One more reason to get a good night’s sleep | Jeff Iliff

Jeff IIiff: Thêm một lý do để ngon giấc về đêm

Translator: Nhu PHAM Reviewer: Vy Nguyen

Sleep.

Ngủ.

It's something we spend about a third of our lives doing,

Là thứ ta bỏ ra một phần ba cuộc đời để làm

but do any of us really understand what it's all about?

nhưng liệu ta có thực sự hiểu được ý nghĩ của nó?

Two thousand years ago, Galen,

Hai ngàn năm trước, Galen

one of the most prominent medical researchers

một trong các nhà nghiên cứu y học hàng đầu

of the ancient world,

của thế giới cổ đại,

proposed that while we're awake,

đã giả dụ rằng khi thức

our brain's motive force, its juice,

nguồn sức mạnh não, chất dịch của nó,

would flow out to all the other parts of the body,

sẽ chảy tới mọi cơ quan trong cơ thể,

animating them but leaving the brain all dried up,

làm chúng hoạt động trong khi bộ não khô dần đi

and he thought that when we sleep,

và ông ấy nghĩ rằng khi đi ngủ

all this moisture that filled the rest of the body

toàn bộ chất dịch này sẽ quay trở lại,

would come rushing back,

rehydrating the brain

làm đầy lại bộ não

and refreshing the mind.

và làm mới lại suy nghĩ.

Now, that sounds completely ridiculous to us now,

Nghe có vẻ vô lý với chúng ta.

but Galen was simply trying to explain

Tuy vậy, Galen chỉ đang cố gắng giải thích

something about sleep

điều gì đó về giấc ngủ

that we all deal with every day.

thứ mà ta làm hàng ngày.

See, we all know based on our own experience

Chúng ta biết từ kinh nghiệm của chính mình

that when you sleep, it clears your mind,

rằng khi đi ngủ, bạn thoải mái đầu óc

and when you don't sleep,

và khi mất ngủ

it leaves your mind murky.

nó khiến đầu óc bạn mụ mẫm.

But while we know a great deal more about sleep now

Giờ thì, dù biết về giấc ngủ nhiều hơn thời của Galen,

than when Galen was around,

we still haven't understood why it is that sleep,

chúng ta vẫn chưa thực sự hiểu tại sao giấc ngủ

of all of our activities, has this incredible

lại có công dụng phục hồi thần kì cho trí não.

restorative function for the mind.

So today I want to tell you about

Vậy nên, hôm nay tôi muốn chia sẻ về vài nghiên cứu gần đây

some recent research

that may shed new light on this question.

mà có lẽ sẽ làm sáng tỏ câu hỏi này.

We've found that sleep may actually be

Chúng ta biết rằng giấc ngủ có thể thực sự

a kind of elegant design solution

là một giải pháp lập trình tinh tế

to some of the brain's most basic needs,

cho những nhu cầu cơ bản của não bộ,

a unique way that the brain

một cách đặc trưng để bộ não

meets the high demands and the narrow margins

đáp ứng các đòi hỏi cao và khác biệt nhỏ

that set it apart from all the other organs of the body.

khiến nó khác với tất cả mọi cơ quan còn lại.

So almost all the biology that we observe

Vậy hầu như mọi hoạt động sinh lý ta có

can be thought of as a series of problems

có thể coi như một loạt các vấn đề

and their corresponding solutions,

và các giải pháp tương ứng.

and the first problem that every organ must solve

Và vấn đề đầu tiên mọi cơ quan phải xử lý

is a continuous supply of nutrients to fuel

là sự cung cấp dưỡng chất liên tục

all those cells of the body.

để nuôi dưỡng các tế bào trong cơ thể.

In the brain, that is especially critical;

Trong não, đó là phần đặc biệt quan trọng;

its intense electrical activity uses up

hoạt động xung điện mãnh liệt sử dụng

a quarter of the body's entire energy supply,

tới một phần tư năng lượng toàn bộ cơ thể

even though the brain accounts

mặc dù bộ não chỉ chiếm

for only about two percent of the body's mass.

khoảng hai phần trăm khối lượng cơ thể.

So the circulatory system

Do vậy, hệ thống tuần hoàn đó

solves the nutrient delivery problem

giải quyết vấn đế đề phân phối dinh dưỡng

by sending blood vessels to supply nutrients

bằng cách gửi các mạch máu cung cấp dinh dưỡng

and oxygen to every corner of our body.

và oxy tới mọi xó xỉnh của cơ thể.

You can actually see it in this video here.

Các bạn có thể thấy điều đó qua video sau.

Here, we're imaging blood vessels

Đây, chúng ta xem các mạch máu

in the brain of a living mouse.

trong não của một con chuột sống.

The blood vessels form a complex network

Các mao mạch tạo nên một hệ thống phức tạp

that fills the entire brain volume.

phủ toàn bộ diện tích não bộ.

They start at the surface of the brain,

Chúng bắt đầu từ vỏ não, rồi tự đâm vào các nhóm tế bào,

and then they dive down into the tissue itself,

and as they spread out, they supply nutrients

và khi tỏa ra, chúng cung cấp dinh dưỡng

and oxygen to each and every cell in the brain.

và oxy tới từng tế bào não.

Now, just as every cell requires

Khi mọi tế bào cần dinh dưỡng để hoạt động,

nutrients to fuel it,

chúng cũng tạo ra chất thải như sản phẩm phụ,

every cell also produces waste as a byproduct,

and the clearance of that waste

và việc dọn dẹp chất thải đó là vấn đề cơ bản thứ hai

is the second basic problem

mà mọi cơ quan phải xử lý.

that each organ has to solve.

This diagram shows the body's lymphatic system,

Giản đồ này thể hiện hệ mạch bạch huyết

which has evolved to meet this need.

dần dần phát triển để đáp ứng nhu cầu.

It's a second parallel network of vessels

Đó là hệ thống mạch song song thứ hai

that extends throughout the body.

phát triển khắp cơ thể.

It takes up proteins and other waste

Nó mang protein và chất thải khác

from the spaces between the cells,

qua các khoảng trống giữa các tế bào,

it collects them, and then dumps them into the blood

thu nhặt rồi bơm chúng vào máu

so they can be disposed of.

để thải đi.

But if you look really closely at this diagram,

Nhưng nếu xem thật kĩ giản đồ này,

you'll see something

bạn sẽ thấy một vài điều không hợp lý.

that doesn't make a lot of sense.

So if we were to zoom into this guy's head,

Nếu chúng ta phóng to đầu chàng trai,

one of the things that you would see there

một trong những thứ, bạn sẽ thấy ở đó

is that there are no lymphatic vessels in the brain.

là chẳng có mạch bạch huyết nào ở não cả.

But that doesn't make a lot of sense, does it?

Nhưng nó không có nghĩa gì nhiều, phải không?

I mean, the brain is this intensely active organ

ý tôi là, não là một cơ quan hoạt động cô đặc

that produces a correspondingly large amount of waste

tạo ra lượng lớn chất thải cần được làm sạch hiệu quả.

that must be efficiently cleared.

And yet, it lacks lymphatic vessels, which means that

Vì vậy, nó thiếu các mạch bạch huyết, nghĩa là

the approach that the rest of the body takes

phương pháp mà phần còn lại cơ thể sử dụng để làm sạch chất thải

to clearing away its waste

won't work in the brain.

không áp dụng cho não bộ.

So how, then, does the brain solve

Vậy não làm thế nào để giải quyết

its waste clearance problem?

vấn đề làm sạch chất thải của mình?

Well, that seemingly mundane question

Ồ, đó có vẻ như một câu hỏi đơn giản

is where our group first jumped into this story,

khi mới tham gia vào câu chuyện

and what we found

cái mà ta tìm thấy

as we dove down into the brain,

cũng như cái mà ta để trong não,

down among the neurons and the blood vessels,

dưới tất cả các nơ ron và mao mạch,

was that the brain's solution

đó là cách giải quyết của bộ não,

to the problem of waste clearance,

đối với vấn đề dọn sạch chất thải,

it was really unexpected.

thật không thể ngờ.

It was ingenious,

thật khác lạ,

but it was also beautiful.

nhưng cũng thật là đẹp.

Tôi sẽ nói bạn biết phát hiện của chúng tôi.

Let me tell you about what we found.

So the brain has this large pool

Vì bộ não có một cái bể lớn

of clean, clear fluid called cerebrospinal fluid.

chứa đầy dịch sạch gọi là tủy não.

We call it the CSF.

Chúng tôi gọi chúng là CSF.

The CSF fills the space that surrounds the brain,

CSF lấp đầy các khoảng trống xung quanh não

and wastes from inside the brain

và chất thải từ trong não

make their way out to the CSF,

theo các hướng ra, nhập vào CSF

which gets dumped, along with the waste, into the blood.

bị thải ra, cùng chất bẩn, vào máu.

So in that way, it sounds a lot like

Nghe giống hệ bạch huyết, đúng không?

the lymphatic system, doesn't it?

But what's interesting is that the fluid and the waste

Nhưng thú vị là chất dịch và chất thải từ trong não bộ,

from inside the brain,

they don't just percolate their way randomly

sẽ không thấm một cách tùy tiện tới bể CSF.

out to these pools of CSF.

Thay vào đó, sẽ có một hệ thống bơm

Instead, there is a specialized network of plumbing

that organizes and facilitates this process.

chuyên tổ chức và hiện thực quá trình này.

You can see that in these videos.

Các bạn có thể xem trong các video sau.

Here, we're again imaging into the brain

Đây, chúng ta lại xem não

of living mice.

của một con chuột sống

The frame on your left shows

Khung ảnh ở phía bên trái thể hiện

what's happening at the brain's surface,

điều đang diễn ra trong bề mặt vỏ não,

and the frame on your right shows

và khung hình bên phái chỉ ra

what's happening down below the surface of the brain

điều đang diễn ra dưới bề mặt vỏ não

within the tissue itself.

trong các mao mạch.

We've labeled the blood vessels in red,

Chúng tôi đánh dấu các mao mạch màu đỏ,

and the CSF that's surrounding the brain

và hệ thống CSF xung quanh não màu xanh.

will be in green.

Now, what was surprising to us

Nào, giờ cái khiến ta ngạc nhiên

was that the fluid on the outside of the brain,

là chất dịch ở ngoài bộ não,

it didn't stay on the outside.

không nằm hoài ở ngoài.

Instead, the CSF was pumped back into

Thay vào đó, CSF được bơm ngược vào trong

and through the brain

qua bộ não

along the outsides of the blood vessels,

đi liền bên ngoài các mao mạch ngoài,

and as it flushed down into the brain

và chảy vào trong não bộ

along the outsides of these vessels,

đi bên ngoài xung quanh các mạch,

it was actually helping to clear away,

giúp làm sạch

to clean the waste from the spaces

rửa sạch các chất thải từ khoảng trống giữa các tế bào não.

between the brain's cells.

Nếu bạn nghĩ về nó,

If you think about it,

using the outsides of these blood vessels like this

sử dụng phía ngoài của các mao mạch như vậy

is a really clever design solution,

thực sự là một cách giải quyết rất sáng tạo, thông minh

because the brain is enclosed

bởi vì bộ não bị đóng chặt

in a rigid skull

trong một hộp sọ rắn chắc

and it's packed full of cells,

và chứa đầy tế bào,

so there is no extra space inside it

vậy nên không có thêm nhiều khoảng trống

for a whole second set of vessels like the lymphatic system.

cho một hệ thống mạch thứ hai như mạch bạch huyết.

Yet the blood vessels,

Mao mạch, chúng sẽ mở rộng từ bề mặt não

they extend from the surface of the brain

down to reach every single cell in the brain,

cho tới mọi tế bào đơn nhất trong não

which means that fluid

điều đó có nghĩa là những chất dịch

that's traveling along the outsides of these vessels

chuyển hóa ở phía ngoài các mạch

can gain easy access to the entire brain's volume,

có thể dễ dàng tiếp cận vùng não bộ,

so it's actually this really clever way

vậy nên, đó thực sự là một cách hay

to repurpose one set of vessels, the blood vessels,

để tái sử dụng hệ mao mạch, mạch máu,

to take over and replace the function

chiếm lấy và thay thế chức năng

of a second set of vessels, the lymphatic vessels,

ở hệ thống mạch thứ hai, hệ bạch huyết,

to make it so you don't need them.

giúp bạn không cần thêm nó nữa.

And what's amazing is that no other organ

Tuyệt vời là không một cơ quan nào khác

takes quite this approach

có thể sử dụng cách đó

to clearing away the waste from between its cells.

để làm sạch chất thải từ giữa các tế bào.

This is a solution that is entirely unique to the brain.

Đây là một cách giải quyết hoàn toàn dành riêng cho bộ não.

But our most surprising finding

Tuy nhiên, khám phá gây bất ngờ nhất

was that all of this,

trong tất cả những điều mà tôi vừa nói với các bạn,

everything I just told you about,

with all this fluid rushing through the brain,

với tất cả các chất dịch chảy trong não bộ,

it's only happening in the sleeping brain.

điều đó chỉ xảy ra khi bộ não đang ngủ.

Here, the video on the left

Đây, video bên trái

shows how much of the CSF is moving

chỉ ra bao nhiêu CSF chuyển dịch

through the brain of a living mouse while it's awake.

qua não một con chuột sống khi nó thức.

It's almost nothing.

Gần như chẳng có gì.

Yet in the same animal,

Cùng một loài vật đó,

if we wait just a little while until it's gone to sleep,

nếu đợi tới lúc nó ngủ,

what we see is that the CSF

cái mà chúng ta thấy đó là CSF

is rushing through the brain,

đang vội chảy qua vỏ não,

and we discovered that at the same time

cùng lúc đó, chúng tôi khám phá ra

when the brain goes to sleep,

rằng khi bộ não đi ngủ,

the brain cells themselves seem to shrink,

các tế bào não tự thu hẹp lại,

opening up spaces in between them,

mở thêm khoảng trống,

allowing fluid to rush through

cho phép chất dịch chảy qua

and allowing waste to be cleared out.

và chất thải được làm sạch.

So it seems that Galen may actually have been

Vậy có vẻ như Galen đã phần nào

sort of on the right track when he wrote about

đúng khi viết về

fluid rushing through the brain

dòng dịch chảy mạnh trong não bộ

when sleep came on.

khi ta đi ngủ.

Our own research, now it's 2,000 years later,

Nghiên cứu của chúng tôi, 2000 năm sau,

suggests that what's happening is that

gợi ý rằng

when the brain is awake

khi bộ não thức

and is at its most busy,

và ở lúc bận rộn nhất,

it puts off clearing away the waste

nó trì hoãn việc tẩy sạch chất thải

from the spaces between its cells until later,

từ khoảng giữa các tế bào,

and then, when it goes to sleep

khi não đi ngủ

and doesn't have to be as busy,

và không phải bận rộn nữa,

it shifts into a kind of cleaning mode

nó chuyển sang chế độ làm sạch

to clear away the waste

để loại bỏ chất thải giữa các tế bào,

from the spaces between its cells,

the waste that's accumulated throughout the day.

được tích tụ trong suốt cả ngày.

So it's actually a little bit like how you or I,

Nó thực sự giống như kiểu bạn hay tôi

we put off our household chores during the work week

chất chồng cả đống việc nhà trong tuần làm việc

when we don't have time to get to it,

khi ta không có thời gian để xử lý,

and then we play catch up on all the cleaning that we have to do

rồi chờ đến ngày cuối tuần để dọn dẹp.

when the weekend rolls around.

Now, I've just talked a lot about waste clearance,

Tôi vừa mới nói rất nhiều về việc làm sạch chất thải,

but I haven't been very specific

nhưng vẫn chưa đi vào chi tiết các loại chất thải mà bộ não cần làm sạch

about the kinds of waste

that the brain needs to be clearing

khi ta ngủ để giữa gìn sức khỏe.

during sleep in order to stay healthy.

The waste product that these recent studies

Sản phầm thải mà các nghiên cứu gần đây quan tâm nhất là amyloid-beta

focused most on is amyloid-beta,

which is a protein that's made in the brain all the time.

một loại protein được não tiết ra liên tục.

My brain's making amyloid-beta right now,

Não tôi đang tạo ra amyloid-beta

and so is yours.

và não của các bạn cũng vậy.

But in patients with Alzheimer's disease,

Nhưng ở bệnh nhân Alzheimer,

amyloid-beta builds up and aggregates

amyloid-beta tăng nhiều và tập trung

in the spaces between the brain's cells,

ở các khoảng trống giữa các tế bào não,

instead of being cleared away like it's supposed to be,

thay vì được làm sạch chúng bị giữa lại,

and it's this buildup of amyloid-beta

và việc gia tăng amyloid-beta

that's thought to be one of the key steps

được xem như một bước quan trọng

in the development of that terrible disease.

của sự phát triển một căn bệnh khủng khiếp.

So we measured how fast amyloid-beta is cleared

Chúng tôi tính tốc độ amyloid được dọn

from the brain when it's awake

từ não khi nó còn thức

versus when it's asleep,

so với khi đang ngủ,

and we found that indeed,

và nhận ra rằng,

the clearance of amyloid-beta

việc dọn sạch amyloid-beta

is much more rapid from the sleeping brain.

nhanh hơn rất nhiểu khi não ngủ.

So if sleep, then,

Do đó ngủ, là một phần giải pháp của bộ não

is part of the brain's solution

to the problem of waste clearance,

để giải quyết vấn đề chất thải,

then this may dramatically change how we think

và điều này có thể làm thay đổi cách ta nghĩ

about the relationship between sleep,

về mối quan hệ giữa ngủ, amyloid-beta, và chứng Alzheimer.

amyloid-beta, and Alzheimer's disease.

A series of recent clinical studies

Một loạt các nghiên cứu lâm sàng gần đây chỉ ra rằng

suggest that among patients

who haven't yet developed Alzheimer's disease,

ở các bệnh nhân chưa phát triển Alzheimer,

worsening sleep quality and sleep duration

giấc ngủ kém chất và thời lượng

are associated with a greater amount

có liên quan với lượng gia tăng Amyloid-beta ở não,

of amyloid-beta building up in the brain,

và mặc dù nghiên cứu không chứng minh

and while it's important to point out

that these studies don't prove

that lack of sleep or poor sleep

việc thiếu ngủ và ngủ kém lượng

cause Alzheimer's disease,

gây nên chứng Alzheimer,

they do suggest that the failure of the brain

chúng lại đề cập đến sự thất bại của não

to keep its house clean

trong việc dọn sạch nhà

by clearing away waste like amyloid-beta

thông qua việc dọn sạch Amyloid-beta

may contribute to the development

có thể góp phần làm cho Alzheimer phát triển.

of conditions like Alzheimer's.

Nghiên cứu mới này nói với ta

So what this new research tells us, then,

is that the one thing that all of you

rằng thứ duy nhất mà các bạn đã biết về giấc ngủ,

already knew about sleep,

that even Galen understood about sleep,

thậm chí, cả Galen cũng hiểu về giấc ngủ,

that it refreshes and clears the mind,

liên quan tới việc làm tươi mới đầu óc.

may actually be a big part

có thể là một phần lớn ý nghĩa của việc ngủ.

of what sleep is all about.

See, you and I, we go to sleep

Thấy đó, bạn và tôi, chúng ta đi ngủ hằng đêm

every single night,

but our brains, they never rest.

nhưng bộ não chúng ta, thì không bao giờ nghỉ.

While our body is still

Trong khi cơ thể và đầu óc

and our mind is off walking in dreams somewhere,

còn đang đi dạo đâu đó trong giấc mơ,

the elegant machinery of the brain

hệ vận động của não bộ vẫn đang thầm lặng

is quietly hard at work

làm sạch và duy trì một cỗ máy hết sức phức tạp.

cleaning and maintaining

this unimaginably complex machine.

Giống như việc nhà, một công việc chẳng thú vị và thoải mái,

Like our housework,

it's a dirty and a thankless job,

but it's also important.

nhưng lại hết sức quan trọng.

In your house, if you stop cleaning your kitchen

Nếu bạn dừng dọn dẹp bếp núc trong một tháng,

for a month,

your home will become completely unlivable

nhà bạn sẽ trở nên không thể ở được nhanh thôi.

very quickly.

But in the brain, the consequences

Nhưng ở trong não bộ, kết quả sau đó có thể tệ hại hơn

of falling behind may be much greater

than the embarrassment of dirty countertops,

là sự xấu hổ của tình trạng bẩn thỉu,

because when it comes to cleaning the brain,

bởi làm sạch bộ não là một chức năng tốt cho sức khỏe

it is the very health and function

và nhiệm vụ của trí óc và cơ thể đang trong tình trạng xấu

of the mind and the body that's at stake,

đó là lí do tại sao việc hiểu

which is why understanding these

very basic housekeeping functions of the brain today

công việc dọn dẹp cơ bản của bộ não hôm nay

may be critical for preventing and treating

có thể trở nên tối quan trọng trong việc ngăn ngừa và chữa trị

diseases of the mind tomorrow.

những căn bệnh về trí óc ngày mai.

Thank you.

Xin cám ơn.

(Applause)

( Vỗ tay)