The unheard story of David and Goliath | Malcolm Gladwell

Translator: Capstone Group Reviewer: Sandro Subeliani

So I wanted to tell a story

მინდა მოგიყვეთ ამბავი,

that really obsessed me when I was writing my new book,

რომელმაც ნამდვილად შემიპყრო, როცა წიგნს ვწერდი,

and it's a story of something that happened

და ეს არის ამბავი, რომელიც

3,000 years ago,

3 ათასი წლის წინ მოხდა,

when the Kingdom of Israel was in its infancy.

როცა ისრაელის სამეფო ახლი შექმნილი იყო.

And it takes place in an area called the Shephelah

ეს ამბავი მოხდა შეფელაში,

in what is now Israel.

ახლა უკვე ისრაელია.

And the reason the story obsessed me is that

მიზეზი რის გამოც დამაინტერესა იყო

I thought I understood it, and then I went back over it

ის, რომ მეგონა ყველაფერი ბოლომდე გავიგე,

and I realized that I didn't understand it at all.

მაგრამ, როცა უკან დავუბრუნდი, მივხვდი, რომ ვერაფერი გამიგია.

Ancient Palestine had a -- along its eastern border,

უძველეს პალესტინას, აღმოსავლეთ საზღვრიდან

there's a mountain range.

მთაგრეხილი აკრავს.

Still same is true of Israel today.

ზუსტად ასეა დღეს ისრაელშიც.

And in the mountain range are all of the ancient cities

მთიან ნაწილში მდებარეობს რეგიონის ყველა უძველესი ქალაქი,

of that region, so Jerusalem, Bethlehem, Hebron.

იერუსალიმი, ბეთლემი, ჰებრონი.

And then there's a coastal plain

შემდეგ კი მოდის ზღვისპირა დაბლობი,

along the Mediterranean, where Tel Aviv is now.

სადაც ახლა თელ-ავივი მდებარეობს.

And connecting the mountain range with the coastal plain

იმ ადგილს კი, რომელიც მთიან მხარეს ზღვისპირა დაბლობთან აერთებს

is an area called the Shephelah,

ეწოდება შეფელა,

which is a series of valleys and ridges that run east to west,

რომელიც აღმოსავლეთიდან დასავლეთისკენ მიმავალი ხეობების და ქედების მთელი რიგია.

and you can follow the Shephelah, go through the Shephelah

შეგიძლიათ შეფელას გავლით

to get from the coastal plain to the mountains.

სანაპირო ზოლიდან მთებში აღმოჩნდეთ.

And the Shephelah, if you've been to Israel, you'll know

შეფელა, თუ ისრაელში ნამყოფი ხართ,

it's just about the most beautiful part of Israel.

გეცოდინებათ, რომ ისრაიელის ერთ-ერთი ყველაზე ლამაზი მხარეა.

It's gorgeous, with forests of oak

დიდებულია, მუხის ხის ტყეებით,

and wheat fields and vineyards.

ხორბლის მინდვრებით და ვენახებით.

But more importantly, though, in the history of that region,

მაგრამ რაც მთავარია, ისტორიულად გააჩნდა

it's served, it's had a real strategic function,

რეალური სტრატეგიული ფუნქცია

and that is, it is the means by which hostile armies

რის მიხედვთაც მტრის ჯარები

on the coastal plain find their way,

ამ დაბლობის გავლით ადიოდნენ მთებში

get up into the mountains and threaten those living in the mountains.

და იქაურ მოსახლეობას აწიოკებდნენ.

And 3,000 years ago, that's exactly what happens.

3 ათასი წლის წინ, ზუსტად ასე ხდებოდა.

The Philistines, who are the biggest of enemies

ფილისტიმელები, რომლებიც ისრაელის სამეფოს

of the Kingdom of Israel,

უდიდესი მტრები არიან,

are living in the coastal plain.

ზღვისპირა სანაპიროზე ცხოვრობენ.

They're originally from Crete. They're a seafaring people.

წარმოშობით არიან კრეტიდან. მეზღვაური ხალხია

And they may start to make their way

შეუძლიათ შეფელას დაბლობის

through one of the valleys of the Shephelah

გავლით მთებში

up into the mountains,

ავიდნენ,

because what they want to do is occupy the highland area

რადგან ბეთლემის მახლობლად მთიანი მხარის დაკავება

right by Bethlehem and split the Kingdom of Israel in two.

და ისრაელის სამეფოს შუაზე გახლეჩა უნდათ.

And the Kingdom of Israel, which is headed by King Saul,

ისრაელის სამეფო, რომელსაც მეფე საული მართავს,

obviously catches wind of this,

რა თქმა უნდა ამას ხვდება

and Saul brings his army down from the mountains

და მთებიდან თავისი ჯარები ჩამოჰყავს

and he confronts the Philistines in the Valley of Elah,

და ფილისტიმელებს წინააღმდეგობას უწევს

one of the most beautiful of the valleys of the Shephelah.

ელას ხეობაში, შეფელას ერთ-ერთ ყველაზე ლამაზ ხეობაში.

And the Israelites dig in along the northern ridge,

ისრაელის ჯარი განლაგდა ჩრდილოეთის ქედის გასწვრივ,

and the Philistines dig in along the southern ridge,

ფილისტიმელების კი - სამხრეთის ქედის

and the two armies just sit there for weeks

და ასე დგანან კვირების განმავლობაში,

and stare at each other, because they're deadlocked.

ერთმანეთს შესცქერიან, რადგან ჩიხში აღომჩდნენ.

Neither can attack the other, because to attack the other side

თავდასხმა არც ერთს შეუძლია,

you've got to come down the mountain into the valley

რადგან ამისთვის ხეობაში უნდა დაეშვან

და მეორე მხარეს მთებში ავიდნენ. ამ დროს სრულიად დაუცველი ხარ.

and then up the other side, and you're completely exposed.

So finally, to break the deadlock,

მოკლედ, ბოლოს, ჩიხიდან რომ გამოსულიყვნენ,

the Philistines send their mightiest warrior

ფილისტიმელების მეთაურმა თავისი უძლიერესი მებრძოლი

down into the valley floor, and he calls out

ხეობაში გაგზავნა, და

and he says to the Israelites,

ისრაელის ჯარს გამოსძახა:

"Send your mightiest warrior down,

“გამოგზავნეთ თქვენი უძლიერესი მებრძოლი

and we'll have this out, just the two of us."

და ყველაფერი მხოლოდ ორმა გადაწყვიტოს.“

This was a tradition in ancient warfare called single combat.

უძველეს ომებში არსებობდა ასეთი ტრადიცია - ერთი-ერთზე ბრძოლა.

It was a way of settling disputes

ეს იყო დავის მოგვარების გზა

without incurring the bloodshed of a major battle.

ძირითადი ბრძოლის სისხლისღვრის გარეშე.

And the Philistine who is sent down,

ფილისტიმელების უძლიერესი მებრძოლი

their mighty warrior, is a giant.

გოლიათი იყო,

He's 6 foot 9.

სადღაც 2 მეტრის სიმაღლის,

He's outfitted head to toe in this glittering bronze armor,

თავიდან ფეხებამდე ელვარე ბრინჯაოს აბჯარშია გამოწყობილი,

and he's got a sword and he's got a javelin

გვერდზე უზარმაზარი ხმალი ჰკიდია,

and he's got his spear. He is absolutely terrifying.

ხელში კი შუბი უჭირავს. შემზარავი სანახავია. ისეთი შემზარავია,

And he's so terrifying that none of the Israelite soldiers want to fight him.

რომ ისრაელის ვერცერთი ჯარისკაცი მასთან შებრძოლებას ვერ ბედავს.

It's a death wish, right? There's no way they think they can take him.

უეჭველი სიკვდილია, ხომ? მისი დამარცხების შანსიც კი არ არსებობს.

And finally the only person who will come forward

ბოლოს და ბოლოს, ერთადერთი ვინც გასვლა გაბედა

is this young shepherd boy,

იყო ახალგაზრდა მწყემსი,

and he goes up to Saul and he says, "I'll fight him."

რომელიც მივიდა საულთან და უთხრა: “მე შევებრძოლები.“

And Saul says, "You can't fight him. That's ridiculous.

საულმა უპასუხა: “ შენ ვერ იბრძოლებ. სასაცილოა,

You're this kid. This is this mighty warrior."

ჯერ სულ ბავშვი ხარ. ის კი უძლეველი მებრძოლია.“

But the shepherd is adamant. He says, "No, no, no,

მაგრამ მწყემსი არ იშლის: „არა, არა,

you don't understand, I have been defending my flock

ვერ გამიგეთ. უკვე რამდენიმე წელია ჩემს ფარას

against lions and wolves for years. I think I can do it."

ლომებისგან და მგლებისგან ვიცავ. ვფიქრობ, ამასაც შევძლებ.“

And Saul has no choice. He's got no one else who's come forward.

საულს სხვა არჩევანი არ აქვს. სხვა არავინ ჰყავს ვინც იბრძოლებს.

So he says, "All right."

ასე რომ დათანხმდა.“ კარგი.“

And then he turns to the kid, and he says,

ბიჭს უბრუნდება და ამბობს.

"But you've got to wear this armor. You can't go as you are."

“ მაგრამ მოგიწევს ეს აბჯარი ჩაიცვა. ეგრე ვერ წახვალ.“

So he tries to give the shepherd his armor,

მწყემსს თავის აბჯარს სთავაზობს,

and the shepherd says, "No."

მწყემსი კი პასუხობს: "არა"

He says, "I can't wear this stuff."

“ ამას ვერ ჩავიცვამ.“

The Biblical verse is, "I cannot wear this for I have not proved it,"

ბიბლიური ვერსია ასეთია: „ ვერ ჩავიცვამ იმიტომ, რომ არასდროს გამომიცდია“,

meaning, "I've never worn armor before. You've got to be crazy."

ანუ „აქამდე არასდროს მცმია, ხომ არ გაგიჟდითო.“

So he reaches down instead on the ground

ამის ნაცვლად დაიხარა,

and picks up five stones

მიწიდან 5 ქვა აიღო,

and puts them in his shepherd's bag

ჩანთაში ჩაილაგა და

and starts to walk down the mountainside to meet the giant.

გოლიათთან შესახვედრად წავიდა.

And the giant sees this figure approaching,

გოლიათი ხედავს ფიგურა უახლოვდება

and calls out, "Come to me so I can feed your flesh

და გასძახებს: “ახლოს მოდი, რომ შენი ხორცი

to the birds of the heavens and the beasts of the field."

ცაში ფრინველებს და ხეობაში მხეცებს ვაჭამო.“

He issues this kind of taunt towards this person

ასე ემუქრება ადამიანს,

coming to fight him.

რომელიც მისკენ მიდის საბრძოლველად.

And the shepherd draws closer and closer,

მწყემსი სულ უფრო და უფრო უახლოვდება

and the giant sees that he's carrying a staff.

და გოლიათი ხედავს, რომ ხელში მწყემსის ჯოხი უჭირავს,

That's all he's carrying.

მეტი არაფერი.

Instead of a weapon, just this shepherd's staff,

იარაღის ნაცვლად, მხოლოდ მწყემსის ჯოხი.

and he says -- he's insulted --

გოლიათი ბრაზდება და გასძახებს:

"Am I a dog that you would come to me with sticks?"

“ძაღლი ხომ არ ვარ, ჩემთან ჯოხებით რომ მოხვედი?“

And the shepherd boy takes one of his stones

მწყემსი ჩანთიდან ქვას იღებს,

out of his pocket, puts it in his sling

შურდულში დებს

and rolls it around and lets it fly

და ისვრის.

and it hits the giant right between the eyes --

გოლიათს ქვა პირდაპირ თვალებს შორის ხვდება

right here, in his most vulnerable spot --

ზუსტად აქ, ყველაზე დაუცველ ადგილზე

and he falls down either dead or unconscious,

და მიწაზე ეცემა, უკვე მკვდარია ან გათიშული.

and the shepherd boy runs up and takes his sword

მწყემსი მირბის, იღებს მის ხმალს

and cuts off his head,

და თავს აჭრის.

and the Philistines see this and they turn and they just run.

ფილისტიმელებმა ეს, რომ დაინახეს, შებრუნდნენ და გაიქცნენ.

And of course, the name of the giant is Goliath

რა თქმა უნდა, ამ კაცის სახელი გოლიათია,

and the name of the shepherd boy is David,

მწყემსის კი დავითი

and the reason that story has obsessed me

და რის გამოც ამ ამბავმა

over the course of writing my book

წიგნი დამაწერინა არის ის, რომ

is that everything I thought I knew about that story

ყველაფერი რაც მეგონა რომ ვიცოდი,

turned out to be wrong.

მცდარი აღმოჩნდა.

So David, in that story, is supposed to be the underdog, right?

დავითი ამ ამბავში სუსტი უნდა ყოფილიყო, ხომ ასეა?

In fact, that term, David and Goliath,

რეალურად, ეს ტერმინი, დავითი და გოლიათი,

has entered our language as a metaphor for

ჩვენს ენაში მეტაფორად დამკვიდრდა,

improbable victories

როგორც ვინმე ბევრად

by some weak party over someone far stronger.

ძლიერზე წარმოდგენელი გამარჯვება.

Now why do we call David an underdog?

რატომ ვეძახით დავითს სუსტს?

Well, we call him an underdog because he's a kid,

იმიტომ, რომ ბავშვია, პატარა ბავშვი,

a little kid, and Goliath is this big, strong giant.

გოლიათი კი დიდი და უზარმაზარი.

We also call him an underdog

ვეძახით სუსტს იმიტომ,

because Goliath is an experienced warrior,

რომ გოლიათი არის გამოცდილი მებრძოლი,

and David is just a shepherd.

დავითი კი უბრალო მწყემსი.

But most importantly, we call him an underdog

მაგრამ რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, სუსტს ვეძახით იმიტომ, რომ

because all he has is -- it's that Goliath is outfitted with

გოლიათს აცვია

all of this modern weaponry,

ელვარე აბჯარი,

this glittering coat of armor

ხელში კი ხმალი

and a sword and a javelin and a spear,

და შუბი აქვს, მაშინ როცა

and all David has is this sling.

დავითს მხოლოდ შურდული გააჩნია.

Well, let's start there with the phrase

კარგი, მოდი დავიწყოთ ფრაზით

"All David has is this sling,"

„დავითს მხოლოდ შურდული გააჩნია,“

because that's the first mistake that we make.

იმიტომ, რომ ეს არის პირველი შეცდომა, რომელსაც ვუშვებთ.

In ancient warfare, there are three kinds of warriors.

უძველეს ომებში არსებობენ სამი ტიპის მებრძოლები.

There's cavalry, men on horseback and with chariots.

კავალერია - ცხენოსნები ან ეტლებით.

There's heavy infantry, which are foot soldiers,

მძიმე ქვეითი ჯარი, რომელიც ქვეითი ჯარისკაცებისგან შედგება,

armed foot soldiers with swords and shields

ფარ-ხმალით შეიარაღებული

and some kind of armor.

გარკვეული სახის აბჯარში ჩაცმული კაცები.

And there's artillery, and artillery are archers,

და არტილერია, ან საარტილერიო მშვილდოსნები,

but, more importantly, slingers.

მაგრამ რაც მთავარია შურდულის მსროლელები.

And a slinger is someone who has a leather pouch

ესენი არიან ადამიანები, რომლებსაც ორ ძელზე

with two long cords attached to it,

დამაგრებული ტყავის ნაჭერი აქვთ,

and they put a projectile, either a rock or a lead ball,

მასში დებენ ჭურვს, ქვას ან ფოლადის ფურთს,

inside the pouch, and they whirl it around like this

ტყავში ასე ატრიალებენ და

and they let one of the cords go,

მერე უშვებენ,

and the effect is to send the projectile forward

შედეგად კი

towards its target.

ჭურვი სამიზნეს ხვდება.

That's what David has, and it's important to understand

დავითსაც სწორედ ეს ჰქონდა.

that that sling is not a slingshot.

უნდა გვესმოდეს, რომ ეს უბრალო შურდული არ არის,

It's not this, right? It's not a child's toy.

არ არის ბავშვის სათამაშო.

It's in fact an incredibly devastating weapon.

სინამდვილეში ეს წარმოუდგენლად დამანგრეველი იარაღია.

When David rolls it around like this,

როცა დავითი შურდულს ატრიალებს,

he's turning the sling around probably

ის წამში სავარაუდოდ

at six or seven revolutions per second,

6 ან 7 ბრუნს აკეთებს,

and that means that when the rock is released,

რაც იმას ნიშნავს, რომ გაშვების შემდეგ,

it's going forward really fast,

ქვა საკმაოდ სწრაფად მიფრინავს,

probably 35 meters per second.

შესაძლებელია 35 მეტრით წამში.

That's substantially faster than a baseball

ეს ბევრად უფრო სწრაფია, ვიდრე საუკეთესო

thrown by even the finest of baseball pitchers.

ბეისბოლის ფიჩერის მიერ ნასროლი ბეისბოლის ბურთი.

More than that, the stones in the Valley of Elah

უფრო მეტიც, ელას ხეობაში ჩვეულებრივი ქვები

were not normal rocks. They were barium sulphate,

არ გვხდებოდა. ისინი შედგებოდნენ ბარიუმის სულფატისგან,

which are rocks twice the density of normal stones.

რაც ჩვეულებრივ ქვაზე ორჯერ უფრო მკვრივია.

If you do the calculations on the ballistics,

ბალისტიკით თუ გამოვითვლით,

on the stopping power of the rock fired from David's sling,

დავითის შურდულიდან

it's roughly equal to the stopping power

გასროლი ქვის წინაღობა

of a [.45 caliber] handgun.

(45 კალიბრის) იარაღის ტოლია.

This is an incredibly devastating weapon.

ეს წარმოუდგენლად დამანგრეველი იარაღია.

Accuracy, we know from historical records

სიზუსტით კი, ისტორიული ჩანაწერებიდან ვიცით,

that slingers -- experienced slingers could hit

რომ შურდულის მსროლელებს, ძალიან გამოცდილებს,

and maim or even kill a target at distances of up to 200 yards.

შეეძლოთ სამიზნე 200 იარდის მანძილზე მოეკლათ.

From medieval tapestries, we know that slingers

შუა საუკუნეების გობელინებიდან ვიცით, რომ შურდულით

were capable of hitting birds in flight.

გაფრენილი ჩიტის ჩამოგდებაც შეეძლოთ.

They were incredibly accurate.

წარმოუდგენელი სიზუსტე ჰქონდათ.

When David lines up -- and he's not 200 yards away from Goliath,

როცა დავითი ემზადება, გოლიათთან საკმაოდ ახლოსაა

he's quite close to Goliath --

და არა 200 იარდის მოშორებით,

when he lines up and fires that thing at Goliath,

და როცა გაჩერდა და გოლიათს ესროლა,

he has every intention and every expectation

ყველა განზრახვა და მოლოდინი ჰქონდა, რომ

of being able to hit Goliath at his most vulnerable spot

გოლიათს ყველაზე დაუცველ ადგილას,

between his eyes.

თავლებს შორის მოარტყამდა.

If you go back over the history of ancient warfare,

თუ უძველესი ომების ისტორიას დავუბრუნდებით,

you will find time and time again

კიდევ დავინახავთ,

that slingers were the decisive factor against infantry

რომ სხვადსახვა სახის ბრძოლებში

in one kind of battle or another.

ქვეითებისთვის შურდული გადამწყვეტი ფაქტორი იყო.

So what's Goliath? He's heavy infantry,

და რაც შეეხება გოლიათს, ძლიერი ქვეითია

and his expectation when he challenges the Israelites to a duel

და როცა ისრაელის მებრძოლს დუელში იწვევს,

is that he's going to be fighting another heavy infantryman.

ელის რომ სხვა ძლიერ ქვეითს უნდა შეებრძლოს.

When he says, "Come to me that I might

როცა ამბობს: “ახლოს მოდი რომ შენი

feed your flesh to the birds of the heavens and the beasts of the field,"

ხორცი ცაში ფრინველებს და ხეობაში მხეცებს ვაჭამო,“

the key phrase is "Come to me."

მთავარი ფრაზა „ახლოს მოდია.“

Come up to me because we're going to fight,

მომიახლოვდი, რადგან ხელჩართული

hand to hand, like this.

ბრძოლა უნდა გავმართოთ.

Saul has the same expectation.

საულსაც იგივე მოლოდინი აქვს.

David says, "I want to fight Goliath,"

როცა დავითი ეუბნება „გოლიათს მე შევებრძოლები,“

and Saul tries to give him his armor,

ცდილობს თავისი აბჯარი მისცეს,

because Saul is thinking, "Oh, when you say 'fight Goliath,'

რადგან ფიქრობს: “როცა ამბობ გოლიათს შევებრძოლები,

you mean 'fight him in hand-to-hand combat,'

პირისპირ შებრძოლებას გულისხმობ,

infantry on infantry."

როგორც ქვეითი ქვეითს.“

But David has absolutely no expectation.

მაგრამ დავითს, რა თქმა უნდა, მსგავსი მოლოდინი არ აქვს,

He's not going to fight him that way. Why would he?

ასეთ ბრძოლას არც აპირებს. რატომ უნდა ჰქონდეს?

He's a shepherd. He's spent his entire career

ის ხომ მწყემსია. მთელი თავისი ცხოვრება

using a sling to defend his flock against lions and wolves.

თავის ფარას ლომებისა და მგლებისგან შურდულით იცავს.

That's where his strength lies.

ამაშია მისი სიძლიერე.

So here he is, this shepherd, experienced

ასე, რომ გამოცდილია

in the use of a devastating weapon,

ამ დამანგრეველი იარაღის გამოყენებაში,

up against this lumbering giant

ამ მშფოთვარე გიგანტის წინააღმდეგ,

weighed down by a hundred pounds of armor

რომელიც ასობით ფუნტს იწონის თავისი ჯავშანით

and these incredibly heavy weapons

და წარმოუდგენლად მძიმე იარაღებით,

that are useful only in short-range combat.

რომელიც მხოლოდ ახლო მანძილიდან ბრძოლისთვის გამოდგება.

Goliath is a sitting duck. He doesn't have a chance.

გალიათი დამარცხდა, შანსიც კი არ აქვს.

So why do we keep calling David an underdog,

მაშინ რატომ ვეძახით დავითს სუსტს

and why do we keep referring to his victory as improbable?

და მის გამარჯვებას წარმოუდგენლად რატომ ვთვლით?

There's a second piece of this that's important.

არსებობს მეორე ნაწილი, რომელიც ძალიან მნიშვნელოვანია.

It's not just that we misunderstand David

დავითს და მისი იარაღის

and his choice of weaponry.

არჩევანს სათანადოდ არ ვაფასებთ.

It's also that we profoundly misunderstand Goliath.

ასევე არასწორად ვაფასებთ გოლიათს,

Goliath is not what he seems to be.

არც ისეთია, როგორიც ერთი შეხედვით ჩანს.

There's all kinds of hints of this in the Biblical text,

ბიბლიურ ტექსტში არსებობს ძალიან ბევრი მინიშნება,

things that are in retrospect quite puzzling

ის რაც საკმაოდ დამაბნეველია და

and don't square with his image as this mighty warrior.

მის იმიჯს არ ასხავს ისე, როგორც უძლეველ მეომარს.

So to begin with, the Bible says that Goliath

პირველ რიგში, ბიბლიაში წერია რომ გოლიათი

is led onto the valley floor by an attendant.

ხეობაში თანმხლებ პირებთან ერთად მიდის.

Now that is weird, right?

ცოტა უცნაურია, არა?

Here is this mighty warrior

ის ხომ უძლეველი მეომარია,

challenging the Israelites to one-on-one combat.

რომელმაც ისრაელი პირისპირ ბრძოლაში გამოიწვია.

Why is he being led by the hand

რაში სჭირდება ვიღაც

by some young boy, presumably,

სხვა კაცის დახმარება,

to the point of combat?

სავარაუდოდ საბრძოლო მითითებებისთვის?

Secondly, the Bible story makes special note

მეორე, ბიბლიური მოთხრობა განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს

of how slowly Goliath moves,

იმაზე, თუ როგორ ნელა მოძრაობს გოლიათი.

another odd thing to say when you're describing

კიდევ ერთი უცნაურობა იმ დროის ყველაზე ცნობილი უძლიერესი მეომრისთვის,

the mightiest warrior known to man at that point.

რომელიც აუცილებლად უნდა აღინიშნოს.

And then there's this whole weird thing

და კიდევ, რამდენი

about how long it takes Goliath to react

ხანი სჭირდება გოლიათს იმისთვის, რომ

to the sight of David.

რეაგირება მოახდინოს დავითის გამოჩენაზე.

So David's coming down the mountain,

მოკლედ, დავითი ჩამოდის მთიდან,

and he's clearly not preparing for hand-to-hand combat.

აშკარაა რომ პირისპირ

There is nothing about him that says,

ბრძოლას არ აპირებს. არ ამბობს:

"I am about to fight you like this."

„შენთან ასეთ ბრძოლას ვაპირებ.“

He's not even carrying a sword.

ხმალიც კი არ აქვს.

Why does Goliath not react to that?

რატომ ამაზე არ ქონდა გოლიათს რეაქცია?

It's as if he's oblivious to what's going on that day.

თითქოს დარწმუნებულია იმაში, რაც იმ დღეს უნდა მოხდეს.

And then there's that strange comment he makes to David:

თან დავითს ძალიან უცნაურ კომენტარს უკეთებს:

"Am I a dog that you should come to me with sticks?"

“ძაღლი ვარ ჯოხებით რომ მოხვედი?“

Sticks? David only has one stick.

ჯოხებით? დავითს მხოლოდ ერთი ჯოხი აქვს.

Well, it turns out that there's been a great deal

აღმოჩნდება, რომ წლების განმავლობაში

of speculation within the medical community over the years

სამედიცინო საზოგადოებაში არსებობს დიდი სპეკულაცია იმის შესახებ,

about whether there is something

არის თუ არა რაიმე

fundamentally wrong with Goliath,

ფუნდამენტური შეცდომა გოლიათში,

an attempt to make sense of all of those apparent anomalies.

მცდელობა, რომ გავითვალისწინოთ ყველა ეს აშკარა ანომალია.

There have been many articles written.

ბევრი სტატია დაწერილა.

The first one was in 1960 in the Indiana Medical Journal,

პირველად ეს დაიბეჭდა 1960 წელს ინდიანას სამედიცინო ჟურნალში

and it started a chain of speculation

და დაიწყო სპეკულაციების ჯაჭვი,

that starts with an explanation for Goliath's height.

რომელიც გოლიათის სიმაღლის ახსნა-განმარტებით იწყება.

So Goliath is head and shoulders above

გოლიათს იმ მხარეში ყველა მისი თანატოლი

all of his peers in that era,

მხრებამდე ძლივს წვდება

and usually when someone is that far out of the norm,

და როცა ადამიანი ნორმებს ამდენით აჭარბებს,

there's an explanation for it.

ამას თავისი ახსნა აქვს.

So the most common form of giantism

გიგანტიზმის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა მდგომარეობა,

is a condition called acromegaly,

რომელსაც ჰქვია აკრომეგალია.

and acromegaly is caused by a benign tumor

აკრომეგალია გამოწვეულია კეთილთვისებიანი სიმსივნით

on your pituitary gland

თქვენს ჰიპოფიზზე,

that causes an overproduction of human growth hormone.

რაც ადამიანის ზრდის ჰორმონის ზედმეტ გამომუშავებას იწვევს.

And throughout history, many of the most famous giants

მთელს ისტორიაში, გოლიათების უმრავლესობას

have all had acromegaly.

აკრომეგალია ჰქონდა.

So the tallest person of all time

მსოფლიოში ყველა დროის ყველაზე მაღალი

was a guy named Robert Wadlow

ადამიანი იყო რობერტ უოდლოუ,

who was still growing when he died at the age of 24

რომელიც ისევ ზრდის პროცესში იყო, როცა 24 წლის ასაკში

and he was 8 foot 11.

გარდაიცვალა და იყო 2.72 მეტრი.

He had acromegaly.

მას არკომეგალია ჰქონდა.

Do you remember the wrestler André the Giant?

გახსოვთ მოჭიდავე ანდრე გიგანტი?

Famous. He had acromegaly.

ცნობილი. მასაც არკომეგალია ჰქონდა.

There's even speculation that Abraham Lincoln had acromegaly.

არსებობს ვარაუდი, რომ აბრაამ ლინკოლნსაც აკრომეგალია სჭირდა.

Anyone who's unusually tall,

ნებისმიერ უჩვეულოდ მაღალ ადამიანში,

that's the first explanation we come up with.

პირველი ვარაუდი ეს ჩნდება.

And acromegaly has a very distinct set of side effects

აკრომეგალიას აქვს თანმდევი გვერდითი მოვლენების

associated with it,

ძალიან მკაფიო ნაკრები,

principally having to do with vision.

რაც ძირითადად ხედვასთან არის დაკავშირებული.

The pituitary tumor, as it grows,

ჰიპოფიზის სიმსივნე, ზრდასთან ერთად

often starts to compress the visual nerves in your brain,

იწყებს ტვინში ვიზუალური ნერვების შეკუმშვას,

with the result that people with acromegaly

რის შედეგადაც აკრომეგალიის მქონე

have either double vision or they are profoundly nearsighted.

პირებს აქვთ ან გაორებული მხედველობა, ან უკიდურესად ახლომხედველები ხდებიან.

So when people have started to speculate

ასე რომ, როცა ხალხმა დაიწყო მსჯელობა

about what might have been wrong with Goliath,

იმაზე, რა სჭირდა გოლიათს,

they've said, "Wait a minute,

დაასკვნეს:“ ერთი წუთით,

he looks and sounds an awful lot like someone

ძალიან ჰგავს ადამიანს, რომელსაც

who has acromegaly."

აკრომეგალია აქვს.

And that would also explain so much of what was strange

ამით ასევე აიხსნება მისი

about his behavior that day.

უცნაური საქციელი იმ დღეს.

Why does he move so slowly

რატომ მოძრაობდა ასე ნელა

and have to be escorted down into the valley floor

და რატომ დასჭირდა თანხლები

by an attendant?

პირები ხეობაში ჩასვლისას?

Because he can't make his way on his own.

იმიტომ, რომ დამოუკიდებლად ვერ წავიდოდა.

Why is he so strangely oblivious to David

რატომ არის დავითი ბოლო მომენტამდე

ასეთი დარწმუნებული იმაში, რომ გოლიათი ვერ ხვდება დავითი მასთან

that he doesn't understand that David's not going to fight him

until the very last moment?

ხელჩართულ ბრძოლას რომ არ აპირებს?

Because he can't see him.

იმიტომ რომ ვერ ხედავს.

When he says, "Come to me that I might feed your flesh

როცა ამბობს:“ახლოს მოდი რომ შენი ხორცი

to the birds of the heavens and the beasts of the field,"

ცაში ფრინველებს და ხეობაში მხეცებს ვაჭამო,“

the phrase "come to me" is a hint also of his vulnerability.

ახლოს მოდი, მისი მგრძნობელობის მანიშნებელია.

Come to me because I can't see you.

მომიახლოვდი, რადგან ვერ გხედავ.

And then there's, "Am I a dog that you should come to me with sticks?"

და შემდეგ:“ძაღლი ხომ არ ვარ ჯოხებით რომ მოხვედი?“

He sees two sticks when David has only one.

ორ ჯოხს ხედავს, მაშინ, როცა დავითს მხოლოდ ერთი აქვს.

So the Israelites up on the mountain ridge

მთაზე დაბანაკებული ისრაელის ჯარი, როცა

looking down on him thought he was

მთიდან გადმოსცქეროდა,

this extraordinarily powerful foe.

ფიქრობდა, რომ ის საოცრად ძლიერი მოწინააღმდეგე იყო.

What they didn't understand was that

არ ესმოდათ რომ ის,

the very thing that was the source of his apparent strength

რაც მისი სიძლიერე იყო, მის

was also the source of his greatest weakness.

უდიდეს სისუსტეს წარმოადგენდა.

And there is, I think, in that,

და ჩემი აზრით,

a very important lesson for all of us.

აზრით, ეს ყველა ჩვენგანისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი გაკვეთილია, გოლიათები

Giants are not as strong and powerful as they seem.

არც ისეთი ძლიერები და უძლეველები არიან, როგორც ერთი შეხედვით ჩანან

And sometimes the shepherd boy has a sling in his pocket.

და ზოგჯერ მწყემსს ჯიბეში შურდული აქვს.

Thank you.

დიდი მადლობა.

(Applause)

(ტაში)