင်စရာရှိပါတယ်။

But what's interesting is that the fluid and the waste

ဒီနေရာမှာ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတာက

ဦးနှောက် အတွင်းပိုင်းရှိ အရည်နဲ့ အညစ်အကြေးတွေဟာ

from inside the brain,

ခုနက ပြောခဲ့တဲ့ CSF အရည်တွေထဲကို စိမ့်ဝင်ထွက်ခြင်း အလုပ်ကို

they don't just percolate their way randomly

out to these pools of CSF.

ကျပမ်းပုံစံမျိုးနဲ့ လုပ်ကိုင်ကြတာ မဟုတ်ပါဘူး။

Instead, there is a specialized network of plumbing

အဲဒါအစား၊ အညစ်အကြေးထုတ်ပစ်ရေး အထူးကွန်ရက်ဖြင့်

that organizes and facilitates this process.

အဲဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကို စည်းရုံး လုပ်ကိုင်ပေးပါတယ်။

You can see that in these videos.

အဲဒါကို ခင်ဗျားတို့ဟာ ဒီဗီဒီယိုတွေထဲမှာ မြင်နိုင်ပါတယ်။

Here, we're again imaging into the brain

ကျွန်တော်တို့ အသက်ရှင်နေတဲ့ ကြွက်ရဲ့

of living mice.

ဦးနှောက်ကို ထပ်ပြီး ပုံဖေါ်ကြည့်ပါမယ်။

The frame on your left shows

ခင်ဗျားတို့ရဲ့ ဘယ်ဘက်ရှိ ဘောင်က

ဦးနှောက်ရဲ့ မျက်နှာပြင်ပေါ် ဖြစ်ပျက်နေတာကို ပြပါတယ်၊

what's happening at the brain's surface,

and the frame on your right shows

ညာဘက်ရှိ ဘောင်ထဲမှာကျတော့

what's happening down below the surface of the brain

ဦးနှောက်ရဲ့ အတွင်းပိုင်း အသားမျှင်ထဲ

within the tissue itself.

ဖြစ်ပျက်တာကို ပြနေပါတယ်။

We've labeled the blood vessels in red,

ကျွန်တော်တို့ဟာ သွေးကြောတွေကို အနီရောင်ဖြင့် ပြထားကာ

and the CSF that's surrounding the brain

ဦးနှောက်ကို ဝန်းရံနေတဲ့ CSF ကို ကျတော့

will be in green.

အစိမ်းရောင်ဖြင့် ပြပါမယ်။

Now, what was surprising to us

အဲဒီမှာ ကျွန်တော်တို့အတွက် အံ့ဩစရာအချက်က

was that the fluid on the outside of the brain,

ဦးနှောက်ရဲ့ အပြင်ဘက်ရှိ အရည်တွေဟာ

it didn't stay on the outside.

အပြင်မှာ စောင့်လျက်ရှိနေကြတာ မဟုတ်ပါဘူး။

Instead, the CSF was pumped back into

အဲဒါအစား၊ CSF ကို အတွင်းပိုင်းထဲကို မှုတ်သွင်းပေးလျက်

and through the brain

သွေးကြောတွေရဲ့ အပြင်ပမ်း တလျှောက်မှာ

along the outsides of the blood vessels,

ဦးနှောက်ထဲကို ဝင်သွားပါတယ်၊

and as it flushed down into the brain

၎င်းက အဲဒီလို ဦးနှောက်ထဲကို

သွေးကြောတွေ တစ်လျှောက် အပြင်မှာကပ်လျက် ဝင်လာခြင်းဟာ

along the outsides of these vessels,

it was actually helping to clear away,

လက်တွေ့တွင် သင့်ရှင်းမှုကို ကူပေးနေခြင်းပါပဲ၊

to clean the waste from the spaces

ဦးနှောက်ရဲ့ ဆဲလ်များအကြားရှိ နေရာတွေမှာ ရှိနေတဲ့

between the brain's cells.

အညစ်အကြေးတွေကို ရှင်းလင်းပစ်ခြင်းပါပဲ။

အဲဒါကို ကျွန်တော်တို့ စဉ်းစာကြည့်ကြမယ်ဆိုရင်၊

If you think about it,

using the outsides of these blood vessels like this

သွေးကြောတွေရဲ့ အပြင်နေရာကို အခုလို အသုံးပြုခြင်းဟာ

is a really clever design solution,

သိပ်ကို ပါးနပ်လှတဲ့ ဖြေရှင်းရေး ဒီဇိုင်းပါပဲ၊

because the brain is enclosed

ဦးနှောက်ဟာ အလုံပိတ်နေတဲ့ အရာဖြစ်ပြီး

in a rigid skull

ခိုင်ခန့်ထဲတဲ့ ဦးခေါင်းခွံ အတွင်းမှာ ရှိနေကာ

and it's packed full of cells,

အဲဒီမှာ ဆဲလ်တွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေလို့၊

so there is no extra space inside it

အဲဒီမှာ သွေးဖြူကြော စနစ်လို

for a whole second set of vessels like the lymphatic system.

နောက်သွေးကြောစနစ် တစ်ခုလုံးအတွက် နေရာ မရှိနိုင်ဘူး။

ဒါပေမဲ့ သွေးကြောတွေကျတော့၊

Yet the blood vessels,

ဦးနှောက်ရဲ့ မျက်နှာပြင်ပိုင်းကနေပြီး

they extend from the surface of the brain

ဦးနှောက်ထဲရှိ ဆဲလ်တစ်ခုချင်းစီ အောက်ကို ထိုးဝင်လျက်ရှိနေကြလို့၊

down to reach every single cell in the brain,

which means that fluid

အဲဒီသွေးကြောတွေရဲ့ အပြင်ဘက်မှနေပြီး

that's traveling along the outsides of these vessels

စိမ့်ဝင်စီးသွားနိုင်တဲ့ အရည်ဟာ

can gain easy access to the entire brain's volume,

ဦးနှောက် တစ်ခုလုံးထဲက နေရာတိုင်းဆီ လွယ်ကူစွာ ချဉ်းကပ်နိုင်တယ်ဆိုတော့

ရှိနေတဲ့ သွေးကြော တစ်စုံကို နောက်ရည်ရွယ်ချက် တမျိုးအတွက်

so it's actually this really clever way

to repurpose one set of vessels, the blood vessels,

လွှဲပြောင်းစီစဉ်ပေးလျက် သွေးဖြူသွေးကြောတွေအဖြစ် ရှိရမယ့်

to take over and replace the function

ဒုတိယ သွေးကြောတွေရဲ့ အလုပ်ကို အစားထိုး စီစဉ်ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့်

of a second set of vessels, the lymphatic vessels,

သွေးကြောတွေ နောက်တစ်စုံကို သုံးရန် မလိုတော့တဲ့

to make it so you don't need them.

တကယ့်ကို ပါးနပ်လှပတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းပါပဲ။

And what's amazing is that no other organ

ဒီနေရာမှာ နောက်အံ့အားသင့်စရာ အချက်က

takes quite this approach

ဘယ်ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းထဲကမှ အညစ်အကြေးတွေကို

to clearing away the waste from between its cells.

ရှင်းပစ်ဖို့ အဲဒီလို နည်းလမ်းကို မသုံးကြခြင်းပါပဲ။

This is a solution that is entirely unique to the brain.

အဲဒါဟာ ဦးနှောက်ရဲ့ သူမတူရှားပါးတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းပါပဲ။

But our most surprising finding

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ တွေ့ရှိခဲ့ရသမျှထဲက

was that all of this,

အံ့အားသင့်စရာ အကောင်းဆုံး အချက်က၊

everything I just told you about,

ကျွန်တော် ခုနက ပြောပြခဲ့တာတွေ အားလုံးဟာ၊

with all this fluid rushing through the brain,

ဦးနှောက်ထဲမှာ ဖြတ်စီးနေကြတဲ့ အရည်တွေဟာ၊

it's only happening in the sleeping brain.

အိပ်နေတဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာသာ ဖြစ်ပျက်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါပဲ။

Here, the video on the left

ဟောဒီက ဗီဒီယိုထဲမှာ

shows how much of the CSF is moving

ခုနက CSF ဟာ ကြွက်နိုးနေချိန်တွင်

through the brain of a living mouse while it's awake.

ဦးနှောက်ထဲမှာ ဘယ်လောက် လှုပ်ရှား စီးဆင်းနေတာကို ပြပါတယ်။

It's almost nothing.

လုံးဝနီးပါးကို မရှိပါဘူး။

Yet in the same animal,

ဒါပေမဲ့၊ အဲဒီ အကောင်ထဲမှာပဲ၊

if we wait just a little while until it's gone to sleep,

၎င်းအိပ်မောကျသွားတာကို နည်းနည်းလေး စောင့်ကြည့်မယ်ဆိုရင်

what we see is that the CSF

CSF ဟာ ဦးနှောက်ထဲကို အလုံးအရင်းဖြင့်

is rushing through the brain,

စီးဝင်သွားတာကို မြင်နိုင်ပါတယ်၊

and we discovered that at the same time

အဲဒီတစ်ချိတ်တည်းမှာ၊

when the brain goes to sleep,

ဦးနောက်ဟာ အိပ်လျက် ရှိနေချိန်မှာ၊

ဦးနှောက် ဆဲလ်တွေဟာ သူတို့ဘာသာသူတို့ ကျုံ့ဝင်သွားကြသလားလို့ ထင်ရပါတယ်၊

the brain cells themselves seem to shrink,

opening up spaces in between them,

၎င်းတို့အကြားမှာ နေရာလေးတွေကို ဖွင့်ဟ ပေးနေသလိုပါပဲ၊

allowing fluid to rush through

အဲဒီအရည်တွေ ဖြတ်ကျော် စီးဆင်းနိုင်အောင်

and allowing waste to be cleared out.

အညစ်အကြေးတွေကို သန့်ရှင်းပစ်နိုင်အောင် ဖြစ်ပါတယ်။

So it seems that Galen may actually have been

အဲဒီတော့ တခေတ်တုန်းက Galen က

sort of on the right track when he wrote about

ကျွန်တော်တို့ အိပ်နေချိန်မှာ

fluid rushing through the brain

အရည်တွေဟာ ဦးနှောက်ထဲကို စီးဝင်လာကြတယ်လို့ ရေးသားခဲ့ခြင်းဟာ

မှန်ကန်တဲ့ သဘောကို ဆောင်နေတယ်လို့ ပြောနိုင်ပါတယ်။

when sleep came on.

Our own research, now it's 2,000 years later,

နှစ်ပေါင်း ၂,၀၀၀ နောက်မှာ ကျွန်တော်တို့ လုပ်လိုက်တဲ့ သုတေသနများအရ

suggests that what's happening is that

ဖြစ်ပျက်တာတွေကို ခန့်မှန်းပြောရရင်

when the brain is awake

ဦးနှောက် နှိုးကြားနေလို့

and is at its most busy,

အလုပ်တွေ အများဆုံး ဖြစ်နေတဲ့ အချိန်မှာ၊

it puts off clearing away the waste

ဦးနှောက်ရဲ့ ဆဲလ်တွေအကြားမှာ ပေါ်လာတတ်တဲ့

from the spaces between its cells until later,

အညစ်အကြေးတွေ ရှင်းလင်းရေးကိစ္စကို ဘေးချိတ်ထားလိုက်ပါတယ်၊

and then, when it goes to sleep

ဒါပေမဲ့၊ ဦးနှောက် အိပ်ဖို့သွားချိန်ကျတော့၊

and doesn't have to be as busy,

အလုပ်တွေ မများတော့တဲ့ အချိန်မှာ၊

it shifts into a kind of cleaning mode

၎င်းဟာ သန့်ရှင်းရေး မုဒ်ထဲကို ​ ပြောင်းလဲသွားသလိုပါပဲ၊

ဆဲလ်တွေ အကြားနေရာတွေမှာ ရှိတဲ့ အညစ်အကြေးတွေကို

to clear away the waste

from the spaces between its cells,

တစ်နေ့တာ ကာလအတွင်းမှာ စုစည်းလာခဲ့တဲ့ အညစ်အကြေးတွေကို

the waste that's accumulated throughout the day.

လိုက်လံ ရှင်းလင်းပါတော့တယ်။

So it's actually a little bit like how you or I,

ဒါဟာဖြင့် ကျွန်တော်တို့အားလုံး လုပ်ကိုင်ကြတာနဲ့ တူပါတယ်၊

we put off our household chores during the work week

ကျွန်တော်တို့ အလုပ်ကြတုန်း ရုံးရက်တွေမှာ ငြီးငွေ့ဖွယ်ရာ အိမ်မှုကိစ္စတွေကို

when we don't have time to get to it,

အချိန်မပေးနိုင်လို့ ဘေးချိတ်လိုက်ကြသလိုပါပဲ၊

and then we play catch up on all the cleaning that we have to do

ဒါပေမဲ့ ရုံးပိတ်ရက်တွေ ရောက်လာတာနဲ့အမျှ

when the weekend rolls around.

အဲဒီလို ကိစ္စတွေကို စုပုံဖြေရှင်း လုပ်ကိုင်ကြသလိုပါပဲ။

Now, I've just talked a lot about waste clearance,

ဒီနေရာအထိ၊ အညစ်အကြေးသန့်ရှင်းမှု အကြောင်းကို အများကြီးပြောလာခဲ့ပေမဲ့၊

but I haven't been very specific

ကျွန်တော်တို့ ကျန်းမာလျက် ရှိနိုင်ဖို့

about the kinds of waste

အိပ်နေချိန်မှာ ဦးနှောက်အနေနဲ့ ရှင်းလင်းရမယ့်

that the brain needs to be clearing

အညစ်အကြေးတွေက ဘယ်လိုဟာတွေလဲ ဆိုတာကို

during sleep in order to stay healthy.

ကျွန်တော်ဟာ အထူးလုပ် မပြောပြခဲ့ရသေးပါဘူး။

The waste product that these recent studies

မကြာမီတုန်းက လေ့လာမှုများထဲမှာ ကျွန်တော်တို့ အထူး အလေးထားခဲ့ကြတာက

focused most on is amyloid-beta,

amyloid-beta လို့ ခေါ်တဲ့ အရာပါ၊

which is a protein that's made in the brain all the time.

ဦးနှောက်ထဲမှာ ထုတ်လုပ်ပေးနေတဲ့ အသားဓာတ် တစ်မျိုးပါပဲ။

My brain's making amyloid-beta right now,

အခုအချိန်မှာလည်း ကျွန်တော်ရဲ့ ဦးနှောက်က amyloid-beta ကို ထုတ်လုပ်နေပါတယ်၊

and so is yours.

But in patients with Alzheimer's disease,

ခင်ဗျားတို့လည်း အလားတူပါပဲ။

ဒါပေမဲ့၊ Alzheimer ရောဂါရှိသူတွေကျတော့၊

amyloid-beta builds up and aggregates

amyloid-beta ကို ထုတ်လုပ်ရင်း ဦးနှောက်ရဲ့

in the spaces between the brain's cells,

ဆဲလ်တွေအကြားရှိ နေရာတွေမှာ စုပုံလာပါတယ်၊

instead of being cleared away like it's supposed to be,

ဖြစ်သင့်သလို အဲဒါတွေကို ရှင်းလင်း မပစ်ပါဘူး၊

and it's this buildup of amyloid-beta

အဲဒီလို စုပုံလာတဲ့ amyloid-beta ကမှ

that's thought to be one of the key steps

ကြောက်မက်ဖွယ် အဲဒီရောဂါ စတင်ဖြစ်လာရခြင်းရဲ့

in the development of that terrible disease.

သော့ချက် အဆင့်တစ်ဆင့် ဖြစ်တယ်လို့ ယူဆရပါတယ်။

So we measured how fast amyloid-beta is cleared

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ဦးနှောက် နိုးနေချိန်နဲ့

အိပ်နေချိန်မှာ amyloid-beta ကို ရှင်းလင်ပေးနိုင်တဲ့ နှန်းကို

from the brain when it's awake

versus when it's asleep,

ကျွန်တော်တို့ တိုင်းလျက်နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ခဲ့ရာ

and we found that indeed,

တကယ်တမ်းမှာ တွေ့လိုက်တာက

the clearance of amyloid-beta

amyloid-beta ကို ရှင်းလင်းပစ်မှုဟာ

is much more rapid from the sleeping brain.

အိပ်နေတဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှါာ ပိုပြီးမြန်ဆန်နေပါတယ်။

So if sleep, then,

ဒီတော့ အိပ်ခြင်းက

is part of the brain's solution

အညစ်အကြေးများ ရှင်းလင်းပစ်ရေး ပြဿနာအတွက်

to the problem of waste clearance,

အဖြေဖြစ်တယ်လို့ သိလိုက်ရတဲ့ နောက်မှာ၊

then this may dramatically change how we think

အိပ်ခြင်း၊ amyloid-beta နဲ့ Alzheimer ရောဂါ အကြားက

about the relationship between sleep,

ဆက်စပ်ဆင်နွှယ်မှုကို ကျွန်တော်တို့ သုံးသပ်ပုံကိုလည်း

amyloid-beta, and Alzheimer's disease.

သိသိသာသာ ပြောင်းလဲသွားစေပါမယ်။

A series of recent clinical studies

မကြာခင်တုန်းက ကျန်းမာရေး သုတေသန တသီကြီး

suggest that among patients

ထောက်ပြနေကြတဲ့ အတိုင်းဆိုရင်လောလောဆယ်မှာ

who haven't yet developed Alzheimer's disease,

Alzheimer ရောဂါ မရှိသေးတဲ့ လူနာတွေအကြားမှာ၊

worsening sleep quality and sleep duration

အိပ်စက်မှု အရည်အသွေး ကျဆင်းလာခြင်း နဲ့ အိပ်ချိန် နည်းလာခြင်းဟာ

are associated with a greater amount

သူတို့ဦးနှောက်ထဲမှာ amyloid-beta တိုးစုလာခြင်းနဲ့

of amyloid-beta building up in the brain,

ဆက်စပ်နေပါတယ်၊ ဒါပေမဲ့ အဲဒီတချိန်တည်းမှာ၊

and while it's important to point out

ထောက်ပြပေးရန် အရေးကြီးတာက

that these studies don't prove

အိပ်တာနည်းခြင်း သို့မဟုတ် ကောင်းကောင်း မအိပ်နိုင်ခြင်းက

that lack of sleep or poor sleep

Alzheimer ရောဂါရဲ့ အကြောင်းရင်းဖြစ်တယ်လို့

cause Alzheimer's disease,

သက်သေထူပြခြင်း မရှိကြပါဘူး၊

they do suggest that the failure of the brain

ဒါပေမဲ့ ပြောလို့ ရနိုင်တာက တစ်ခုက

to keep its house clean

ဦးနှောက်အနေနဲ့ amyloid-beta လို

by clearing away waste like amyloid-beta

အညစ်အကြေးကို သန့်ရှင်းပစ်နိုင်စွမ်း မရှိခြင်းဟာဖြင့်

may contribute to the development

Alzheimer ရောဂါ ဖြစ်ပွားရေးကို ထောက်ကူပေးတဲ့

of conditions like Alzheimer's.

အခြေအနေမျိုးကို ဖန်တီးပေးနိုင်ပါတယ်။

ဒီတော့ ဒီသုတေသနအသစ်က ကျွန်တော်တို့ ဘာကို ပြောနေသလဲဆိုတော့

So what this new research tells us, then,

is that the one thing that all of you

တစ်ခုက အိပ်စက်ခြင်းအကြောင်းကို

ကျွန်တော်တို့ သိနှင့်ခဲ့ကြတဲ့ အချက်ပါပဲ၊

already knew about sleep,

that even Galen understood about sleep,

အိပ်စက်တာနဲ့ပတ်သက်ပြီး Galen ကတောင် နားလည်ခဲ့တဲ့

that it refreshes and clears the mind,

၎င်းဟာ ဦးနှောက်ကို လန်းဆန်းလာစေကာ ကြည်လင်လာစေခြင်းဟာ

may actually be a big part

တကယ်ကျတော့ အိပ်ခြင်းရဲ့

of what sleep is all about.

အရေးကြီးဆုံး ကဏ္ဍကြီး တစ်ခုပါပဲ။

See, you and I, we go to sleep

ကျွန်တော်တို့ အားလုံး ညစဉ်ညတိုင်း

every single night,

အိပ်ဖို့ သွားကြပေမဲ့၊

but our brains, they never rest.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်ကတော့ အနားယူတာရယ်လို့ ဘယ်တော့မှ မရှိပါ။

While our body is still

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ဟာ ငြိမ်သက်နေလို့

and our mind is off walking in dreams somewhere,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အသိစိတ်က အိပ်မက်ထဲမှာ လျှောက်သွားနေချိန်မှာ၊

the elegant machinery of the brain

ဦးနှောက်ရဲ့ ကြော့ရှင်းလှတဲ့ စက်ယန္တရားကြီးကတော့

is quietly hard at work

တိတ်ဆိတ်စွာ အပြင်းအထန် အလုပ်လုပ်နေပါတယ်

cleaning and maintaining

စိတ်ကူးကြည့် မရအောင်ကို ရှုပ်ထွေးလှတဲ့

this unimaginably complex machine.

ယန္တရားကြီးကို သန့်ရှင်းပေးလျက် ထိန်းသိမ်းထားပေးပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အိမ်မှုရေးရာ အလုပ်တွေလိုပါပဲ၊

Like our housework,

it's a dirty and a thankless job,

၎င်းတို့ဟာ ညစ်ထေးလှကာ ကောင်းတာရယ်လို့ ဘာမှမရှိပါဘူး၊

but it's also important.

ဒါပေမဲ့ အဲဒါဟာလည်း အရေးကြီးတာပါပဲ။

In your house, if you stop cleaning your kitchen

ခင်ဗျားတို့အိမ်မှာ မီးဖိုခန်းကို မသန့်ရှင်းဘဲ

for a month,

တစ်လ နေကြည့်မယ်ဆိုရင်၊

your home will become completely unlivable

ခင်ဗျားရဲ့ အိမ်မှာ လျင်မြန်စွာပဲ

very quickly.

လုံးဝကို နေမရ ဖြစ်လာမှာ သေချာပါတယ်။

But in the brain, the consequences

ဒါပေမဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာကျတော့၊

of falling behind may be much greater

ပေါ်ပေါက်လာကြမယ့် ပြဿနာတွေဟာ

than the embarrassment of dirty countertops,

မီးဖိုထဲ ညစ်ပတ်မှုနဲ့စာရင် များစွာမှနက်ရှိုင်းမှာပါ၊

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့၊ ဦးနှောက် သန့်ရှင်းလျက် ရှိနေရေးကိစ္စဟာဖြင့်

because when it comes to cleaning the brain,

it is the very health and function

ဦးနှောက်ကိုယ်နှိုက်ရဲ့ ကျန်းမာရေး နှင့် လုပ်ကိုင်နိုင်စွမ်းအတွက်

of the mind and the body that's at stake,

၎င်းနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးအတွက်

which is why understanding these

သိပ်ကို အရေးကြီးတာမို့လို့၊ ဒီနေ့တွင်

very basic housekeeping functions of the brain today

ဦးနှောက်ရဲ့ သန့်ရှင်းအောင် ထိန်းသိမ်းမှုကိစ္စကို နားလည်လာမှုဟာ

may be critical for preventing and treating

ဦးနှောက်အသိစိတ်ရဲ့ အနာဂတ် ရောဂါများကို

diseases of the mind tomorrow.

ဟန့်တားရေ နဲ့ ကုသဖို့အတွက် သိပ်ကို အရေးကြီးနိုင်ပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံများ)