One more reason to get a good night’s sleep | Jeff Iliff

Jeff Iliff: İyi bir gece uykusu çekmek için bir neden daha

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Tuba Velioğlu

Sleep.

Uyku.

It's something we spend about a third of our lives doing,

Hayatımızın üçte birini bununla harcıyoruz.

but do any of us really understand what it's all about?

Peki bunun ne demek olduğunu gerçekten anlayan var mı?

Two thousand years ago, Galen,

İki bin yıl önce, Galen,

one of the most prominent medical researchers

kendisi eski çağda yaşamış en önemli

of the ancient world,

tıbbi araştırmacılardan birisidir,

proposed that while we're awake,

uyanık haldeyken

our brain's motive force, its juice,

beynimizin hareket gücünün, özsuyunun,

would flow out to all the other parts of the body,

vücudumuzun diğer bölümlerine doğru iletildiğini,

animating them but leaving the brain all dried up,

onlara hayat verdiğini, ancak beyni kuruttuğunu ileri sürdü,

and he thought that when we sleep,

ve uyuduğumuz zaman

all this moisture that filled the rest of the body

bedenin kalanını dolduran nemin

would come rushing back,

geri geldiğini,

rehydrating the brain

beyni sulandırdığını

and refreshing the mind.

ve zihni tazelediğini düşündü.

Now, that sounds completely ridiculous to us now,

Günümüzde bu bize tamamiyle saçma geliyor,

but Galen was simply trying to explain

ancak Galen uyku hakkında

something about sleep

her gün yaptığımız bir şeyi

that we all deal with every day.

basitçe açıklamaya çalışıyordu.

See, we all know based on our own experience

Hepimiz kendi deneyimlerimize dayanarak biliyoruz ki,

that when you sleep, it clears your mind,

uyuduğumuz zaman zihnimiz temizlenir

and when you don't sleep,

ve uyumadığımız zaman ise

it leaves your mind murky.

zihnimiz bulanık kalır.

But while we know a great deal more about sleep now

Şu anda uyku ile ilgili, Galen döneminden

than when Galen was around,

çok daha fazlasını bilmemize rağmen

we still haven't understood why it is that sleep,

tüm yaptığımız faaliyetler içerisinde neden sadece uykunun

of all of our activities, has this incredible

zihin için bu derece muhteşem güçlendirici bir özelliğe

restorative function for the mind.

sahip olduğunu anlamadık.

So today I want to tell you about

Bu nedenle bugün size

some recent research

bu soruya ışık tutabilecek

that may shed new light on this question.

son araştırmalardan bahsetmek istiyorum.

We've found that sleep may actually be

Uykunun beynin bazı temel ihtiyaçlarını

a kind of elegant design solution

karşılayabileceği türden

to some of the brain's most basic needs,

kolay etkili bir yol,

a unique way that the brain

beynin tüm taleplerini yerine getiren

meets the high demands and the narrow margins

ve onu kıl payıyla da olsa

that set it apart from all the other organs of the body.

diğer tüm organlardan ayrılmasını sağlayan eşsiz bir yöntemdir.

So almost all the biology that we observe

Yani gözlemlediğimiz kadarıyla tüm bu biyolojik süreç,

can be thought of as a series of problems

bir problemler dizisi ve de bu problemlerin

and their corresponding solutions,

çözümleri olarak düşünülebilir,

and the first problem that every organ must solve

ve her organın halletmesi gereken ilk sorun

is a continuous supply of nutrients to fuel

tüm vücut hücrelerini çalıştırmak için gerekli olan

all those cells of the body.

besin takviyesinin sürekli bir şekilde sağlanmasıdır.

In the brain, that is especially critical;

Özellikle bu süreç beyin için daha önemlidir;

its intense electrical activity uses up

beyindeki aşırı elektriksel faaliyet sonucu

a quarter of the body's entire energy supply,

vücudun tüm enerji kaynağının dörtte biri kullanılır.

even though the brain accounts

Beynin, vücut kütlesinin

for only about two percent of the body's mass.

sadece yüzde ikisine tekabül etmesine rağmen.

So the circulatory system

Bu nedenle dolaşım sistemi

solves the nutrient delivery problem

vücudun her bir köşesine oksijen ve besin

by sending blood vessels to supply nutrients

aktarımını sağlamak için kan damarları yardımıyla

and oxygen to every corner of our body.

besin dolaşımı problemini çözmektedir.

You can actually see it in this video here.

Bu olayı bu videoda bizzat görebilirsiniz.

Here, we're imaging blood vessels

Burada, canlı bir

in the brain of a living mouse.

farenin beynindeki kan damarlarını görüntülüyoruz.

The blood vessels form a complex network

Kan damarları tüm beyin hacmini dolduran

that fills the entire brain volume.

karmaşık bir ağ oluşturur.

They start at the surface of the brain,

Bu ağlar beynin yüzeyinde başlar,

and then they dive down into the tissue itself,

ve sonra beyin dokusunun derinliklerine inerler

and as they spread out, they supply nutrients

ve de iyice yayılarak, besin ve oksijeni

and oxygen to each and every cell in the brain.

beyindeki her hücreye ulaştırırlar.

Now, just as every cell requires

Ayrıca, nasıl ki her bir hücre faaliyete geçmek için

nutrients to fuel it,

besine ihtiyaç duymaktadırlar,

every cell also produces waste as a byproduct,

aynı zamanda bu hücreler yan ürün olarak atık üretmektedirler

and the clearance of that waste

ve bu atığın dışarı atılması

is the second basic problem

her organın çözmesi gereken

that each organ has to solve.

ikinci temel problemdir.

This diagram shows the body's lymphatic system,

Bu diyagram, bu ihtiyacı karşılamak üzere zaman içinde gelişen,

which has evolved to meet this need.

vücudun lenf sistemini gösterir.

It's a second parallel network of vessels

Bu vücudun her yanına uzanan

that extends throughout the body.

ikinci bir damar ağıdır.

It takes up proteins and other waste

Proteinleri ve diğer atıkları

from the spaces between the cells,

hücreler arasındaki boşluklardan alır,

it collects them, and then dumps them into the blood

onları toplar ve imha edilmek üzere

so they can be disposed of.

onları kana gönderir.

But if you look really closely at this diagram,

Fakat bu diyagrama çok yakın bakarsanız,

you'll see something

pek de mantıklı olmayan

that doesn't make a lot of sense.

bir şey göreceksiniz.

So if we were to zoom into this guy's head,

Eğer bu adamın kafasına yaklaşacak olursak,

one of the things that you would see there

orada göreceklerinizden birisi de

is that there are no lymphatic vessels in the brain.

beyinde hiç lenf damarının olmadığıdır.

But that doesn't make a lot of sense, does it?

Ama bu hiç mantıklı değil, değil mi?

I mean, the brain is this intensely active organ

Yani beyin, aşırı derecede aktif bir organ olması nedeniyle

that produces a correspondingly large amount of waste

etkili bir şekilde temizlenmesi gereken

that must be efficiently cleared.

büyük miktarda atık üretir.

And yet, it lacks lymphatic vessels, which means that

Ve lenf damarlarının olmaması

the approach that the rest of the body takes

vücudun geri kalanının atıkları temizlerken

to clearing away its waste

kullandığı yöntemin, beyinde

won't work in the brain.

işe yaramayacağı anlamına geliyor.

So how, then, does the brain solve

Peki o zaman, beyin atık temizleme

its waste clearance problem?

problemini nasıl çözüyor?

Well, that seemingly mundane question

Görünüşte sıradan olan bu soru,

is where our group first jumped into this story,

ekibimizin ilk işe koyulduğu nokta olmuştur,

and what we found

Sinirler ve kan damarları arasından

as we dove down into the brain,

beynin derinlerine indikçe,

down among the neurons and the blood vessels,

bulduğumuz şey

was that the brain's solution

beynin bu atık temizleme problemine

to the problem of waste clearance,

bulduğu çözüm oldu.

it was really unexpected.

Bu gerçekten umulmadık bir şeydi.

It was ingenious,

Dahiyane idi,

but it was also beautiful.

fakat çok da güzeldi.

Let me tell you about what we found.

Ne bulduğumuzu size anlatayım.

So the brain has this large pool

Beynin içerisinde beyin omurilik sıvısı diye bilinen

of clean, clear fluid called cerebrospinal fluid.

temiz, berrak bir sıvıdan oluşan geniş bir havuz var.

We call it the CSF.

Biz buna BOS diyoruz.

The CSF fills the space that surrounds the brain,

BOS beyni çevreleyen boşluğu doldurur

and wastes from inside the brain

ve beynin içindeki atıklar

make their way out to the CSF,

BOS'a doğru ilerler,

which gets dumped, along with the waste, into the blood.

BOS diye adlandırılan bu sıvı da atıklarla birlikte kana karışır.

So in that way, it sounds a lot like

Bu yöntem, lenf sistemine

the lymphatic system, doesn't it?

oldukça benziyor, değil mi?

But what's interesting is that the fluid and the waste

Fakat ilginç olan, beynin içinden gelen

from inside the brain,

sıvı ve atıklar,

they don't just percolate their way randomly

gelişigüzel bir şekilde BOS'a doğru

out to these pools of CSF.

yol almamaktadır.

Instead, there is a specialized network of plumbing

Onun yerine, bu süreci düzenleyen ve kolaylaştıran

that organizes and facilitates this process.

özelleşmiş bir tesisat ağı bulunuyor.

You can see that in these videos.

Bunu videolarda görebilirsiniz.

Here, we're again imaging into the brain

Burada, canlı bir farenin beynini

of living mice.

görüntülüyoruz.

The frame on your left shows

Solunuzdaki kare

what's happening at the brain's surface,

beynin yüzeyinde olanları gösteriyor.

and the frame on your right shows

Ve sağınızdaki kare ise

what's happening down below the surface of the brain

beyin yüzeyinin altındaki dokularda

within the tissue itself.

neler olduğunu gösteriyor.

We've labeled the blood vessels in red,

Kan damarlarını kırmızı ile işaretledik

and the CSF that's surrounding the brain

ve beyni çevreleyen BOSu ise

will be in green.

yeşil renkte.

Now, what was surprising to us

Şimdi, bizi şaşırtan şey ise

was that the fluid on the outside of the brain,

beynin dışındaki sıvının

it didn't stay on the outside.

dışarıda kalmaması idi.

Instead, the CSF was pumped back into

Bunun yerine, BOS

and through the brain

kan damarlarının dış yüzeyleri aracılığıyla

along the outsides of the blood vessels,

beynin içine geri pompalandı,

and as it flushed down into the brain

ayrıca bu damarların dış yüzeyleri vasıtasıyla

along the outsides of these vessels,

beyne geri pompalanırken,

it was actually helping to clear away,

aslında beyin hücreleri arasındaki

to clean the waste from the spaces

boşluklardan gelen atıkların

between the brain's cells.

temizlenmesine yardımcı oluyordu.

If you think about it,

Eğer düşünecek olursak,

using the outsides of these blood vessels like this

kan damarlarının dış yüzeylerinin bu şekilde kullanılması

is a really clever design solution,

gerçekten çok akıllıca tasarlanmış bir yöntemdir,

because the brain is enclosed

çünkü beyin sert bir kafatası ile

in a rigid skull

kuşatılmıştır

and it's packed full of cells,

ve hücrelerle doludur.

so there is no extra space inside it

Yani, içinde lenf sistemi gibi

for a whole second set of vessels like the lymphatic system.

ikinci bir damar kümesi için ekstra bir boşluk yoktur.

Yet the blood vessels,

Buna rağmen, kan damarları

they extend from the surface of the brain

beyin yüzeyinden aşağıya doğru

down to reach every single cell in the brain,

inip beynin her bir hücresine uzanmaktadır.

which means that fluid

Bu da demektir ki sıvı

that's traveling along the outsides of these vessels

bu damarların dış yüzeyleri boyunca yol alırken

can gain easy access to the entire brain's volume,

beynin tamamına kolayca erişebilir.

so it's actually this really clever way

Yani bir grup damar ağını,

to repurpose one set of vessels, the blood vessels,

kan damarlarını, ikinci bir damar ağının, lenf sisteminin,

to take over and replace the function

yerini alarak ona ihtiyaç duymayacak şekilde

of a second set of vessels, the lymphatic vessels,

amaca uygun hale getirmesi

to make it so you don't need them.

çok akıllıca bir yol.

And what's amazing is that no other organ

Ve hayret verici olan şeyse,

takes quite this approach

bu gibi bir yöntemle

to clearing away the waste from between its cells.

hücreleri arasındaki atıkları temizleyen başka hiçbir organ yok.

This is a solution that is entirely unique to the brain.

Bu tamamen beyne has bir yöntemdir.

But our most surprising finding

Fakat bunlar arasında bulduğumuz

was that all of this,

en şaşırtıcı şey,

everything I just told you about,

az önce de size anlattığım gibi

with all this fluid rushing through the brain,

tüm bu sıvının beyne pompalanmasının

it's only happening in the sleeping brain.

sadece uyuyan beyinde gerçekleşmesidir.

Here, the video on the left

İşte, soldaki video

shows how much of the CSF is moving

uyanık bir farenin beyninde

through the brain of a living mouse while it's awake.

ne kadar BOS'un hareket ettiğini gösteriyor.

It's almost nothing.

Neredeyse hiç.

Yet in the same animal,

Lakin aynı hayvanda,

if we wait just a little while until it's gone to sleep,

uyuması için biraz daha beklediğimizde

what we see is that the CSF

gördüğümüz şey BOS'un

is rushing through the brain,

beyne hücum etmesidir.

and we discovered that at the same time

Ve aynı zamanda

when the brain goes to sleep,

beyin uykuya daldığında

the brain cells themselves seem to shrink,

beyin hücrelerinin ufaldığını,

opening up spaces in between them,

aralarındaki boşlukların açılarak

allowing fluid to rush through

sıvının akmasını ve atıkların

and allowing waste to be cleared out.

temizlenmesini sağladığını keşfettik.

So it seems that Galen may actually have been

Yani görünüşe göre Galen aslında

sort of on the right track when he wrote about

uyku halindeyken beyne

fluid rushing through the brain

sıvının hücum ettiğini yazarken

when sleep came on.

doğru bir iz üzerindeymiş.

Our own research, now it's 2,000 years later,

Kendi araştırmamız - ki bu 2.000 yıl sonrasıdır -

suggests that what's happening is that

şunun olduğunu öne sürüyor;

when the brain is awake

beynimiz uyanık

and is at its most busy,

ve en meşgul halindeyken

it puts off clearing away the waste

hücreleri arasındaki

from the spaces between its cells until later,

atıkları temizlemeyi erteler.

and then, when it goes to sleep

Sonra uyuduğunda

and doesn't have to be as busy,

ve o kadar meşgul olmadığında

it shifts into a kind of cleaning mode

hücreleri arasındaki boşluklarda

to clear away the waste

gün boyunca biriken

from the spaces between its cells,

atıkları temizlemek için

the waste that's accumulated throughout the day.

bir çeşit temizleme moduna geçer.

So it's actually a little bit like how you or I,

Bu aslında biraz siz veya ben gibi.

we put off our household chores during the work week

Haftaiçi zamanımız olmadığında

when we don't have time to get to it,

ufak tefek ev işlerini savsaklarız

and then we play catch up on all the cleaning that we have to do

ve sonra hafta sonu gelince yapmamız gereken

when the weekend rolls around.

tüm temizlik işleri ile boğuşmak zorunda kalırız.

Now, I've just talked a lot about waste clearance,

Atık temizlemesi hakkında çok konuştum

but I haven't been very specific

ama sağlıklı kalmak için

about the kinds of waste

uyku boyunca beyinden

that the brain needs to be clearing

temizlenmesi gereken atık çeşitleri

during sleep in order to stay healthy.

konusunda çok ayrıntı vermedim.

The waste product that these recent studies

Son çalışmaların daha çok odaklandığı atık ürün

focused most on is amyloid-beta,

beyinde sürekli üretilen

which is a protein that's made in the brain all the time.

bir protein olan amyloid-beta.

My brain's making amyloid-beta right now,

Şu anda beynim amyloid-beta üretiyor,

and so is yours.

sizinki de öyle.

But in patients with Alzheimer's disease,

Fakat Alzheimer hastalarında

amyloid-beta builds up and aggregates

amyloid-beta birikir ve beyin hücreleri

in the spaces between the brain's cells,

arasındaki boşluklarda kümeleşir,

instead of being cleared away like it's supposed to be,

ve normalde olması beklenen temizlenme işlemi gerçekleşmez.

and it's this buildup of amyloid-beta

İşte bu amyloid-beta birikiminin,

that's thought to be one of the key steps

bu korkunç hastalığın gelişmesindeki

in the development of that terrible disease.

önemli nedenlerden biri olduğu düşünülüyor.

So we measured how fast amyloid-beta is cleared

Bu yüzden uyku ve uyanıklık sırasında

from the brain when it's awake

amyloid-beta'nın ne kadar hızlı

versus when it's asleep,

temizlendiğini karşılaştırdık.

and we found that indeed,

Ve sonuç olarak

the clearance of amyloid-beta

amyloid-beta'nın uyku sırasında

is much more rapid from the sleeping brain.

çok daha hızlı temizlendiğini bulduk.

So if sleep, then,

Yani, o zaman uyku,

is part of the brain's solution

atık temizleme problemine dair

to the problem of waste clearance,

beynin kullandığı bir çözüm ise,

then this may dramatically change how we think

o zaman bu, bizim amyloid-beta, uyku

about the relationship between sleep,

ve Alzheimer arasındaki ilişki hakkındaki

amyloid-beta, and Alzheimer's disease.

düşüncelerimizi önemli ölçüde değiştirecektir.

A series of recent clinical studies

Son yapılan klinik çalışmalar,

suggest that among patients

Alzheimer hastalığına henüz

who haven't yet developed Alzheimer's disease,

yakalanmamış olan hastalar arasında

worsening sleep quality and sleep duration

kötüye giden uyku kalitesi ve uyku süresinin

are associated with a greater amount

beyinde çok miktarda amyloid-beta

of amyloid-beta building up in the brain,

birikmesiyle ilişkili olduğunu gösteriyor.

and while it's important to point out

Fakat bu çalışmalar,

that these studies don't prove

uyku yetersizliğinin veya kalitesiz uykunun,

that lack of sleep or poor sleep

Alzheimer hastalığına

cause Alzheimer's disease,

neden olduğunu kanıtlamasa da,

they do suggest that the failure of the brain

beynin amyloid-beta gibi

to keep its house clean

atıklardan arınıp

by clearing away waste like amyloid-beta

hanesini temiz tutmayı başaramaması durumu,

may contribute to the development

Alzheimer gibi sorunların oluşumuna

of conditions like Alzheimer's.

yol açabileceğini göstermektedirler.

So what this new research tells us, then,

Öyleyse bu araştırmanın bizlere söylemek istediği,

is that the one thing that all of you

uyku hakkında

already knew about sleep,

hepinizin bildiği

that even Galen understood about sleep,

ve Galen'in de anladığı bir şey,

that it refreshes and clears the mind,

uykunun zihni tazelediği ve temizlediği,

may actually be a big part

ve bu düşüncenin uykunun gerçekte ne olduğunun

of what sleep is all about.

önemli bir parçasını teşkil etmesi mümkündür.

See, you and I, we go to sleep

Siz ve ben, uyuruz,

every single night,

her gece,

but our brains, they never rest.

ama beyinlerimiz hiç dinlenmez.

While our body is still

Vücudumuz sabitken

and our mind is off walking in dreams somewhere,

ve zihnimiz rüyada bir yerlerde geziniyorken,

the elegant machinery of the brain

beynin zarif mekanizması

is quietly hard at work

yoğun bir şekilde çalışarak

cleaning and maintaining

bu inanılmaz derecedeki karmaşık makineyi

this unimaginably complex machine.

temizliyor ve bakımını yapıyor.

Like our housework,

Ev işlerimiz gibi,

it's a dirty and a thankless job,

kirli ve nankör bir iş,

but it's also important.

ama çok da önemli.

In your house, if you stop cleaning your kitchen

Evinizde, mutfağınızı bir aylığına temizlemeyi

for a month,

bırakırsanız

your home will become completely unlivable

eviniz hızlı bir şekilde, tamamiyle

very quickly.

yaşanmaz bir hale gelecektir.

But in the brain, the consequences

Fakat beyinde, geç kalmanın sonuçları

of falling behind may be much greater

kirli tezgahların vereceği utançtan

than the embarrassment of dirty countertops,

çok daha büyük olabilir.

because when it comes to cleaning the brain,

Çünkü konu beynin temizlenmesi olunca,

it is the very health and function

zihnin ve bedenin

of the mind and the body that's at stake,

işlevi ve sağlığı söz konusu.

which is why understanding these

Ki bu yüzden, bugün beynin

very basic housekeeping functions of the brain today

bu çok temel olan temizlik fonksiyonlarını anlamak

may be critical for preventing and treating

yarının zihinsel hastalıklarının önlenmesinde

diseases of the mind tomorrow.

ve tedavisinde çok kritik olabilir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)