Depression, the secret we share | Andrew Solomon

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

"I felt a Funeral, in my Brain,

هەستم بە پرسەیەک کرد لە مێشکمدا"

and Mourners to and fro

،ڕەش پۆشەکانیش ئەهاتن و ئەچوون

kept treading -- treading -- till [it seemed]

لە پێشەوە بۆ دواوە

that Sense was breaking through --

--تا ئەو هەستە دەرچوو

And when they all were seated,

،ئینجا کە هەموویان دانیشتن

a Service, like a Drum --

--دەنگێکی زۆر ئەهات، لێدانی دەهۆڵێک

kept beating -- beating -- till I [thought]

--لێیدەدا-- لێیدەدا-- هەتا ئەوکاتەی

my Mind was going numb --

--هەستم کرد خەریکە مێشکم سڕ ئەبێ

And then I heard them lift a Box and creak across my Soul

ئینجا گوێم لێیان بوو سنوقێکیان بەرزکردەوە دووبارە بە هەمان ئەو پێڵاوە قوڕوقشمانەوە

with those same Boots of Lead, again,

جیڕەیان خستە ڕۆحم، دووبارە

then Space -- began to toll,

،ئینجا بۆشایی—دیسان زاڵبوو بەسەرما

As [all] the Heavens were a Bell, and Being, [but] an Ear,

،وەک ئەوەی هەموو بەهەشت زەنگێک بێت ،و بوونەوەران گوێیەک بن

and I, and Silence, some strange Race,

من، و بێدەنگی، پێشبڕکێیەکی سەیر

wrecked, solitary, here --

--شێواو، تەنیا لێرە

[And] then a Plank in Reason, broke,

،ئینجا تەختەدارێک لەژێر پێمدا شکا

and I fell down and down --

—هەر ئەکەوتم و ئەکەوتم

and hit a World, at every plunge,

،لە هەر بەرکەوتنێکما بەر جیهانێک ئەکەوتم

and Finished knowing -- then --"

ئیتر ئەوکاتە بەخۆم زانی ". و بە ئاگا هاتمەوە

We know depression through metaphors.

ئێمه‌ خه‌مۆکی له‌ ڕێگه‌ی .مێتافۆره‌کانه‌وه‌ ده‌ناسین

Emily Dickinson was able to convey it in language,

ئێمێڵی دێکینسن توانی لەڕێی ،زمانەوە نیشانی بدات

Goya in an image.

.گۆیاش بە وێنە

Half the purpose of art is to describe such iconic states.

نیوەی ئامانجی هونەر باسکردنی .ئەو جۆرە دۆخە دەروونیانەیە

As for me, I had always thought myself tough,

من بۆخۆم، هەمیشە وا هەستم کردووە ،بەهێز و تووند بم

one of the people who could survive

کەسێک بم که‌ بتوانم ڕزگارم بێت

if I'd been sent to a concentration camp.

ئه‌گه‌ر هاتوو بنێردرام .بۆ کامپێکی نازییەکان

In 1991, I had a series of losses.

.له‌ ساڵی 1991، کەسانێکی زۆرم لەدەستدا

My mother died,

دایکم مرد

a relationship I'd been in ended,

پەیوەندییەکی سۆزداری ،کە تێیدا بووم کۆتایی هات

I moved back to the United States from some years abroad,

دوای بەسەربردنی چەند ساڵێک لە دەرەوە ،گەڕامەوە ویلایەتە یەکگرتووەکان

and I got through all of those experiences intact.

بێ ئەوەی زیانم پێبگات هەموو .ئەوانەم تێپەڕاند

But in 1994, three years later,

،به‌ڵام له‌ ساڵی 1994، دوای سێ ساڵ

I found myself losing interest in almost everything.

هه‌ستم ده‌کرد ئاره‌زووم‌ بۆ .هه‌موو شتێک له‌ ده‌ستداوه‌

I didn't want to do any of the things I had previously wanted to do,

چیتر نه‌مده‌ویست ئه‌و کارانه‌ ئه‌نجام ،بده‌م که‌ ئاره‌زووم لێیان بوو

and I didn't know why.

.نەشمدەزانی بۆچی

The opposite of depression is not happiness, but vitality.

،دڵخۆشی پێچه‌وانه‌ی خه‌مۆکی نییه‌ زیندوویه‌تی پێچه‌وانه‌که‌یه‌تی

And it was vitality

ئەوەش زیندوویەتی بوو

that seemed to seep away from me in that moment.

.لەو ساتەدا هەستم دەکرد دوورئەکەوێتەوە لێم

Everything there was to do seemed like too much work.

ئه‌نجامدانی هه‌ر کارێک واده‌رده‌که‌وت .که‌ هیلاکبوونێکی زۆری پێویست بێت

I would come home

که‌ ده‌هاتمه‌ ماڵه‌وه‌

and I would see the red light flashing on my answering machine,

گڵۆپه‌ سووره‌که‌ی ئامێری ،وەڵامدەرەوەی تەلەفوونەکەم ده‌بینی

and instead of being thrilled to hear from my friends,

،له‌بری دڵخۆشی بۆ بیستنی ده‌نگی هاوڕێکانم

I would think,

،بیرم دەکردەوە

"What a lot of people that is to have to call back."

".ده‌بێت وه‌ڵامی ئه‌و هه‌مووه‌ بده‌مه‌وه‌"

Or I would decide I should have lunch,

،یاخود کاتێک بڕیاڕی نانخواردنم ده‌دا

and then I would think, but I'd have to get the food out

بیرم لێ ده‌کرده‌وه‌، که‌ پێویست ،ده‌کات خۆراکه‌که‌ ده‌ربهێنم

and put it on a plate

له‌سه‌ر قاپێک داینێ و

and cut it up and chew it and swallow it,

.لەتی بکەم و بیجووم و قووتی بەم

and it felt to me like the Stations of the Cross.

وام هەست دەکرد .قۆناغەکانی لە خاچ دان بێت

And one of the things that often gets lost in discussions of depression

یەکێک لەو شتانەش کە لە کاتی باسکردنی خەمۆکیدا ون دەبێت

is that you know it's ridiculous.

ئەوەیە کە ئەزانیت شتێکی .بێمانایە تووشی دەبیت

You know it's ridiculous while you're experiencing it.

.ئەزانیت کە بێمانایە کاتێک پێیدا تێدەپەڕیت

You know that most people manage

ئەزانیت کە زۆربەی خەڵک ئەتوانن

to listen to their messages and eat lunch

گوێ لە نامەکانیان بگرن و نانی نیوەڕۆ بخۆن

and organize themselves to take a shower

خۆشیان ڕێکخەن بۆ ئەوەی خۆیان بشۆن و

and go out the front door

لە دەرگای پێشەوە بچنە دەرەوە

and that it's not a big deal,

،ئەوەش شتێکی ئەوەنە قوورس نییە

and yet you are nonetheless in its grip

سەرەڕای ئەوەش ئەبینیت کە بە تەواوەتی چوویتەتە دستییەوە

and you are unable to figure out any way around it.

ناشتوانیت بزانیت چۆن لەدەستی .دەرچیت و دەربازبیت

And so I began to feel myself doing less

بۆیە وردەوردە واملێهات هەستبکەم كة شتی کەمتر ئەکەم

and thinking less

کەمتر بیر ئەکەمەوە و

and feeling less.

.کەمتریش هەست بە شت ئەکەم

It was a kind of nullity.

.جۆرێک بوو لە هەستکردن بە بەتاڵی

And then the anxiety set in.

.ئینجا دڵەڕاوکێکە یەتە ناوەوە

If you told me that I'd have to be depressed for the next month,

ئەگەر پێتبوتمایە ئەبێت بۆ مانگی ،داهاتوو لە خەمۆکیا بم

I would say, "As long I know it'll be over in November, I can do it."

ئەموت، "گرنگ ئەوەیە کە تشرینی دووەم ".کۆتایی پێبێت، بۆیە پێم ئەکرێت

But if you said to me,

،بەڵام ئەگەر پێتبوتمای

"You have to have acute anxiety for the next month,"

،ئەبێ بۆ مانگی داهاتوو" "لەم دڵەڕاوکێ تیژەیا بیت

ئەوا پێمباشتربوو مەچەکی خۆم ببڕم .وەک لەوەی بەوەیا تێپەڕم

I would rather slit my wrist than go through it.

It was the feeling all the time

بەردەوام ئەو هەستەم هەبوو

like that feeling you have if you're walking

هەمان هەستی ئەوەی کاتێک بە ڕێگەیا ئەڕۆیت

and you slip or trip and the ground is rushing up at you,

لەپڕ ئەخلیسکێیت يان قاچت ئەگیرێت و ،ئەکەویت بە زەوییدا

but instead of lasting half a second, the way that does,

،بەڵام لەجیاتی ئەوەی نیو چرکە بخایەنێت ،ئەوەی دڵەڕاوکێکە

it lasted for six months.

.شەش مانگی خایاند

It's a sensation of being afraid all the time

هەستی ترسی بەردەوامە

but not even knowing what it is that you're afraid of.

بەڵام تەنانەت ناشزانیت .ئەو شتەی لێی دەترسیت چییە

And it was at that point that I began to think

لەو ساتەشدا بوو دەستم کرد بە بیرکردنەوە لەوەی

that it was just too painful to be alive,

ژیان بەو شێوەیە زۆر ئازاربەخشە

and that the only reason not to kill oneself

تەنیا هۆکاریش ڕێگەت لێبگرێت خۆت نەگوژیت

was so as not to hurt other people.

.ئەوەیە ئازاری کەسانی چواردەورت نەیەیت

And finally one day, I woke up

ئینجا دواجار ڕۆژێک، هەستام و

and I thought perhaps I'd had a stroke,

وتم لەوانەیە جەڵتەی مێشک لێیدابێتم

because I lay in bed completely frozen,

چوونکە بە تەواوەتی ،لە جێگەکەمدا سڕ بووبووم

looking at the telephone, thinking,

،سەیری تەلەفوونەکەم ئەکرد، بیرم ئەکردەوە

"Something is wrong and I should call for help,"

کێشەیەک هەیە و پێویستە" "،داوای یارمەتی بکەم

and I couldn't reach out my arm

منیش نەم ئەتوانی دەستمی بگەیەنمێ و

and pick up the phone and dial.

.تەلەفوونەکە هەڵگرم و ژمارەکە لێبدەم

And finally, after four full hours of my lying and staring at it,

دواجاریش، دوای چوار کاتژمێری تەواو ،لە مانەوەم بە پاڵکەوتوویی و سەیرکردنی

the phone rang,

،تەلەفوونەکە لێیدا

and somehow I managed to pick it up,

هەرچۆنێک بێت توانیم هەڵیگرم

and it was my father, and I said,

،تەلەفوونەکە باوکم بوو، و وتم

"I'm in serious trouble. We need to do something."

.لە کێشەیەکی گەورەدام" ".پێویستە شتێک بکەین

The next day I started with the medications and the therapy.

لە ڕۆژی دواترەوە دەستم کرد بە بەکارهێنانی . دەرمان و وەرگرتنی چارەسەری دەروونی

And I also started reckoning with this terrible question:

ئینجا دەستم کردەوە بە بیرکردنەوە :لەم پرسیارە ناخۆشە

If I'm not the tough person

ئەگەر ئەو کەسە خۆڕاگرە نەبم

who could have made it through a concentration camp,

کە بتوانم بەرگەی یەکێک لە ،کەمپەکانی نازییەکان بگرم

then who am I?

ئەی کەواتە کێم؟

And if I have to take medication,

،ئەگەر پێویستیش بکات دەرمان بخۆم

is that medication making me more fully myself,

،ئەو دەرمانە زیاتر ئەمکات بە خۆم

or is it making me someone else?

یان ئەمکات بە کەسێکی تر؟

And how do I feel about it if it's making me someone else?

ئەی هەستم چۆن ئەبێت ئەگەر ئەو دەرمانە بمکات بە کەسێکی تر؟

I had two advantages as I went into the fight.

لەم ململانێیەدا دوو شت هەبوون .کە لە بەرژەوەندی مندا بوون

The first is that I knew that, objectively speaking,

،یەکەم شت ئەوەبوو کە ئەمزانی ،ئەگەر بێلایەنانە قسەکەم

I had a nice life,

ژیانێکی خۆشم هەبوو

and that if I could only get well,

،وە ئەگەر بمتوانیایە باش بم

there was something at the other end that was worth living for.

شتێک هەبوو لە کۆتاییەکەی تردا .کە شایەنی ئەوەبوو بژیم بۆی

And the other was that I had access to good treatment.

شتە باشەکەی تریش ئەوەبوو چارەسەری .باش بەردەست بوو بۆم

But I nonetheless emerged and relapsed,

بەڵام سەرەڕای ئەوەش چاکبوومەوە تووشبوومەوە، و

and emerged and relapsed,

چاکبوومەوە و تووشبوومەوە، و

and emerged and relapsed,

چاکبوومەوە و تووشبوومەوە، و

and finally understood

لە کۆتاییدا تێگەشتم

I would have to be on medication and in therapy forever.

کە ئەبێت بۆ هەتا هەتایە لەسەر .دەرمان و چارەسەری دەروونی بم

And I thought,

،ئینجا بیرم کردەوە

"But is it a chemical problem or a psychological problem?

بەڵام ئایا ئەمە کێشەیەکی کیمیاییە" یان کێشەیەکی دەروونییە؟

And does it need a chemical cure or a philosophical cure?"

ئایا چارەسەرێکی کیمیایی ئەوێت "یان چارەسەرێکی فەلسەفی؟

And I couldn't figure out which it was.

.نەشمئەتوانی بگەم بە وەڵامی ئەوەی کامیانە

And then I understood that actually,

،ئینجا تێگەشتم لەوەی کە لە ڕاستیدا

لە هیچ کام لەو بوارانەدا ئەوەندە پێشکەوتوو نین شتەکان ڕوونبکەینەوە

we aren't advanced enough in either area for it to explain things fully.

The chemical cure and the psychological cure

چارەسەری کیمیایی و چارەسەری دەروونی

both have a role to play,

هەردووکیان ڕۆڵی خۆیان هەبوو بیگێڕن و

and I also figured out that depression was something

بۆشم دەرکەوت کە خەمۆکی شتێک بووە

that was braided so deep into us

ئەوەنە بە قوولی خراوەتە ناخمانەوە

that there was no separating it from our character and personality.

هیچ شتێک نییە جیای بکاتەوە .لە کەسێتی و کەسایەتی خۆمان

I want to say that the treatments we have for depression are appalling.

ئەمەوێ بڵێم کە چارەسەرەکانی هەمانە .بۆ خەمۆکی زۆر ترسێنەرن

They're not very effective.

.زۆر کاریگەر نین

They're extremely costly.

.پارەیەکی زۆریان تێدەچێت

They come with innumerable side effects.

.کاریگەری نەخوازراوی ئێجگار زۆریان هەیە

They're a disaster.

.بەڕاستی کارەساتن

But I am so grateful that I live now and not 50 years ago,

بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا سوپاسگوزارم لەم ،سەردەمەدا دەژیم نەک ٥٠ ساڵ لەمەوبەر

when there would have been almost nothing to be done.

کە ئەوکاتە ئەتوانی بڵێی هیچ .شتێک نەبووە بکرێت

I hope that 50 years hence,

هیوادارم ٥٠ ساڵی تر

people will hear about my treatments

کاتێک خەڵک چارەسەرەکانی من ببیستن و

and be appalled that anyone endured such primitive science.

بترسن لەوەی چۆن کەسێک .بەرگەی ئەو زانستە سەرەتاییەی گرتووە

Depression is the flaw in love.

خەمۆکی کەموکوڕییەکە .لە خۆشەویستیدا

If you were married to someone and thought,

ئەگەر هاوسەرگیریت لەگەڵ ،کەسێکدا کردبێت و بیرتکردبێتەوە

"Well, if my wife dies, I'll find another one,"

،باشە، ئەگەر ژنەکەم بمرێت" "،ژنێکی تر ئەدۆزمەوە

it wouldn't be love as we know it.

.بەپێی ئەوەی ئەیزانین ئەوە خۆشەویستی نییە

There's no such thing as love without the anticipation of loss,

شتێک نییە بەناوی خۆشەویستییەوە ،بێ پێشبینی و ترسی لەدەستدانی تێدا نەبێت

and that specter of despair can be the engine of intimacy.

ترسی بێ ئومێدبوون ده‌توانێت .ببێت به‌ داینه‌مۆی سۆزداری و نزیکبوونەوە

There are three things people tend to confuse:

:سێ شت هەیە زۆرجار خەڵک لێیان تێکەڵ ئەبێت

depression, grief and sadness.

خەمۆکی، خەفەت، و دڵتەنگی

Grief is explicitly reactive.

خەفەت کاردانەوەیەکی ڕاشکاوانەیە

If you have a loss and you feel incredibly unhappy,

ئەگەر کەسێک لەدەست بەیت و هەست ،بە ناخۆشییەکی زۆر بکەیت

and then, six months later,

،ئینجا دواتر، دوای شەش مانگ

you are still deeply sad, but you're functioning a little better,

هێشتا هەر دڵتەنگ بیت، بەڵام ،کەمێک باشتر بوویت لە چاو پێشترتدا

it's probably grief,

،ئەوا لەوانەیە خەفەت بێت

and it will probably ultimately resolve itself in some measure.

لەوانەشە لە کۆتاییدا .خۆی بە تەواوەتی بەرەو باشبوون بچێت

If you experience a catastrophic loss,

،ئەگەر تووشی لەدەستدانێکی گەورە بووبێتیت

and you feel terrible,

هەست بە ناخۆشییەکی زۆر بکەیت

and six months later you can barely function at all,

شەش مانگ دواتریش بە ئەستەم ،ژیان بۆ بەڕێبکرێت

then it's probably a depression that was triggered

لەوانەیە خەمۆکی بێت کە بەهۆی

by the catastrophic circumstances.

.ئەو دۆخە کارەساتاوییەوە بزوێنرابێت

The trajectory tells us a great deal.

ڕێڕەوی نەخۆشییەکە .زۆر شتی گرنگمان پێدەڵێت

People think of depression as being just sadness.

خەڵک وا سەیری خەمۆکی دەکەن .کە تەنیا دڵتەنگییەک بێت

It's much, much too much sadness,

دڵتەنگییەکی ئێجگار زۆر، و لە ڕادەبەدەرە

much too much grief

خەفەتێکی زۆر زۆرە

at far too slight a cause.

.دوورە لە هۆکارێک

As I set out to understand depression,

کە دەستمکرد بە هەوڵدان ،بۆ تێگەشتن لە خەمۆکی

and to interview people who had experienced it,

چاوپێکەوتنم لەگەڵ ئەو ،کەسانەدا کرد کە تووشی بوون

I found that there were people who seemed, on the surface,

بۆم دەرکەوت کەسانێک هەبوون ،بە ڕووکەشی، وا دەردەکەوتن

to have what sounded like relatively mild depression

ئەوەیان هەبێت کە لە خەمۆکییەکی کەم دەچێت

who were nonetheless utterly disabled by it.

بەڵام لەگەڵ ئەوەدا تەواو .ژیانی پەک خستبوون

And there were other people who had what sounded

کەسانێکی تریش هەبوون کە بەپێی ئەوەی باسیان ئەکرد و

as they described it like terribly severe depression

بەپێی ئەوەی دەر ئەکەوت پێیانەوە لە خەمۆکییەکی قوورس دەچوو

who nonetheless had good lives

لەگەڵ ئەوەشدا ژیانێکی باشیان هەبوو

in the interstices between their depressive episodes.

.لە کاتەکانی نێوان ماوەی خەمۆکییەکانیاندا

And I set out to find out what it is that causes some people

منیش دەستم کرد بە گەڕان بۆ زانینی ئەوەی ئەوە چییە دەبێتە هۆی ئەوەی هەندێک کەس

to be more resilient than other people.

زیاتر بەرگە بگرن وەک لە کەسانێکی تر

What are the mechanisms that allow people to survive?

ئەو میکانیزمانە چین کە یارمەتی خەڵک ئەیەن ڕزگارییان بێت؟

And I went out and I interviewed person after person

چووم و یەک لە دوای یەک دەستم کرد بە چاوپێکەوتن لەگەڵ ئەو کەسانەی

who was suffering with depression.

.کە بە دەست خەمۆکییەوە دەیانناڵاند

One of the first people I interviewed

یەکێک لە یەکەمین ئەو کەسانەی کە چاوپێکەوتنم لەگەڵکرد

described depression as a slower way of being dead,

وا باسی خەمۆکی کرد کە ڕێگایەکی خاوتر بێت ،وەک لەوەی مردوو بیت

and that was a good thing for me to hear early on

ئەوەش شتێکی باشبوو لەو سەرەتایەدا بیبیستم

because it reminded me that that slow way of being dead

چوونکە بەبیری هێنامەوە کە ئەو شێوازە خاوەی مردن

can lead to actual deadness,

،لەوانەیە ببێت بە مردنی ڕاستەقینە

that this is a serious business.

.بۆشم دەرکەوت ئەمە کێشەیەکی گەورەیە

It's the leading disability worldwide,

یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی ،پەککەوتن لە جیهاندا

and people die of it every day.

.ڕۆژانەش کەسانێک بە هۆیەوە دەمرن

One of the people I talked to when I was trying to understand this

یەکێک لەو کەسانەی قسەم لەگەڵدا کرد کاتێک ئەمویست لەمە تێبگەم

was a beloved friend who I had known for many years,

هاوڕێیەکی خۆشەویستی خۆم بوو کە چەندین ساڵ بوو دەمناسی، و

and who had had a psychotic episode in her freshman year of college,

یەکەم ساڵی وەرگرتنی لە زانکۆ ،تووشی دەروون تێکچوون بوو

and then plummeted into a horrific depression.

ئینجا دواتر بەرەو خەمۆکییەکی .زۆر ترسناک ڕۆشت

نەخۆشی دوو جەمسەری ،مانیا و خەمۆکی هەبوو

She had bipolar illness,

or manic depression, as it was then known.

،یان وەک ئەوکاتە پێیان دەوت .خەمۆکی مانیایی

And then she did very well for many years on lithium,

دوای ئەوە بۆ چەندین ساڵ لەسەر دەرمانی لیسیۆم زۆر باشبوو، و

and then eventually, she was taken off her lithium

،ئینجا دەرئەنجام دەرمانی لیسیۆمی لێ گیرایەوە

to see how she would do without it,

،بۆ ئەوەی بزانن بێ دەرمانەکە چۆن ئەبێت

and she had another psychosis,

دووبارە جارێکی تر تووشی دەروون تێکچوونێکی تر بووەوە، و

and then plunged into the worst depression that I had ever seen

دوای ئەوە تووشی یەکێک لە خراپترین خەمۆکییەکان بووەوە کە بینیبێتم

in which she sat in her parents' apartment,

کە زۆرجار لە ئەپارتمانەکەی دایک و باوکیدا دادەنیشت

more or less catatonic, essentially without moving,

،کەم و زۆر لە کاتاتۆنیا دەچوو ،بێ ئەوەی هیچ جووڵەیەک بکات

day after day after day.

.بە چەند ڕۆژ بەو شێوەیە دەمایەوە

And when I interviewed her about that experience some years later --

چەند ساڵێک دواتریش کە چاوپێکەوتنم -- لەگەڵ کرد دەربارەی ئەزموونەکەی

she's a poet and psychotherapist named Maggie Robbins --

هۆنراوەنووسێک و پزیشکی دەروونییە -- ناوی ماجی رۆبینسە

when I interviewed her, she said,

،کاتێک چاوپێکەوتنم لەگەڵکرد، وتی

"I was singing 'Where Have All The Flowers Gone,'

ئەم گۆرانییەم دەوتەوە 'گووڵەکان" '،بۆ کوێ چوون

over and over, to occupy my mind.

دووبارە و دووبارەم دەکردەوە، بۆ .ئەوەی مێشکم بگرێت

I was singing to blot out the things my mind was saying,

گۆرانیم ئەوت بۆ داپۆشینی ،ئەو شتانەی کە مێشکم ئەیویست بیڵێت

which were, 'You are nothing. You are nobody.

.کە ئەیوت، 'تۆ هیچ نیت .تۆ کەس نیت

You don't even deserve to live.'

'.تۆ شایەنی ئەوە نیت بژیت

And that was when I really started thinking

لەوێشدا بوو کە دەستم کرد بە بیرکردنەوە

about killing myself."

".لەوەی کە خۆم بکوژم

You don't think in depression that you've put on a gray veil

لە خەمۆکیدا وا بیرناکەیتەوە ڕووپۆشێکی ڕەساسیت پۆشیبێت و

and are seeing the world through the haze of a bad mood.

لە تەمێکی مەزاجێکی خراپەوە .هەموو جیهان ببینیت

You think that the veil has been taken away,

وا بیردەکەیتەوە ڕووپۆشەکە ،بە تەواوەتی برابێت

the veil of happiness,

ڕووپۆشی دڵخۆشی، و

and that now you're seeing truly.

وا ئەزانی ئەوەی ئێستا .ئەیبینیت ڕاستییەکانە

It's easier to help schizophrenics who perceive

ئاسانترە یارمەتی نەخۆشێکی شیزۆفرینیا بدەیت کە پێی وایە

that there's something foreign inside of them that needs to be exorcised,

شتێکی نامۆ لەناو لەشییا هەیە ،کە پێویستە لە لەشی بکرێتە دەرەوە

but it's difficult with depressives,

،بەڵام بۆ کەسە خەمۆکەکان قوورسە

because we believe we are seeing the truth.

چوونکە ئێمە باوەڕمان وایە .کە خۆمان ڕاستییەکە ئەبینین

But the truth lies.

.بەڵام ڕاستییەکە درۆ دەکات

I became obsessed with that sentence:

:خووم زۆر گرتبوو بەو ڕستەیەوە

"But the truth lies."

".بەڵام ڕاستییەکە درۆ دەکات"

And I discovered, as I talked to depressive people,

کاتێک قسەشم لەگەڵ ئەو کەسانەدا دەکرد ،کە تووشی خەمۆکی بووبوون

that they have many delusional perceptions.

بۆم دەردەکەوت چەندین .بڕوای هەڵە لە مێشکیاندایە

People will say, "No one loves me."

".زۆرجار ئەڵێن، "کەس خۆشی ناوێم

And you say, "I love you,

،ئینجا تۆش ئەڵێیت، "من خۆشم ئەوێیت

your wife loves you, your mother loves you."

ژنەکەت خۆشی دەوێیت ".دایک خۆشی ئەوێیت

You can answer that one pretty readily, at least for most people.

،ئەتوانی یەکسەر وەڵامی ئەوەیان بەیتەوە .بە لایەنی کەمەوە بۆ زۆربەی خەڵک

But people who are depressed will also say,

بەڵام کەسەکانی کە خەمۆکییان هەیە ،هەروەها دەشڵێن

"No matter what we do, we're all just going to die in the end."

،گرنگ نییە هەرچییەک بکەین" ".لە کۆتاییدا هەموومان هەر دەمرین

یان ئەوەتا ئەڵێن، "ناکرێت هیچ لێکنزیکبوونەوەیەکی گیانی ڕاستەقینە هەبێت

Or they'll say, "There can be no true communion

between two human beings.

.لە نێوان دوو مرۆڤدا

Each of us is trapped in his own body."

هەر یەکێکمان لە لەشی ".خۆماندا گیرمان خواردووە

To which you have to say,

،کە بۆ ئەوە پێویستە بڵێیت

"That's true,

،ئەوە ڕاستە"

but I think we should focus right now on what to have for breakfast."

بەڵام پێویستە ئێستا تیشک بخەینە سەر ئەوەی ".چی بخۆین بۆ نانی بەیانی

(Laughter)

(پێکەنین)

A lot of the time,

،زۆر کات

what they are expressing is not illness, but insight,

ئەوەی پێیدا تێدەپەڕن نەخۆشی نییە، بەڵکو سەرنج تیژییە، و

and one comes to think what's really extraordinary

ئەوەی کە هەندێک جار بۆمان دەردەکەوێت کە زۆر نائاساییە

is that most of us know about those existential questions

ئەوەیە کە زۆربەمان ئەو پرسیارانە دەزانین لەسەر بوون و

and they don't distract us very much.

.زۆر سەرنجێکی ئەوتۆیان پێنادەین

There was a study I particularly liked

لێکۆڵینەوەیەک هەبوو زۆرم بەدڵ بوو

in which a group of depressed and a group of non-depressed people

کە تیایدا چەند کەسێک کە خەمۆکیان هەبوو و چەند کەسێکی کەی ئاسایی

were asked to play a video game for an hour,

داوایان لێکرا بۆ ماوەی یەک کاتژمێر ،یارییەکی ڤیدیۆیی بکەن

and at the end of the hour,

،لە کۆتایی کاتژمێرەکەشدا

they were asked how many little monsters they thought they had killed.

لێیان پرسرا کە بە بۆچوونی .خۆیان چەند جانەوەری بچووکیان کوشتووە

The depressive group was usually accurate to within about 10 percent,

ئەوانەی خەمۆکییان هەبووە بە ڕێژەی ،لە سەدا ١٠ وردبوون لە ژماردنەکەیاندا

and the non-depressed people

ئەوانەشی خەمۆکییان نەبوو

guessed between 15 and 20 times as many little monsters --

١٥ بۆ ٢٠ ئەوەنەی ئەو ژمارەیەی -- جانەوەرە بچووکانەیان وت

(پێکەنین)

(Laughter)

as they had actually killed.

.کە لە ڕاستیا کوشتبوویانن لە یاریەکەدا

A lot of people said, when I chose to write about my depression,

ئەوکاتەی بە ئاشکرا لەسەر خەمۆکییەکەی ،خۆم نووسی، زۆر کەس پێیان وتم

that it must be very difficult to be out of that closet,

کە ئەبێ زۆر قوورس بووبێت بۆم ،لەو داخراوییە بێمە دەرەوە

to have people know.

.ئاشکرای بکەم بۆ خەڵک

پێیان ئەوتم، "خەڵک "بە شێوەیەکی تر قسەت لەگەڵ ئەکەن؟

They said, "Do people talk to you differently?"

I said, "Yes, people talk to me differently.

وتم، "بەڵێ بە شێوەیەکی .تر قسەم لەگەڵ دەکەن

They talk to me differently insofar

بە شێوەیەکی تر قسەم لەگەڵ دەکەن

as they start telling me about their experience,

کە دەست ئەکەن بە گێڕانەوەی ،ئەزموونی خۆیان لەگەڵ خەمۆکییدا

or their sister's experience,

،یان ئەزموونی خووشکەکەیان

or their friend's experience.

.یان ئەزموونی هاوڕێیەکیان

Things are different because now I know

شتەکان ئێستا جیاوازییان هەیە لەگەڵ پێشتردا

that depression is the family secret that everyone has.

ئەزانم کە خەمۆکی ئەو نهێنییە خێزانییەیە کە هەمووان هەیانە

I went a few years ago to a conference,

چەند ساڵێک لەمەوبەر چووم بۆ کۆنفرانسێک، و

and on Friday of the three-day conference,

،لە ڕۆژی هەینی کۆنفرانسە سێ ڕۆژییەکەدا

one of the participants took me aside, and she said,

یەکێک لە بەشداربووەکان ،بردمییە ئەولاوە، و پێی وتم

"I suffer from depression and I'm a little embarrassed about it,

بەدەست خەمۆکییەوە دەناڵێنم و" ،کەمێک شەرم ئەکەم لەوبارەیەوە

،بەڵام ماوەیەکە دەرمان وەردەگرم

but I've been taking this medication,

and I just wanted to ask you what you think?"

ئینجا ویستم بزانم تۆ ئەڵێی چی "لەو بارەیەوە؟

بۆیە ئەوەی لە تواناما بوو کردم .بۆ ئەوەی باشترین ئامۆژگاری پێبەم

And so I did my best to give her such advice as I could.

And then she said, "You know, my husband would never understand this.

،ئینجا وتی، "ئەزانی چی مێردەکەم قەت لەمە تێناگات

He's really the kind of guy to whom this wouldn't make any sense,

ئەو جۆرە کەسێکە کە بەلای ئەوەوە ،ئەم نەخۆشییە هیچ ڕێی تێناچێت

so, you know, it's just between us."

".بۆیە، ئەمەوێت، ئەمە لە نێوان خۆمانا بێت

And I said, "Yes, that's fine."

منیش وتم، "بەڵێ، ".خەم نەبێت

On Sunday of the same conference,

ڕۆژی یەک شەممەی هەمان کۆنفرانسی سێ ڕۆژی

her husband took me aside,

مێردەکەی بردمییە ئەولاوە

(Laughter)

(پێکەنین)

and he said, "My wife wouldn't think

ئینجا پێی وتم، "ژنەکەم بە پیاوێکی خۆڕاگرم نازانێت

that I was really much of a guy if she knew this,

،ئەگەر بزانێت کە نەخۆشییەکی ئاوام هەیە

but I've been dealing with this depression and I'm taking some medication,

بەڵام تووشی ئەم خەمۆکییە بووم و ،هەندێک دەرمان وەر ئەگرم بۆی

and I wondered what you think?"

"پێمباشبوو بزانم تۆ چۆنە بەلاتەوە؟

They were hiding the same medication

هەمان دەرمانیان لە یەک شاردبووەوە

in two different places in the same bedroom.

لە دوو شوێنی جیادا .لە هەمان ژووری نووستندا

(Laughter)

(پێکەنین)

And I said that I thought communication within the marriage

منیش وتم وام ئەزانی ئاڵوگۆڕ لەنێو هاوسەرگیرییەکەدا

might be triggering some of their problems.

لەوانەیە ببێتە هۆکاری هەندێک لە کێشەکانیان

(Laughter)

(پێکەنین)

But I was also struck

بەڵام لە هەمان کاتیشدا تاسام

by the burdensome nature of such mutual secrecy.

بە سرووشتە ماندووکەرەکەی .نهێنیگیرییەکی ئاوا هاوبەش

Depression is so exhausting.

خەمۆکی زۆر ماندووکەرە

It takes up so much of your time and energy,

،کاتێکی زۆر و وزەیەکی زۆر لێئەبات

and silence about it,

،ئەگەر بێدەنگیش بیت لە بارەیەوە

it really does make the depression worse.

.بەڕاستی خەمۆکییەکە خراپتر ئەکات

ئینجا دەستم کرد بە بیرکردنەوە

And then I began thinking

about all the ways people make themselves better.

دەربارەی ئەو ڕێگایانەی خەڵک .دەیگرنە بەر بۆ ئەوەی باشتربن

I'd started off as a medical conservative.

.یەکەمجار لەڕووی پزیشکییەوە کۆنەپەرست بووم

I thought there were a few kinds of therapy that worked,

وام ئەزانی چەند چارەسەرێکی ،کەم هەیە کە سوودی هەبێت

it was clear what they were --

-- ئەوە شتێکی ڕوون بوو کە وا

there was medication,

،دەرمان هەبوو

there were certain psychotherapies,

هەندێک چارەسەری دەروونی هەبوو

there was possibly electroconvulsive treatment,

چارەسەری لێدانی کارەبا ،لە مێشک هەبوو

and that everything else was nonsense.

.ئیتر ئەوەی تر کە هەبوو شتی پڕووپووچن

But then I discovered something.

.بەڵام دواتر شتێکم بۆ دەرکەوت

If you have brain cancer,

ئەگەر شێرپەنجەی مێشک هەبێت، و

and you say that standing on your head for 20 minutes every morning

بڵێیت کە هەموو بەیانییەک ٢٠ خولەک لەسەر سەر بۆەستیت

makes you feel better,

واتلێئەکات هەست ،بە باشتربوون بکەیت

it may make you feel better, but you still have brain cancer,

،ئەوا واتلێئەکات هەست بە باشتربوون بکەیت بەڵام هەر شێرپەنجەی مێشک هەیە، و

and you'll still probably die from it.

.لەوانەشە هەر بە هۆیەوە بمریت

But if you say that you have depression,

بەڵام ئەگەر بڵێیت خەمۆکیت هەیە، و

and standing on your head for 20 minutes every day

هەموو ڕۆژێک ٢٠ خولەک وەستان لەسەر سەرت

makes you feel better, then it's worked,

وات لێئەکات هەست بکەیت باشتری، ئەوا سوودی هەبووە

because depression is an illness of how you feel,

چوونکە خەمۆکیی نەخۆشیی هەستکردنی خۆتە، و

and if you feel better,

ئەگەر هەست بە باشتربوون بکەیت

then you are effectively not depressed anymore.

.ئەوا ئەتوانی بڵێیت کە چیتر خەمۆکیت نییە

So I became much more tolerant

بۆیە زیاتر مێشکم کرایەوە

of the vast world of alternative treatments.

بۆ ئەو هەموو جۆرە چارەسەرەی .کە لە جیهاندا بوونی هەیە

And I get letters, I get hundreds of letters

،نامەشم بۆ دێت بە سەدان نامەم پێدەگات

from people writing to tell me about what's worked for them.

لەو کەسانەوە کە باسی ئەو شتانە ئەکەن .کە سوودی هەبووە بۆیان

Someone was asking me backstage today about meditation.

ئەمڕۆ لە پشتی سەکۆ کەسێک .پرسیاری لێکردم لەسەر تێڕامان

My favorite of the letters that I got was the one that came from a woman

یەکێک لە گرنگترین نامەکانی پێمگەشت ئەوەیان بوو کە لەلایەن ژنێکەوە بۆم هات

who wrote and said that she had tried therapy, medication,

کە لە نامەکەیا نوسیبووی کە چۆن چارەسەری دەروونی، دەرمان،

she had tried pretty much everything,

و هەموو شتێکی تری تاقی کردبووەوە، و

and she had found a solution and hoped I would tell the world,

چارەسەرێکی بۆخۆی دۆزیبووەوە و هیواداربوو کە من بتوانم بیگەیەنم، و

and that was making little things from yarn.

.ئەوەش درووستکردنی شتی بچووک بوو لە ڕێس

(Laughter)

(پێکەنین)

She sent me some of them.

هەندێکی لەو شتانە بۆ ناردم

(Laughter)

(پێکەنین)

And I'm not wearing them right now.

.ئێستا هیچ کام لەوانەم بەخۆمەوە نەکردووە

(Laughter)

(پێکەنین)

I suggested to her that she also should look up

پێشنیاری ئەوەشم بۆ کرد کە پێویستە سەیرێکی

obsessive compulsive disorder in the DSM.

نەخۆشی خولیایی زۆرلەخۆکەر بکات لە .پۆڵێنی دی ئێس ئێمی نەخۆشییە دەروونیەکاندا

And yet, when I went to look at alternative treatments,

لەگەڵ ئەوەشدا، کاتێک سەیری ،جۆرە چارەسەرەکانی تر دەکەم

I also gained perspective on other treatments.

تێگەشتنێکم لەسەر چارەسەرەکانی .تریش دەستکەوت کە بۆ خەمۆکی دەکرێت

I went through a tribal exorcism in Senegal

بە نەریتێکی دەرکردنی جنۆکەیا تێپەڕیم لەناو هۆزێکی سەنیگالدا

that involved a great deal of ram's blood

پێویستی بە بڕێکی زۆر خوێنی گیسکی کێوی بوو

and that I'm not going to detail right now,

کە ئێستا ناتوانم بچمە ،ناو وردەکارییەکانییەوە

but a few years afterwards I was in Rwanda,

،بەڵام چەند ساڵێک دواتر لە ڕواندا بووم

working on a different project,

،کارم لەسەر پرۆژەیەکی تر دەکرد

and I happened to describe my experience to someone,

بە ڕێکەوت ئەزموونەکەی خۆمم بۆ کەسێکی ئەوێ باسکرد، و

and he said,

،ئەویش وتی

ئەوە ڕۆژئاوای ئەفریقا بووە، و" ،ئێمە لە ڕۆژهەڵاتی ئەفریقاین

"Well, that's West Africa, and we're in East Africa,

and our rituals are in some ways very different,

نەریتەکانی ئێمە ئەیکەین ،لە زۆر شتا جیاوازییان زۆرە

but we do have some rituals

بەڵام چەند خوو و نەریتێکمان هەیە

that have something in common with what you're describing."

کە خاڵی هاوبەشی هەیە لەگەڵ ".ئەوەدا کە تۆ باستکرد

And he said,

،ئینجا وتی

"But we've had a lot of trouble with Western mental health workers,

بەڵام تووشی کێشەی زۆر بووین لەگەڵ " ،کارمەندە دەروونییەکانی خۆرئاوا

especially the ones who came right after the genocide."

بەتایبەتی ئەوانەی کە ڕێک ".دوای جینۆسایدەکە هاتن بۆ ئێرە

I said, "What kind of trouble did you have?"

وتم، "چ جۆرە کێشەیەکتان "هەبوو لەگەڵیان؟

And he said, "Well, they would do this bizarre thing.

.ئەویش وتی، "ئەم شتە سەیرە ئەکەن

They didn't take people out in the sunshine

ناچن بەو خۆرهەتاوە خەڵک بەرنە دەرەوە

where you begin to feel better.

کە لەبەریا هەست بە باشتربوون ئەکەیت

They didn't include drumming or music to get people's blood going.

دەست ناکەن بە تەپڵ لێیان و موزیک .بۆ ئەوەی سووڕی خوێنی کەسەکە چالاک کەن

They didn't involve the whole community.

هەموو کۆمەڵگاکەیان هاوبەش .نەئەکرد لە کارەکەیا

They didn't externalize the depression as an invasive spirit.

وەک ڕۆحێکی شەڕانگێز خەمۆکییەکەیان .لە لەشی کەسەکە دەرنەئەکرد

Instead what they did was they took people one at a time into dingy little rooms

لەجیاتی ئەوە یەک یەک نەخۆشەکانیان ئەبردە ژوورێکی بچووکی تەنگەوە

and had them talk for an hour

بۆ کاتژمێرێک قسەیان لەگەڵ ئەکردن

about bad things that had happened to them."

".دەربارەی شتە خراپەکانی بەسەریان هاتووە

(Laughter)

(پێکەنین)

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

He said, "We had to ask them to leave the country."

وتیشی، "ناچاربووین داوایان لێکەین ".وڵاتەکە بەجێبهێڵن

(Laughter)

(پێکەنین)

Now at the other end of alternative treatments,

ئێستا لە کۆتاییەکەی تری چارەسەرەکانی ،تر کە هەیە بۆ خەمۆکی

let me tell you about Frank Russakoff.

.با باسی فرانک روساکۆفتان بۆ بکەم

Frank Russakoff had the worst depression perhaps that I've ever seen in a man.

فرانک روساکۆف ئەتوانم بڵێم خراپترین .خەمۆکی هەبوو لە مرۆڤا بینیبێتم

He was constantly depressed.

.بەردەوام لە خەمۆکیدا بوو

He was, when I met him,

،ئەوکاتەی چاوم پێی کەوت

at a point at which every month, he would have electroshock treatment.

،هەموو مانگێک لە کاتێکی دیاریکراودا چارەسەری لێدانی کارەبای بۆ دەکرا

Then he would feel sort of disoriented for a week.

ئینجا هەتا نزیکەی هەفتەیەک .ئاگای لە چواردەوری خۆی نەبوو

Then he would feel okay for a week.

.ئینجا بۆ هەفتەیەک هەستی بە باشتربون ئەکرد

Then he would have a week of going downhill.

ئینجا هەفتەی دواتر بەرەو .خراپتربوون دەچوو

And then he would have another electroshock treatment.

ئینجا دووبارە جارێکی تر .کارەبایان لێدەدایەوە

And he said to me when I met him,

،ئەوکاتەی کە چاوم پێی کەوت پێی وتم

"It's unbearable to go through my weeks this way.

بەرگەی ئەوە ناگرم بەم شێوەیە" .بەردەوام بم لە ژیان

I can't go on this way,

،ناتوانم لەوە زیاتر بەرگە بگرم

and I've figured out how I'm going to end it

ڕێگایەکیشم دۆزیوەتەوە بۆ کۆتایی هێنان پێی

if I don't get better."

".ئەگەر هات و باشتر نەبووم

"But," he said to me, "I heard about a protocol at Mass General

بەڵام،" پێی وتم" ڕەشنووسێکم بیستووە لە ماس جێنێراڵ"

for a procedure called a cingulotomy, which is a brain surgery,

دەربارەی پەیڕەوەێک کە پێی دەوترێت سینگولۆتۆمی، کە نەشتەرگەرییەکی مێشکە، و

and I think I'm going to give that a try."

".پێموابێت ئەوە تاقی ئەکەمەوە

And I remember being amazed at that point to think that someone

بیریشمە ئەو کاتە سەرسام بووم کە بیرم کردەوە چۆن کەسێک

who clearly had so many bad experiences

کە ئەو هەموو ئەزموونە خراپەی هەبووە

with so many different treatments

لەگەڵ ئەو جۆرە چارەسەرە جیاجیایانەیا

still had buried in him, somewhere, enough optimism

هێشتا لە شوێنێکدا لە ناخیا ئەوەنە گەشبینی تێدایە

to reach out for one more.

هەوڵی چارەسەرێکی تر بدات

And he had the cingulotomy, and it was incredibly successful.

نەشتەرگەرییەکەی ئەنجامدا، و .زۆر سەرکەوتوو بوو

He's now a friend of mine.

.ئێستا هاوڕێمە

He has a lovely wife and two beautiful children.

هاوسەرێکی جوان و دوو .مناڵی جوانی هەیە

He wrote me a letter the Christmas after the surgery,

سەری ساڵی دوای نەشتەرگەرییەکە نامەیەکی بۆ نووسیم، و

and he said,

،پێی وتم

"My father sent me two presents this year,

،ئەمساڵ باوکم دوو دیاری بۆ ناردم"

First, a motorized CD rack from The Sharper Image

یەکەمیان، ئەلبومێکی سی دی سووڕاو لە دروستکردنی شارپەر ئیمەیج

that I didn't really need,

،کە بەڕاستی پێویستم پێی نەبوو

but I knew he was giving it to me to celebrate

بەڵام ئەمزانی ئەو پێى دەدا بۆ من تا ئاهەنگ بگێڕم

the fact that I'm living on my own and have a job I seem to love.

بەبۆنەی ئەوەی ئێستا چوومەتە ژیانی خۆمەوە و .ئیشێکم هەیە کە حەزم لێیەتی

And the other present was a photo of my grandmother,

دیارییەکەی تریش وێنەیەکی ،نەنکم بوو

who committed suicide.

.کە خۆی کووشتبوو

As I unwrapped it, I began to cry,

کە کردمەوە، دەستم کرد بە گریان، و

and my mother came over and said,

دایکم هات و وتی

'Are you crying because of the relatives you never knew?'

بۆ ئەو کەسانەت ئەگریت' 'کە قەت لە ژیانتا نەتناسیون؟

And I said, 'She had the same disease I have.'

منیش وتم، 'هەمان '.ئەو نەخۆشیەی منی هەبووە

I'm crying now as I write to you.

ئێستا کە ئەم نامەیە بۆ تۆ .ئەنووسم ئەگریم

It's not that I'm so sad, but I get overwhelmed,

مەسەلە ئەوە نییە دڵتەنگم ،بەڵکو ئەم شتانە زۆر کاریان تێکردووم

I think, because I could have killed myself,

پێموابێت هی ئەوەبێت ،چونکە لەوانەبوو خۆم بکووژم

but my parents kept me going, and so did the doctors,

بەڵام دایک و باوکم هانیان دام ،بەردەوام بم، و بەهەمان شێوە پزیشکەکانیش

and I had the surgery.

.ئەوەبوو نەشتەرگەرییەکەم کرد

I'm alive and grateful.

زیندووم و سووپاسگوزارم بۆ ئەوە

We live in the right time, even if it doesn't always feel like it."

،لە سەردەمێکی باشدا دەژین ".تەنانەت ئەگەر هەستیش بکەین کە وانییە

I was struck by the fact that depression

زۆر تاسام بەو ڕاستییە کە خەمۆکیی

is broadly perceived to be a modern, Western, middle-class thing,

بە شێوەیەکی فراوان وادەزانرێت نەخۆشییەکی ،سەردەمی، خۆرئاوایی، چینی ناوەڕاست بێت

and I went to look at how it operated in a variety of other contexts,

ویستیشم بزانم چۆن لە چەندین ڕوانگەی تری هەمەجۆرەوە نەخۆشییەکە کاردەکات، و

and one of the things I was most interested in

یەکێک لەو شتانەی زۆر گرنگ بوو بەلامەوە

was depression among the indigent.

خەمۆکی بوو لە نێو .کەسە هەژارەکاندا

And so I went out to try to look

بۆیە چووم و گەڕام

at what was being done for poor people with depression.

بۆ ئەوەی بزانم چی بۆ ئەو کەسە هەژارانە .دەکرێت کە خەمۆکیان هەیە

And what I discovered is that poor people

ئەوەشی دۆزیمەوە ئەوەبوو کە هەژارەکان

are mostly not being treated for depression.

.زۆربەیان چارەسەری خەمۆکییان بۆ ناکرێت

Depression is the result of a genetic vulnerability,

خەمۆکی ئەنجامی .لاوازییەکی جینی بۆماوەییە

which is presumably evenly distributed in the population,

کە وا دەردەکەوێت بە یەکسانی دابەشبووبێت لە نێو خەڵکدا، و

and triggering circumstances,

،بارودۆخە بزوێنەرەکان

which are likely to be more severe for people who are impoverished.

ئەگەری زیاترە قوورستر بێت .لەسەر ئەو کەسانەی کە هەژارن

And yet it turns out that if you have a really lovely life

لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەر دەرکەوێت ژیانێکی زۆر باش هەیە

but feel miserable all the time,

،بەڵام بەردەوام هەست بە ناخۆشی ئەکەیت

you think, "Why do I feel like this?

بیر ئەکەیتەوە، "بۆچی هەست بە ناخۆشی ئەکەم؟

I must have depression."

".ئەبێ من خەمۆکیم هەبێت

And you set out to find treatment for it.

دەست ئەکەیت بە گەڕان بۆ .دۆزینەوەی چارەسەر بۆی

But if you have a perfectly awful life,

بەڵام ئەگەر ژیانێکی زۆر خراپ هەبێت، و

and you feel miserable all the time,

،بەردەوام هەست بە ناخۆشی بکەیت

the way you feel is commensurate with your life,

ئەو هەستکردنەت یەکدەگرێتەوە لەگەڵ ژیانتدا، و

and it doesn't occur to you to think,

،قەت بیرناکەیتەوە بڵێیت

"Maybe this is treatable."

".لەوانەیە ئەمە چارەسەری هەبێت"

And so we have an epidemic in this country

بۆیە ئێمە درمی خەمۆکییمان هەیە لەم وڵاتەدا

of depression among impoverished people

لە نێو خەڵکە هەژارەکاندا

that's not being picked up and that's not being treated

کە بە نەخۆشییەکەیان نازانرێت و ،چارەسەریان بۆ ناکرێت

and that's not being addressed,

کەس ناچێت بەدەمییەوە، و

and it's a tragedy of a grand order.

.ئەوە کارەساتێکی گەورەیە

And so I found an academic

بۆیە کەسێکی پسپۆڕم دۆزییەوە

who was doing a research project in slums outside of D.C.,

کە خەریکی توێژینەوەیەک بوو ،لە گەڕەکە هەژارنشینەکانی دەرەوەی پایتەخت

where she picked up women who had come in for other health problems

لەوێ پشکنینی بۆ ئەو ژنانە ئەکرد کە بۆ کێشەی تری تەندروستی هاتبوون و

and diagnosed them with depression,

نەخۆشی خەمۆکییان تێدا دەناسییەوە، و

and then provided six months of the experimental protocol.

ئینجا شەش مانگ چارەسەری .تاقیئەکردەوە لەسەریان

One of them, Lolly, came in,

یەکێک لەوانە، کە ناوی لۆلییە، هات، و

and this is what she said the day she came in.

ئەو ڕۆژەی کە هات ئەم .قسانەی کرد

She said, and she was a woman, by the way, who had seven children.

ژنێک بوو، حەوت مناڵی هەبوو، و .کە هات بۆلامان وتی

She said, "I used to have a job but I had to give it up

وتی، "پێشتر کارێکم هەبوو بەڵام ناچاربووم وازی لێبێنم

because I couldn't go out of the house.

چونکە چیتر نەم ئەتوانی .لە ماڵەکە بچمە دەرەوە

I have nothing to say to my children.

قەت هیچ شتێکم نییە .بە مناڵەکانمی بڵێم

In the morning, I can't wait for them to leave,

بەیانییەکەی، ناتوانم چاوەڕێکەم ،هەتا ئەوکاتەی ئەڕۆن

and then I climb in bed and pull the covers over my head,

ئینجا ئەچمە ناو جێگەکەوە، و ،سەرم دا ئەپۆشم یەکسەر

and three o'clock when they come home,

،کاتژمێر سێ کە یەنەوە ماڵەوە

it just comes so fast."

".زۆر بە خێرایی یەت

She said, "I've been taking a lot of Tylenol,

،ئەیوت، "پاراسیتۆڵێکی زۆر ئەخوات

anything I can take so that I can sleep more.

هەر شتێک بێت بەکاری ئەهێنم بۆ .ئەوەی بتوانم زیاتر بخەوم

My husband has been telling me I'm stupid, I'm ugly.

مێردەکەم بەردەوام پێی ئەوتم .من بێ مێشکم، من ناشرینم

I wish I could stop the pain."

".خۆزگە ئەمتوانی ئەو ئازارە بوەستێنم

Well, she was brought into this experimental protocol,

ئینجا، ئەویش بەهەمان شێوە ،خرایە بەر ئەم تاقیکردنەوەی چارەسەرە

and when I interviewed her six months later,

،شەش مانگ دواتر کە چاوپێکەوتنم لەگەڵکرد

she had taken a job working in childcare

کاری چاودێری منداڵانی گرتبووە دەست

for the U.S. Navy, she had left the abusive husband,

بۆ هێزی دەریایی ویلایەتە یەکگرتووەکان، و مێردە خراپەکەشی بەجێهێشتبوو، و

and she said to me,

،پێی وتم

"My kids are so much happier now."

منداڵەکانم ئێستا" ".زۆر دڵخۆشترن

She said, "There's one room in my new place for the boys

وتی لە شوێنە تازەکەمدا، "ژوورێکم هەیە بۆ کوڕەکانم و

and one room for the girls,

،ژوورێکیش بۆ کچەکان

but at night, they're just all up on my bed,

بەڵام بە شەو، هەموویان یەنە سەر جێگەکەی من، و

and we're doing homework all together and everything.

ئەرکی قووتابخانەیان و هەموو .شتێکی تر پێکەوە ئەکەین

One of them wants to be a preacher,

،یەکێکیان ئەیەوێ ببێت بە قەشە

one of them wants to be a firefighter,

،یەکێکیان ئەیەوێ ببێت بە ئاگرکوژێنەرەوە

and one of the girls says she's going to be a lawyer.

یەکێک لە کچەکانیش ئەڵێ .ئەبم بە پارێزەر

They don't cry like they used to,

وەک پێشتر ناگرین، و

and they don't fight like they did.

.وەک پێشتر لەناو خۆیانا شەڕ ناکەن

That's all I need now, is my kids.

هەموو ئەوەی ئێستا ئەمەوێ .ئەوەیە، مناڵەکانم

Things keep on changing,

،شتەکان بەردەوام لە گۆڕانان

the way I dress, the way I feel, the way I act.

جل لەبەرکردنم، هەستم بۆ ژیان .ڕەفتار و جوڵانەوەم

I can go outside not being afraid anymore,

ئێستا ئەتوانم بێ ئەوەی بترسم بچمە دەر، و

and I don't think those bad feelings are coming back,

پێموانییە ئەو هەستە خراپانە ،چیتر بگەڕێنەوە

and if it weren't for Dr. Miranda and that,

ئەگەر بەهۆی دکتۆر میراندار ،و چارەسەرەکانییەوە نەبووایە

I would still be at home with the covers pulled over my head,

ئێستا هێشتا لە ماڵەوە ئەبووم سەری خۆم داپۆشیبوو

if I were still alive at all.

.ئەویش ئەگەر هێشتا لە ژیانا بوومایە

I asked the Lord to send me an angel,

،لە خوا پاڕامەوە فریشتەیەکم بۆ بنێرێت

and He heard my prayers."

".ئەویش بەدەم نزاکانمەوە هات

I was really moved by these experiences,

بەڕاستی ئەم ئەزموونانە زۆر کاریان تێکردم، و

and I decided that I wanted to write about them

بڕیارم یا کە ئەبێت لەسەریان بنووسم

not only in a book I was working on, but also in an article,

نەک بەتەنیا لە کتێبەکەیا کە کاری لەسەر ئەکەم بەڵکو لە نوسراوێکیشدا و

and I got a commission from The New York Times Magazine

لەلایەن گۆڤاری نیو یۆرک تایمزەوە داوام لێکرا

to write about depression among the indigent.

لەسەر خەمۆکی بنووسم .لەناو خەڵکە هەژارەکاندا

And I turned in my story,

منیش چیرۆکەکەی خۆمم بۆ نوسین، و

and my editor called me and said, "We really can't publish this."

سەرنووسەرەکەم پەیوەندی پێوەکردم و وتی ".بەڕاستی ناتوانین ئەمە بڵاوکەینەوە"

And I said, "Why not?"

،منیش وتم" "بۆچی ناتوانیت؟

And she said, "It just is too far-fetched.

.ئەویش وتی، "شتێکە ناچێتە مێشکەوە

These people who are sort of at the very bottom rung of society

ئەم کەسانە کە بە جۆرێک لە پلەی خواری خوارەوەی کۆمەڵگان و

and then they get a few months of treatment

دوای چەند مانگێک چارەسەر

and they're virtually ready to run Morgan Stanley?

وایان لێبێت بتوانن مۆرگان ستانلی بەڕێوە بەرن؟

It's just too implausible."

".شتێکە کەس باوەڕی پێناکات

She said, "I've never even heard of anything like it."

وتی، "قەت پێشتر ".شتی ئاوام نەبیستووە

And I said, "The fact that you've never heard of it

منیش وتم، "ڕاستی ئەوەی کە قەت نەتبیستووە

is an indication that it is news."

"ئاماژەیە بۆ ئەوەی کەهەواڵێکی تازەیە

(Laughter)

(پێکەنین)

(چەپڵەلێدان)

(Applause)

"And you are a news magazine."

".ئێوەش گۆڤارێکی هەواڵین"

So after a certain amount of negotiation, they agreed to it.

بۆیە دوای کەمێک مشتومڕکردن .ڕازی بوون لەسەری

But I think a lot of what they said was connected in some strange way

بەڵام پێموابێت زۆرێک لەوەی وتیان بە شێوەیەکی سەیر بەیەکەوە بەسترابوونەوە

to this distaste that people still have for the idea of treatment,

بەم قین لێبوونەی خەڵک هێشتا هەیەتی ،بۆ بیرۆکەی ئەم چارەسەرە

the notion that somehow if we went out

ئاماژەی ئەوەی ئەگەر بێت و بچین و

and treated a lot of people in indigent communities,

چارەسەری زۆرێک لەو ،کۆمەڵگا هەژارانە بکەین

that would be exploitative,

،ئەوە قۆستنەوە ئەبێت

because we would be changing them.

.چونکە ئێمە ئەیانگۆڕین

There is this false moral imperative that seems to be all around us,

پێویستییەکی ڕەوشتی هەڵە هەیە ،کە لەوە ئەچێت لای هەموومان هەبێت

that treatment of depression,

،کە گوایە چارەسەری خەمۆکی

the medications and so on, are an artifice,

دەرمانەکە و ئەو شتانەی بەکاردێت فێڵن، و

and that it's not natural.

.ئەوە شتێکی سرووشتی نییە

And I think that's very misguided.

.بەلای منەوە ئەوە بە هەڵەدابردنە

It would be natural for people's teeth to fall out,

شتێکی سروشتی ئەبێت ،ئەگەر کەسێک دانەکانی بکەوێت

but there is nobody militating against toothpaste,

بەڵام کەس ناوەستێتەوە ،دژی مەرهەمی ددان شوشتن

at least not in my circles.

.لانی کەم لە بازنەکانی مندا

People then say,

،ئینجا خەڵک ئەڵێن

"But isn't depression part of what people are supposed to experience?

بەڵام ئایا خەمۆکی بەشێک نییە" لەوەی مرۆڤ ئەبێ پیایا تێپەڕێت؟

Didn't we evolve to have depression?

پەرەسەندنمان بە شێوەیەک نەبووە خەمۆکیشمان هەبێت؟

Isn't it part of your personality?"

"ئەوە بەشێک نییە لە کەسایەتی ئێمە؟

To which I would say, mood is adaptive.

.بۆ ئەوە ئەڵێم، مەزاجی مرۆڤ خۆگونجێنەرە

Being able to have sadness and fear

توانای هەبوونی دڵتەنگی و ترس و

and joy and pleasure

شادی و خۆشی و

and all of the other moods that we have, that's incredibly valuable.

هەموو هەستەکانی تریش کە هەمانە .ئەوە شتێکی زۆر بەنرخە

And major depression

نەخۆشی خەمۆکی سەرەکیش

is something that happens when that system gets broken.

شتێکە کاتێک ڕووئەیات کە .ئەو سیستمە تێک ئەچێت

It's maladaptive.

.خۆگونجاندنێکی هەڵەیە

People will come to me and say,

خەڵک یەن بۆلام و ئەڵێن

"I think, though, if I just stick it out for another year,

پێموابێت، ئەگەر بێت و" ،تا ساڵێکی تر ئەمەم لەگەڵا بمێنێتەوە

I think I can just get through this."

".پێموابێت ئەتوانم پیایا تێپەڕم

And I always say to them, "You may get through it,

منیش هەموو جارێک پێیان ئەڵێم ،لەوانەیە بتوانی پیایا تێپەڕیت"

but you'll never be 37 again.

.بەڵام قەت نابیتەوە بە ٣٧ ساڵ

Life is short, and that's a whole year you're talking about giving up.

ژیان کوورتە، و ئەوە ساڵێکی تەواوە .کە تۆ باسی ئەکەیت

Think it through."

".بیری لێکەرەوە

It's a strange poverty of the English language,

ئەوە هەژارییەکی سەیری زمانی ئینگلیزیی، و

and indeed of many other languages,

،بێگومان چەندین زمانی تریشە

that we use this same word, depression,

،کە هەمان وشە بەکاردەهێنینەوە ،وشەی خەمۆکی

to describe how a kid feels when it rains on his birthday,

بۆ باسکردنی هەستی مناڵێک کاتێک لە ساڵیادی لەدایکبوونیدا باران دەبارێت و

and to describe how somebody feels the minute before they commit suicide.

بۆ باسکردنی ئەوەی کەسێک هەستی چۆنە چەند .خولەکێک پێش ئەوەی خۆی بکوژێت

People say to me, "Well, is it continuous with normal sadness?"

خەڵک پێم ئەڵێن، "باشە، ئایا شتێکە "بەردەوامی هەیە لەگەڵ دڵتەنگی ئاساییدا؟

And I say, in a way it's continuous with normal sadness.

منیش ئەڵێم، لە ڕوێکەوە .بەردەوامی هەیە لەگەڵ دڵتەنگی ئاساییدا

There is a certain amount of continuity,

،بڕێکی دیاریکراو بەردەوامی هەیە

but it's the same way there's continuity

بەڵام هەمان ئەو بەردەوامیەیە

between having an iron fence outside your house

لە نێوان پەرژینێکی ئاسنی دەرەوەی ماڵەکەی خۆت

that gets a little rust spot

کاتێک کەمێک ژەنگ هەڵئەهێنێت

that you have to sand off and do a little repainting,

کە پێویستە لێی بکەیتەوە و کەمێک بۆیەی بکەیتەوە، و

and what happens if you leave the house for 100 years

ئەی چی ڕووئەیات ئەگەر بۆ ماوەی سەد ساڵ ماڵەکەت بەجێ بهێڵێت و

and it rusts through until it's only a pile of orange dust.

بە تەواوەتی ژەنگ هەڵبهێنێت بە شێوەیەک .ببێت بە یەک کۆمەڵ تۆزی پرتەقاڵی

And it's that orange dust spot,

،ئەوەش ئەو کێشەی پارچە تۆزە پرتەقاڵیەیە

that orange dust problem,

،ئەو کێشەی تۆزە پرتەقاڵییە

that's the one we're setting out to address.

ئەو شتەیە ئێمە .ئەمانەوێ ئاماژەی پێبکەین

So now people say,

،ئێستا خەڵک ئەڵێن

"You take these happy pills, and do you feel happy?"

ئەم حەبی دڵخۆشبوونە ئەخۆیت، و" "ئەی ئیستا هەست بە دڵخۆشی ئەکەیت؟

And I don't.

منیش ئەڵێم هەست .بە خۆشی ناکەم

But I don't feel sad about having to eat lunch,

بەڵام هەست بە دڵتەنگی ناکەم بۆ خواردنی نانی نیوەڕۆ، و

and I don't feel sad about my answering machine,

هەست بە دڵتەنگی ناکەم بۆ وەڵامدانەوەی تەلەفوون، و

and I don't feel sad about taking a shower.

هەست بە دڵتەنگی ناکەم .بۆ ئەوەی هەستم و خۆم بشۆم

I feel more, in fact, I think,

زیاتر هەست ئەکەم، ڕاستییەکەی پێموابێت

because I can feel sadness without nullity.

لەبەر ئەوەی ئەتوانم بێ هەستکردن بە بەتاڵی دڵتەنگ ببم

I feel sad about professional disappointments,

دڵتەنگم بۆ نائوومێدییەکانمم لە ژیانی ،پیشەگەری خۆمدا

about damaged relationships,

دڵتەنگبوون بۆ پەیوەندییە ،زیانپێگەشتووەکانم

about global warming.

دڵتەنگبوونم بۆ گەرمبوونی .بارگەی هەوای زەوی

Those are the things that I feel sad about now.

.ئەوانە ئەو شتانەن کە ئێستا دڵتەنگم بۆیان

And I said to myself, well, what is the conclusion?

،ئینجا بە خۆشم ئەڵێم، باشە ئێستا ئەنجامەکە چییە کە پێی گەشتووم؟

How did those people who have better lives

چۆن ئەو کەسانەی ژیانی باشترییان هەیە

even with bigger depression manage to get through?

تەنانەت بە خەمۆکییەکی گەورەتریشەوە توانییویانە بەردەوامبن لە ژیان؟

What is the mechanism of resilience?

میکانیزمی ئەو خۆڕاگرییەیان چییە؟

And what I came up with over time

ئەوەی کە بە تێپەڕبوونی کات بۆم دەرکەوت

was that the people who deny their experience,

ئەوەبوو ئەو کەسانەی نکوڵی لە ئەزموونەکانی خۆیان دەکەن، و

and say, "I was depressed a long time ago,

دەڵێن، "ماوەیەکی زۆر لەمەوبەر ،خەمۆکیم هەبوو

I never want to think about it again,

،نامەوێ جارێکی تر بیر لەوە بکەمەوە

I'm not going to look at it

ئیتر سەیری ئەو ڕابردووە ناکەمەوە و

and I'm just going to get on with my life,"

"،بەردەوام ئەبم لە ژیانی خۆم

ironically, those are the people who are most enslaved by what they have.

بە شێوەیەکی سەیر، ئەوانە ئەو کەسانەن کە لە .هەموو کەس زیاتر بوون بە کۆیلەی نەخۆشییەکە

Shutting out the depression strengthens it.

.نکووڵی کردن لە خەمۆکییەکە بەهێزتری دەکات

While you hide from it, it grows.

،ئەوکاتەی تۆ خۆت ئەشاریتەوە لێی .ئەو گەشە ئەکات

And the people who do better

ئەوانەشی بەرگەی ئەگرن

are the ones who are able to tolerate the fact that they have this condition.

ئەوانەن کە ئەتوانن بەرگەی ئەو ڕاستییە .بگرن کە ئەم نەخۆشیەیان هەیە

Those who can tolerate their depression are the ones who achieve resilience.

ئەوانەی بەرگەی خەمۆکییەکەیان دەگرن .ئەوانەن کە بە خۆڕاگری ئەگەن

So Frank Russakoff said to me,

،فرانک ڕوساکۆف پێی وتم

"If I had a do-over, I suppose I wouldn't do it this way,

،ئەگەر ناچاربم پیایا بڕۆمەوە" ،پێموابێت بەم شێوەیە نایکەمەوە

but in a strange way, I'm grateful for what I've experienced.

،بەڵام بە شێوەیەکی سەیر .سوپاسگوزارم بۆ ئەوەی پیایدا تێپەڕیم

I'm glad to have been in the hospital 40 times.

خۆشحاڵم کە ٤٠ جار .براومەتە نەخۆشخانە

It taught me so much about love,

زۆر شتی پێ وتم دەربارەی خۆشەویستی، و

and my relationship with my parents and my doctors

پەیوەندییەکەم لەگەڵ دایک و باوکم و پزیشکەکانمدا

has been so precious to me, and will be always."

زۆر بەنرختر بووە لام، و هەمووکات ".هەر وا ئەبێت

And Maggie Robbins said,

ماگی رۆبینسش وتی

"I used to volunteer in an AIDS clinic,

پێشتر خۆبەخشانە لە کلینیکێکی" ئایدز کارم دەکرد، و

and I would just talk and talk and talk,

بەردەوام قسەم ئەکرد و قسەم ئەکرد و قسەم ئەکرد، و

and the people I was dealing with weren't very responsive, and I thought,

ئەو کەسانەی مامەڵەم لەگەڵ دەکردن زۆر ،ڕووخۆش نەبوون، و منیش ئەموت

'That's not very friendly or helpful of them.'"

ئەوە یارمەتیدەر یان' '.دۆستانە نییە لەوانەوە

(Laughter)

(پێکەنین)

"And then I realized,

،ئینجا بۆم دەرکەوت"

I realized that they weren't going to do more

بۆم دەرکەوت کە هیچ لەوە زیاتر ناکەن

than make those first few minutes of small talk.

لەو چەند خولەکەی یەکەمی .ئەو تۆزە قسانەی ئەیانکرد

It was simply going to be an occasion

بۆ من تەنها بۆنەیەک ئەبوو

where I didn't have AIDS and I wasn't dying,

کە ئایدزیشم نەبوو و لە ،سەرە مەرگیشدا نەبووم

but could tolerate the fact that they did

بەڵام بەرگەی ئەو ڕاستییەم دەگرت کە ئەوان هەیانبوو

and they were.

.لە مردنیشەوە نزیک بوون

Our needs are our greatest assets.

.پێویستییەکانمان مەزنترین سامانی ئێمەیە

It turns out I've learned to give all the things I need."

دەرکەوت فێری ئەوەبووم بتوانم هەموو ".ئەوە ببەخشم کە پێویستمە

Valuing one's depression does not prevent a relapse,

بەرز نرخاندنی خەمۆکی لەلایەن نەخۆشەکەوە ڕێگە لە سەرهەڵدانەوە ناگرێت

but it may make the prospect of relapse

بەڵام لەوانەیە وا لە بیرۆکەی سەرهەڵدانەوەکە و

and even relapse itself easier to tolerate.

تەنانەت سەرهەڵدانەوەکە خۆشی بکات .بەرگەگرتنی ئاسانتر بێت

The question is not so much of finding great meaning

پرسیارەکە ئەوەنە لەبارەی ئەوەوە نییە واتایەکی مەزنی بۆ بدۆزرێتەوە و

and deciding your depression has been very meaningful.

بڕیار بەیت کە چۆن خەمۆکییەکەت .چەنێک شتێکی واتابەخش بووە

It's of seeking that meaning and thinking, when it comes again,

بەڵکو بۆ ئەو واتایە بگەڕێیت و بیربکەیتەوە ،کە جارێکی تر هاتەوە بڵێیت

"This will be hellish, but I will learn something from it."

،ئەمە وەک دۆزەخ وا ئەبێت" ".بەڵام شتێکی تازەی لێوە فێر ئەبم

I have learned in my own depression

لە خەمۆکییەکەی خۆمەوە فێربووم

how big an emotion can be,

،سۆزی مرۆڤ دەکرێت چەندێک گەورەبێت

how it can be more real than facts,

چۆن دەکرێت لەو ڕاستیانەی هەن ڕاستترن بن، و

and I have found that that experience

بۆم دەرکەوت کە ئەو ئەزموونە

has allowed me to experience positive emotion

ڕێگەی پێیاوم ئەزموونی سۆزی ئەرێنی بکەم

in a more intense and more focused way.

.بە شێوەیەکی چڕتر و بەهێزتر

The opposite of depression is not happiness,

،پێچەوانەی خەمۆکی دڵخۆشی نییە

but vitality,

،بەڵکو زیندوێتییە

and these days, my life is vital,

،ئەم ماوەیەش، ژیانێکی زیندووم هەیە

even on the days when I'm sad.

تەنانەت لەو ڕۆژانەشدا کە دڵتەنگم

I felt that funeral in my brain,

هەستم بەو پرسەیە کرد لە مێشکمدا، و

and I sat next to the colossus at the edge of the world,

لە تەنیشت پەیکەرە گەورەکەوە دانیشتم لە لێواری جیهاندا، و

and I have discovered something inside of myself

شتێکم لە ناخی خۆمدا دۆزییەوە

that I would have to call a soul

کە ئەبێ پێی بڵێم ڕۆح

that I had never formulated until that day 20 years ago

کە تا ئەو ڕۆژەی بیست ساڵ لەمەوبەر دامنەڕشتبوو

when hell came to pay me a surprise visit.

.کاتێک دۆزەخ سەردانێکی کتوپڕی کردم

I think that while I hated being depressed

پێموابێت کاتێک ڕقم لەوە ئەبوو خەمۆکیم هەبێت و

and would hate to be depressed again,

ڕقم لەوە دەبوو دووبارە ،تووشی خەمۆکی ببمەوە

I've found a way to love my depression.

ڕێگایەکم دۆزییەوە بۆ ئەوەی .خەمۆکییەکەمم خۆش بوێت

I love it because it has forced me to find and cling to joy.

خۆشم دەوێت چوونکە ناچاری کردم .بۆ خۆشی بگەڕێم و دەستی پێوەبگرم

I love it because each day I decide,

،خۆشم ئەوێت چوونکە هەموو ڕۆژێک بڕیار ئەیەم

sometimes gamely,

هەندێک جار ئازایانە، و

and sometimes against the moment's reason,

هەندێک جار دژی هۆکارەکانی ساتەکە

to cleave to the reasons for living.

.بۆ شەقبرکدن بۆ هۆکارەکان بۆ ژیان

And that, I think, is a highly privileged rapture.

ئەوەش بە بۆچوونی من .خۆشی و شادییەکە دەست هەموو کەس ناکەوێت

Thank you.

.زۆر سوپاس

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Thank you.

.زۆر سوپاس

(Applause)

(چەپڵەلێدان)