The surprising decline in violence | Steven Pinker

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Mate Kobalia

Images like this, from the Auschwitz concentration camp,

მსგავსი სურათები აუშვიცის საკონცენტრაციო ბანაკიდან,

have been seared into our consciousness during the 20th century

მე-20 საუკუნის განმავლობაში ჩაიბეჭდა ჩვენ ცნობიერებაში

and have given us a new understanding of who we are,

და მოგვცა საშუალება, ახლიდან გაგვეცნო საკუთარი თავები,

where we've come from and the times we live in.

საიდან მოვედით და რა დროში ვცხოვრობთ.

During the 20th century, we witnessed the atrocities

მე-20 საუკუნის მანძილზე, ჩვენ სტალინის, ჰიტლერის,

of Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, Rwanda and other genocides,

მაოს, პოლ პოტის სისასტიკეების, რუანდის და სხვა გენოციდების მოწმენი გავხდით

and even though the 21st century is only seven years old,

და თუმცა მე-20 საუკუნე სულ რაღაც 7 წლისაა,

we have already witnessed an ongoing genocide in Darfur

ჩვენ უკვე მოვესწარით მიმდინარე დარფურის გენოციდს

and the daily horrors of Iraq.

და ერაყის ყოველდღიურ საშინელებებს.

This has led to a common understanding of our situation,

ამან მიგვიყვანა სიტუაციის საერთო აღქმამდე,

namely, that modernity has brought us terrible violence,

კერძოდ იქამდე, რომ თანამედროვეობამ საშინელი ძალადობა მოგვიტანა და შესაძლოა,

and perhaps that native peoples lived in a state of harmony

რომ პირველყოფილი ადამიანები ჰარმონიაში ცხოვრობდნენ,

that we have departed from, to our peril.

რასაც ჩვენდა საზიანოდ, ჩვენვე დავშორდით.

Here is an example from an op-ed on Thanksgiving,

აი, მაგალითად, გაზეთ "Boston Globe"-ში

in the "Boston Globe" a couple of years ago,

ორიოდე წლის წინ ეწერა: "ინდიელების ცხოვრება

where the writer wrote, "The Indian life was a difficult one,

რთული იყო, მაგრამ მათ არ ჰქონდათ დასაქმების პრობლემა, ძლიერი იყო

but there were no employment problems,

community harmony was strong, substance abuse unknown,

ჰარმონია, ნარკომანია უცნობი იყო,

კრიმინალი თითქმის არ არსებობდა, ტომებს შორის ბრძოლა კი,

crime nearly nonexistent.

What warfare there was between tribes was largely ritualistic

ძირითადად რიტუალური ხასიათის იყო და იშვიათად მთავრდებოდა განურჩეველი,

and seldom resulted in indiscriminate or wholesale slaughter."

ან მასიური მკვლელობით" თქვენთვის ყველასთვის ნაცნობია ეს თბილი ისტორიები.

Now you're all familiar with this treacle.

We teach it to our children.

ჩვენ ამას ბავშვებს ვასწავლით. ეს გვესმის ტელევიზორში

We hear it on television and in storybooks.

და თხზულებებში. ამ გამოსვლის საწყისი სათაური იყო:

Now, the original title of this session was, "Everything You Know is Wrong,"

"ყველაფერი რაც გსმენიათ მცდარია" და მე ვაპირებ ვაჩვენო,

and I'm going to present evidence

that this particular part of our common understanding is wrong,

რომ ჩვენი ცოდნის ეს კონკრეტული ნაწილი მცდარია,

that, in fact, our ancestors were far more violent than we are,

რომ ჩვენი წინაპრები, იყვნენ ბევრად უფრო მოძალადეები ვიდრე ჩვენ,

that violence has been in decline for long stretches of time,

რომ ძალადობა იკლებს უკვე დიდი ხანია და რომ დღეს, ალბათ ვცხოვრობთ

and that today, we are probably living in the most peaceful time

ყველაზე მშვიდობიან დროში ჩვენი სახეობის არსებობის მანძილზე.

in our species's existence.

ახლა, დარფურის და ერაყის დროში

Now in the decade of Darfur and Iraq,

a statement like that might seem somewhere between hallucinatory and obscene,

ასეთი მტკიცება შეიძლება სადღაც ბოდვად,

ან უხამსობადაც აღიქმბოდეს, მაგრამ მე შევეცდები დაგარწმუნოთ,

but I'm going to try to convince you that that is the correct picture.

რომ ეს რეალური სურათია.

ძალადობის კლება მუდმივი მოვლენაა. თქვენ შეგიძლიათ ამას ათასწლეულების,

The decline of violence is a fractal phenomenon.

You can see it over millennia, over centuries, over decades

საუკუნეების, ათწლეუების და წლების მანძლზე დააკვირდეთ.

and over years,

although there seems to have been a tipping point

თუმცა როგორც ჩანს იყო გარდამტეხი მომენტი,

at the onset of the Age of Reason in the 16th century.

რაციონალიზმის ეპოქის დასაწყისში მე-16 საუკუნეში.

One sees it all over the world, although not homogeneously.

ეს ჩანს ყველგან, ოღონდ არა ერთგვაროვნად.

It's especially evident in the West,

ეს განსაკუთრებით ჩანს დასავლეთში, ინგლისიდან და ჰოლანდიიდან

beginning with England and Holland around the time of the Enlightenment.

დაწყებული საგანმანათლებლო ეპოქის პერიოდში.

Let me take you on a journey of several powers of 10 --

ნება მომეცით გამოგზაუროთ 10-ის ხარისხებში.

from the millennium scale to the year scale --

ათასწლეულის მასშტაბიდან, წლიურ მასშტაბამდე,

to try to persuade you of this.

იმისთვის რომ დაგარწმუნოთ ამაში. 10 000 წლის წინ ყველა ადამიანი

Until 10,000 years ago, all humans lived as hunter-gatherers,

იყო მონადირე-შემგროვებელი, მუდმივი საცხოვრებლის

without permanent settlements or government.

და მთავრობის გარეშე. სწორედ ეს არის ის მდგომარეობა,

And this is the state that's commonly thought to be one of primordial harmony.

რომელიც მიჩნეულია ჰარმონიის პირველსახედ.

But the archaeologist Lawrence Keeley,

მაგრამ არქეოლოგი ლორენს კილი,

looking at casualty rates among contemporary hunter-gatherers,

თანამედროვე მონადირე-შემგროვებლების მსხვერპლიანობაზე დაკვირვებით,

which is our best source of evidence about this way of life,

რომელიც მტკიცებულებების საუკეთესო წყაროა, განსხვავებულ დასკვნამდე მივიდა.

has shown a rather different conclusion.

Here is a graph that he put together,

ეს არის გრაფიკი, რომელიც მან შექმნა

showing the percentage of male deaths due to warfare

ის აჩვენებს ომში მამრების სიკვდილიანობის პროცენტს

in a number of foraging or hunting and gathering societies.

ფურაჟირების, მონადირეების და შემგროვებლების რამდენიმე ტომში.

The red bars correspond to the likelihood that a man will die

წითელი სვეტები აჩვენებს მამაკაცის ბუნებრივი სიკვდილისგან განსხვავებულ,

at the hands of another man,

სხვისი ხელით მოკვლის ალბათობას

as opposed to passing away of natural causes,

საკვების მომპოვებელ საზოგადოებებში,

in a variety of foraging societies in the New Guinea highlands

ახალი გვინეის კუნძულზე და ამაზონის ტყეებში.

and the Amazon rain forest.

And they range from a rate of almost a 60 percent chance that a man will die

მამაკაცის სხვისი ხელით მკვლელობის პროცენტი იცვლება 60%-დან,

at the hands of another man

გებუსის ტომის შემთხვევაში,

to, in the case of the Gebusi, only a 15 percent chance.

15%-მდე. პატარა ლურჯი ზოლი, მარცხენა დაბალ კუთხეში

The tiny little blue bar in the lower left-hand corner

აშშ-ს და ევროპის მე-20 საუკუნის სტატისტიკას შეესაბამება

plots the corresponding statistic from the United States and Europe

in the 20th century,

და მოიცავს ყველა მკვლელობას ორივე მსოფლიო ომის ჩათვლით.

and it includes all the deaths of both World Wars.

ტომთაშორისი ომების შესაბამისი სიკვდილიანობა რომ ყოფილიყო მე-20 საუკუნეში

If the death rate in tribal warfare had prevailed during the 20th century,

100 მილიონის ნაცვლად, დაიხოცებოდა 2 მილიარდი.

there would have been two billion deaths rather than 100 million.

Also on the millennium scale,

ასევე ათასწლეულების მასშტაბში, შეგვიძლია შევხედოთ

we can look at the way of life of early civilizations,

ადრეული ცივილიზაციების ცხოვრების წესს.

such as the ones described in the Bible.

ისეთს, რომელიც ბიბლიაშია აღწერილი და ამ ვითომ მორალური ღირებულებების წყაროში,

And in this supposed source of our moral values,

one can read descriptions of what was expected in warfare,

შეიძლება წავიკითხოთ, რა იყო იმ დროს ომში მოსალოდნელი.

such as the following, from Numbers 31:

მაგალითდ შემდეგი რიცხვნი 31: "გაილაშქრეს მიდიანზე,

"And they warred against the Midianites as the Lord commanded Moses,

როგორც ნაბრძანები ჰქონდა მოსესთვის უფალს,

and they slew all the males.

და დახოცეს ყველა მამრი. უთხრა მათ მოსემ

And Moses said unto them, 'Have you saved all the women alive?

ახლა გაწყვიტეთ ბავშვებში ყოველი მამროვანი, ყოველი ქალი,

Now, therefore, kill every male among the little ones

რომელსაც შეცნობილი ჰყავს კაცი მამრის საწოლზე, მოკალით.

and kill every woman that hath known man by lying with him,

ხოლო ყოველი დედროვანი ბავშვებში, რომელსაც არ შეუცვნია მამაკაცი

but all the women children that have not known a man by lying with him,

მამრის საწოლზე, ცოცხალი დაიტოვეთ" სხვა სიტყვებით,

keep alive for yourselves.'"

In other words: kill the men, kill the children.

მოკალით კაცები, მოკალით ბავშვები; თუ ქალწულს ნახავთ,

If you see any virgins, then you can keep them alive so that you can rape them.

შეგიძლიათ ცოცხალი დატოვოთ, და გააუპატიუროთ.

And you can find four or five passages in the Bible of this ilk.

თქვენ ნახავთ ოთხ, ხუთ მსგავს ნაწყვეტს ბიბლიაში.

Also in the Bible, one sees that the death penalty was the accepted punishment

ასევე ბიბლიაში ნახავთ, რომ სიკდვილით დასჯა

მიღებული სასჯელი იყო ისეთი დანაშაულებებისთვის,

for crimes such as homosexuality,

adultery, blasphemy, idolatry, talking back to your parents --

როგორიც ჰომოსექსუალობა, ღალატი, მკრეხელობა, მშობლებისთვის შეპასუხება.

(Laughter)

(სიცილი) და ფიჩხის შეგროვება შაბათ დღეს.

and picking up sticks on the Sabbath.

Well, let's click the zoom lens down one order of magnitude

მოდით შევამციროთ

და შევხედოთ საუკუნის მასშტაბით.

and look at the century scale.

Now, although we don't have statistics for warfare

თუმცა ჩვენ არ გვაქვს შუა საუკუნეებიდან თანამედროვეობამდე

throughout the Middle Ages to modern times,

ომების სტატისტიკა,

we know just from conventional history

ამის შესახებ მხოლოდ ზოგადი ისტორიიდან ვიცით,

that the evidence was under our nose all along

იმის მტკიცებულება, რომ საზოგადოების მიერ დაშვებული ძალდობის ფორმის კლებაა

that there has been a reduction in socially sanctioned forms of violence.

სულ ჩვენ თვალწინ იყო,

For example, any social history will reveal that mutilation and torture

მაგალითად, ნებისმიერი საზოგადოების ისტორიიდან ჩანს, რომ დასახიჩრება და წამება

were routine forms of criminal punishment.

იყო სასჯელის ჩვეული ფორმა. ისეთი დარღვევა,

The kind of infraction today that would give you a fine,

რომელიც დღეს ჯარიმით ისჯება,

in those days, would result in your tongue being cut out,

მაშინ ენის მოჭრით, ყურების დაჭრით, დაბრმავებით,

your ears being cut off, you being blinded,

a hand being chopped off and so on.

ხელის მოჭრით და ა.შ. მთავრდებოდა.

There were numerous ingenious forms of sadistic capital punishment:

მაშინ იყო მთელი რიგი მახვილგონივრული სადისტური დასჯის სასიკვდილო ფორმები.

burning at the stake, disemboweling, breaking on the wheel,

კოცონზე დაწვა, გამოშიგვნა, ბორბალზე გაკვრა,

being pulled apart by horses and so on.

ორი მხრიდან ცხენების მიერ გაგლეჯა და ა.შ.

The death penalty was a sanction for a long list of nonviolent crimes:

სიკვდილით ისჯებოდა არაძალადობრივი დანაშაულების მთელი სია:

criticizing the king, stealing a loaf of bread.

მეფის კრიტიკა, პურის ნატეხის მოპარვა. რა თქმა უნდა მონათმფლობელობა,

Slavery, of course, was the preferred labor-saving device,

იყო სამუშაოს შესამსუბუქებელი დანადგარი

and cruelty was a popular form of entertainment.

და სისასტიკე გართობის პოპულარული ფორმა იყო ყველაზე თვასლაჩინოა

Perhaps the most vivid example was the practice of cat burning,

კატის დაწვის პრაქტიკის მაგალითი, როცა ყულფში გამობმულ კატას,

in which a cat was hoisted on a stage and lowered in a sling into a fire,

ცეცხლში უშვებდნენ

and the spectators shrieked in laughter as the cat, howling in pain,

და მაყურებლები ხარხარებდნენ იმაზე, თუ როგორ იკლაკნებოდა

was burned to death.

კატა ტკივილისგან და კვდებოდა ცეცხლში.

What about one-on-one murder?

რაც შეეხება ერთი-ერთზე მკვლელობას. არსებობს კარგი სტატისტიკა,

Well, there, there are good statistics,

because many municipalities recorded the cause of death.

რადგან ბევრი მუნიციპალიტეტი ჩანაწერში უთითებდა სიკვდილის მიზეზს.

The criminologist Manuel Eisner

კრიმინოლოგმა მანუელ აიზნერმა

scoured all of the historical records across Europe

შეისწავლა ევროპის მასშტაბით

for homicide rates in any village, hamlet, town, county that he could find,

ნებისმიერ სოფელში, ქალაქში, ქვეყანაში, მკვლელობის სიხშირის

ყველა ისტორიული მონაცემი და შეავსო ის

and then he supplemented them with national data

ნაციონალური მონაცემებით, იმ დროიდან, რაც ქვეყნებმა დაიწყეს

when nations started keeping statistics.

He plotted on a logarithmic scale,

სტატისტიკის წარმოება. მან ეს დაიტანა ლოგარითმულ შკალაზე,

going from 100 deaths per 100,000 people per year,

წელიწადში 100 000 კაცზე, 100 სიკვდილიდან დაწყებული, რაც არის

which was approximately the rate of homicide in the Middle Ages,

მკვლელობების დაახლოებითი სიხშირე შუა საუკუნეებში.

and the figure plummets down

to less than one homicide per 100,000 people per year

გრაფი ეცემა 1 სიკვდილზე დაბლა 100000 კაცზე წელიწადში შვიდ ან რვა ევროპულ ქვეყანაში,

in seven or eight European countries.

შემდეგ პატარა ნახტომია 60-იანებში. რა გასაკვირიც არ უნდა იყოს ხალხი,

Then, there is a slight uptick in the 1960s.

რომელიც ამბობდა, რომ როკენროლი მორალურ დეგრადირებას გამოიწვევს

The people who said that rock and roll would lead to the decline of moral values

რაღაცაში მართლები იყვნენ.

actually had a grain of truth to that.

სიკვდილიანობის სულ მცირე ორ თანრიგიანი კლება იყო

But there was a decline from at least two orders of magnitude in homicide

შუა საუკუნეებიდან დღემდე

from the Middle Ages to the present,

and the elbow occurred in the early 16th century.

და გარდამტეხი იყო მე-16 საუკუნეების დასაწყისი.

Let's click down now to the decade scale.

ახლა, დავიდეთ 10 წლეულების მასშტაბზე.

According to nongovernmental organizations that keep such statistics,

არასამთავრობო ორგანიზაციების თანახმად

რომლებიც ასეთ სტატისტიკას 1945 წლიდან აწარმოებენ ევროპასა და ამერიკაში,

since 1945, in Europe and the Americas,

there has been a steep decline in interstate wars,

მოხდა მკვეთრი კლება სახელმწიფოთაშორის ომებში,

ეთნიკურ კონფლიქტებში, დარბევებში და სამხედრო გადატრიალებებში.

in deadly ethnic riots or pogroms

and in military coups, even in South America.

სამხრეთ ამერიკაშიც კი. მთელ მსოფლიოში

Worldwide, there's been a steep decline in deaths in interstate wars.

სიკვდილიანობის მკვეთრი კლებაა სახელმწიფოთაშორის ომებში. ყვითელი სვეტები

The yellow bars here show the number of deaths per war per year

აჩვენებს სიკვდილიანობის რიცხვს ყოველ ომში ყოველ წელს, 1950 წლიდან დღემდე.

from 1950 to the present.

And, as you can see, the death rate goes down

როგორც ხედავთ, სიკვდილიანობის სიხშირე 65 000-დან

from 65,000 deaths per conflict per year in the 1950s

კონფლიკტში, წელიწადში, 1950 წლიდან დადის მხოლოდ 2000 სიკვდილამდე

to less than 2,000 deaths per conflict per year in this decade,

თითო კონფლიქტში წელიწადში ამ ათწლეულში, რა ცუდიც არ არის.

as horrific as it is.

Even in the year scale, one can see a decline of violence.

წლების მასშტაბშიც კი შეიძლება ძალადობის კლების დანახვა.

Since the end of the Cold War, there have been fewer civil wars,

ცივი ომის დასრულების შემდეგ, ნაკლები სამოქალაქო ომები იყო,

fewer genocides -- indeed, a 90 percent reduction since post-World War II highs --

ნამვდილად ნაკლები გენოციდი. 90 პროცენტით შემცირდა

and even a reversal of the 1960s uptick in homicide and violent crime.

მეორე მსოფლიო ომის დონესთან შედარებით. 1960 წლის ნახტომიც კი უკან დაბრუნდა.

This is from the FBI uniform crime statistics.

ეს მონაცემები ფსბ საერთო კრიმინალის სტატისტიკისაა. თქვენ ხედავთ,

You can see that there's a fairly low rate of violence in the '50s and the '60s,

რომ ძალადობის საკმაოდ დაბალი დონეა 50-იანებში და 60-იანებში,

then it soared upward for several decades

შემდეგ ნახტომია რამდენიმე ათწლეულის მანძილზე

and began a precipitous decline, starting in the 1990s,

და იწყება კლება 1990 წლიდან, ისე რომ

so that it went back to the level that was last enjoyed in 1960.

უბრუნდება 1960 წლის ნიშნულს.

President Clinton, if you're here: thank you.

პრეზიდენტო კლინტონ, თუ აქ ხართ, მადლობა.

(Laughter)

(სიცილი)

So the question is:

მაშ, ისმის კითხვა, რატომ ცდება ამდენი ხალხი

Why are so many people so wrong about something so important?

ასეთ მნიშვნელოვან რამეზე? ვფიქრობ ამას რიგი მიზეზები აქვს.

I think there are a number of reasons.

One of them is we have better reporting.

ერთ-ერთია ის რომ ჩვენ უკეთესი შეტყობინების საშუალებები გვაქვს.

The Associated Press is a better chronicler of wars

ცნობების სააგენტო "Associated Press", ომის ქრონიკის უკეთესი მომწოდებელია,

over the surface of the earth

than 16th-century monks were.

ვიდრე მე-16 საუკუნის ბერები.

(Laughter)

There's a cognitive illusion.

We cognitive psychologists know

არსებობს კოგნიტიური ილუზია. ჩვენ ფსიქოლოგებმა ვიცით, რომ რაც უფრო ადვილია

that the easier it is to recall specific instances of something,

გაიხსენო რაღაც კონკრეტული შემთხვევა,

the higher the probability that you assign to it.

მით უფრო დიდია საკუთარი თავის ამ შემთხვევასთან ასოცირების შანსი.

Things that we read about in the paper with gory footage

ამბები სისხლიანი ილუსტრაციით, რომლებზეც გაზეთში ვკითხულობთ,

burn into memory more than reports of a lot more people dying

უფრო ძლიერ აღიბეჭდება ჩვენს მეხსიერებაში, ვიდრე ცნობა ბევრად მეტი ხალხის სიკვდილზე

in their beds of old age.

სიბერისგან საკუთარ საძინებელში. არსებობს აზრთა რაღაც დინამიკა

There are dynamics in the opinion and advocacy markets;

და ბაზრის წახალისება. ვერავინ მიიზიდავს დამკვირვებელს, ადვოკატს და დონორს

no one ever attracted advocates and donors

იმის თქმით,

by saying, "Things just seem to be getting better and better."

რომ საქმეები უკეთ და უკეთ მიდის.

(Laughter)

(სიცილი)

There's guilt about our treatment of native peoples

თანამედროვე ინტელექტუალურ წრეებში არსებობს დანაშაულის გრძნობა

in modern intellectual life,

ძირძველ ხალხებთან მიმართებაში

and an unwillingness to acknowledge there could be anything good

და იმის არ აღიარების სურვილი, რომ დასავლურ კულტურაში

about Western culture.

And, of course, our change in standards can outpace the change in behavior.

შეიძლება რამე კარგი იყოს და რა თქმა უნდა ჩვენი სტანდარტების ცვლილებამ,

შეიძლება საქციელის ცვლილებას გადაასწროს. ძალადობის კლების ერთი მიზეზი

One of the reasons violence went down

is that people got sick of the carnage and cruelty in their time.

არის ის, რომ ხალხს იმ დროს ყელში ამოუვიდა ხოცვა და სისასტიკე

That's a process that seems to be continuing,

როგორც ჩანს ეს პროცესი გრძელდება.

but if it outstrips behavior by the standards of the day,

მაგრამ თუ სტანდარტები წინ უსწრებს ქცევას,

things always look more barbaric than they would have been

მოვლენები ყოველთვის უფრო ბარბაროსული ჩანს ვიდრე გამოჩნდებოდნენ

by historic standards.

ისტორიული სტანდარტების ფონზე. დღეს ჩვენ სამართლიანად გვაშფოთებს,

So today, we get exercised -- and rightly so --

if a handful of murderers get executed by lethal injection in Texas

როცა ტეხასში 15 წლიანი სააპელაციო პროცესის შემდეგ,

რამდენიმე მკვლელს სასიკვდილო ინექციით უსრულებენ განაჩენს.

after a 15-year appeal process.

We don't consider that a couple of hundred years ago,

ჩვენ არ ვითვალსწინებთ რომ 200 წლის წინ ისინი შესაძლოა დაეწვათ,

they may have been burned at the stake for criticizing the king after a trial

10 წუთიანი სასამართლოს შემდეგ მეფის კრიტიკისთვის.

that lasted 10 minutes,

ასეთი რამ მუდმივად ხდებოდა.

and indeed, that that would have been repeated over and over again.

დღეს ჩვენ სიკვდილით დასჯას ვუყურებთ როგორც იმის მანიშნებელს,

Today, we look at capital punishment

as evidence of how low our behavior can sink,

თუ რა დონეზე შეიძლება დაეცეს ჩვენი ქცევა და არა იმისას

rather than how high our standards have risen.

თუ როგორ აიწია ჩვენმა სტანდარტებმა.

Well, why has violence declined?

კარგი, მაშ რატომ მცირდება ძალადობა? სინამდვილეში არავინ იცის,

No one really knows, but I have read four explanations,

მაგრამ მე 4 ახსნა წავიკითხე, რომელთაგან ჩემი აზრით

all of which, I think, have some grain of plausibility.

თითოეული შეიცავს სიმართლის მარცვალს.

The first is: maybe Thomas Hobbes got it right.

პირველი: შეიძლება ტომას ჰობსი მართალი იყო როცა თქვა,

He was the one who said

that life in a state of nature was "solitary, poor, nasty,

რომ სახელმწიფოებრიობამდე პერიოდის ცხოვრება იყო "განმარტოებული, ღარიბი, საზიზღარი,

brutish and short."

უმოწყალო და მოკლე", არა იმიტომ

(Laughter)

Not because, he argued,

humans have some primordial thirst for blood

რომ ადამიანებს გააჩნიათ თანდაყოლილი სისხლის წყურვილი,

or aggressive instinct or territorial imperative,

ან აგრესიული ინსტიქტები და ტერიტორიული იმპერატივები,

but because of the logic of anarchy.

არამედ თავად ანარქიის ლოგიკით, ანარქიის მდგომარეობაში,

In a state of anarchy,

there's a constant temptation to invade your neighbors preemptively,

არსებობს მუდმივი ცდუნება დაასწრო და თავს დაესხა მეზობელს,

before they invade you.

მანამ სანამ ის დაგესხმება. ტომას შელინგი

More recently, Thomas Schelling gives the analogy

ავლებდა ასეთ ანაგლოგიას.

of a homeowner who hears a rustling in the basement.

სახლის მეპატრონეს სარდაფიდან ესმის ხმა.

Being a good American, he has a pistol in the nightstand,

როგორც კარგ ამერიკელს მას ტუმბოში აქვს იარაღი.

pulls out his gun, walks down the stairs.

And what does he see but a burglar with a gun in his hand?

იღებს იარაღს და ჩადის კიბეზე და ხედავს

ქურდს იარაღით.

Now, each one of them is thinking,

"I don't really want to kill that guy, but he's about to kill me.

თითოეული მათგანი ფიქრობს. "მე არ მინდა მისი მოკვლა,

Maybe I had better shoot him before he shoots me,

მაგრამ ის აპირებს ჩემს მოკვლას ჯობია მას ვესროლო, სანამ ის მესვრის.

especially since, even if he doesn't want to kill me,

თან მას ჩემი მოკვლა რომც არ უნდოდეს,

he's probably worrying right now that I might kill him before he kills me."

ალბათ ეშინია, რომ მე მოვკლავ მას

სანამ ის მომკლავს მე..." და ა.შ.

And so on.

Hunter-gatherer peoples explicitly go through this train of thought

მონადირე-შემგროვებლები ცხადად გაივლებენ აზრთა ამ მიმდევრობას თავში

and will often raid their neighbors out of fear of being raided first.

და ხშირად თავს ესხმიან მეზობლებს შიშისგან, რომ მათ დაასწრებენ.

Now, one way of dealing with this problem is by deterrence.

ამ პრობლემის გადაჭრის ერთ-ერთი ხერხი შეკავებაა.

You don't strike first, but you have a publicly announced policy

შენ არ ისვრი პირველი, მაგრამ გაქვს საჯაროდ გაცხადებული პოლოტიკა,

that you will retaliate savagely if you are invaded.

რომ შენ უპასუხებ სასტიკად თუ ვინმე შემოგიტევს

The only thing is that it's liable to having its bluff called,

ერთი მომენტი არის ის,

რომ ასეთი განცხადება შეიძლება ყალბი იყოს, შესაბამისად ეს პოლიტიკა ქმედითი იქნება

and therefore can only work if it's credible.

მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ თქვენ დაგიჯერებენ. ანუ თქვენ უნდა უპასუხოთ

To make it credible, you must avenge all insults and settle all scores,

ყველა თავდასხმას და გაუსწოროთ ანგარიში. რაც მიდის სისხლიან ვენდეტებამდე.

which leads to the cycles of bloody vendetta.

Life becomes an episode of "The Sopranos."

ცხოვრება ხდება "სოპრანოს კლანის" სერია. ჰობსის გადაწყვეტილება "ლევიათანი",

Hobbes's solution, "Leviathan,"

მდგომარეობს იმაში, რომ ძალადობის გამოყენების ლეგიტიმური უფლება

was that if authority for the legitimate use of violence

ვანდოთ ერთადერთ დემოკრატიულად არჩეულ სააგენტოს, ლევიათანს.

was vested in a single democratic agency -- a leviathan --

then such a state can reduce the temptation of attack,

ეს შეამცირებს თავდასხმის ცდუნებას,

because any kind of aggression will be punished,

რადგან ნებისმიერი აგრესია დაისჯება,

leaving its profitability zero.

რაც მის ეფექტურობას გაანულებს. ეს ხსნის გამაფრთხილებელი შეტევის ცდუნებას

That would remove the temptation to invade preemptively

იმის შიშით, რომ არ დაასწრონ.

out of fear of them attacking you first.

It removes the need for a hair trigger for retaliation

და ეს ხსნის მუდმივად საბრძოლო მზადყოფნის აუცილებლობას,

to make your deterrent threat credible,

იმისთვის, რომ აჩვენოთ თქვენი მუქარის რეალურობა.

and therefore, it would lead to a state of peace.

ამას მივყავართ მშვიდობამდე. აისნერი, ვინც შეადგინა მკვლელობების გრაფიკი,

Eisner -- the man who plotted the homicide rates

that you failed to see in the earlier slide --

რომელიც წინა სლაიდზე არ გინახავთ,

ამტკიცებდა, რომ ევროპაში მკვლელობის დონის შემცირების პერიოდი,

argued that the timing of the decline of homicide in Europe

coincided with the rise of centralized states.

დაემთხვა ცენტრალიზებული სახელმწიფოების გაძლიერებას.

So that's a bit of a support for the leviathan theory.

ეს არგუმენტი ლევიათანის თეორიის სასარგებლოა.

Also supporting it is the fact that we today see eruptions of violence

ამაზე ის ფაქტიც მეტყველებს, რომ დღეს ჩვენ ძალადობის აფეთქებებს

in zones of anarchy, in failed states, collapsed empires,

ანარქიის ზონებში ვხედავთ: უუნარო სახელმწიფოებში, დანგრეულ იმპერიებში

frontier regions, mafias, street gangs and so on.

განუვითარებელ რეგიონებში, მაფიებში, ქუჩურ დაჯგუფებებში და ა.შ.

The second explanation is that in many times and places,

მეორე ახსნა არის ის, რომ ბევრ დროსა და ადგილას

there is a widespread sentiment that life is cheap.

გავრცელებულია სენტიმენტი, რომ ცხოვრება არაფრად ღირს

In earlier times, when suffering and early death were common in one's own life,

ადრეულ ხანაში, როცა ტანჯვა და ადრეული სიკვდილი ჩვეული იყო

საკუთარ ცხოვრებაში, ადამიანს ნაკლებად ადარდებდა

one has fewer compunctions about inflicting them on others.

სხვისთვის ზიანის მიყენება. როცა ტექნოლოგიამ და ეკონომიკურმა ეფექტურობამ,

And as technology and economic efficiency make life longer and more pleasant,

ცხოვრება გაახანგრძლივა და უფრო სასიამოვნო გახადა, ამან უფრო დიდი ფასი შესძინა

one puts a higher value on life in general.

This was an argument from the political scientist James Payne.

ზოგადად სიცოცხლეს. ეს იყო პოლიტ. მეცნიერის ჯეიმს პეინის არგუმენტი

A third explanation invokes the concept of a nonzero-sum game,

მესამე ახსნას შემოაქვს არანულოვანი თამაშის ცნება

and was worked out in the book "Nonzero" by the journalist Robert Wright.

შემუშავებულ წიგნში "არანულოვანი" ჟურნალისტ

რობერტ რაიტის მიერ. რაიტი აღნიშნავს, რომ გარკვეულ სიტუაციაში

Wright points out that, in certain circumstances,

კოოპერაცია და არა-ძალადობრიობა, შეიძლება უპირატესი იყოს ურთიერთობაში,

cooperation or nonviolence can benefit both parties in an interaction,

როგორიც არის ვაჭრობიდან მიღებული მოგება,

such as gains in trade when two parties trade their surpluses

როცა ორი მხარე ვაჭრობს სიჭარბით და მოგებული რჩება, ან როცა ორივე მხარე

and both come out ahead,

or when two parties lay down their arms

ყრის იარაღს, ზოგავს სამხედრო დანახარჯს

and split the so-called peace dividend

that results in them not having to fight the whole time.

და არ არიან იძულებულნი მუდმივად იომონ.

Wright argues that technology has increased the number

რაიტი ამტკიცებს, რომ ტექნოლოგიებმა

of positive-sum games that humans tend to be embroiled in,

გაზარდეს დადებით ნაშთიანი თამაშების რაონდეობა, რომელშიც ჩვენ ვერთვებით.

by allowing the trade of goods, services and ideas

რაც საშუალებას გვაძლევს გავცვალოთ საქონელი მომსახურება და იდეები

over longer distances and among larger groups of people.

დიდ მანძლებზე და ადამიანთა დიდ ჯგუფებს შორის.

The result is that other people become more valuable alive than dead,

შედეგად, სხვა ადამიანები უფრო ფასობენ, როცა ისინი ცოცხლები არიან.

and violence declines for selfish reasons.

და ძალადობა ეგოისტური მიზეზებით მცირდება. რაიტის სიტყვებით: "ბევრ მიზეზს შორის,

As Wright put it,

"Among the many reasons that I think that we should not bomb the Japanese

რატომაც ვფქირობ, რომ იაპონელები

არ უნდა დავბომბოთ, არის ის, რომ მათ ჩემი მანქანა შექმნეს"

is that they built my minivan."

(Laughter)

(სიცილი)

The fourth explanation is captured in the title of a book

მეოთხე ახსნა ასახულია ფილოსოფოს პიტერ სინგერის წიგნში:

called "The Expanding Circle," by the philosopher Peter Singer,

"გაფართოებადი წრე",

who argues that evolution bequeathed humans with a sense of empathy,

რომელიც ფიქრობს, რომ ევოლუციამ ადამიანს

თანაგრძნობის უნარი გაუღვივა: თვისება, რომ სხვა ადამიანების ინტერესები,

an ability to treat other people's interests as comparable to one's own.

განვიხილოთ საკუთარის მსგავსად. სამწუხაროდ, როგორც წესი,

Unfortunately, by default,

we apply it only to a very narrow circle of friends and family.

ამ თვისებას ჩვენ ვიყნებთ, მხოლოდ მეგობრების და ოჯახის წევრების ვიწრო წრეზე.

People outside that circle are treated as subhuman

ამ წრის გარეთ ადამიანები განიხილებიან როგორც ქვე ადამიანები

and can be exploited with impunity.

და მათი ექსპლუატაცია დაშვებულია, მაგრამ ისტორიის მანძილზე,

But, over history, the circle has expanded.

ეს წრე ფართოვდებოდა. შეიძლება ისტორიული ჩანაწერებში ვნახოთ,

One can see, in historical record,

it expanding from the village, to the clan, to the tribe, to the nation,

რომ გაფართოება მიდიოდა სოფლამდე, კლანამდე, ტომამდე,

ნაციამდე, სხვა რასებამდე, ორივე სქესამდე და სინგერის თანახმად,

to other races, to both sexes and, in Singer's own arguments,

წრე უნდა გაფართოვდეს

something that we should extend to other sentient species.

სხვა მგრძნობიარე ცხოველებამდეც. კითხვა ის არის,

So the question is:

If this has happened, what has powered that expansion?

რომ თუ ეს მართლაც მოხდა, რა იდგა ამ გაფართოების უკან?

And there are a number of possibilities,

არსებობს ბევრი ვარიანტი: ურთიერთთანამშრომლობის წრეები

such as increasing circles of reciprocity

იმ აზრით, რომელზეც როპერტ რაიტი საუბრობს.

in the sense that Robert Wright argues for.

The logic of the Golden Rule --

ოქროს წესის ლოგიკა: რაც უფრო მეტს ფიქრობ სხვაზე და თანამშრომლობ მათთან,

the more you think about and interact with other people,

მით უფრო აცნობიერებ, რომ უაზრობაა

the more you realize that it is untenable to privilege your interests over theirs,

საკუთარი ინტერესების სხვისაზე მაღლა დაყენება,

at least not if you want them to listen to you.

ყოველ შემთხვევაში, თუ გინდათ, რომ მოგისმინონ ვერ იტყვით,

You can't say that my interests are special compared to yours

რომ "ჩემი ინტერესები განსაკუთრებულია, უფრო ღირებული, ვიდრე შენი"

any more than you can say

ისევე როგორც ვერ იტყვით: "აი ეს ადგილი

the particular spot that I'm standing on is a unique part of the universe

სადაც ვდგავარ, სამყაროს უნიკალური ნაწილია

because I happen to be standing on it that very minute.

მხოლოდ იმიტომ, რომ მე ვდგავარ მასზე ამ წუთას"

It may also be powered by cosmopolitanism, by histories

მიზეზი შეიძლება იყოს კოსმოპოლიტიზმი, ისტორია,

and journalism and memoirs and realistic fiction and travel and literacy,

ჟურნალისტიკა, მეხსიერება, ლიტერატურა, მოგზაურობა,

განათლება, ყველაფერი რაც გვაძლევს საშუალებას თავი წარმოვიდგინოთ

which allows you to project yourself into the lives of other people

სხვის ადგილას, იმათ ადგილას ვისაც შესაძლოა ქვე ადამიანებად მოვიაზრებდით.

that formerly you may have treated as subhuman,

and also to realize the accidental contingency of your own station in life,

ასევე ჩვენი მდგომარეობის შემთხვევითობის გაცნობიერება.

იმისი რომ "ეს გამართლებაა სადაც ვარ და როგორც"

the sense that "There but for fortune go I."

Whatever its causes,

რითიც არ უნდა იყოს გამოწვეული, ძალადობის შემცირებას

the decline of violence, I think, has profound implications.

აქვს ღრმა შედეგები. მარტო ის კითხვები კი არ უნდა ისმებოდეს

It should force us to ask not just, "Why is there war?"

"რატომ არის ომი?" არამედ ისიც "რატომ დადგა მშვიდობა?"

but also, "Why is there peace?"

Not just, "What are we doing wrong?"

არა მხოლოდ "რას ვაკეთებთ არასწორად", არამედ "რა ვაკეთებთ სწორად?"

but also, "What have we been doing right?"

Because we have been doing something right,

რადგან რაღაც სწორად ვაკეთეთ

and it sure would be good to find out what it is.

და კარგი იქნებოდა გაგვეგო კონკრეტულად რა.

Thank you very much.

დიდი მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

Chris Anderson: I loved that talk.

კრის ანდერსონი: მომეწონა გამოსვლა. ვფიქრობ ბევრი აქ მყოფი დამეთანხმება,

I think a lot of people here in the room would say

that that expansion you were talking about,

რომ ეს გაფართოება, რომელზეც თქვენ საუბრობდით,

that Peter Singer talks about,

რომელზეც პიტერ სინგერი საუბრობს, გამოწვეულია ტექნოლოგიით,

is also driven just by technology, by greater visibility of the other

სხვა ადმიანებთან წვდომით და შეგრძნებით რომ მსოფლიო მცირდება.

and the sense that the world is therefore getting smaller.

ამაშიც ხომ არის სიმართლის მარცვალი?

I mean, is that also a grain of truth?

Steven Pinker: Very much.

სტივენ პინკერი: რა თქმა უნდა. ეს ეთანხმება რაიტის თეორიასაც.

It would fit both in Wright's theory,

that it allows us to enjoy the benefits of cooperation

იმას, რომ ჩვენ თანამშრომლობის ნაყოფით შეგვიძლია სულ უფრო და უფრო

ფართე საზოგადოებებში ვისარგებლოთ. ასევე ჩემი აზრით

over larger and larger circles.

But also, I think it helps us imagine what it's like to be someone else.

ეს გვეხმარება თავი წარმოიდგინოთ სხვის ადგილას.

I think when you read of these horrific tortures

როცა კითხულობ შუა საუკუნეების ამ კოშმარულ წამებებზე ფიქრობ,

that were common in the Middle Ages,

you think, "How could they possibly have done it,

როგორ აკეთებდნენ ამას,

how could they not have empathized with the person

როგორ შეეძლოთ არ თანაეგრძნოთ ადამიანისთვის,

რომელსაც შიგნავდნენ? მაგრამ ცხადია,

that they're disemboweling?"

But clearly, as far as they're concerned, this is just an alien being

რაღაც დონეზე მათ ეჩვენებოდათ, რომ ის რაღაც უცხო პლანეტელივითაა,

that does not have feelings akin to their own.

რომელსაც არ აქვს მათი მსგავსი გრნძობები.

Anything, I think, that makes it easier

მგონი ყველაფერი რაც სხვის ადგილზე ყოფნის

to imagine trading places with someone else

წარმოდგენის საშუალება გვაძლევს. აძლიერბს მორალურ ბმას

means that it increases your moral consideration

to that other person.

ამ ადამიანთან.

CA: I'd love every news media owner to hear that talk

კ,ა.: სტივ მინდა უახლოეს მომავალში ეს, მედია სააგენტოების ყველა მფლობელმა გაიგოს

at some point, it's so important.

მგონი ეს ძალიან მნიშვნელოვანია დიდი მადლობა

CA: Thank you. SP: My pleasure.

ს.პ.: მადლობა თქვენ.