Jay Walker: A library of human imagination

Translator: Zdravko Smilevski Reviewer: Dragan Bocevski

These rocks have been hitting our earth for about three billion years,

Овие камења удираат во нашата Земја околу три милијарди години

and are responsible for much of what’s gone on on our planet.

и се одговорни за многу од работите што се имаат случено на нашата планета.

This is an example of a real meteorite,

Ова е дел од вистински метеор

and you can see all the melting of the iron

и можете да видите како железото се има стопено

from the speed and the heat when a meteorite hits the earth,

од брзината и топлината при ударот на метеорот во Земјата

and just how much of it survives and melts.

и како голем дел од него преживеал и се стопил.

From a meteorite from space,

Од метеорите од вселената,

we’re over here with an original Sputnik.

се префрламе на оригиналниот Спутник.

This is one of the seven surviving Sputniks that was not launched into space.

Ова е еден од седумте зачувани Спутници што не биле лансирани во вселената.

This is not a copy.

Ова не е копија.

The space age began 50 years ago in October,

Вселенското доба започна пред 50 години во октомври

and that’s exactly what Sputnik looked like.

и Спутник изгледаше токму вака.

And it wouldn’t be fun to talk about the space age

Не би било забавно да се зборува за вселенското доба

without seeing a flag that was carried

без да се види знамето што беше однесено

to the moon and back, on Apollo 11.

до месечината и назад, на Аполо 11.

The astronauts each got to carry

Секој од астронаутите носеше

about ten silk flags in their personal kits.

околу десет свилени знамиња во своите лични прибори.

They would bring them back and mount them.

По враќањето назад тие ги врамуваа.

So this has actually been carried to the moon

Ова знаме има патувано до месечината

and back.

и назад.

So that’s for fun.

Тоа беше за забава.

The dawn of books is, of course, important.

Зората на книгите, се разбира, е важна.

And it wouldn’t be interesting to talk about the dawn of books

Но, не би било интересно да се зборува за почетоците на книгите

without having a copy of a Guttenberg Bible.

без примерок од гутенберговата Библија.

You can see how portable and handy it was to have your own Guttenberg

Гледате колку таа била лесна за користење

in 1455.

и носење со себе во 1455.

But what’s interesting about the Guttenberg Bible, and the dawn of this technology,

Но она што е интересно за гутенберговата Библија и зората на оваа технологија,

is not the book.

не е книгата.

You see, the book was not driven by reading.

Видете, мотивот за книгата не беше читањето.

In 1455, nobody could read.

Во 1455 никој не знаел да чита.

So why did the printing press succeed?

Тогаш, зошто печатниците успеаа?

This is an original page of a Guttenberg Bible.

Ова е оригинална страница од гутенберговата Библија.

So you’re looking here at one of the first printed books

Овде можете да ја видите едната од првите отпечатени книги

using movable type in the history of man,

со подвижна типографија во историјата на човештвото,

550 years ago.

пред 550 години.

We are living at the age here at the end of the book,

Денес живееме во доба на крајот од книгата

where electronic paper will undoubtedly replace it.

која што несомнено ќе биде заменета од електронската хартија.

But why is this so interesting? Here’s the quick story.

Но, зошто е ова толку интересно? Еве една куса приказна.

It turns out that in the 1450s,

Во текот на 1450те,

the Catholic Church needed money,

на католичката црква и биле потребни пари,

and so they

и затоа тие печателе простувања на гревовите --

actually hand-wrote these things called indulgences,

практично, тие рачно ги пишувале овие простувања,

which were forgiveness’s on pieces of paper.

на парче хартија.

They traveled all around Europe

Потоа патувале со нив ширум Европа

and sold by the hundreds or by the thousands.

и продавале стотици или илјадници од нив.

They got you out of purgatory faster.

Тие ти помагаат побрзо да си заминеш од чистилиштето.

And when the printing press was invented

И кога се измислило печатењето

what they found was they could print indulgences,

откриле дека можат да печатат простувања,

which was the equivalent of printing money.

што би значело исто како што и печатењето пари.

And so all of Western Europe started buying printing presses in 1455 --

Затоа цела Западна Европа започнала да купува преси за печатење во 1455

to print out thousands,

за печатење на илјадници

and then hundreds of thousands,

а потоа стотици илјади,

and then ultimately millions

и конечно милиони

of single, small pieces of paper

малечки парчиња хартија

that got you out of middle hell and into heaven.

што те вадат од средниот пекол и те носат во рајот.

That is why the printing press succeeded,

Ова била причината зошто печатењето успеало како техника,

and that is why Martin Luther

и токму затоа и Мартин Лутер

nailed his 90 theses to the door:

ги закова своите 90 тези на вратата:

because he was complaining that the Catholic Church had gone amok

затоа што тој се жалеше дека католичката црква греши

in printing out indulgences and selling them

при печатењето на простувањата и нивното продавање

in every town and village and city in all of Western Europe.

во секои село и град во Западна Европа.

So the printing press, ladies and gentlemen,

Затоа, дами и господа, печатниците

was driven entirely by the printing of forgivenesses

го доживеаа својот подем само заради печатењето на простувањата

and had nothing to do with reading.

а немале никаква врска со читањето.

More tomorrow. I also have pictures coming of the library

Повеќе за ова утре. Исто така, имам фотографии од библиотеката

for those of you that have asked for pictures.

за тие од вас што побаравте фотографии.

We’re going to have some tomorrow.

Ќе ги добиеме утре.

(Applause)

(Аплауз)

Instead of showing an object from the stage

Наместо да прикажувам предмет од бината,

I’m going to do something special for the first time.

по прв пат ќе направам нешто особено.

We are going to show, actually, what the library looks like, OK?

Ќе прикажеме како, всушност, библиотеката изгледа, во ред?

So, I am married to the most wonderful woman in the world.

Оженет сум со најпрекрасната жена во светот.

You’re going to find out why in a minute,

Наскоро ќе откриете зошто,

because when I went to see Eileen,

бидејќи кога отидов да ја видам Ајлин,

this is what I said I wanted to build.

ова е она што реков дека сакам да го направам.

This is the Library of Human Imagination.

Ова е библиотеката на човековата имагинација.

The room itself is three stories tall.

Просторијата е на три спрата.

In the glass panels are 5,000 years of human imagination

Зад стаклата се наоѓаат 5000 години човекова имагинација

that are computer controlled.

кои што се контролираат со помош на компјутер.

The room is a theatre. It changes colors.

Собата е како театарска сцена. Менува бои.

And all throughout the library are different objects, different spaces.

И насекаде низ библиотеката се наоѓаат различни предмети, различни простори.

It’s designed like an Escher print.

Проектирана е како графика од Ешер.

Here is some of the lower level of the library,

Ова се некои од пониските нивоа на библиотеката

where the exhibits constantly change.

каде што поставката постојано се менува.

You can walk through. You can touch.

Можете да се прошетате. Можете да допирате.

You can see exactly how many of these types of items would fit in a room.

Можете да видите точно колку од овие видови предмети може да се сместат во една соба.

There’s my very own Saturn V.

Ова е мојот личен Сатурн 5.

Everybody should have one, OK? (Laughter)

Секој треба да си има еден ваков.

So you can see here in the lower level of the library

Во долното ниво на библиотеката можете да ги видите

the books and the objects.

книгите и предметите.

In the glass panels all along is sort of the history of imagination.

Зад стаклата е прикажана историјата на имагинацијата.

There is a glass bridge that you walk across

Постои и висечки стаклен мост преку кој што

that’s suspended in space.

можете да преминете.

So it’s a leap of imagination.

Како скок на имагинацијата.

How do we create?

Значи, како создаваме?

Part of the question that I have answered is,

А дел од прашањето што веќе го одговорив

is we create by surrounding ourselves with stimuli:

е дека ние создаваме опкружувајќи се со стимулации,

with human achievement, with history,

со човековите достигнувања, со историјата,

with the things that drive us and make us human --

со работите што нé мотивираат и нé чинат луѓе.

the passionate discovery, the bones of dinosaurs long gone,

Страсното откривање, коските на дамнешните диносауруси,

the maps of space that we’ve experienced,

картите на просторот што го имаме искусено,

and ultimately the hallways that stimulate our mind and our imagination.

и конечно, ходниците што ги стимулираат нашиот ум и имагинација.

So hopefully tomorrow I’ll show

Се надевам дека утре ќе можам да прикажам

one or two more objects from the stage,

уште еден или два предмети од бината,

but for today I just wanted to say thank you

но за денес само сакав да им кажам благодарам

for all the people that came and talked to us about it.

на сите вас што дојдовте и зборувавте со нас за ова.

And Eileen and I are thrilled to open our home

Ајлин и јас со возбуда го отвораме нашиот дом

and share it with the TED community.

за да го споделиме со заедницата на ТЕД.

(Applause)

(Аплауз)

TED is all about patterns in the clouds.

ТЕД се однесува на обрасците во облаците.

It’s all about connections.

Има за цел воспоставување врски.

It’s all about seeing things

Целта е да се видат работи

that everybody else has seen before

што сите сме ги виделе порано

but thinking about them in ways that nobody has thought of them before.

но да размислуваме за нив на начин на кој што никој не размислувал за нив до сега.

And that’s really what discovery and imagination is all about.

А тоа е суштината на откривањето и имагинацијата.

For example, we can look

На пример, можеме да го погледнеме

at a DNA molecule model here.

овој модел на ДНК.

None of us really have ever seen one,

Никој од нас го нема навистина видено,

but we know it exists because we’ve been taught

но знаеме дека постои бидејќи сме научиле

to understand this molecule.

да разбереме зошто е важен овој молекул.

But we can also look at an Enigma machine

Но исто така можеме да ја погледнеме машината Енигма

from the Nazis in World War II

што нацистите ја имаа во Втората светска војна,

that was a coding and decoding machine.

а која што служеше за шифрирање и дешифрирање на пораки.

Now, you might say, what does this have to do with this?

Сега, можеби би рекле, каква е врската меѓу двеве работи?

Well, this is the code for life,

Па, ова е шифрата за животот,

and this is a code for death.

а ова е шифрата за смртта.

These two molecules

Овие две молекули

code and decode.

шифрираат и дешифрираат.

And yet, looking at them, you would see a machine and a molecule.

Но сепак, гледајќи ги, вие би виделе машина и молекул.

But once you’ve seen them in a new way,

Но откако сте ги виделе на овој нов начин,

you realize that both of these things really are connected.

сфаќате дека обете работи се навистина поврзани.

And they’re connected primarily because of this here.

А тие се поврзани пред сé заради ова овде.

You see, this is a human brain model, OK?

Видете, ова е модел на човечкиот мозок, во ред?

And it’s rare, because we never really get to see a brain.

Ова е реткост, бидејќи никогаш навистина немаме можност да видиме мозок.

We get to see a skull. But there it is.

Обично го гледаме черепот. Но еве го овде.

All of imagination -- everything that we think,

Сета имагинација, сé што мислиме,

we feel, we sense -- comes through the human brain.

чувствуваме, насетуваме, доаѓа низ човечкиот мозок.

And once we create new patterns in this brain,

А еднаш откако ќе создадеме нови обрасци во овој мозок,

once we shape the brain in a new way,

откако ќе го обликуваме мозокот на нов начин,

it never returns to its original shape.

тој не се враќа во почетниот облик.

And I’ll give you a quick example.

Ќе ви дадам кус пример.

We think about the Internet;

Размислуваме за Интернетот.

we think about information that goes across the Internet.

Размислуваме за информациите што патуваат низ него.

And we never think about the hidden connection.

Но, никогаш не размислуваме за скриените врски.

But I brought along here a lump of coal --

Ја зедов со себе оваа грутка јаглен --

right here, one lump of coal.

оваа овде, една грутка јаглен.

And what does a lump of coal have to do with the Internet?

Каква врска има една грутка јаглен со Интернетот?

You see, it takes the energy in one lump of coal

Видете, за да се пренесе еден мегабајт информации преку Интернет

to move one megabyte of information across the net.

потребна е енергија што се содржи во ваква грутка јаглен.

So every time you download a file,

Затоа, секој пат кога ќе преземете документ,

each megabyte is a lump of coal.

секој мегабајт е грутка јаглен.

What that means is, a 200-megabyte file

Тоа значи дека еден документ од 200 мегабајти

looks like this, ladies and gentlemen. OK?

изгледа вака, дами и господа. Во ред?

So the next time you download a gigabyte,

Затоа, наредниот пат кога преземате еден

or two gigabytes, it’s not for free, OK?

или два гигабајти, тоа не е бесплатно, во ред?

The connection is the energy it takes to run the web ,

Поврзаноста е во енергијата што е потребна за мрежата да работи

and to make everything we think possible, possible.

и за да го овозможи сето она што мислиме дека е возможно.

Thanks, Chris.

Благодарам, Крис.

(Applause)

(Аплауз)