Depression, the secret we share | Andrew Solomon

Translator: ALEKSANDAR MITEVSKI Reviewer: Charlie Psy

"I felt a Funeral, in my Brain,

"Осетив погреб во мојот мозок,

and Mourners to and fro

а ожалостените напред-назад

kept treading -- treading -- till [it seemed]

маршираат ли маршираат - сѐ додека не

се појави она чувство.

that Sense was breaking through --

And when they all were seated,

А кога сите седнаа,

a Service, like a Drum --

обред, како тапан

kept beating -- beating -- till I [thought]

непрестано бие, биеше додека

умот ми отрпнуваше.

my Mind was going numb --

And then I heard them lift a Box and creak across my Soul

Потоа слушнав како го креваат ковчегот

и ми ја изгребаа душата,

with those same Boots of Lead, again,

уште еднаш, со истите оние оловни чизми,

then Space -- began to toll,

и тогаш просторот почна да бие,

As [all] the Heavens were a Bell, and Being, [but] an Ear,

ко небесата да беше ѕвоно,

луѓето беа претворени во уво,

and I, and Silence, some strange Race,

а јас овде сум со една чудна раса, во тишина,

wrecked, solitary, here --

скршена и осамена.

[And] then a Plank in Reason, broke,

И токму тогаш, го спуштија ковчегот в гроб,

and I fell down and down --

а јас паѓав надолу и надолу,

and hit a World, at every plunge,

открив нови светови со секое нурнување

and Finished knowing -- then --"

и тогаш престанав да знам."

We know depression through metaphors.

Депресијата ни е позната преку метафори.

Emily Dickinson was able to convey it in language,

Емили Дикинсон успеала да ја претстави преку јазик,

Goya in an image.

Гоја преку слика.

Half the purpose of art is to describe such iconic states.

Половина од уметноста

има за цел да ги опише овие иконски состојби.

As for me, I had always thought myself tough,

Што се однесува до мене, отсекогаш мислев дека сум јак,

one of the people who could survive

еден од луѓето кои би преживеале

if I'd been sent to a concentration camp.

во концентрационен логор.

In 1991, I had a series of losses.

Во 1991, имав неколку загуби.

My mother died,

Умре мајка ми,

a relationship I'd been in ended,

раскинав една врска,

I moved back to the United States from some years abroad,

се вратив во Соединетите Држави

после години во странство,

and I got through all of those experiences intact.

и низ сите овие искуства поминав недопрен.

But in 1994, three years later,

Но во 1994, три години подоцна,

I found myself losing interest in almost everything.

почнав да губам интерес скоро за сѐ.

Не сакав да ги правам работите

I didn't want to do any of the things I had previously wanted to do,

во кои порано уживав,

and I didn't know why.

и не знаев зошто.

The opposite of depression is not happiness, but vitality.

Спротивноста на депресијата

не е среќата, туку виталноста,

и токму виталноста

And it was vitality

that seemed to seep away from me in that moment.

се одлеваше од мене во тој момент.

Everything there was to do seemed like too much work.

Она што требаше да се сработи

ми изгледаше премногу тешко.

I would come home

Ќе си дојдев дома

and I would see the red light flashing on my answering machine,

и ќе видев како трепка црвената сијаличка на телефонската секретарка,

and instead of being thrilled to hear from my friends,

и наместо да бидам возбуден што ќе ги слушнам пријателите,

I would think,

јас си велев,

"What a lot of people that is to have to call back."

"Боже на колку многу луѓе ќе треба да им се јавам."

Or I would decide I should have lunch,

Кога се подготвував да ручам,

and then I would think, but I'd have to get the food out

наеднаш помислував, но треба да ја извадам храната

and put it on a plate

и да ја ставам во чинија,

and cut it up and chew it and swallow it,

да ја исецкам, да ја изџвакам и да ја голтнам.

and it felt to me like the Stations of the Cross.

Премногу напорно ми беше сето тоа.

And one of the things that often gets lost in discussions of depression

Во разговорите за депресијата честопати

не се споменува тоа дека

is that you know it's ridiculous.

сте свесни за овој апсурд.

You know it's ridiculous while you're experiencing it.

Знаете дека е апсурдно она што го доживувате.

You know that most people manage

Знаете дека повеќето луѓе успеваат да

to listen to their messages and eat lunch

ги слушнат пораките, го јадат ручекот,

and organize themselves to take a shower

се подготвуваат за туширање,

and go out the front door

излегуваат надвор

and that it's not a big deal,

и дека тоа не е некоја голема работа,

and yet you are nonetheless in its grip

но сепак се чувствувате заробени

and you are unable to figure out any way around it.

и не знаете како да се ослободите.

And so I began to feel myself doing less

И така со тек на време бев сѐ помалку активен,

and thinking less

сѐ помалку мислев

and feeling less.

и сѐ помалку чувствував.

It was a kind of nullity.

Едно чувство на ништожност.

And then the anxiety set in.

И тогаш се јави анксиозноста.

If you told me that I'd have to be depressed for the next month,

Ако ми кажевте дека морам

да бидам депресивен следниот месец,

I would say, "As long I know it'll be over in November, I can do it."

ќе ви речев, "Знам дека ќе заврши во Ноември, ќе издржам."

But if you said to me,

Но ако ми речевте,

"You have to have acute anxiety for the next month,"

"Следниот месец ќе мора да имаш акутна анксиозност,"

попрво би си ги пресекол вените отколку да поминам низ тоа.

I would rather slit my wrist than go through it.

It was the feeling all the time

Чувството беше како она

like that feeling you have if you're walking

кога одите и кога наеднаш ќе се лизнете или

and you slip or trip and the ground is rushing up at you,

препнете

и паѓате брзо надолу кон земјата,

but instead of lasting half a second, the way that does,

но паѓањето наместо да трае половина секунда,

it lasted for six months.

траеше шест месеци.

It's a sensation of being afraid all the time

Исплашени сте цело време,

but not even knowing what it is that you're afraid of.

но не знаете од што всушност ви е страв.

And it was at that point that I began to think

И токму во тој момент помислив

that it was just too painful to be alive,

дека е премногу болно да живеам,

and that the only reason not to kill oneself

и не се убив само за да не ги повредам

was so as not to hurt other people.

другите луѓе.

And finally one day, I woke up

И најпосле еден ден, се разбудив

and I thought perhaps I'd had a stroke,

и помислив дека сум доживеал инфаркт,

because I lay in bed completely frozen,

бидејќи лежев во креветот целосно вкочанет,

looking at the telephone, thinking,

гледајќи во телефонот, мислејќи си,

"Something is wrong and I should call for help,"

"Нешто не е во ред и треба да побарам помош,"

and I couldn't reach out my arm

но не можев да ја кренам раката

and pick up the phone and dial.

за да го земам телефонот и да свртам.

And finally, after four full hours of my lying and staring at it,

И конечно, после четири часа лежење и зјапање во него,

the phone rang,

телефонот заѕвони,

and somehow I managed to pick it up,

и некако успеав да кренам.

and it was my father, and I said,

Беше татко ми,

и му реков, "Во сериозна невоља сум.

"I'm in serious trouble. We need to do something."

Треба да направиме нешто."

The next day I started with the medications and the therapy.

Следниот ден започнав со лекарствата

и терапијата.

And I also started reckoning with this terrible question:

Истовремено почнав да се измачувам

со ова ужасно прашање:

If I'm not the tough person

Ако не сум онаа јака личност

who could have made it through a concentration camp,

која може да преживее концентрационен логор,

then who am I?

тогаш кој сум?

And if I have to take medication,

И ако морам да земам лекарства,

is that medication making me more fully myself,

дали лековите ќе ме доближат до мојата суштина,

or is it making me someone else?

или пак ќе ме направат некој друг?

And how do I feel about it if it's making me someone else?

И како ќе се чувствувам

доколку ме направат некој друг?

Во борбата влегов со две предности.

I had two advantages as I went into the fight.

The first is that I knew that, objectively speaking,

Прво знаев, објективно кажано,

I had a nice life,

дека имав убав живот,

and that if I could only get well,

и дека ако закрепнам,

there was something at the other end that was worth living for.

ќе имам нешто за што вреди

да се живее.

And the other was that I had access to good treatment.

И другото беше дека имав пристап до добар третман.

But I nonetheless emerged and relapsed,

Но и покрај тоа, ќе се издигнев па ќе паднев,

and emerged and relapsed,

ќе се издигнев па ќе паднев,

and emerged and relapsed,

ќе се издигнев па ќе паднев,

and finally understood

и најпосле сфатив

I would have to be on medication and in therapy forever.

дека ќе морам да примам лекарства

и терапија засекогаш.

And I thought,

Па си помислив, "Дали проблемот е хемиски

"But is it a chemical problem or a psychological problem?

или психолошки?

And does it need a chemical cure or a philosophical cure?"

И дали ми треба хемиски или филозофски лек?"

And I couldn't figure out which it was.

И не можев да сфатам дали едното или другото.

And then I understood that actually,

И најпосле сфатив дека всушност

we aren't advanced enough in either area for it to explain things fully.

не сме доволно напредни и во двете области

за да ги објасниме целосно работите.

The chemical cure and the psychological cure

И хемискиот и психолошкиот лек

both have a role to play,

играат улога,

and I also figured out that depression was something

и сфатив дека депресијата е нешто толку длабоко

вкоренето во нас, што

that was braided so deep into us

that there was no separating it from our character and personality.

не можеме да ја издвоиме

од нашиот карактер и личност.

I want to say that the treatments we have for depression are appalling.

Сакам да кажам дека третманите кои ги имаме

за депресија се ужасни.

Не се многу ефикасни.

They're not very effective.

They're extremely costly.

Екстремно скапи се.

They come with innumerable side effects.

Пропратени се со безброј нуспојави.

They're a disaster.

Катастрофа се.

Но многу сум благодарен што живеам сега,

But I am so grateful that I live now and not 50 years ago,

а не пред 50 години,

when there would have been almost nothing to be done.

кога не можело да се направи речиси

ништо.

I hope that 50 years hence,

Се надевам дека 50 години отсега,

people will hear about my treatments

луѓето ќе слушнат за моите третмани

и ќе се запрепастат од тоа колку

and be appalled that anyone endured such primitive science.

примитивна била науката.

Depression is the flaw in love.

Депресијата е темната страна на љубовта.

If you were married to someone and thought,

Ако сте во брак со некого и велите,

"Well, if my wife dies, I'll find another one,"

"Добро, ако почине жена ми, ќе си најдам друга,"

it wouldn't be love as we know it.

тогаш тоа не е љубов.

There's no such thing as love without the anticipation of loss,

Не постои љубов

без исчекување на загубата,

and that specter of despair can be the engine of intimacy.

и токму ваквата очај може

да биде двигател на интимноста.

There are three things people tend to confuse:

Има три работи кои луѓето ги мешаат:

depression, grief and sadness.

депресија, жалост и тага.

Grief is explicitly reactive.

Жалоста е реактивна состојба.

If you have a loss and you feel incredibly unhappy,

Ако сте доживеале загуба и сте многу несреќни,

and then, six months later,

а шест месеци подоцна,

you are still deeply sad, but you're functioning a little better,

сѐ уште сте длабоко тажни, но функционирате малку подобро,

тоа е веројатно жалост,

it's probably grief,

and it will probably ultimately resolve itself in some measure.

и на крај ќе се разреши

сама од себе.

If you experience a catastrophic loss,

Ако доживеете катастрофална загуба

and you feel terrible,

и се чувствувате ужасно,

and six months later you can barely function at all,

и шест месеци подоцна едвај функционирате,

then it's probably a depression that was triggered

тогаш е веројатно депресија која била активирана

од катастрофалните околности.

by the catastrophic circumstances.

The trajectory tells us a great deal.

Траекторијата ни кажува многу.

People think of depression as being just sadness.

Луѓето мислат дека депресијата е само тага.

It's much, much too much sadness,

Тука станува збор за премногу тага,

much too much grief

премногу жалост

at far too slight a cause.

без некоја очигледна причина.

As I set out to understand depression,

Кога одлучив да ја разберам депресијата

and to interview people who had experienced it,

и почнав да ги интервјуирам луѓето кои ја доживеале,

I found that there were people who seemed, on the surface,

видов дека има луѓе кои на површината

изгледаа ко да имаат релативно

to have what sounded like relatively mild depression

блага депресија, но и

беа целосно онеспособени од неа.

who were nonetheless utterly disabled by it.

And there were other people who had what sounded

И имаше други луѓе кои се чинеше дека

as they described it like terribly severe depression

имаат

ужасна и тешка депресија,

who nonetheless had good lives

но измеѓу депресивните епизоди сепак

in the interstices between their depressive episodes.

водеа добри животи.

And I set out to find out what it is that causes some people

И така одлучив да откријам

што е тоа што ги прави некои луѓе

to be more resilient than other people.

поотпорни за разлика од другите.

What are the mechanisms that allow people to survive?

Кои се механизмите

кои им овозможуваат на луѓето да преживеат?

And I went out and I interviewed person after person

Излегов и започнав да ги интервјуирам

who was suffering with depression.

луѓето кои страдаа од депресија.

One of the first people I interviewed

Еден од првите луѓе кои ги интервјуирав

ја опиша депресијата

described depression as a slower way of being dead,

како бавен начин да бидеш мртов,

and that was a good thing for me to hear early on

и беше добро што го слушнав ова уште од почеток

because it reminded me that that slow way of being dead

оти ме потсети дека

овој бавен начин да бидеш мртов

can lead to actual deadness,

може да доведе до самата смрт,

that this is a serious business.

дека ова е сериозна работа.

It's the leading disability worldwide,

Таа е водечки причинител на попреченост

and people die of it every day.

и луѓето умираат од неа секој ден.

One of the people I talked to when I was trying to understand this

Обидувајќи се да го разберам ова

зборував со една сакана пријателка

was a beloved friend who I had known for many years,

која ја знаев со години

и која имала

and who had had a psychotic episode in her freshman year of college,

психотична епизода кога

била бруцош на факултет,

and then plummeted into a horrific depression.

а потоа паднала во ужасна депресија.

She had bipolar illness,

Таа имаше биполарна болест,

or manic depression, as it was then known.

или манично депресивна болест, како што се нарекуваше тогаш.

And then she did very well for many years on lithium,

Со години земаше литиум

и добро ѝ одеше тогаш,

и најпосле,

and then eventually, she was taken off her lithium

литиумот ѝ беше прекинат

to see how she would do without it,

за да видат како ќе функционира без него,

and she had another psychosis,

и имаше уште една психоза,

and then plunged into the worst depression that I had ever seen

а потоа падна во најлошата депресија

што сум ја видел.

in which she sat in her parents' apartment,

Седеше во станот на нејзините родители,

more or less catatonic, essentially without moving,

повеќе или помалку во кататонија, неподвижна,

day after day after day.

ден за ден.

And when I interviewed her about that experience some years later --

И кога ја интервјуирав за ова искуство неколку години подоцна --

she's a poet and psychotherapist named Maggie Robbins --

таа е поет и психотерапевт, се вика Маги Робинс -

when I interviewed her, she said,

кога ја интервјуирав, рече,

"I was singing 'Where Have All The Flowers Gone,'

"Си ја пеев "Where Have All The Flowers Gone"

over and over, to occupy my mind.

одново и одново за да не мислам на друго.

I was singing to blot out the things my mind was saying,

Пеев за да ги избришам работите што ми ги кажуваше мојот ум,

which were, 'You are nothing. You are nobody.

кој повторуваше, "Ти си никој и ништо.

Дури и не заслужуваш да живееш.'

You don't even deserve to live.'

And that was when I really started thinking

И токму во тој момент почнав да размислувам

за самоубиство."

about killing myself."

You don't think in depression that you've put on a gray veil

Депресивните не мислат

дека ставиле сив превез

and are seeing the world through the haze of a bad mood.

и дека го набљудуваат светот низ призмата

на лошото расположение.

You think that the veil has been taken away,

Обратно е. Мислат дека превезот им е тргнат,

превезот на среќата,

the veil of happiness,

and that now you're seeing truly.

и дека сега ја гледаат вистината.

It's easier to help schizophrenics who perceive

Полесно е да им помогнете на шизофрениците

that there's something foreign inside of them that needs to be exorcised,

кои сметаат дека има нешто туѓо во нив,

нешто што треба да се избрка,

but it's difficult with depressives,

но со депресивците е тешко,

because we believe we are seeing the truth.

оти ние веруваме дека ја гледаме вистината.

But the truth lies.

Но вистината лаже.

I became obsessed with that sentence:

Станав преокупиран со таа реченица:

"But the truth lies."

"Но вистината лаже."

And I discovered, as I talked to depressive people,

И открив, зборувајќи со депресивни луѓе,

that they have many delusional perceptions.

дека тие имаат многу налудничави перцепции.

People will say, "No one loves me."

Ако некој ви рече, "Никој не ме сака."

And you say, "I love you,

Вие ќе му одговорите, "Јас те сакам,

your wife loves you, your mother loves you."

жена ти те сака, мајка ти те сака."

You can answer that one pretty readily, at least for most people.

Повеќето луѓе лесно

ќе ги разубедите.

Но депресивните луѓе ќе ви речат,

But people who are depressed will also say,

"No matter what we do, we're all just going to die in the end."

"Без оглед што правиме,

сите ќе умреме на крај."

Or they'll say, "There can be no true communion

Или ќе ви речат, "Не може да постои вистинска

between two human beings.

поврзаност помеѓу две човечки битија.

Each of us is trapped in his own body."

Секој од нас е заглавен во сопственото тело."

To which you have to say,

На што ќе мора да речете,

"That's true,

"Тоа е вистина,

but I think we should focus right now on what to have for breakfast."

но сметам дека сега треба да се фокусираме

на појадокот."

(Laughter)

(Смеа)

A lot of the time,

Голем дел од времето

what they are expressing is not illness, but insight,

тие демонстрираат увид во нештата, а не болест,

and one comes to think what's really extraordinary

и навистина е неверојатно тоа што

is that most of us know about those existential questions

повеќето од нас знаеме за овие егзистенцијални прашања,

само што не им обрнуваме многу внимание.

and they don't distract us very much.

There was a study I particularly liked

Имаше едно истражување што особено

in which a group of depressed and a group of non-depressed people

ми се допадна во кое група на депресивни

и група на не-депресивни луѓе

играа видео игра во текот на еден час,

were asked to play a video game for an hour,

and at the end of the hour,

и на крајот од играта

they were asked how many little monsters they thought they had killed.

требаше да кажат колку чудовишта

убиле.

Одговорите на депресивните беа

The depressive group was usually accurate to within about 10 percent,

доста прецизни.

and the non-depressed people

Не-депресивните луѓе кажуваа

guessed between 15 and 20 times as many little monsters --

дека убиле 15 до 20 пати

повеќе чудовишта - (Смеа) -

(Laughter)

одошто беше случајот.

as they had actually killed.

A lot of people said, when I chose to write about my depression,

Кога решив да пишувам за мојата депресија, многу луѓе ми рекоа

that it must be very difficult to be out of that closet,

дека сигурно ми паѓа многу тешко

тоа што другите знаат за мојата депресија.

to have people know.

Велеа, "Дали луѓето ти зборуваат поинаку?"

They said, "Do people talk to you differently?"

I said, "Yes, people talk to me differently.

Јас реков, "Да, луѓето зборуваат поинаку со мене.

They talk to me differently insofar

Зборуваат поинаку со мене сѐ

as they start telling me about their experience,

додека не почнат да ми кажуваат за нивните искуства,

or their sister's experience,

за искуствата на нивната сестра,

or their friend's experience.

или нивниот пријател.

Things are different because now I know

Работите се сменети бидејќи сега знам

that depression is the family secret that everyone has.

дека депресијата е семејна тајна

која сите ја имаат.

I went a few years ago to a conference,

Пред неколку години бев на една конференција,

and on Friday of the three-day conference,

и на првиот ден од три-дневната конференција,

one of the participants took me aside, and she said,

една учесничка ме тргна настрана и рече,

"I suffer from depression and I'm a little embarrassed about it,

"Јас страдам од депресија и

малку ми е срам заради тоа,

но примам лекарства и само

but I've been taking this medication,

and I just wanted to ask you what you think?"

сакав да го слушнам вашето мислење?"

Дадов сѐ од себе за да ѝ дадам добар совет.

And so I did my best to give her such advice as I could.

And then she said, "You know, my husband would never understand this.

И потоа рече, "Знаете,

маж ми некогаш не би ме разбрал.

He's really the kind of guy to whom this wouldn't make any sense,

Тој е еден од оние кој ова не би го сфатил,

и ова сакам да остане само меѓу нас."

so, you know, it's just between us."

And I said, "Yes, that's fine."

Јас реков, "Да, нема проблем."

On Sunday of the same conference,

Последниот ден, истата конференција,

her husband took me aside,

маж ѝ ме тргна настрана,

(Laughter)

and he said, "My wife wouldn't think

и рече, "Жена ми ќе помисли

that I was really much of a guy if she knew this,

дека не сум вистински маж ако го знае ова,

but I've been dealing with this depression and I'm taking some medication,

но се борам со депресија и примам

одредени лекарства и

and I wondered what you think?"

ме интересира вашето мислење?"

They were hiding the same medication

Ги криеја

истите лекарства на две различни места

in two different places in the same bedroom.

во истата спална.

(Laughter)

И му реков дека можеби

And I said that I thought communication within the marriage

брачната комуникација

might be triggering some of their problems.

е одговорна за дел од проблемите.

(Laughter)

(Смеа)

But I was also struck

Голем впечаток ми остави

и големиот товар кој го

by the burdensome nature of such mutual secrecy.

носи ваквата заедничка тајна.

Depression is so exhausting.

Депресијата е многу исцрпувачка.

It takes up so much of your time and energy,

Одзема голем дел од вашето време и енергија,

and silence about it,

а молкот за депресијата

it really does make the depression worse.

само ја влошува уште повеќе.

And then I began thinking

Тогаш започнав да размислувам што прават

about all the ways people make themselves better.

луѓето за да се чувствуваат подобро.

I'd started off as a medical conservative.

Започнав како медицински конзервативец.

I thought there were a few kinds of therapy that worked,

Мислев дека има неколку видови терапија кои помагаат,

it was clear what they were --

и се знаеше кои се тие --

there was medication,

имате медикаменти,

there were certain psychotherapies,

имате одредени психотерапии,

there was possibly electroconvulsive treatment,

имате можност за електроконвулзивен третман,

а другите третмани беа бесмислени.

and that everything else was nonsense.

But then I discovered something.

Но тогаш открив нешто.

If you have brain cancer,

Ако имате рак на мозокот,

and you say that standing on your head for 20 minutes every morning

и речете дека стоењето на глава

секое утро по 20 минути ве прави да се чувствувате подобро,

makes you feel better,

it may make you feel better, but you still have brain cancer,

можеби ќе се чувствувате подобро,

но сепак сѐ уште имате рак на мозокот

and you'll still probably die from it.

и најверојатно ќе умрете од него.

But if you say that you have depression,

Но ако имате депресија и ако стоењето

and standing on your head for 20 minutes every day

на глава секој ден по 20 минути ве прави да се

чувствувате подобро, тогаш терапијата успеала,

makes you feel better, then it's worked,

because depression is an illness of how you feel,

оти депресијата е болест на чувствата,

and if you feel better,

а ако се чувствувате подобро,

then you are effectively not depressed anymore.

тоа значи дека веќе не сте депресивни.

И така станав многу потолерантен

So I became much more tolerant

за големиот број на алтернативни третмани.

of the vast world of alternative treatments.

And I get letters, I get hundreds of letters

И добивам писма, добивам стотици писма

from people writing to tell me about what's worked for them.

од луѓе кои ми пишуваат и ми кажуваат што им помогнало најмногу.

Денеска зад сцената еден ме праша

Someone was asking me backstage today about meditation.

за медитацијата.

My favorite of the letters that I got was the one that came from a woman

Моето омилено писмо ми е она

од една жена која ми пиша и

who wrote and said that she had tried therapy, medication,

рече дека пробала терапија,

пробала лекарства, пробала речиси сѐ,

she had tried pretty much everything,

и најпосле нашла решение и изрази надеж да го пренесам на светот,

and she had found a solution and hoped I would tell the world,

а тоа е правење на мали работи од предиво.

and that was making little things from yarn.

(Laughter)

(Смеа)

She sent me some of them.

Ми испрати неколку. (Смеа)

(Laughter)

And I'm not wearing them right now.

Не ги носам во моментов.

(Laughter)

I suggested to her that she also should look up

И сугерирав да го ѕирне и опсесивно-компулсивното

obsessive compulsive disorder in the DSM.

растројство во "ДиЕсЕм."

And yet, when I went to look at alternative treatments,

Кога отидов да ги истражувам алтернативните третмани,

I also gained perspective on other treatments.

дознав и за други третмани.

I went through a tribal exorcism in Senegal

Поминав низ племенски егзорцизам во Сенегал

that involved a great deal of ram's blood

кој вклучуваше голема количина на крв од овен

and that I'm not going to detail right now,

и нема да навлегувам во детали сега,

but a few years afterwards I was in Rwanda,

но неколку години подоцна бев во Руанда

working on a different project,

каде работев на поинаков проект,

and I happened to describe my experience to someone,

и на еден му зборував за моето искуство,

and he said,

а тој рече, "Добро, знаеш,

"Well, that's West Africa, and we're in East Africa,

тоа е Западна Африка, но ние сме Источна Африка,

and our rituals are in some ways very different,

и нашите ритуали во одредени аспекти се многу различни,

but we do have some rituals

но имаме ритуали кои се слични со оние

that have something in common with what you're describing."

за кои ни зборуваш."

Јас реков, "Ох." А тој рече, "Да,"

And he said,

"But we've had a lot of trouble with Western mental health workers,

но имавме проблеми со Западните стручњаци за ментално здравје,

особено оние кои дојдоа веднаш после геноцидот."

especially the ones who came right after the genocide."

Го прашав, "Какви проблеми имавте?"

I said, "What kind of trouble did you have?"

Тој рече, "Правеа

And he said, "Well, they would do this bizarre thing.

една чудна работа.

They didn't take people out in the sunshine

Не ги носеа луѓето на сонце за

да се чувствуваат подобро.

where you begin to feel better.

They didn't include drumming or music to get people's blood going.

Не вклучуваа тропање или музика за да им ја раздвижат крвта.

They didn't involve the whole community.

Не ја вклучуваа заедницата.

They didn't externalize the depression as an invasive spirit.

Не зборуваа за депресијата како за

натрапнички дух.

Instead what they did was they took people one at a time into dingy little rooms

Наместо тоа ги носеа луѓето еден по еден

во едни мали и валкани соби

and had them talk for an hour

и еден час ги тераа да зборуваат

about bad things that had happened to them."

за лошите работи кои им се случиле.."

(Laughter)

(Смеа) (Аплауз)

(Applause)

He said, "We had to ask them to leave the country."

Рече, "Моравме да ги замолиме да ја напуштат државата."

(Laughter)

(Смеа)

Now at the other end of alternative treatments,

Во однос на другите алтернативни третмани,

дозволете ми да ви раскажам за Френк Русакоф.

let me tell you about Frank Russakoff.

Френк Русакоф ја имаше најтешката депресија

Frank Russakoff had the worst depression perhaps that I've ever seen in a man.

што некогаш сум ја видел.

He was constantly depressed.

Постојано беше депресивен.

He was, when I met him,

Кога го запознав, се наоѓаше во ситуација

at a point at which every month, he would have electroshock treatment.

каде секој месец мораше да прима електрошокови.

Then he would feel sort of disoriented for a week.

Па ќе биде дезориентиран една недела.

Then he would feel okay for a week.

Па ќе ќе се чувствува добро недела дена.

Then he would have a week of going downhill.

Па една недела ќе паѓа во депресија.

And then he would have another electroshock treatment.

И на крај пак одеше на третман со електрошокови.

Кога го сретнав ми рече,

And he said to me when I met him,

"It's unbearable to go through my weeks this way.

Неподнослив е овој живот.

Не можам веќе вака,

I can't go on this way,

and I've figured out how I'm going to end it

и веќе решив како да ставам крај доколку

if I don't get better."

не се подобри ситуацијата.

"But," he said to me, "I heard about a protocol at Mass General

Но," ми рече, "слушнав за една постапка

која ја изведуваат во "Mass General,"

for a procedure called a cingulotomy, which is a brain surgery,

цингулотомија, операција на мозок,

and I think I'm going to give that a try."

и решив да го пробам и тоа."

And I remember being amazed at that point to think that someone

И се сеќавам дека во тој момент бев вчудоневиден

од фактот дека

who clearly had so many bad experiences

некој кој имал толку многу лоши искуства

with so many different treatments

со толку многу различни третмани

still had buried in him, somewhere, enough optimism

зачувал некаде во себе доволно оптимизам

to reach out for one more.

за да испроба уште еден.

And he had the cingulotomy, and it was incredibly successful.

Му беше направена цингулотомија

и беше неверојатно успешна.

He's now a friend of mine.

Сега ми е пријател.

He has a lovely wife and two beautiful children.

Има прекрасна жена и две убави деца.

He wrote me a letter the Christmas after the surgery,

Ми напиша писмо на Божиќ после операцијата

and he said,

и рече,

"My father sent me two presents this year,

"Татко ми, ми испрати два подароци оваа година,

First, a motorized CD rack from The Sharper Image

Најпрвин, подвижен држач за дискови од "The Sharper Image"

that I didn't really need,

кој не ми вршеше работа,

but I knew he was giving it to me to celebrate

но знаев дека ми го дава по повод тоа што

the fact that I'm living on my own and have a job I seem to love.

живеев самостојно и заради тоа

што имам работа која ја сакам.

And the other present was a photo of my grandmother,

Другиот подарок беше

фотографија од баба ми,

who committed suicide.

која изврши самоубиство.

As I unwrapped it, I began to cry,

Додека ја одмотував, почнав да плачам,

and my mother came over and said,

а мајка ми дојде и ми рече,

'Are you crying because of the relatives you never knew?'

'Плачеш за роднините кои никогаш не си ги знаел?'

Јас реков, 'Баба ми ја имала истата болест што ја имам јас.'

And I said, 'She had the same disease I have.'

I'm crying now as I write to you.

Во моментов додека ти пишувам, плачам.

It's not that I'm so sad, but I get overwhelmed,

Не дека сум тажен, но чувствувам тежина,

I think, because I could have killed myself,

бидејќи и јас можеби ќе се убиев,

but my parents kept me going, and so did the doctors,

но родителите постојано ме бодреа,

исто и доккторите,

and I had the surgery.

имав и операција.

I'm alive and grateful.

Сега сум жив и благодарен.

We live in the right time, even if it doesn't always feel like it."

Живееме во вистинското време,

иако можеби не изгледа секогаш така."

I was struck by the fact that depression

Бев изненаден од фактот што депресијата

is broadly perceived to be a modern, Western, middle-class thing,

во глобала се смета за

модерен, Западен, проблем на средната класа,

and I went to look at how it operated in a variety of other contexts,

па затоа решив да откријам како се пројавува

во други поинакви средини,

and one of the things I was most interested in

а најмногу ме интересираше депресијата

was depression among the indigent.

кај сиромашните.

И затоа почнав да истражувам

And so I went out to try to look

at what was being done for poor people with depression.

што е направено за сиромашните луѓе со депресија.

And what I discovered is that poor people

Открив дека сиромашните луѓе воглавно

are mostly not being treated for depression.

не добиваат третман за депресијата.

Депресијата е резултат на генетска предиспозиција,

Depression is the result of a genetic vulnerability,

which is presumably evenly distributed in the population,

која е еднакво распределена во популацијата,

and triggering circumstances,

и активирачки околности,

which are likely to be more severe for people who are impoverished.

кои се особено критични за

сиромашните луѓе.

And yet it turns out that if you have a really lovely life

И доколку имаш

прекрасен живот, но се чувствуваш мизерно цело време,

but feel miserable all the time,

you think, "Why do I feel like this?

ќе си речеш, "Зошто се чувствувам вака?

I must have depression."

Сигурно имам депресија."

And you set out to find treatment for it.

И почнуваш да бараш третман.

Но ако имаш ужасен живот,

But if you have a perfectly awful life,

and you feel miserable all the time,

и се чувствуваш мизерно цело време,

the way you feel is commensurate with your life,

тогаш твоето чувство е во склад со твојот живот,

and it doesn't occur to you to think,

и не ти текнува да си речеш,

"Maybe this is treatable."

"Можеби ова може да се лечи."

And so we have an epidemic in this country

И затоа во земјава имаме епидемија на

of depression among impoverished people

депресија помеѓу сиромашните луѓе, депресија

that's not being picked up and that's not being treated

која е незабележана, која не е третирана

and that's not being addressed,

и со која не се занимаваме,

and it's a tragedy of a grand order.

а тоа е трагедија од огромен размер.

And so I found an academic

Налетав на еден научник

who was doing a research project in slums outside of D.C.,

кој вршеше истражување во

сиромашните квартови надвор од Вашингтон,

where she picked up women who had come in for other health problems

каде среќаваше жени кои доаѓаа за други здравствени проблеми,

and diagnosed them with depression,

ги дијагностицираше со депресија,

а потоа врз нив го применуваше експерименталниот протокол.

and then provided six months of the experimental protocol.

One of them, Lolly, came in,

Една од нив, Лоли, дојде,

and this is what she said the day she came in.

и еве што кажа денот кога дојде.

Патем таа беше жена со

She said, and she was a woman, by the way, who had seven children.

седум деца. Рече,

She said, "I used to have a job but I had to give it up

"Порано имав работа, но морав да напуштам оти

because I couldn't go out of the house.

не можев да излегувам од дома.

Немав што да им кажам на децата.

I have nothing to say to my children.

In the morning, I can't wait for them to leave,

Наутро, едвај чекав да заминат,

and then I climb in bed and pull the covers over my head,

а потоа одев во кревет и се покривав до глава.

Три часот, кога тие се враќаа дома,

and three o'clock when they come home,

доаѓаше многу брзо."

it just comes so fast."

She said, "I've been taking a lot of Tylenol,

Рече, "Земав голема доза Тиленол,

anything I can take so that I can sleep more.

и други работи само за да спијам повеќе.

My husband has been telling me I'm stupid, I'm ugly.

Маж ми, ми велеше дека сум глупава, дека сум грда.

I wish I could stop the pain."

Камо да можев да ја сопрам болката."

Well, she was brought into this experimental protocol,

Таа беше вклучена во експериментот

and when I interviewed her six months later,

и кога ја интервјуирав шест месеци подоцна,

she had taken a job working in childcare

работеше како негувателка во Американската

for the U.S. Navy, she had left the abusive husband,

морнарица, го напушти насилниот маж,

и ми рече,

and she said to me,

"Сега децата се многу посреќни."

"My kids are so much happier now."

She said, "There's one room in my new place for the boys

Рече, "Во новиот дом имам една соба за момчињата

и една соба за девојчињата,

and one room for the girls,

но ноќе, сите доаѓаат во мојот кревет,

but at night, they're just all up on my bed,

and we're doing homework all together and everything.

и сите заедно пишуваме домашна.

One of them wants to be a preacher,

Едното сака да биде свештеник,

one of them wants to be a firefighter,

другото сака да биде пожарникар,

and one of the girls says she's going to be a lawyer.

а едно од девојчињата сака да биде адвокат.

They don't cry like they used to,

Не плачат и не се тепаат

and they don't fight like they did.

како порано.

Децата се сѐ што ми треба.

That's all I need now, is my kids.

Things keep on changing,

Работите постојано се менуваат,

the way I dress, the way I feel, the way I act.

она како се облекувам, како се чувствувам, како се однесувам.

I can go outside not being afraid anymore,

Веќе не ми е страв да излегувам надвор

and I don't think those bad feelings are coming back,

и мислам дека лошите чувства веќе нема да се вратат.

Ако не беше Др. Миранда

and if it weren't for Dr. Miranda and that,

сѐ уште ќе бев по дома со прекривка врз главата,

I would still be at home with the covers pulled over my head,

if I were still alive at all.

ако воопшто бев жива.

Го замолив Бог да ми испрати ангел,

I asked the Lord to send me an angel,

and He heard my prayers."

и тој ги слушна моите молитви."

Навистина бев трогнат од овие искуства,

I was really moved by these experiences,

and I decided that I wanted to write about them

па затоа решив да пишувам за нив не само

not only in a book I was working on, but also in an article,

во книгата на која работев,

туку и во списание,

and I got a commission from The New York Times Magazine

и така добив дозвола од списанието "The New York Times"

да пишувам за депресијата кај сиромашните.

to write about depression among the indigent.

Им ја дадов приказната

And I turned in my story,

and my editor called me and said, "We really can't publish this."

и ми се јави уредникот и рече,

"Навистина не можеме да го објавиме ова."

Јас реков, "Зошто не?"

And I said, "Why not?"

And she said, "It just is too far-fetched.

Таа рече, "Ова е претерано.

These people who are sort of at the very bottom rung of society

Луѓе кои се на дното на општеството

and then they get a few months of treatment

поминуваат низ неколку месечен третман

and they're virtually ready to run Morgan Stanley?

и веднаш после тоа се спремни да бидат директори?

Тоа е невозможно."

It's just too implausible."

Таа рече, никогаш не сум слушнала за такво нешто."

She said, "I've never even heard of anything like it."

And I said, "The fact that you've never heard of it

Јас реков, "Фактот дека никогаш не си слушнала

е знак дека тоа е новост."

is an indication that it is news."

(Laughter)

(Смеа) (Аплауз)

(Applause)

"And you are a news magazine."

А вие сте списание за новости."

So after a certain amount of negotiation, they agreed to it.

И така после малку преговарање,

тие се сложија.

But I think a lot of what they said was connected in some strange way

Но голем дел од она што го кажаа

е поврзано на чуден начин

to this distaste that people still have for the idea of treatment,

со одбивноста која луѓето сѐ уште ја имаат

кон третманот,

the notion that somehow if we went out

претпоставката дека лечењето

and treated a lot of people in indigent communities,

на луѓето од сиромашните заедници е

that would be exploitative,

всушност нивна експлоатација,

because we would be changing them.

оти третманот подразбира нивно менување.

There is this false moral imperative that seems to be all around us,

Постои лажен морален императив

кој е многу распространет, а тоа

that treatment of depression,

е дека лечењето на депресијата,

the medications and so on, are an artifice,

лекарствата и така натаму, се всушност трикови,

and that it's not natural.

и дека тоа не е природно.

And I think that's very misguided.

Јас мислам дека тоа е погрешно.

It would be natural for people's teeth to fall out,

Природно е да им паѓаат забите на луѓето,

but there is nobody militating against toothpaste,

но никој не се бори против забната паста,

at least not in my circles.

барем не во моите кругови.

People then say,

Луѓето велат, "Но, зарем депресијата не е нешто

"But isn't depression part of what people are supposed to experience?

што луѓето треба да го доживеат?

Зарем не сме еволуирале да имаме депресија?

Didn't we evolve to have depression?

Зарем таа не е дел од твојата личност?"

Isn't it part of your personality?"

To which I would say, mood is adaptive.

На што ќе речам, емоциите се корисни.

Being able to have sadness and fear

Да можете да доживеете тага, страв,

and joy and pleasure

радост, задоволство

and all of the other moods that we have, that's incredibly valuable.

и сите други емоции,

тоа е од огромна вредност.

And major depression

А тешката депресија е нешто што се јавува

is something that happens when that system gets broken.

кога системот ќе се распадне.

It's maladaptive.

Таа е маладаптивна.

People will come to me and say,

Луѓето доаѓаат кај мене и велат,

"I think, though, if I just stick it out for another year,

"Ако издржам уште една година,

I think I can just get through this."

ќе го надминам ова."

And I always say to them, "You may get through it,

И јас секогаш им велам, "Можеби ќе ја надминеш,

но никогаш повторно нема да бидеш 37.

but you'll never be 37 again.

Life is short, and that's a whole year you're talking about giving up.

Животот е краток, а ти си спремен

да се откажеш од цела година.

Think it through."

Размисли."

It's a strange poverty of the English language,

Чудна е оскудноста на англискиот јазик,

and indeed of many other languages,

и навистина на многу други јазици,

that we use this same word, depression,

тоа дека имаме ист збор, депресија,

to describe how a kid feels when it rains on his birthday,

кога треба да опишеме како се чувствува детето

кога врне на неговиот роденден,

and to describe how somebody feels the minute before they commit suicide.

и кога треба да опишеме како се чувствува

некој моментот пред да изврши самоубиство.

People say to me, "Well, is it continuous with normal sadness?"

Луѓето ми велат, "Дали е во континуитет со нормалната тага?"

And I say, in a way it's continuous with normal sadness.

Јас им велам, на некој начин е во континуитет со нормалната тага.

There is a certain amount of continuity,

Има одредено ниво на континуитет,

but it's the same way there's continuity

но на истиот начин на кој има континуитет

between having an iron fence outside your house

помеѓу железната ограда надвор од вашата куќа

која е малку 'рѓосана,

that gets a little rust spot

that you have to sand off and do a little repainting,

и која треба само да ја префарбате

and what happens if you leave the house for 100 years

и куќата која сте ја оставиле да 'рѓосува 100 години,

and it rusts through until it's only a pile of orange dust.

и која ќе се претвори во

портокалова прашина.

А нас нѐ интересира токму

And it's that orange dust spot,

that orange dust problem,

портокаловата прашина,

that's the one we're setting out to address.

со неа сакаме да излеземе на крај.

Денес луѓето велат,

So now people say,

"Ги земаш овие пилули на среќата, и дали си среќен?"

"You take these happy pills, and do you feel happy?"

And I don't.

Не сум.

But I don't feel sad about having to eat lunch,

Но не се чувствувам тажен кога треба да јадам,

and I don't feel sad about my answering machine,

не сум тажен кога ќе ја слушнам телефонската секретарка

and I don't feel sad about taking a shower.

и не сум тажен кога треба да се туширам.

I feel more, in fact, I think,

Сега чувствувам повеќе,

because I can feel sadness without nullity.

бидејќи ја чувствувам тагата без да чувствувам ништожност.

I feel sad about professional disappointments,

Тажен сум заради професионалните разочарувања,

about damaged relationships,

заради раскинатите врски

about global warming.

и заради глобалното затоплување.

Those are the things that I feel sad about now.

Овие нешта ме растажуваат сега.

And I said to myself, well, what is the conclusion?

И си реков, добро, што е поуката?

How did those people who have better lives

Како успеваат да излезат на крај

even with bigger depression manage to get through?

луѓето со тешка депресија?

What is the mechanism of resilience?

Како функционира отпорноста?

And what I came up with over time

Со текот на времето дојдов до заклучок

was that the people who deny their experience,

дека луѓето кои го негираат своето доживување,

and say, "I was depressed a long time ago,

оние кои велат, "Многу оддамна бев депресивен

I never want to think about it again,

и веќе никогаш не сакам да размислувам за тоа,

I'm not going to look at it

нема да мислам на тоа

and I'm just going to get on with my life,"

и едноставно ќе си продолжам со животот,"

ironically, those are the people who are most enslaved by what they have.

иронично, овие луѓе се најголемите

робови на депресијата.

Shutting out the depression strengthens it.

Прикривајќи ја депресијата, вие само ја зајакнувате.

While you hide from it, it grows.

Додека ја криете, таа расте.

Подобро им оди на луѓето

And the people who do better

are the ones who are able to tolerate the fact that they have this condition.

кои го прифатиле фактот дека

ја имаат оваа состојба.

Оние кои ја толерираат својата депресија

Those who can tolerate their depression are the ones who achieve resilience.

успеваат да развијат отпорност.

So Frank Russakoff said to me,

Френк Русакоф ми рече,

"If I had a do-over, I suppose I wouldn't do it this way,

Ако треба пак да поминам низ ова,

веројатно нема да постапам како сега,

but in a strange way, I'm grateful for what I've experienced.

но на чуден начин, и сум благодарен

за ова што го доживеав.

I'm glad to have been in the hospital 40 times.

Мило ми е што бев 40 пати во болница.

Ме научи многу за љубовта,

It taught me so much about love,

and my relationship with my parents and my doctors

за мојата врска со моите родители, и докторите кои

has been so precious to me, and will be always."

беа драгоцени за мене, и секогаш ќе бидат."

And Maggie Robbins said,

Меги Робинс рече,

"I used to volunteer in an AIDS clinic,

Порано волонтирав во клиника за СИДА,

and I would just talk and talk and talk,

и само зборував, зборував и само зборував,

and the people I was dealing with weren't very responsive, and I thought,

а луѓето со кои работев

не реагираа многу, и си помислив,

'That's not very friendly or helpful of them.'"

'Ова не им помага.'

(Laughter)

"And then I realized,

И тогаш сфатив,

I realized that they weren't going to do more

сфатив дека немаат намера да зборуваат

than make those first few minutes of small talk.

многу и дека ќе останеме само на оној краток муабет.

It was simply going to be an occasion

Дека тоа ќе биде момент во кој

where I didn't have AIDS and I wasn't dying,

јас немам СИДА и не умирам,

but could tolerate the fact that they did

но во кој ќе го толерирам фактот дека тие имаат

and they were.

и дека ќе умрат.

Our needs are our greatest assets.

Нашите најголеми ресурси се нашите потреби.

Јас научив да ги давам

It turns out I've learned to give all the things I need."

сите работи кои ми требаат."

Valuing one's depression does not prevent a relapse,

Ценејќи ја сопствената депресија

не значи дека ќе спречите рецидив,

but it may make the prospect of relapse

но ќе можете полесно да го толерирате

and even relapse itself easier to tolerate.

самиот рецидив, доколку дојде до тоа.

Не е поентата да најдете

The question is not so much of finding great meaning

смисла и да речете дека

and deciding your depression has been very meaningful.

депресијата има смисла.

It's of seeking that meaning and thinking, when it comes again,

Поентата лежи во потрагата

по смислата и ставот кој вели,

"This will be hellish, but I will learn something from it."

"Ќе биде пеколно,

но ќе научам нешто од ова."

I have learned in my own depression

Од мојата депресија научив

how big an emotion can be,

колку се значајни емоциите,

how it can be more real than facts,

дека се пореални од фактите,

и ова искуство ми овозможи

and I have found that that experience

has allowed me to experience positive emotion

да ги доживеам позитивните емоции

in a more intense and more focused way.

на еден поинтензивен и пофокусиран начин.

The opposite of depression is not happiness,

Спротивноста на депресијата не е среќата,

but vitality,

туку виталноста,

and these days, my life is vital,

а денеска, мојот живот е витален,

дури и во деновите кога сум тажен.

even on the days when I'm sad.

I felt that funeral in my brain,

Го осетив тој погреб во мојот мозок

and I sat next to the colossus at the edge of the world,

и седнав веднаш до џинот

на работ на светот

and I have discovered something inside of myself

и открив нешто

во мене, нешто што

that I would have to call a soul

ќе морам да го наречам душа,

that I had never formulated until that day 20 years ago

која никогаш ја немав дефинирано сѐ до тој ден пред 20 години

when hell came to pay me a surprise visit.

кога ѓаволот ненадејно ме посети.

I think that while I hated being depressed

И покрај тоа што ја мразев депресијата и

and would hate to be depressed again,

покрај тоа што не сакам пак да ми се повтори,

I've found a way to love my depression.

сепак најдов начин како да ја сакам.

I love it because it has forced me to find and cling to joy.

Ја сакам бидејќи ме натера

да ја пронајдам радоста.

I love it because each day I decide,

Ја сакам бидејќи секој ден ми помага

sometimes gamely,

да најдам

and sometimes against the moment's reason,

причина за

to cleave to the reasons for living.

живеење.

And that, I think, is a highly privileged rapture.

Мислам дека тоа е голема привилегија.

Ви благодарам.

Thank you.

(Applause)

(Аплауз)

Thank you.

(Applause)