One more reason to get a good night’s sleep | Jeff Iliff

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

Sleep.

نووستن.

It's something we spend about a third of our lives doing,

شتێکە نزیکەی یەک لەسەر سێی ژیانمانی پێوە بەسەر ئەبەین،

but do any of us really understand what it's all about?

بەڵام ئایا بەڕاستی هیچ یەکێکمان تێئەگات بەڕاستی دەربارەی چییە؟

Two thousand years ago, Galen,

دوو هەزار ساڵ لەمەوبەر، گالێن،

one of the most prominent medical researchers

یەکێک لە دیارترین توێژەرە پزیشکییەکانی

of the ancient world,

جیهانی دێرین،

proposed that while we're awake,

پێشنیاری ئەوەی کرد کاتێک بەخەبەرین،

our brain's motive force, its juice,

هێزی پاڵنەری مێشکمان، شلەکەی،

would flow out to all the other parts of the body,

ئەڕژێت بۆ هەموو بەشەکانی تری لەش،

animating them but leaving the brain all dried up,

ئەیانخاتە جوڵە بەڵام مێشک بە وشکی ئەهێڵێتەوە، و

and he thought that when we sleep,

بیری لەوە کردۆتەوە کاتێک ئەنووین،

all this moisture that filled the rest of the body

هەموو ئەم تەڕاییە کە بەشەکانی تری لەشی پڕکردووە

would come rushing back,

بەخێرایی ئەگەڕێتەوە،

rehydrating the brain

مێشک تەڕ ئەکاتەوە و

and refreshing the mind.

مێشک ئەبوژێنێتەوە.

Now, that sounds completely ridiculous to us now,

ئێستا ئەوە بە تەواوەتی لە نابەجێ ئەچێت بۆمان،

but Galen was simply trying to explain

بەڵام گالێن تەنیا ئەیویست شتێکمان

something about sleep

دەربارەی نوستن بۆ ڕوونکاتەوە

that we all deal with every day.

کە هەموو ڕۆژانە کاری لەگەڵ ئەکەین.

See, we all know based on our own experience

ئێستا هەموو بە پشتبەستن بە ئەزموونمان ئەزانین

that when you sleep, it clears your mind,

کە کاتێک ئەنویت، مێشکت ساف ئەکات، و

and when you don't sleep,

کە ناشخەویت،

it leaves your mind murky.

مێشکت بە تاریکی ئەهێڵێتەوە.

But while we know a great deal more about sleep now

بەڵام ئێستا کە زۆر شتی زیاتر ئەزانین لەسەر نووستن

than when Galen was around,

وەک لەوکاتەی گالێن هەبوو،

we still haven't understood why it is that sleep,

هێشتا تێنەگەشتووین کە بۆچی نووستن،

of all of our activities, has this incredible

لەناو هەموو چالاکییەکانا، ئەم کارە

restorative function for the mind.

سەرسوڕهێنەرە نوێکەرەوەی هەیە بۆ مێشک.

So today I want to tell you about

بۆیە ئەمڕۆ ئەمەوێت

some recent research

چەند توێژینەوەیەکی نوێتان پێبڵێم

that may shed new light on this question.

کە لەوانەیە تیشک بخاتە سەر ئەم پرسیارە.

We've found that sleep may actually be

ئەوەمان دۆزییەوە کە لەوانەیە نوستن

a kind of elegant design solution

جۆرێک لە نەخشە چارەسەری جوان

to some of the brain's most basic needs,

بۆ هەندێک لە بنچینەییترین پێویستییەکانی مێشک،

a unique way that the brain

شێوازێکی تایبەت کە مێشک

meets the high demands and the narrow margins

بەدەم داواکارییە زۆرەکان و پەراوێزە تەسکەکان ئەچێت و

that set it apart from all the other organs of the body.

جیای ئەکاتەوە لە هەموو ئەندامەکانی تری لەش.

So almost all the biology that we observe

کەواتە زۆربەی زۆری زیندەوەرزانییەکەی کە چاودێری ئەکەین

can be thought of as a series of problems

ئەکرێت وەک زنجیرەیەک کێشە بیری لێبکرێتەوە و

and their corresponding solutions,

لەگەڵ چارەسەرە پەیوەندیدارەکانیان، و

and the first problem that every organ must solve

یەکەم کێشە کە هەموو ئەندامێک ئەبێ چارەسەریکات

is a continuous supply of nutrients to fuel

دابینکردنی بەردەوامی خۆراکە بۆ وزەدان

all those cells of the body.

بەو هەموو خانانەی لەش.

In the brain, that is especially critical;

لە مێشکدا، ئەوە بەتایبەتی هەستیارە؛

its intense electrical activity uses up

چالاکییە کارەباییە چڕەکەی

a quarter of the body's entire energy supply,

چارەکی پێویستی وزەی هەموو لەش بەکارئەهێنێت،

even though the brain accounts

هەرچەندە مێشک تەنیا

for only about two percent of the body's mass.

لەسەدا دووی کێشی لەش پێکئەهێنێت.

So the circulatory system

بۆیە کۆئەندامی سوڕی خوێن

solves the nutrient delivery problem

کێشەی گەیاندنی خۆراک چارەسەر ئەکات

by sending blood vessels to supply nutrients

بە ناردنی بۆری خوێن بۆ دابینکردنی خۆراک و

and oxygen to every corner of our body.

ئۆکسجین بۆ هەموو بەشێکی لەش.

You can actually see it in this video here.

ڕاستییەکەی ئەتوانیت لەم ڤیدیۆیەی ئێرەیا بیبینیت.

Here, we're imaging blood vessels

لێرەیا، وێنەی بۆرییەکی خوێن ئەگرین

in the brain of a living mouse.

لە مێشکی مشکێکی زیندووا.

The blood vessels form a complex network

بۆرییەکانی خوێن تۆڕێکی ئاڵۆز پێکئەهێنن

that fills the entire brain volume.

کە تەواوی قەبارەی مێشک پڕ ئەکەنەوە.

They start at the surface of the brain,

لەسەر ڕووی مێشک دەستپێئەکەن، و

and then they dive down into the tissue itself,

ئینجا ئەچن بەرەو قوڵایی شانەکە خۆی و

and as they spread out, they supply nutrients

کاتێک بڵاو ئەبنەوە، خۆراک دابین ئەکەن لەگەڵ

and oxygen to each and every cell in the brain.

ئۆکسجین بۆ هەموو خانەیەکی مێشک.

Now, just as every cell requires

ئێستا، هەر وەک چۆن هەموو خانەیەک

nutrients to fuel it,

پێویستی بە خۆراکە وەک وزە،

every cell also produces waste as a byproduct,

هەموو خانەیەکیش پاشەڕۆ بەرهەم ئەهێنێت، و

and the clearance of that waste

پاککردنەوەی پاشەڕۆکەش

is the second basic problem

دووەم کێشەی بنچینەییە

that each organ has to solve.

کە هەر ئەندامێک ئەبێ چارەسەریکات.

This diagram shows the body's lymphatic system,

خشتەکە نیشانی ئەیات کە کۆئەندامی شلەی لیمفی لەش،

which has evolved to meet this need.

پەرەی سەندووە بۆ بەدەمەوەچوونی ئەم پێویستییە.

It's a second parallel network of vessels

تۆرێکی دووەمی هاوتەریبی بۆرییە

that extends throughout the body.

کە هەموو لەش ئەگرێتەوە.

It takes up proteins and other waste

پرۆتین و پاشەڕۆکانی تر ئەبات

from the spaces between the cells,

لە بۆشایی نێوان خانەکان،

it collects them, and then dumps them into the blood

کۆیان ئەکاتەوە، و ئینجا فڕێیان ئەیاتە ناو خوێن

so they can be disposed of.

بۆ ئەوەی کە فڕێ بدرێت.

But if you look really closely at this diagram,

بەڵام ئەگەر لە نزیکەوە سەیری ئەم خشتەیە بکەیت،

you'll see something

شتێک ئەبینیت

that doesn't make a lot of sense.

کە زۆر ڕێی تێناچێت.

So if we were to zoom into this guy's head,

کەواتە ئەگەر نزیکی کەینەوە بۆ سەری ئەم پیاوە،

one of the things that you would see there

یەکێک لە شتەکانی لەویا ئەیبینیت

is that there are no lymphatic vessels in the brain.

ئەوەیە کە هیچ بۆری شلەی لیمفی لە مێشکدا نییە.

But that doesn't make a lot of sense, does it?

بەڵام ئەوە زۆر ڕێی تێناچێت وانییە؟

I mean, the brain is this intensely active organ

مەبەستم ئەوەیە مێشک ئەم ئەندامەیە کە زۆر چالاکە

that produces a correspondingly large amount of waste

بڕۆکی زۆر پاشەڕۆ بەرهەم ئەهێنێت

that must be efficiently cleared.

کە پێویستە بە باشی پاک بکرێتەوە.

And yet, it lacks lymphatic vessels, which means that

کەچی هێشتا، بۆری شلە لیمفی نییە، ئەوەش واتای ئەوەیە

the approach that the rest of the body takes

شێوازەکەی بەشەکەی تری لەش بەکاری ئەهێنێت

to clearing away its waste

بۆ پاکردنەوەی پاشەڕۆکەی

won't work in the brain.

لە مێشکدا کار ناکات.

So how, then, does the brain solve

کەواتە ئەی چۆن مێشک چارەسەری

its waste clearance problem?

کێشەی پاککردنەوەی پاشەڕۆکەی ئەکات؟

Well, that seemingly mundane question

کەواتە ئەم پرسیارە کە لە ئاسایی ئەچێت

is where our group first jumped into this story,

لەویایە کە گرووپەکەمان یەکەم جار بازیان یاوەتە ناو ئەم چیرۆکە، و

and what we found

ئەوەی دۆزیمانەوە

as we dove down into the brain,

کاتێک چوینە ناو مێشکەوە،

down among the neurons and the blood vessels,

بۆناو دەمارەخانەکان و بۆرییەکانی خوێن،

was that the brain's solution

ئەوە بوو کە چارەسەری مێشک

to the problem of waste clearance,

بۆ کێشەی پاککردنەوەی پاشەڕۆ،

it was really unexpected.

بەڕاستی چاوەڕوان نەکراوبوو.

It was ingenious,

زۆر بلیمەتانە بوو،

but it was also beautiful.

بەڵام جوانیش بوو.

Let me tell you about what we found.

با باسی ئەوەتان بۆ بکەم کە دۆزیمانەوە.

So the brain has this large pool

کەواتە مێشک ئەم حەوزە گەورەیەی هەیە

of clean, clear fluid called cerebrospinal fluid.

لە شلەیەکی پاکی ڕوون کە پێی ئەوترێت شلەی مێشک و دڕکەپەتک.

We call it the CSF.

پێی ئەڵێین سی ئێس ئێف.

The CSF fills the space that surrounds the brain,

سی ئێس ئێف بۆشاییەکەی چواردەوری مێشک پڕ ئەکاتەوە، و

and wastes from inside the brain

پاشەڕۆکان لە ناوەوەی مێشک

make their way out to the CSF,

ڕێگای خۆیان ئەکەن بۆ سی ئێس ئێف،

which gets dumped, along with the waste, into the blood.

کە لەگەڵ پاشەڕۆکەدا ئەخرێتە ناو خوێنەوە.

So in that way, it sounds a lot like

کەواتە بەو شێوەیە، زۆر لە

the lymphatic system, doesn't it?

کۆئەندامی لیمفی ئەچێت، وانییە؟

But what's interesting is that the fluid and the waste

بەڵام ئەوەی سەرنجڕاکێشە ئەوەیە کە شلە و پاشەڕۆکەی

from inside the brain,

ناو مێشک،

they don't just percolate their way randomly

هەڕەمەکییانە ڕێگەی خۆیان ناکەن

out to these pools of CSF.

بۆ دەرەوە بۆ ئەم حەوزانەی سی ئێس ئێف.

Instead, there is a specialized network of plumbing

لەجیاتی ئەوە، تۆڕێکی تایبەتی بۆری هەیە

that organizes and facilitates this process.

کە ئەم پرۆسەیەی ڕێکخستووە و ئاسانی کردووە.

You can see that in these videos.

ئەتوانی ئەوە لەم ڤیدیۆیانەیا ببینیت.

Here, we're again imaging into the brain

لێرە دیسان وێنەی مێشکی

of living mice.

مشکێکی زیندوو ئەگرین.

The frame on your left shows

چوارچێوەکەی لای چەپت نیشانی ئەیات

what's happening at the brain's surface,

کە چی ڕووئەیات لەسەر ڕووی مێشک، و

and the frame on your right shows

چوارچێوەکەی لای ڕاستت نیشانی ئەیات

what's happening down below the surface of the brain

کە چی ڕووئەیات لە خوارەوە لەژێر ڕووی مێشکا

within the tissue itself.

لەناو شانەکە خۆیدا.

We've labeled the blood vessels in red,

بۆرییەکانی خوێنمان سوور کردووە، و

and the CSF that's surrounding the brain

سی ئێس ئێفەکەی چواردەوری مێشکیش

will be in green.

ڕەنگی سەوز ئەبێت.

Now, what was surprising to us

ئێستا ئەوەی سەرسوڕهێنەر بوو بۆمان

was that the fluid on the outside of the brain,

ئەوە بوو کە شلەکەی دەرەوەی مێشک،

it didn't stay on the outside.

هەر لە دەرەوە نەماوەتەوە.

Instead, the CSF was pumped back into

لەجیاتی ئەوە، سی ئێس ئێفەکە پاڵی پێوە نراوەتەوە بۆناو و

and through the brain

بەناو مێشکا

along the outsides of the blood vessels,

بەدرێژایی دەرەوەی بۆرییە خوێنەکان، و

and as it flushed down into the brain

کاتێک ڕایی ئەکرێت بۆناو مێشک

along the outsides of these vessels,

بەدرێژایی دەرەوەی ئەم بۆرییانە،

it was actually helping to clear away,

ڕاستییەکەی یارمەتیدەر بووە بۆ لەسەر ڕێ لابردن،

to clean the waste from the spaces

بۆ پاککردنەوەی پاشەڕۆکە لە بۆشاییەکانی

between the brain's cells.

نێوان خانەکانی مێشک.

If you think about it,

ئەگەر بیری لێبکەیتەوە،

using the outsides of these blood vessels like this

بەکارهێنانی دەرەوەکانی ئەم بۆرییە خوێنانە بەم شێوەیە

is a really clever design solution,

بەڕاستی نەخشە چارەسەرێکی زیرەکانەیە،

because the brain is enclosed

چونکە مێشک داپۆشراوە

in a rigid skull

بە کاسەیەکی ڕەق و

and it's packed full of cells,

ناوەوەشی پڕە لە خانەکان،

so there is no extra space inside it

کەواتە هیچ بۆشاییەکی زیادە لە ناوەوە نییە

for a whole second set of vessels like the lymphatic system.

بۆ کۆمەڵێک بۆری تری وەک کۆئەندامی لیمفەکان.

Yet the blood vessels,

هێشتا بۆرییەکانی خوێنیش،

they extend from the surface of the brain

لەسەر ڕووی مێشکەوە درێژ ئەبنەوە

down to reach every single cell in the brain,

بۆ خوارەوە بۆ هەموو خانەیەک لەناو مێشکا،

which means that fluid

ئەوەش واتای ئەوەیە شلەکە

that's traveling along the outsides of these vessels

کە بەدەرەوەی ئەم بۆرییانەیا ئەڕوات

can gain easy access to the entire brain's volume,

بە ئاسانی ئەتوانێت بگات بە هەموو قەبارەی مێشک،

so it's actually this really clever way

کەواتە ئەم ڕێگا زیرەکانەیەیە

to repurpose one set of vessels, the blood vessels,

بۆ بەکارهێنانەوەی کۆمەڵە بۆرییەکان، بۆرییەکانی خوێن،

to take over and replace the function

بۆ ئەوەی شوێنی بگرێتەوە و کارەکەی

of a second set of vessels, the lymphatic vessels,

کۆمەڵی دووەمی بۆرییەکان، بۆرییە لیمفەکان بکات،

to make it so you don't need them.

بەشێوەیەک پێویستت پێیان نەبێت.

And what's amazing is that no other organ

ئەوەشی سەرسوڕهێنەرە ئەوەیە کە هیچ ئەندامێکی تر

takes quite this approach

ئەم شێوازە بەکارناهێنێت

to clearing away the waste from between its cells.

بۆ پاکردنەوەی پاشەڕۆکانی نێوانی خانەکانی.

This is a solution that is entirely unique to the brain.

ئەمە چارەسەرێکە کە بە تەواوەتی تایبەتە بە مێشکەوە.

But our most surprising finding

بەڵام سەرسوڕهێنەرترین دۆزینەوەمان

was that all of this,

ئەوەبوو کە هەموو ئەمە،

everything I just told you about,

هەموو شتێک کە بۆم باسکردن،

with all this fluid rushing through the brain,

بە هەموو ئەم شلەیەوە کە ئەڕوات بەناو مێشکا،

it's only happening in the sleeping brain.

تەنیا لە مێشکی نووستوودا ڕووئەیات.

Here, the video on the left

لێرەیا، ڤیدیۆکەی لای چەپ

shows how much of the CSF is moving

نیشانی ئەیات کە چەندێکی سی ئێس ئێف ئەجولێت

through the brain of a living mouse while it's awake.

بەناو مێشکی مشکێکی زیندووا کاتێک بەخەبەرە.

It's almost nothing.

هەر هیچی وا نییە.

Yet in the same animal,

کەچی لە هەمان ئاژەڵدا،

if we wait just a little while until it's gone to sleep,

ئەگەر کەمێک بووەستین هەتا ئەوکاتەی ئەخەوێت،

what we see is that the CSF

ئەوەی ئەیبینین ئەوەیە کە سی ئێس ئێفەکە

is rushing through the brain,

بەناو مێشکا ئەڕواتەوە، و

and we discovered that at the same time

ئەوەمان دۆزییەوە کە لە هەمان کاتدا

when the brain goes to sleep,

کاتێک مێشک ئەچێتە خەوەوە،

the brain cells themselves seem to shrink,

لەوە ئەچێت خانەکانی مێشک خۆیان بچنەوە یەک،

opening up spaces in between them,

بۆشاییەکانی نێوانیان بکەنەوە،

allowing fluid to rush through

ڕێگە بە شلە بەن پیایا تێپەڕێت و

and allowing waste to be cleared out.

ڕێگەبەن پاشەڕۆ پاک بکرێتەوە.

So it seems that Galen may actually have been

کەواتە لەوە ئەچێت کە گالێت بەشێوەیەک توانیبێتی

sort of on the right track when he wrote about

لەسەر ڕێگای ڕاست بێت کاتێک نوسیوێتی دەربارەی

fluid rushing through the brain

ڕۆشتنی شلە بەناو مێشکا

when sleep came on.

کاتێک خەو هاتووە.

Our own research, now it's 2,000 years later,

توێژینەوەکەی خۆمان، ئێستا کە دوای ٢٠٠٠ ساڵە،

suggests that what's happening is that

پێشنیاری ئەوە ئەکات ئەوەی کە ڕووئەیات ئەوەیە کە

when the brain is awake

کاتێک مێشک بەخەبەرە و

and is at its most busy,

لە سەرقاڵترین کاتیایەتی،

it puts off clearing away the waste

کاری لابردنی پاشەڕۆکان

from the spaces between its cells until later,

لە بۆشاییەکانی نێوان خانەکان دوائەخات بۆ دواتر، و

and then, when it goes to sleep

ئینجا، کاتێک ئەخەوێت و

and doesn't have to be as busy,

پێویست ناکا سەرقاڵ بێت،

it shifts into a kind of cleaning mode

ئەچێتە جۆرە دۆخێکی پاککردنەوە

to clear away the waste

بۆ لابردنی پاشەڕۆکە

from the spaces between its cells,

لە بۆشاییەکانی نێوان خانەکان،

the waste that's accumulated throughout the day.

پاشەڕۆکەی کە بەدرێژایی ڕۆژەکە کۆبۆتەوە.

So it's actually a little bit like how you or I,

کەواتە کەمێک وەک من و ئێوەیە،

we put off our household chores during the work week

لەو کاتەی هەفتەیا کە کارمان هەیە کاری ڕۆژانەی ناو ماڵ ئەوەستێنین

when we don't have time to get to it,

کاتێک کاتمان نییە بیکەین، و

and then we play catch up on all the cleaning that we have to do

ئینجا پەلە ئەکەین لە تەواوکردنی هەموو پاککردنەوەکان

when the weekend rolls around.

کاتێک پشووی هەفتەکە یەت.

Now, I've just talked a lot about waste clearance,

ئێستا، قسەی زۆرم کرد دەربارەی پاڵاوتنی پاشەڕۆ،

but I haven't been very specific

بەڵام زۆر دیاریکراو نەبووم

about the kinds of waste

دەربارەی جۆرەکانی پاشەڕۆ

that the brain needs to be clearing

کە پێویستە مێشک پاکیکاتەوە

during sleep in order to stay healthy.

لەکاتی خەودا بۆ ئەوەی بە تەندروستی بمێنێتەوە.

The waste product that these recent studies

بەرهەمە پاشەڕۆکانی توێژینەوەکانی ئەم دواییە

focused most on is amyloid-beta,

زیاتر تیشکیان خستۆتە سەر ئەمایلۆید بێتایە،

which is a protein that's made in the brain all the time.

پرۆتینێکە کە تەنیا لە مێشکدا درووست ئەکرێت.

My brain's making amyloid-beta right now,

لە ئێستایا مێشکی من ئەمایلۆید بێتا درووست ئەکات، و

and so is yours.

هی ئێوەش.

But in patients with Alzheimer's disease,

بەڵام لە نەخۆشێکی زەهایمەردا،

amyloid-beta builds up and aggregates

ئەمایلۆد بێتا کۆئەبێتەوە و کەڵەکە ئەبێت

in the spaces between the brain's cells,

لە بۆشاییەکی نێوان خانەکانی مێشک،

instead of being cleared away like it's supposed to be,

لەجیاتی ئەوەی وەک چۆن پێویست بێت پاکبێتەوە، و

and it's this buildup of amyloid-beta

ئەوە کەڵەکەبوونی ئەمایلۆید بێتایە

that's thought to be one of the key steps

کە وا بیردەکرێتەوە یەکێک لە هەنگاوە گرنگەکانی

in the development of that terrible disease.

پەرەسەندنی ئەم نەخۆشییە خراپە بێت.

So we measured how fast amyloid-beta is cleared

کەواتە خێرایی پاککردنەوەی ئەمایلۆید بێتامان پێواوە

from the brain when it's awake

لە مێشکدا کاتێک بەخەبەرە

versus when it's asleep,

بەرامبەر ئەوکاتەی نوستووە، و

and we found that indeed,

بۆمان دەرکەوت بێگومان،

the clearance of amyloid-beta

پاککردنەوەی ئەمایلۆید بێتا

is much more rapid from the sleeping brain.

زۆر خێراترە لە مێشکی نوستوێکدا.

So if sleep, then,

کەواتە ئەگەر بنووم، ئەوکاتە،

is part of the brain's solution

بەشێک ئەبێت لە چارەسەری مێشک

to the problem of waste clearance,

بۆ کێشەی پاککردنەوەی پاشەڕۆ،

then this may dramatically change how we think

ئینجا ئەمە بەشێوەیەکی بەرچاو شێوەی بیرکردنەوەمان ئەگۆڕێت

about the relationship between sleep,

دەربارەی پەیوەندی نێوان نوستن، و

amyloid-beta, and Alzheimer's disease.

ئەمایلۆید بێتا، و نەخۆشی زەهایمەر.

A series of recent clinical studies

زنجیرەیەکی توێژینەوەی کلینیکی ئەم دواییە

suggest that among patients

پێشنیاری ئەکات لەناو نەخۆشەکانی

who haven't yet developed Alzheimer's disease,

کە هێشتا نەخۆشی زەهایمەر تیایاندا پەرەی نەسەندووە،

worsening sleep quality and sleep duration

خراپبوونی نوستنەکە و ماوەی نوستنەکە

are associated with a greater amount

پەیوەندی هەیە بە بڕێکی زیاتری

of amyloid-beta building up in the brain,

کۆبوونەوەی ئەمایلۆید بێتا لە مێشکا، و

and while it's important to point out

لەکتێکا گرنگیشە دیاری بکرێت

that these studies don't prove

کە ئەم توێژینەوانە نایسەلمێنێت

that lack of sleep or poor sleep

کە کەمی نوستن یان خراپی نوستن

cause Alzheimer's disease,

ئەتوانێ ببێتە هۆی زەهایمەر،

they do suggest that the failure of the brain

پێشنیاری ئەوە ئەکەن کە شکستی مێشک

to keep its house clean

بۆ هێشتنەوەی ماڵەکەی بە پاکی

by clearing away waste like amyloid-beta

بە پاککردنەوەی لە پاشەڕۆی وەک ئەمایلۆید بێت

may contribute to the development

ئەکرێت ڕۆڵ بگێڕێت لە پەرەسەندنی

of conditions like Alzheimer's.

نەخۆشی وەک زەهایمەر.

So what this new research tells us, then,

کەواتە ئەم توێژینەوە تازەیە پێمان ئەڵێت کە،

is that the one thing that all of you

ئەوەی هەر هەمووتان خۆتان

already knew about sleep,

ئەیزانن لەسەر نوستن،

that even Galen understood about sleep,

ئەوەی تەنانەت گالینیش لێی تێگەشتبوو،

that it refreshes and clears the mind,

کە مێشک نوێ ئەکاتەوە و پاکی ئەکاتەوە،

may actually be a big part

لەوانەیە بەشێکی گەورە بێت

of what sleep is all about.

لەوەی نووستن چییە.

See, you and I, we go to sleep

ئەبینن، من و ئێمە، هەموو شەوێک

every single night,

ئەچین ئەنووین،

but our brains, they never rest.

بەڵام مێشکمان هەرگیز پشوو نایات.

While our body is still

لەکاتێکا کە لەشمان ناجوڵێت و

and our mind is off walking in dreams somewhere,

مێشکمان لە شوێنێکی ترە خەون ئەبینێت،

the elegant machinery of the brain

ئامێرە جوانەکەی مێشک

is quietly hard at work

بە هێواشی کاری قورس ئەکات

cleaning and maintaining

لە پاککردنەوە و ڕاگرتنی

this unimaginably complex machine.

ئەم ئامێرە ئاڵۆزە.

Like our housework,

وەک کاری ماڵەکەمان،

it's a dirty and a thankless job,

کارێکی پیسە و سوپاس ناکرێت بۆی،

but it's also important.

بەڵام گرنگیشە.

In your house, if you stop cleaning your kitchen

لە ماڵەکەتا، ئەگەر بووەستیت لە پاککردنەوەی چێشتخانەکەت

for a month,

بۆ مانگێک،

your home will become completely unlivable

ماڵەکەت بە تەواوەتی بەکەڵکی ژیان نایەت

very quickly.

زۆر بە خێرایی.

But in the brain, the consequences

بەڵام لە مێشکا، دەرئەنجامەکانی

of falling behind may be much greater

دواکەوتن لەوانەیە زۆر قورستر بێت

than the embarrassment of dirty countertops,

وەک لە شەرمەزاربوون بە پیسی سەر کەوانتەرەکان،

because when it comes to cleaning the brain,

چونکە کاتێک یەتە سەر پاککردنەوەی مێشک،

it is the very health and function

ئەوە تەندروستی و کاری مێشک و

of the mind and the body that's at stake,

لەشە کە لە مەترسیایە،

which is why understanding these

لەبەر ئەوە تێگەشتن لەم

very basic housekeeping functions of the brain today

کارە بنچینانەی ماڵداری مێشک لەمڕۆدا

may be critical for preventing and treating

ئەکرێت یەکلاکەرەوە بێت لە ڕێگەگرتن و چارەسەرکرنی

diseases of the mind tomorrow.

نەخۆشییەکانی مێشک لە داهاتوودا.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)