Depression, the secret we share | Andrew Solomon

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Małgosia Makowska

"I felt a Funeral, in my Brain,

"Czułam - przez Mózg przechodził Pogrzeb -

and Mourners to and fro

minuta po minucie

kept treading -- treading -- till [it seemed]

Kondukt szedł - szedł - i deptał we mnie

Butami zdolności czucia -

that Sense was breaking through --

And when they all were seated,

gdy wszyscy Żałobnicy siedli -

a Service, like a Drum --

monotonne egzekwie

kept beating -- beating -- till I [thought]

załomotały bębnem - Umysł

zaczął mi w końcu drętwieć -

my Mind was going numb --

And then I heard them lift a Box and creak across my Soul

słyszałam - jak podnoszą Skrzynię -

skrzypią ich Ołowiane Buty -

with those same Boots of Lead, again,

Tu rozdzwoniła się Przestrzeń,

then Space -- began to toll,

As [all] the Heavens were a Bell, and Being, [but] an Ear,

jakby Niebiosa były Dzwonem -

Uchem - całe Istnienie -

and I, and Silence, some strange Race,

a ja i Cisza - porzuconym

wrecked, solitary, here --

w klęsce - samotnym Plemieniem -

[And] then a Plank in Reason, broke,

a wtedy - Deska w dnie Rozumu

and I fell down and down --

trzasnęła - zaczęłam spadać -

and hit a World, at every plunge,

tłukąc się o krawędzie Światów -

and Finished knowing -- then --"

aż je przestałam poznawać -".

We know depression through metaphors.

Depresję poznajemy przez metafory.

Emily Dickinson was able to convey it in language,

Emily Dickinson odmalowała je słowem,

Goya in an image.

Goya - obrazem.

Half the purpose of art is to describe such iconic states.

W dużej części cel sztuki

to opis takich symbolicznych stanów.

As for me, I had always thought myself tough,

Zawsze sądziłem, że jestem twardy,

one of the people who could survive

taki, co to mógłby

if I'd been sent to a concentration camp.

przetrwać obóz koncentracyjny.

In 1991, I had a series of losses.

W 1991 roku doznałem serii strat.

My mother died,

Zmarła mi matka,

a relationship I'd been in ended,

zakończył się mój związek,

I moved back to the United States from some years abroad,

powróciłem do Stanów Zjednoczonych

po kilkuletnim pobycie za granicą

and I got through all of those experiences intact.

i przebrnąłem przez te doświadczenia niewzruszony.

But in 1994, three years later,

Jednak trzy lata później,

I found myself losing interest in almost everything.

zacząłem tracić zainteresowanie niemal wszystkim.

Nie chciałem robić nic,

I didn't want to do any of the things I had previously wanted to do,

co kiedyś lubiłem,

and I didn't know why.

i nie wiedziałem dlaczego.

The opposite of depression is not happiness, but vitality.

Przeciwieństwem depresji

nie jest szczęście, ale witalność,

i to właśnie ona

And it was vitality

that seemed to seep away from me in that moment.

zdawała się mnie wówczas opuszczać.

Everything there was to do seemed like too much work.

Każde zajęcie

wydawało się zbyt nużące.

I would come home

Wracałem do domu

and I would see the red light flashing on my answering machine,

i widząc mrugającą lampkę na automatycznej sekretarce,

and instead of being thrilled to hear from my friends,

zamiast cieszyć się z wieści od przyjaciół, myślałem:

I would think,

"What a lot of people that is to have to call back."

"Do tylu osób muszę oddzwonić".

Or I would decide I should have lunch,

Nadchodził czas zjeść obiad,

and then I would think, but I'd have to get the food out

ale wtedy myślałem, że musiałbym wyjąć produkty,

and put it on a plate

ułożyć na talerzu,

and cut it up and chew it and swallow it,

kroić je, przeżuwać, połykać

and it felt to me like the Stations of the Cross.

i każda czynność jawiła mi się niczym stacja drogi krzyżowej.

And one of the things that often gets lost in discussions of depression

Jedną z rzeczy pomijanych

przy rozmowach o depresji

is that you know it's ridiculous.

jest świadomość jej absurdu.

You know it's ridiculous while you're experiencing it.

Przeżywając ją pojmujesz jej absurdalność.

You know that most people manage

Wiesz, że większość ludzi radzi sobie

to listen to their messages and eat lunch

z odsłuchaniem wiadomości, zjedzeniem posiłku,

and organize themselves to take a shower

wzięciem prysznica,

and go out the front door

wyjściem z domu,

and that it's not a big deal,

i że to nic trudnego,

and yet you are nonetheless in its grip

a jednak czujesz się sparaliżowany.

and you are unable to figure out any way around it.

Nie dajesz rady.

And so I began to feel myself doing less

Zacząłem więc robić mniej,

and thinking less

myśleć mniej

and feeling less.

i czuć mniej.

It was a kind of nullity.

Popadłem w odrętwienie.

And then the anxiety set in.

Wtedy nadeszły stany lękowe.

If you told me that I'd have to be depressed for the next month,

Gdybym usłyszał,

że będę miał depresję przez kolejny miesiąc,

I would say, "As long I know it'll be over in November, I can do it."

odparłbym: "Wytrwam, jeśli minie do listopada".

But if you said to me,

Ale gdybym usłyszał:

"You have to have acute anxiety for the next month,"

"Będziesz miał przez miesiąc ostre napady lęku",

prędzej podciąłbym sobie żyły.

I would rather slit my wrist than go through it.

It was the feeling all the time

To jakby ciągłe wrażenie,

like that feeling you have if you're walking

że ślizgasz się lub potykasz,

and you slip or trip and the ground is rushing up at you,

a ziemia biegnie ci na spotkanie.

but instead of lasting half a second, the way that does,

Zamiast ułamka sekundy,

it lasted for six months.

trwa to pół roku.

It's a sensation of being afraid all the time

To uczucie ciągłego lęku

but not even knowing what it is that you're afraid of.

nie wiadomo przed czym.

And it was at that point that I began to think

Wtedy zacząłem myśleć,

that it was just too painful to be alive,

że samo życie jest zbyt bolesne,

and that the only reason not to kill oneself

a przed samobójstwem

was so as not to hurt other people.

powstrzymuje myśl o bliskich.

And finally one day, I woke up

Któregoś dnia obudziłem się

and I thought perhaps I'd had a stroke,

z myślą, że mam wylew,

because I lay in bed completely frozen,

bo leżałem zupełnie sparaliżowany.

looking at the telephone, thinking,

Patrzyłem na telefon myśląc:

"Something is wrong and I should call for help,"

"Coś jest nie tak, muszę zadzwonić po pomoc".

and I couldn't reach out my arm

Ale nie mogłem wyciągnąć ręki,

and pick up the phone and dial.

aby wziąć słuchawkę i wybrać numer.

And finally, after four full hours of my lying and staring at it,

W końcu, po czterech godzinach wpatrywania się w niego,

the phone rang,

telefon zadzwonił,

and somehow I managed to pick it up,

a ja zdołałem go odebrać.

and it was my father, and I said,

To był mój ojciec.

Powiedziałem: "Mam poważny problem.

"I'm in serious trouble. We need to do something."

Trzeba coś z tym zrobić".

The next day I started with the medications and the therapy.

Następnego dnia zacząłem brać leki

i poddałem się terapii.

And I also started reckoning with this terrible question:

Zacząłem też zastanawiać się

nad przerażającym pytaniem,

If I'm not the tough person

że skoro nie jestem siłaczem,

who could have made it through a concentration camp,

który mógłby przetrwać obóz koncentracyjny,

then who am I?

to kim właściwie jestem?

And if I have to take medication,

I jeśli już mam brać leki,

is that medication making me more fully myself,

to czy dzięki nim jestem bardziej sobą,

or is it making me someone else?

czy zmieniają mnie w kogoś innego?

And how do I feel about it if it's making me someone else?

I jak mam się z tym czuć,

jeśli czynią mnie kimś innym?

W tej walce miałem dwie przewagi.

I had two advantages as I went into the fight.

The first is that I knew that, objectively speaking,

Pierwszą była świadomość,

I had a nice life,

że właściwie miałem udane życie,

and that if I could only get well,

i że jeśli uda mi się wydobrzeć,

there was something at the other end that was worth living for.

to wrócę do czegoś,

dla czego warto żyć.

And the other was that I had access to good treatment.

Po drugie miałem dostęp do dobrego leczenia.

But I nonetheless emerged and relapsed,

Mimo to pojawiły się nawroty,

and emerged and relapsed,

poprawy i nawroty,

and emerged and relapsed,

poprawy i nawroty,

and finally understood

i wreszcie zrozumiałem,

I would have to be on medication and in therapy forever.

że już zawsze będę musiał przyjmować leki

i uczęszczać na terapię.

And I thought,

Myślałem, czy to problem medyczny,

"But is it a chemical problem or a psychological problem?

czy kwestia psychologiczna?

And does it need a chemical cure or a philosophical cure?"

Czy potrzebne mi jest farmakologiczne czy filozoficzne lekarstwo?

And I couldn't figure out which it was.

Nie mogłem zdecydować.

And then I understood that actually,

Wtedy zrozumiałam, że tak naprawdę

we aren't advanced enough in either area for it to explain things fully.

w obu dziedzinach jeszcze nie potrafimy

wyjaśnić wszystkiego w pełni.

The chemical cure and the psychological cure

Lekarstwa i wsparcie psychologiczne

both have a role to play,

mają do odegrania wspólną rolę.

and I also figured out that depression was something

Doszedłem także do tego, że depresja jest czymś

tak zakorzenionym w człowieka,

that was braided so deep into us

that there was no separating it from our character and personality.

że nie da się jej oddzielić

od charakteru i osobowości.

I want to say that the treatments we have for depression are appalling.

Chcę powiedzieć,

że terapie dostępne w leczeniu depresji

są oburzające.

Nie są zbyt skuteczne,

They're not very effective.

They're extremely costly.

a niezwykle kosztowne.

They come with innumerable side effects.

Niosą niezliczone skutki uboczne.

They're a disaster.

To katastrofa.

Ale i tak cieszę się, że żyję teraz,

But I am so grateful that I live now and not 50 years ago,

a nie 50 lat temu,

when there would have been almost nothing to be done.

gdy nic nie można było zaradzić.

I hope that 50 years hence,

Mam nadzieję, że za 50 lat

people will hear about my treatments

ludzie będą słuchać o moim leczeniu

i będą oburzeni, że ktoś musiał znosić

and be appalled that anyone endured such primitive science.

tak prymitywne praktyki.

Depression is the flaw in love.

Depresja jest skazą na miłości.

If you were married to someone and thought,

Jeśli jesteś żonaty i myślisz:

"Well, if my wife dies, I'll find another one,"

"Gdy żona umrze, znajdę inną",

it wouldn't be love as we know it.

nie jest to miłość, jaką znamy.

There's no such thing as love without the anticipation of loss,

Nie istnieje miłość

bez świadomości nieuniknionej utraty

and that specter of despair can be the engine of intimacy.

i właśnie to widmo rozpaczy

może być napędem dla intymności.

There are three things people tend to confuse:

Są trzy rzeczy, które ludzie często mylą:

depression, grief and sadness.

depresja, żal i smutek.

Grief is explicitly reactive.

Żal to bezpośrednia reakcja.

If you have a loss and you feel incredibly unhappy,

Gdy doznasz straty i czujesz się bardzo nieszczęśliwy,

and then, six months later,

a sześć miesięcy później

you are still deeply sad, but you're functioning a little better,

nadal jesteś pogrążony w smutku, ale funkcjonujesz trochę lepiej,

prawdopodobnie to żal,

it's probably grief,

and it will probably ultimately resolve itself in some measure.

i pewnie w jakiejś mierze

ostatecznie ustąpi.

If you experience a catastrophic loss,

Jeśli spotka cię ogromna tragedia

and you feel terrible,

i czujesz się okropnie,

and six months later you can barely function at all,

a sześć miesięcy później nadal ledwo funkcjonujesz,

then it's probably a depression that was triggered

wtedy jest to najpewniej depresja,

zainicjowana przez owe katastrofalne okoliczności.

by the catastrophic circumstances.

The trajectory tells us a great deal.

Przebieg wiele mówi.

People think of depression as being just sadness.

Ludzie sądzą, że depresja to po prostu smutek.

It's much, much too much sadness,

Depresja to o wiele za dużo smutku,

much too much grief

o wiele za dużo żalu

at far too slight a cause.

ze zbyt błahej przyczyny.

As I set out to understand depression,

Kiedy zacząłem misję zrozumienia depresji

and to interview people who had experienced it,

i prowadziłem rozmowy z ludźmi jej doświadczającymi,

I found that there were people who seemed, on the surface,

zauważyłem, że niektóre osoby

z pozoru wydają się cierpieć

to have what sounded like relatively mild depression

na łagodną formę depresji,

a mimo to były przez nią całkowicie upośledzone.

who were nonetheless utterly disabled by it.

And there were other people who had what sounded

Byli też tacy, którzy jak mówili,

as they described it like terribly severe depression

doświadczali ciężkiej depresji,

who nonetheless had good lives

a mimo to prowadzili dobre życie

in the interstices between their depressive episodes.

między epizodami depresyjnymi.

And I set out to find out what it is that causes some people

Postanowiłem się dowiedzieć,

co powoduje, że niektórzy ludzie

to be more resilient than other people.

są bardziej odporni od innych?

What are the mechanisms that allow people to survive?

Jakie są mechanizmy

które pozwalają im przetrwać?

And I went out and I interviewed person after person

Rozmawiałem z kolejnymi osobami

who was suffering with depression.

cierpiącymi na depresję.

One of the first people I interviewed

Jeden z pierwszych rozmówców

opisał depresję

described depression as a slower way of being dead,

jako wolniejszy sposób umierania,

and that was a good thing for me to hear early on

i dobrze było to usłyszeć tak wcześnie

because it reminded me that that slow way of being dead

bo to uświadomiło mi,

że to powolne umieranie

can lead to actual deadness,

może faktycznie prowadzić do śmierci,

that this is a serious business.

i że jest to poważna sprawa.

It's the leading disability worldwide,

Depresja to wiodące schorzenie dzisiejszego świata,

and people die of it every day.

codziennie powodująca śmierć wielu ludzi.

One of the people I talked to when I was trying to understand this

Jedną z osób, z którymi rozmawiałem,

szukając sposobu na zrozumienie choroby,

was a beloved friend who I had known for many years,

była moja droga przyjaciółka,

którą znałem od lat,

and who had had a psychotic episode in her freshman year of college,

a którą epizod psychotyczny

spotkał na pierwszym roku studiów,

and then plummeted into a horrific depression.

kiedy popadła w przerażającą depresję.

Wykryto u niej

She had bipolar illness,

zaburzenia afektywne dwubiegunowe

or manic depression, as it was then known.

lub depresję maniakalną, jak to wtedy nazywano.

And then she did very well for many years on lithium,

Ale radziła sobie bardzo dobrze

wiele lat na węglanie litu,

and then eventually, she was taken off her lithium

aż ostatecznie

odstawiono lek, żeby zobaczyć,

to see how she would do without it,

jak poradzi sobie bez niego.

and she had another psychosis,

Potem miała kolejne psychozy,

and then plunged into the worst depression that I had ever seen

żeby następnie popaść w najgorszą depresję,

jaką kiedykolwiek widziałem.

in which she sat in her parents' apartment,

Siedziała w mieszkaniu rodziców,

more or less catatonic, essentially without moving,

praktycznie w stanie katatonii, bez ruchu,

day after day after day.

dzień za dniem.

And when I interviewed her about that experience some years later --

Kiedy rozmawiałem z nią kilka lat później,

she's a poet and psychotherapist named Maggie Robbins --

to poetka i psychoterapeutka, Maggie Robbins,

when I interviewed her, she said,

powiedziała:

"I was singing 'Where Have All The Flowers Gone,'

"Śpiewałam w kółko 'Where Have All The Flowers Gone',

over and over, to occupy my mind.

żeby tylko zająć czymś myśli.

I was singing to blot out the things my mind was saying,

Śpiewałam, żeby zagłuszyć słowa wykrzykiwane przez umysł:

which were, 'You are nothing. You are nobody.

'Jesteś niczym. Jesteś nikim.

Nie zasługujesz, aby żyć'.

You don't even deserve to live.'

And that was when I really started thinking

Wtedy zaczęłam myśleć

o samobójstwie".

about killing myself."

You don't think in depression that you've put on a gray veil

W depresji nie masz wrażenia,

że masz na sobie szary welon,

and are seeing the world through the haze of a bad mood.

który przesłania świat

tiulem złego nastroju.

You think that the veil has been taken away,

Jesteś przekonany, że welon został zdjęty,

welon szczęścia

the veil of happiness,

and that now you're seeing truly.

i dopiero teraz naprawdę widzisz.

It's easier to help schizophrenics who perceive

Łatwiej jest pomóc schizofrenikom,

that there's something foreign inside of them that needs to be exorcised,

którzy wyczuwają w sobie coś obcego,

czego trzeba się pozbyć.

but it's difficult with depressives,

Z cierpiącymi na depresję jest trudniej,

because we believe we are seeing the truth.

gdyż my wierzymy, że widzimy prawdę.

But the truth lies.

Ale prawda kłamie.

I became obsessed with that sentence:

To zdanie stało się moją obsesją:

"But the truth lies."

"Ale prawda kłamie".

And I discovered, as I talked to depressive people,

Podczas rozmów z chorymi na depresję

that they have many delusional perceptions.

odkryłem, że dręczy ich wiele urojeń.

People will say, "No one loves me."

Mówili: "Nikt mnie nie kocha".

And you say, "I love you,

Można im odrzec: "Ja cię kocham,

your wife loves you, your mother loves you."

żona cię kocha, matka cię kocha".

You can answer that one pretty readily, at least for most people.

Odpowiedzi nasuwają się same,

przynajmniej dla większości osób.

But people who are depressed will also say,

Jednak człowiek w depresji doda:

"No matter what we do, we're all just going to die in the end."

"Nieważne co robimy,

ostatecznie i tak czeka nas śmierć".

Or they'll say, "There can be no true communion

albo: "Nie może istnieć więź

between two human beings.

między dwojgiem ludzi.

Each of us is trapped in his own body."

Każdy jest uwięziony we własnym ciele".

To which you have to say,

Na co musisz odpowiedzieć:

"That's true,

"To prawda,

but I think we should focus right now on what to have for breakfast."

ale myślę, że teraz trzeba skupić się

na zrobieniu śniadania".

(Laughter)

(Śmiech)

A lot of the time,

Bardzo często to, co mówią,

what they are expressing is not illness, but insight,

nie jest wynikiem choroby, ale wewnętrznych przemyśleń,

and one comes to think what's really extraordinary

przez co dochodzi się do oczywistego wniosku,

is that most of us know about those existential questions

że większość z nas zna te egzystencjalne kwestie,

ale tak bardzo nas one nie rozpraszają.

and they don't distract us very much.

There was a study I particularly liked

Podobało mi się badanie,

in which a group of depressed and a group of non-depressed people

w którym grupę osób w depresji

i grupę osób zdrowych

poproszono o granie w gry wideo przez godzinę.

were asked to play a video game for an hour,

and at the end of the hour,

Potem zapytano,

they were asked how many little monsters they thought they had killed.

ile małych potworków zabili.

Grupa z depresją podawała zwykle wynik

The depressive group was usually accurate to within about 10 percent,

w granicach 10% błędu,

and the non-depressed people

a osoby bez depresji podawały,

guessed between 15 and 20 times as many little monsters --

15 do 20 razy więcej trafień...

(Śmiech)

(Laughter)

...niż wynosił faktyczny wynik.

as they had actually killed.

A lot of people said, when I chose to write about my depression,

Kiedy postanowiłem napisać o swojej depresji

that it must be very difficult to be out of that closet,

często słyszałem, że obnażanie się,

upublicznienie problemu, musi być trudne.

to have people know.

Pytano: "Czy ludzie mówią do Ciebie inaczej?".

They said, "Do people talk to you differently?"

I said, "Yes, people talk to me differently.

Potwierdzałem.

They talk to me differently insofar

Mówią inaczej o tyle,

as they start telling me about their experience,

że opisują własne doświadczenia

or their sister's experience,

lub przeżycia ich siostry,

or their friend's experience.

albo przyjaciela.

Things are different because now I know

Wiele się zmieniło, bo teraz wiem,

that depression is the family secret that everyone has.

że depresja to rodzinny sekret

który posiada każdy z nas.

I went a few years ago to a conference,

Kilka lat temu byłem na konferencji.

and on Friday of the three-day conference,

W piątek podczas tego trzydniowego spotkania,

one of the participants took me aside, and she said,

jedna z uczestniczek powiedziała do mnie na boku:

"I suffer from depression and I'm a little embarrassed about it,

"Cierpię na depresję

i jest mi trochę głupio pytać,

ale biorę pewien lek

but I've been taking this medication,

and I just wanted to ask you what you think?"

i chciałam dowiedzieć się, co o nim sądzisz".

Starałem się dać jej możliwie najlepszą radę

And so I did my best to give her such advice as I could.

And then she said, "You know, my husband would never understand this.

i wtedy ona powiedziała:

"Mój mąż nigdy by tego nie zrozumiał.

He's really the kind of guy to whom this wouldn't make any sense,

Dla takiego faceta to nie ma żadnego sensu,

więc niech to pozostanie między nami".

so, you know, it's just between us."

And I said, "Yes, that's fine."

Zgodziłem się.

On Sunday of the same conference,

W niedzielę na tej samej konferencji

her husband took me aside,

jej mąż wziął mnie na bok i rzekł:

(Laughter)

and he said, "My wife wouldn't think

"Moja żona nie miałaby mnie

that I was really much of a guy if she knew this,

za prawdziwego faceta, gdyby wiedziała.

but I've been dealing with this depression and I'm taking some medication,

Walczę z tą całą depresją

i biorę jakieś leki

and I wondered what you think?"

i zastanawiam się, co myślisz?".

They were hiding the same medication

Ukrywali przed sobą

ten sam lek w dwóch różnych miejscach

in two different places in the same bedroom.

w tym samym pokoju.

(Laughter)

Odparłem, że moim zdaniem

And I said that I thought communication within the marriage

słaba komunikacja między nimi

might be triggering some of their problems.

może mieć coś wspólnego z ich problemami.

(Laughter)

(Śmiech)

But I was also struck

Uderzyło mnie również

jak bardzo uciążliwe musi być

by the burdensome nature of such mutual secrecy.

utrzymanie wzajemnej tajemnicy.

Depression is so exhausting.

Depresja jest męcząca.

It takes up so much of your time and energy,

Pochłania mnóstwo czasu i energii,

and silence about it,

i brak komunikacji

it really does make the depression worse.

tylko to pogłębia.

Wtedy zacząłem myśleć o wszelkich sposobach,

And then I began thinking

about all the ways people make themselves better.

które pomagają ludziom czuć się lepiej.

I'd started off as a medical conservative.

Zacząłem jako zwolennik konserwatywnego podejścia,

I thought there were a few kinds of therapy that worked,

że jest kilka typów terapii, które działały

it was clear what they were --

i jasnym było, że są to

there was medication,

na pewno leki,

there were certain psychotherapies,

pewne formy psychoterapii,

there was possibly electroconvulsive treatment,

być może leczenie elektrowstrząsami.

Inne metody wydawały się bezsensowne.

and that everything else was nonsense.

But then I discovered something.

Ale potem coś odkryłem.

If you have brain cancer,

Gdy masz raka mózgu,

and you say that standing on your head for 20 minutes every morning

i powiedzmy stanie na głowie

przez 20 minut każdego ranka sprawia, że czujesz się lepiej,

makes you feel better,

it may make you feel better, but you still have brain cancer,

to być może tak się czujesz,

ale nadal masz raka mózgu,

and you'll still probably die from it.

i prawdopodobnie na niego umrzesz.

But if you say that you have depression,

Ale jeśli mówisz, że masz depresję,

and standing on your head for 20 minutes every day

i stanie na głowie co dzień przez 20 minut

poprawia twój stan, to znaczy, że to działa,

makes you feel better, then it's worked,

because depression is an illness of how you feel,

bo depresja to choroba samopoczucia,

and if you feel better,

a jeśli czujesz się lepiej,

then you are effectively not depressed anymore.

to nie jesteś już pod jej wpływem.

Stałem się więc bardziej otwarty

So I became much more tolerant

na całą nową kategorię alternatywnych metod leczenia.

of the vast world of alternative treatments.

And I get letters, I get hundreds of letters

Dostaję listy, setki listów

from people writing to tell me about what's worked for them.

od ludzi, którzy piszą mi, co im pomogło.

Ktoś pytał mnie dziś za kulisami

Someone was asking me backstage today about meditation.

o medytację.

My favorite of the letters that I got was the one that came from a woman

Mój ulubiony list

otrzymałem od kobiety,

who wrote and said that she had tried therapy, medication,

która pisała, że próbowała już terapii,

leków, niemal wszystkiego,

she had tried pretty much everything,

aż znalazła rozwiązanie, i chciała, abym powiedział światu:

and she had found a solution and hoped I would tell the world,

najbardziej pomaga robienie zabawek z przędzy.

and that was making little things from yarn.

(Laughter)

(Śmiech)

She sent me some of them.

Wysłała mi kilka. (Śmiech)

(Laughter)

And I'm not wearing them right now.

Nie mam ich przy sobie.

(Laughter)

I suggested to her that she also should look up

Zaproponowałem jej, żeby poczytała

obsessive compulsive disorder in the DSM.

o zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych.

And yet, when I went to look at alternative treatments,

Podczas poszukiwań alternatywnej terapii,

I also gained perspective on other treatments.

zyskałem wiedzę o innych zabiegach.

I went through a tribal exorcism in Senegal

Brałem udział w plemiennym egzorcyzmie w Senegalu,

that involved a great deal of ram's blood

którego ważnym elementem była barania krew.

and that I'm not going to detail right now,

Nie będę wdawał się w szczegóły.

but a few years afterwards I was in Rwanda,

Kilka lat później byłem w Rwandzie,

working on a different project,

pracując nad innym projektem

and I happened to describe my experience to someone,

i opisałem komuś moje doświadczenia,

and he said,

a on powiedział:

"Well, that's West Africa, and we're in East Africa,

"To Afryka Zachodnia, tu jest Wschód

and our rituals are in some ways very different,

i nasze obrzędy są nieco odmienne,

but we do have some rituals

ale mamy pewne rytuały,

that have something in common with what you're describing."

podobne do twojego opisu".

Zdziwiłem się, ale on rzekł:

And he said,

"But we've had a lot of trouble with Western mental health workers,

"Mieliśmy sporo kłopotów z zachodnimi psychologami,

którzy przyjechali po ludobójstwie".

especially the ones who came right after the genocide."

Spytałem: "Jakiego typu problemy?".

I said, "What kind of trouble did you have?"

Odparł:

And he said, "Well, they would do this bizarre thing.

"Robili dziwne rzeczy.

They didn't take people out in the sunshine

Nie wypuszczali ludzi na słońce,

gdzie człowiek czuje się lepiej.

where you begin to feel better.

They didn't include drumming or music to get people's blood going.

Nie używali bębnów ani muzyki, żeby pobudzić krew w ludziach.

They didn't involve the whole community.

Nie włączali całej wspólnoty.

They didn't externalize the depression as an invasive spirit.

Nie wypędzali depresji,

jak inwazji złego ducha.

Instead what they did was they took people one at a time into dingy little rooms

Zamiast tego brali ludzi

pojedynczo do małego ciemnego pokoju

and had them talk for an hour

i przez godzinę kazali mówić

about bad things that had happened to them."

o złych rzeczach, które ich spotkały".

(Laughter)

(Śmiech) (Oklaski)

(Applause)

He said, "We had to ask them to leave the country."

"Poprosiliśmy ich o opuszczenie kraju".

(Laughter)

(Śmiech)

Now at the other end of alternative treatments,

Teraz o innym podejściu do alternatywnego leczenia.

Opowiem o Franku Russakoffie,

let me tell you about Frank Russakoff.

który cierpiał na chyba najgorszą depresję,

Frank Russakoff had the worst depression perhaps that I've ever seen in a man.

jaką kiedykolwiek widziałem u mężczyzny.

He was constantly depressed.

Był ciągle przygnębiony.

He was, when I met him,

Kiedy go poznałem był na etapie

at a point at which every month, he would have electroshock treatment.

comiesięcznych zabiegów terapii elektrowstrząsowej .

Then he would feel sort of disoriented for a week.

Po nich przez tydzień był nieco zagubiony.

Then he would feel okay for a week.

Przez kolejny czuł się w porządku.

Then he would have a week of going downhill.

Kolejny tydzień to pogarszanie,

And then he would have another electroshock treatment.

a potem kolejne elektrowstrząsy.

Rzekł mi przy spotkaniu,

And he said to me when I met him,

"It's unbearable to go through my weeks this way.

"To nie do zniesienia, te kolejne tygodnie.

Nie mogę tak dłużej

I can't go on this way,

and I've figured out how I'm going to end it

i wiem jak to zakończyć,

if I don't get better."

jeśli mi się nie poprawi.

"But," he said to me, "I heard about a protocol at Mass General

Słyszałem o cingulotomii

w Massachusetts General Hospital,

for a procedure called a cingulotomy, which is a brain surgery,

czyli specyficznej operacji mózgu,

and I think I'm going to give that a try."

i myślę, że warto spróbować".

And I remember being amazed at that point to think that someone

Pamiętam moje zdumienie,

że osoba,

who clearly had so many bad experiences

która miała tak wiele złych doświadczeń

with so many different treatments

po tak wielu różnych zabiegach,

still had buried in him, somewhere, enough optimism

miała w sobie nadal na tyle optymizmu,

to reach out for one more.

żeby spróbować czegoś nowego.

And he had the cingulotomy, and it was incredibly successful.

Przeszedł cingulotomię,

która okazała się niezwykle skuteczna.

He's now a friend of mine.

Zostaliśmy przyjaciółmi.

He has a lovely wife and two beautiful children.

Ma uroczą żonę i dwójkę ślicznych dzieci.

He wrote me a letter the Christmas after the surgery,

W Boże Narodzenie po zabiegu

and he said,

napisał do mnie w liście:

"My father sent me two presents this year,

"Ojciec przysłał mi dwa prezenty w tym roku:

First, a motorized CD rack from The Sharper Image

mechaniczny stojak na płyty CD,

that I didn't really need,

całkiem zbędny,

but I knew he was giving it to me to celebrate

ale wiedziałem, że chciał uczcić fakt,

the fact that I'm living on my own and have a job I seem to love.

że mieszkam na swoim

i mam pracę, którą zdaję się lubić.

And the other present was a photo of my grandmother,

Drugim prezentem

było zdjęcie mojej babci,

who committed suicide.

która popełniła samobójstwo.

As I unwrapped it, I began to cry,

Po rozpakowaniu zacząłem płakać,

and my mother came over and said,

matka podeszła i zapytała czy płaczę

'Are you crying because of the relatives you never knew?'

na myśl o krewnych, których nigdy nie znałem.

Odparłem: "Ona cierpiała na to samo co ja.

And I said, 'She had the same disease I have.'

I'm crying now as I write to you.

Płaczę teraz jak piszę do Ciebie.

It's not that I'm so sad, but I get overwhelmed,

Nie dlatego, że jest mi smutno, jestem po prostu przytłoczony,

I think, because I could have killed myself,

dlatego, że byłem bliski odebrania sobie życia,

but my parents kept me going, and so did the doctors,

ale rodzice dawali mi siłę,

podobnie jak lekarze.

and I had the surgery.

Przeszedłem operację,

I'm alive and grateful.

żyję i jestem wdzięczny.

We live in the right time, even if it doesn't always feel like it."

Żyjemy w odpowiednim czasie,

nawet jeśli nam się tak nie wydaje".

I was struck by the fact that depression

Uderzyło mnie, że depresja

is broadly perceived to be a modern, Western, middle-class thing,

jest ogólnie postrzegana

jako dotykająca współczesną klasę średnią zachodniego świata.

and I went to look at how it operated in a variety of other contexts,

Chciałem sprawdzić, jak ona działa

w różnych innych kontekstach,

and one of the things I was most interested in

a najbardziej interesowała mnie

was depression among the indigent.

depresja wśród ludności ubogiej.

Wyruszyłem więc, aby sprawdzić

And so I went out to try to look

at what was being done for poor people with depression.

jak radzi się z depresją wśród ludzi biednych.

And what I discovered is that poor people

Stwierdziłem, że tych ludzi

are mostly not being treated for depression.

praktycznie nie wyprowadza się z choroby.

Depresja to wynik genetycznej wrażliwości

Depression is the result of a genetic vulnerability,

which is presumably evenly distributed in the population,

występującej w populacji

and triggering circumstances,

oraz wydarzeń ją indukujących,

which are likely to be more severe for people who are impoverished.

które dla ludzi ubogich

zazwyczaj są o wiele bardziej dotkliwe.

And yet it turns out that if you have a really lovely life

Okazuje się, że jeżeli

masz fajne życie, a czujesz się przygnębiony,

but feel miserable all the time,

you think, "Why do I feel like this?

dochodzisz do wniosku,

I must have depression."

że to depresja.

And you set out to find treatment for it.

Wtedy zaczynasz szukać terapii.

Jednak jeśli twoje życie jest okropne

But if you have a perfectly awful life,

and you feel miserable all the time,

i cały czas jesteś nieszczęśliwy,

the way you feel is commensurate with your life,

twoje odczucia są współmierne do poziomu twojego życia

and it doesn't occur to you to think,

i nie przychodzi ci do głowy,

"Maybe this is treatable."

że być może to da się leczyć.

And so we have an epidemic in this country

W tym kraju mamy zatem

of depression among impoverished people

epidemię depresji wśród ludzi biednych,

that's not being picked up and that's not being treated

niezauważaną, nieleczoną

and that's not being addressed,

i przemilczaną.

and it's a tragedy of a grand order.

To wielka tragedia.

And so I found an academic

Poznałem kobietę naukowca,

who was doing a research project in slums outside of D.C.,

która prowadziła badania

w slumsach pod Waszyngtonem.

where she picked up women who had come in for other health problems

Przychodziły do niej kobiety z innymi problemami zdrowotnymi

and diagnosed them with depression,

i jeśli rozpoznawała u nich depresję,

wpisywała je na półroczne eksperymentalne leczenie.

and then provided six months of the experimental protocol.

One of them, Lolly, came in,

Oto co jedna z nich, Lolly,

and this is what she said the day she came in.

kobieta,

która miała siódemkę dzieci.

She said, and she was a woman, by the way, who had seven children.

She said, "I used to have a job but I had to give it up

Pierwszego dnia rzekła:

"Miałam kiedyś pracę , ale musiałam zrezygnować

because I couldn't go out of the house.

bo nie byłam w stanie wyjść z domu.

Nie rozmawiam z moimi dziećmi,

I have nothing to say to my children.

In the morning, I can't wait for them to leave,

rano nie mogę się doczekać, aż wyjdą.

and then I climb in bed and pull the covers over my head,

Wtedy wchodzę do łóżka i naciągam kołdrę na głowę

i siedzę tak do trzeciej aż wrócą.

and three o'clock when they come home,

Ten czas zdaje się mijać tak szybko.

it just comes so fast."

She said, "I've been taking a lot of Tylenol,

Brałam mnóstwo paracetamolu,

anything I can take so that I can sleep more.

wszystkiego, co pozwalało mi dłużej spać.

My husband has been telling me I'm stupid, I'm ugly.

Mąż mówił, że jestem głupia, brzydka.

I wish I could stop the pain."

Chciałabym móc pozbyć się tego bólu".

Well, she was brought into this experimental protocol,

Dostała się na eksperymentalną terapię.

and when I interviewed her six months later,

Gdy rozmawiałem z nią pół roku później,

she had taken a job working in childcare

pracowała już jako opiekunka dzieci żołnierzy służących w marynarce,

for the U.S. Navy, she had left the abusive husband,

odeszła od agresywnego męża,

i powiedziała mi:

and she said to me,

"Moje dzieci są teraz szczęśliwsze,

"My kids are so much happier now."

She said, "There's one room in my new place for the boys

w nowym mieszkaniu mam oddzielne pokoje

dla chłopców i dla dziewczynek,

and one room for the girls,

ale w nocy wszyscy wskakują na moje łóżko,

but at night, they're just all up on my bed,

and we're doing homework all together and everything.

razem robimy prace domowe i tak dalej.

One of them wants to be a preacher,

Jeden z nich chce zostać pastorem,

one of them wants to be a firefighter,

drugi strażakiem,

and one of the girls says she's going to be a lawyer.

a jedna z dziewcząt prawnikiem.

They don't cry like they used to,

Nie płaczą, jak kiedyś,

and they don't fight like they did.

i nie kłócą się.

Dziś dzieci są dla mnie wszystkim.

That's all I need now, is my kids.

Things keep on changing,

Wiele się zmienia

the way I dress, the way I feel, the way I act.

mój ubiór, zachowanie, odczucia.

I can go outside not being afraid anymore,

Nie obawiam się już wyjścia z domu

and I don't think those bad feelings are coming back,

i nie sądzę, by te złe czasy wróciły,

ale gdyby nie Dr. Miranda to nadal

and if it weren't for Dr. Miranda and that,

siedziałabym w domu z kołdrą naciągniętą na głowę.

I would still be at home with the covers pulled over my head,

if I were still alive at all.

Gdybym w ogóle nadał żyła.

Prosiłam Pana, by zesłał mi anioła,

I asked the Lord to send me an angel,

and He heard my prayers."

a on odpowiedział na moje modlitwy".

Te historie bardzo mnie poruszyły

I was really moved by these experiences,

and I decided that I wanted to write about them

i postanowiłem je spisać,

not only in a book I was working on, but also in an article,

w książce, nad którą pracuję

i w prasie.

and I got a commission from The New York Times Magazine

Dostałem zlecenie z New York Timesa,

aby opisać depresję wśród ubogich.

to write about depression among the indigent.

Wysłałem mój artykuł

And I turned in my story,

and my editor called me and said, "We really can't publish this."

i zadzwonił do mnie wydawca:

"Nie możemy tego opublikować".

Zapytałem dlaczego,

And I said, "Why not?"

And she said, "It just is too far-fetched.

i powiedział, że to zbyt naciągane.

These people who are sort of at the very bottom rung of society

Ludzie z samych nizin społecznych,

and then they get a few months of treatment

którzy po paru miesiącach leczenia

and they're virtually ready to run Morgan Stanley?

mogą być doradcami finansowymi.

To zbyt nieprawdopodobne".

It's just too implausible."

Nigdy o czymś takim nie słyszała.

She said, "I've never even heard of anything like it."

And I said, "The fact that you've never heard of it

Stwierdziłem: "Skoro nigdy o tym nie słyszałaś

to możliwe, że jest to materiał na artykuł w gazecie."

is an indication that it is news."

(Laughter)

(Śmiech) (Oklaski)

(Applause)

"And you are a news magazine."

"A wy jesteście gazetą informacyjną".

So after a certain amount of negotiation, they agreed to it.

Po negocjacjach

zgodzili się.

But I think a lot of what they said was connected in some strange way

Ale myślę, że ich reakcja

miała związek z dziwnym zniesmaczeniem,

to this distaste that people still have for the idea of treatment,

które wciąż istnieje w ludziach

wobec idei leczenia.

the notion that somehow if we went out

Pogląd, że w jakiś sposób,

and treated a lot of people in indigent communities,

gdybyśmy wyleczyli ubogich,

that would be exploitative,

byłaby to forma nacisku,

because we would be changing them.

bo zmienialibyśmy to kim są.

There is this false moral imperative that seems to be all around us,

Istnieje rodzaj fałszywej moralności,

która zdaje się wszechobecna,

that treatment of depression,

że leczenie depresji:

the medications and so on, are an artifice,

lekarstwa i tak dalej, są czymś nienaturalnym,

and that it's not natural.

czymś co sztucznie ingeruje.

And I think that's very misguided.

Myślę, że to bardzo mylny pogląd.

It would be natural for people's teeth to fall out,

Podobnie naturalnym byłoby dla zębów żeby się psuły i wypadały,

but there is nobody militating against toothpaste,

jednak nikt nie walczy z pastą do zębów,

at least not in my circles.

przynajmniej nie w moich kręgach.

People then say,

Niektórzy mogą mówić: "Ale czy depresja nie jest tym,

"But isn't depression part of what people are supposed to experience?

co ludzie powinni doświadczyć?

Czyż to nie jest owoc ewolucji?

Didn't we evolve to have depression?

Czy nie jest częścią osobowości?".

Isn't it part of your personality?"

To which I would say, mood is adaptive.

Odpowiadam: samopoczucie jest adaptacyjne.

Being able to have sadness and fear

Zdolność odczuwania smutku i strachu,

and joy and pleasure

radości i przyjemności,

and all of the other moods that we have, that's incredibly valuable.

i wszystkich innych nastrojów

jest niezwykle cenna.

And major depression

A depresja powstaje,

is something that happens when that system gets broken.

kiedy ten system ulega uszkodzeniu.

It's maladaptive.

Nie potrafi się zaadaptować.

People will come to me and say,

Ludzie mówili mi:

"I think, though, if I just stick it out for another year,

"Myślę, że jeśli przetrwam kolejny rok,

I think I can just get through this."

to chyba zdołam przez to przejść".

And I always say to them, "You may get through it,

Zawsze wtedy odpowiadam: "Może zdołasz

ale już nigdy nie będziesz miał 37 lat.

but you'll never be 37 again.

Life is short, and that's a whole year you're talking about giving up.

Życie jest krótkie, a ty mówisz

o poświęceniu całego roku.

Think it through."

Przemyśl to".

It's a strange poverty of the English language,

Język angielski, jak i wiele innych,

and indeed of many other languages,

jest w tej kwestii bardzo ubogi.

that we use this same word, depression,

Używamy tego samego słowa - depresja,

to describe how a kid feels when it rains on his birthday,

do opisania jak czuje się dziecko

kiedy w jego urodziny pada deszcz,

and to describe how somebody feels the minute before they commit suicide.

jak i do opisu uczuć osoby,

która za minutę odbierze sobie życie.

People say to me, "Well, is it continuous with normal sadness?"

Spotykam się z pytaniem, czy jest to efekt długotrwałego smutku.

And I say, in a way it's continuous with normal sadness.

W pewnym sensie tak.

There is a certain amount of continuity,

To pewien stopień zależności,

but it's the same way there's continuity

ale to ta sama zależność,

between having an iron fence outside your house

jak pomiędzy żelaznym ogrodzeniem,

z plamką rdzy,

that gets a little rust spot

that you have to sand off and do a little repainting,

której łatwo się pozbyć,

and what happens if you leave the house for 100 years

a pozostawieniem ogrodzenia na 100 lat,

and it rusts through until it's only a pile of orange dust.

aż przerdzewieje do postaci

pomarańczowego pyłu.

To ta pomarańczowa plamka,

And it's that orange dust spot,

that orange dust problem,

ten problem rdzy,

that's the one we're setting out to address.

jest tym, co próbujemy uświadomić.

Ludzie mówią mi:

So now people say,

"Bierzesz te wesołe pigułki i czujesz się wesoły?".

"You take these happy pills, and do you feel happy?"

And I don't.

Nie, nie czuję się.

But I don't feel sad about having to eat lunch,

Ale nie ogarnia mnie smutek na myśl o zjedzeniu obiadu

and I don't feel sad about my answering machine,

albo odsłuchaniu wiadomości z sekretarki,

and I don't feel sad about taking a shower.

czy wzięciu prysznica.

I feel more, in fact, I think,

Prawdę mówiąc, myślę, że odczuwam więcej,

because I can feel sadness without nullity.

bo czuję smutek bez odrętwienia.

I feel sad about professional disappointments,

Smutno mi na myśl o rozczarowaniach zawodowych,

about damaged relationships,

nieudanych związkach,

about global warming.

globalnym ociepleniu.

Those are the things that I feel sad about now.

To rzeczy, które mnie dziś smucą.

And I said to myself, well, what is the conclusion?

Myślę, do czego ostatecznie doszedłem.

How did those people who have better lives

Jak ci, którzy mają niezłe życie

even with bigger depression manage to get through?

potrafią poradzić sobie nawet z cięższą depresją?

What is the mechanism of resilience?

Jak działa ten mechanizm obronny?

And what I came up with over time

Po pewnym czasie doszedłem do wniosku

was that the people who deny their experience,

że ludzie wypierający się choroby,

and say, "I was depressed a long time ago,

mówiący: "Byłem przygnębiony dawno temu

I never want to think about it again,

i nie mam już ochoty o tym myśleć,

I'm not going to look at it

nie zwracam na to uwagi,

and I'm just going to get on with my life,"

będę zwyczajnie żył dalej".

ironically, those are the people who are most enslaved by what they have.

Jak na ironię to właśnie ci ludzie

są najbardziej zniewoleni tym, co ich spotkało.

Shutting out the depression strengthens it.

Zamykanie się na depresję wzmacnia ją.

While you hide from it, it grows.

Kiedy się przed nią chowasz - rośnie.

Ludźmi, którzy radzą sobie najlepiej

And the people who do better

are the ones who are able to tolerate the fact that they have this condition.

są ci, którzy tolerują fakt,

że noszą w sobie chorobę.

Ci, którzy godzą się ze swoją depresją,

Those who can tolerate their depression are the ones who achieve resilience.

osiągają odporność.

So Frank Russakoff said to me,

Frank Russakoff powiedział do mnie,

"If I had a do-over, I suppose I wouldn't do it this way,

"Gdybym miał to znowu zrobić

przypuszczam, że zrobiłbym to inaczej,

but in a strange way, I'm grateful for what I've experienced.

ale w dziwny sposób, jestem wdzięczny

za moje przeżycia.

I'm glad to have been in the hospital 40 times.

Cieszę się, że byłem w szpitalu 40 razy.

To nauczyło mnie wiele o miłości,

It taught me so much about love,

and my relationship with my parents and my doctors

i relacje z moimi rodzicami i lekarzami

has been so precious to me, and will be always."

stały się dla mnie, i zawsze już będą, czymś niezwykle cennym".

And Maggie Robbins said,

Maggie Robbins powiedziała:

"I used to volunteer in an AIDS clinic,

"Kiedyś byłam wolontariuszką w klinice AIDS

and I would just talk and talk and talk,

i w kółko gadałam,

and the people I was dealing with weren't very responsive, and I thought,

a pacjenci rzadko odpowiadali,

więc myślałam sobie:

'That's not very friendly or helpful of them.'"

"To niemiłe i niepomocne z ich strony".

(Laughter)

"And then I realized,

Wtedy zrozumiałam,

I realized that they weren't going to do more

że nie wydobędę z nich nic więcej,

than make those first few minutes of small talk.

niż te kilka chwil rozmowy o niczym.

It was simply going to be an occasion

Sytuacja była taka,

where I didn't have AIDS and I wasn't dying,

że ja nie miałam AIDS, nie umierałam,

but could tolerate the fact that they did

ale powinnam uszanować fakt,

and they were.

że ich czeka taki los.

Our needs are our greatest assets.

Nasze potrzeby to nasza największa wartość.

Okazuje się, że nauczyłam się dawać

It turns out I've learned to give all the things I need."

wszystko, czego sama potrzebuję".

Valuing one's depression does not prevent a relapse,

Ocena swojej depresji

nie wyklucza nawrotu,

but it may make the prospect of relapse

ale może sprawić, że myśl o nawrocie

and even relapse itself easier to tolerate.

lub nawet sam nawrót są łatwiejsze do zniesienia.

Nie chodzi o to,

The question is not so much of finding great meaning

aby znaleźć jakieś głębsze znaczenie

and deciding your depression has been very meaningful.

w przeżywaniu depresji.

It's of seeking that meaning and thinking, when it comes again,

Znaczenie ma samo jego poszukiwanie

i zrozumienie, kiedy choroba powraca:

"This will be hellish, but I will learn something from it."

"To będzie piekło,

ale będzie w tym dla mnie nowa nauka".

I have learned in my own depression

Moja depresja nauczyła mnie,

how big an emotion can be,

jak wielkie emocje mogą nami targać,

how it can be more real than facts,

jak mogą być bardziej realne niż fakty.

Przekonałem się, że to doświadczenie

and I have found that that experience

has allowed me to experience positive emotion

pozwoliło mi przeżywać pozytywne emocje

in a more intense and more focused way.

bardziej intensywnie.

The opposite of depression is not happiness,

Przeciwieństwem depresji nie jest radość,

but vitality,

ale witalność,

and these days, my life is vital,

a dziś moje życie jest pełne witalności.

Nawet w te dni, gdy jestem smutny.

even on the days when I'm sad.

I felt that funeral in my brain,

Poczułem w moim mózgu ten pogrzeb,

and I sat next to the colossus at the edge of the world,

usiadłem obok Kolosa Goi

na skraju świata,

and I have discovered something inside of myself

i odkryłem

coś wewnątrz siebie,

that I would have to call a soul

coś, co mogę nazwać duszą,

that I had never formulated until that day 20 years ago

której nigdy nie wyczuwałem, aż do tego dnia 20 lat temu,

when hell came to pay me a surprise visit.

kiedy piekło wpadło z niespodziewaną wizytą.

I think that while I hated being depressed

Myślę, że choć nienawidziłem depresji

and would hate to be depressed again,

i bardzo nie chcę znów jej doświadczyć,

I've found a way to love my depression.

to znalazłem sposób, aby ją pokochać.

I love it because it has forced me to find and cling to joy.

Pokochać za to, że zmusiła mnie

do kurczowego trzymania się radości.

I love it because each day I decide,

Pokochałem ją, bo każdego dnia

sometimes gamely,

czasami ryzykownie,

and sometimes against the moment's reason,

czasami wbrew rozsądkowi,

to cleave to the reasons for living.

znajduję powody, aby żyć.

And that, I think, is a highly privileged rapture.

I myślę, że są to momenty zachwytu, których niewielu ma możliwość doświadczyć.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

(Applause)